________________
પ્રસ્તાવના અને નાગાર્જુન આચાર્યના પ્રમુખપદે વલભીપુરમાં શ્રેમસંધ એકત્રિત થયો. જેને જે યાદ હતું તે બધું સંઘટિત-વ્યવસ્થિત કરવામાં આવ્યું. આમાં મથુરામાં થયેલી વાચના માથરી કહેવાય છે અને વલભીમાં થયેલી વાચના નાગાર્જુની કહેવાય છે પરંતુ જીવનસમય દરમ્યાન બને આચાર્યોનો પરસપર મેળાપ ન થવાથી બંને વાચનાઓમાં કોઈ કોઈ સ્થળે પાઠભેદ થઈ ગયો.'
તે પછી આચાર્ય દેવર્કિંગણિ ક્ષમાશ્રમણે તેમના સમયમાં (વીરનિર્વાણ સંવત ૯૮૦ માં) વલભીપુરમાં સંવને એકત્રિત કરીને આગમોને પુસ્તકાર કર્યા હતાં. “આ૦ દેવધિંગણી ક્ષમાશ્રમણ માથુર સંઘના યુગપ્રધાન હતા, તેમણે આગમોને પુસ્તકારૂઢ કરતી વખતે માથરી વાચનાને મુખ્ય સ્થાન આપ્યું હશે અને નાગાર્જની વાચનાના પાઠભેદોની પણ નોંધ કરી હશે' ઇત્યાદિ मागमा ४२ २२० मुनिश्री पु९५विय महा। तभना जैन आगमधर और प्राकृत वाङ्मय मानिwi reयुं छे. रमो मायारागसूत्रनी प्रस्तावना, ५० ४६-४८.
मधुराए कतं तम्हा माधुरा वायणा भण्णति। सा य खं दलायरियसम्मथ त्ति कातुं तस्संतियो अणुओगो भण्णति। सेसं कंठं। अण्णे भणंति जहा-सुतं ण णटुं, तम्मि दुन्भिक्खकाले जे अण्णे पहाणा अणुओगरा ते विणट्ठा, एगे खंदिलायरिए संधरे, तेण मधुराए अणुओगो पुणो साधूणं पवत्तितो त्ति माधुर. वायणा भण्णति। तस्संतितो य अणुयोगो भण्णति ॥३२॥"-नन्दीचूर्णि पृ० ६ । ભદ્રેશ્વરસૂરીવિરચિત કહાવલીમાં આ વાત આ રીતે જણાવી છે– "अस्थि महुराउरीए सुयसमिद्धो खंडिलो नाम सूरी, तहा वलहिनयरीए नागजुणो णाम सूरी। तेहि य जाए बारसवरिसिए दुक्काले निव्वउभावओ विफुटि (?) काऊण पेसिया दिसोदिसिं साहवो। गमिउं च कहवि दुत्थं ते पुणो मिलिया सुगाले। जाव सज्झायति ताव खंडखरुडीभूयं पुवाहीयं। ततो मा सुयवोच्छित्ती होउ त्ति पारद्धो सूरिहिं सिद्धतुद्धारो। तत्थ विजं न वीसरियं तहेव संठवियं । पम्हटाणं
उण पुवावरावडंतसुत्ताणुसारओ कया संघडणा।"-कहावली। १. "परोप्परमसंपण्णमेलावा य तस्समयाओ खंदिल्ल-नागज्जुणायरिया कालं काउं देवलोगं गया। तेण
तुल्लयाए वि तदुद्धरियसिद्धताणं जो संजाओ कत्थ य वायणामेओ सो य न चालिओ पच्छिमेहिं, तओ विवरणकारेहिं पि 'नागजुणीया उण एवं पढंति' ति समुल्लिंगिया तहेवायाराइसु।"-कहावली। "दुर्भिक्षातिकमे सुभिक्षप्रवृत्तौ द्वयोः सङ्घयोमलापकोऽभवत् , तद्यथा-एको वलभ्याम् एको मथुरायाम, तत्र च सूत्रार्थसंघटनेन परस्परवाचनाभेदो जातः।"-ज्योतिष्करण्डकटीका मलयगिरिसूरिविरचिता पृ० ४१। २. “जिनवचनं च दुष्पमा कालवशादुच्छिन्नप्रायमिति मत्वा भगवद्भिर्नागार्जुन-स्कन्दिलाचार्यप्रभृतिभिः
पुस्तकेषु न्यस्तम्।"-योगशास्त्रवृत्ति पृ. २०७।---यारीत योगशास्त्रनी वृत्तिमा भयंद्रसूरि મહારાજ તો નાગાર્જુન તથા સ્કંદિલાચાર્યે પણ આગમોને પુસ્તકોમાં લખાવ્યાં હતાં એમ જણાવે છે. 3. “श्रीदेवर्द्धिगणिक्षमाश्रमणेन श्री वीरादशीत्यधिकनवशतवर्षे (९८०) जातेन द्वादशवर्षीयदुर्भिक्षवशाद् बहुतरसाधुव्यापत्तौ बहुश्रुतविच्छितौ च जातायां..."भविष्यद्भव्यलोकोपकाराय श्रुतभक्तये च श्रीसङ्घाग्रहाद् मृतावशिष्टतदाकालीनसर्वसाधून वलभ्यामाकार्य तन्मुखाद् विच्छिन्नावशिष्टान् न्यूनाघिकान् त्रुटितानुत्रुटितानागमालपकाननुक्रमेण स्वमत्या संकलय्य पुस्तकारूढाः कृताः"-सामाचारीशतक उपाध्यायसमयसुन्दररचित । ८५सूत्रसुमोधिमा ७४ व्यायानने संत न्युं छे - तथोकं-“वल्लहिपुरम्मि णयरे देविड्ढिपमुहसयलसंघेहिं । पुत्थे आगम लिहिओ नवसयअसियाओ वीराओ।"-पृ० १२६ ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
