Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Kundkund-Kahan Parmarthik Trust 302, Krishna-Kun". Plot No.30. Navyug CHS Ltd., V. L. Mehta Morg, Vile Parle[w), Mumbai-400056 Phone No.: (022) 2613 0820. Website: www.vitragvani.com Email: vitragva@vsnl.com "Vairagya Varsha" has been published by us & the PDF version of the same has been put on our website www.vitragvani.com We have taken due care, while preparing the same. However, if you find any typographical error, you may kindly inform us on info@Vitragvani.com By "Shree Kundkund-Kahan Parmarthik Trust" (Shri Shantilal Ratilal Shah-Parivar, Mumbai)
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 2 ] paramAtmane nmH| prathama AvRtti-: 2500 kahAna saM. 13, vIra saM. 2519, vikrama saM. 2049, i.sa. 1993 zrAvaNa vada-2, pUjya bahenazrI caMpAbena-ratnaciMtAmaNi-janma mahotsava dvitIya AvRttiH 4000 kahAna saM. 14, vIra saM. 2520, vikrama saM. 2050, i.sa. 1994 phAgaNa vada-10, pUjya bahenazrI caMpAbena-62mI samyaktvajayaMtI tRtIya AvRttiH 2500 kahAna saM. 15, vIra saM. 2521, vikrama saM. 2051, i.sa. 1995 vaizAkha suda-2 pUjya gurudeva zrI kAnajIsvAmI-106mI janmajayaMtI virAgya varSA TAIpa seTIMga : arihaMta komyuTara grAphiksa sonagaDha (saurASTra) che saMkalanakAra che jitendra nAgaradAsa modI, sonagaDha C/o keseTa vibhAga zrI di. jaina svAdhyAyamaMdira TrasTa sonagaDha - 364250 (saurASTra) bhagavatI oNphaseTa 15/sI, baMsIdhara mila kampAunDa, bAraDolapurA, amadAvAda phona : C/o 386 294
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] [4] upodaghAta parama kRpALu pUjya gurudevazrI mahAvidehakSetrathI atre bharatakSetramAM padhAratAM mumukSusamAja mATe to A viSama paMcamakALa paNa caturthakALa thaI gayo che. pUjya gurudeve temanA jIvanakALa daramyAna svAnubhavasamRddha potAnA pavitra jIvanathI tathA bhavachedaka adhyAtma-amRta vANIthI ApaNA sau upara avarNanIya upakAravarSA varasAvI che. teozrInI 45-45 varSo sudhI varaselI ekadhArI adhyAtmanI varSAthI dharmano sukALa vartI rahyo che. teozrI birAjamAna nathI; paraMtu jema baporanA sUryanA dhoma tApathI tapta thayelI paththaranI zilA sUryAsta pachI paNa sUryanA tApanA prabhAvathI kalAko sudhI taptAyamAna rahe che, tema upakAramUrti pUjya gurudeve 45-45 varSo sudhI je adhyAtma-amRtanI dhodhamAra varSA varasAvI che tenA prabhAvathI paMcama ArAnA cheDA sudhI A bharatakSetra adhyAtmanI hariyALIthI AtmArthIo mATe lIluMchama ja raheze. karuNAsiMdhu pUjya gurudevazrIe 45-45 varSo sudhI je adhyAtma-amRtavarSA varasAvI temAM mukhyapaNe to, jenA abhAve A jIva Aja sudhI saMsAramAM bhaTakI rahyo che te dravyadRSTino ja dhodha varasAvyo che. 'dravyadRSTithI vartamAnamAM ja huM to paripUrNa bhagavAnasvarUpa chuM', huM to eka jJAyaka chuM'-e mukhya viSayane ja jIvanabhara ghUMTAvatAM rahyA ane tenI sAthosAtha A manuSyabhavanI atyaMta durlabhatAnI Takora karavAnuM paNa kyAreya cUkatA na hatA. meru jeTalAM puNyanA thokathI maLelo A sAcA deva-guruno durlabha utkRSTa yoga pAmIne mumukSuo saMsAra, zarIra, bhogathI cetIne Atmahita mATe vizeSa sAvadhAna rahe te mATe teozrI adhyAtmanI gUDha mULabhUta vAtonI sAthosAtha kSaNabhaMgura AyuSyanA seMkaDo prasaMgo paNa vairAgyabhAve varNavatA hatA. teozrInI adhyAtmadezanA to abhUtapUrva hatI ja, paraMtu teozrInI vairAgyavANInuM zravaNapAna karanArano saMsArarasa paNa nItarI jato. saMsArathI virakatacitta teozrInI vANImAM eTalI karuNA vahetI ke vAraMvAra kahetAM ke are! mAthe mota bhame che ne Ane hasavuM kema AvatuM haze? tethI koI paNa sAMsArika-vairAgyano prasaMga teozrIne sAMbhaLavA maLato tyAre khUba ja vairAgyapUrNa bhAve tenuM varNana karIne saMsAranA rasathI virakti ghUMTAvatAM hatA. teozrI pharamAvatAM hatA ke dravyadRSTinI utkRSTa dezanA aMtaramAM pacAvavA mATe sarva prakAranA saMsAranA kAryono rasa UDI javo joIe, aMdarathI saMsAra-zarIra-bhogathI udAsInatA thavI joIe, bAhyaprasaMgothI viraktacitta thaI javuM joIe, kyAMya goThe nahIM evI aMtaraMgasthiti thavI joIe...bIjAnA maraNa prasaMgo dekhIne AyuSyanI kSaNabhaMguratAnA vicAre ene kALaje ghA lAgavo joIe ke are! AyuSyanI ATalI kSaNabhaMguratA ne huM A pramAdI thaIne zuM karI rahyo chuM? vAdirAjamuni to kahe che ke bhUtakALanA duHkhone yAda karatAM mArA hRdayamAM AyudhanA ghA paDe che.-to evA evA anaMtakALamAM bhogavelAM duHkhothI huM kayAre a? kema TuM? ema ene aMdarathI vedanA thavI joIe.tyAre A kAcA pArA jevI, siMhaNanA dUdha jevI dravyadRSTinI dezanA aMdaramAM pariName. prazamamUrti pUjaya bahenazrI paNa kahetAM ke mumukSunuM hRdaya bhIMjAyeluM hovuM joIe. mumukSune aMtaramAM vairAgya hoya, cAragatinA duHkhathI thAka lAgyo hoya, satyanA kahenArA deva-zAstra-gurunI bhaktithI mumukSunuM hRdaya raMgAyeluM hoya, tenA kaSAyo maryAdAmAM AvI gayA hoya, eka AtmAnI ja laganI lAgI hoya,ema aneka prakAre mumukSupaNA aMge ghaNuM pharamAvatAM hatAM. pUjaya gurudevazrI
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja AtmazAMti pragaTa kare che [5] paNa pUjya benazrInA mATe "jIvatA marI gayelAM che" ema kahIne ema preraNA ApatAM hatA ke bhAI! jeNe A bhavamAM ja Atmahita sAdhI levuM hoya tenuM jIvana AvuM,saMsArathI viraktacitta, vairAgI hovuM joIe. dravyadRSTinA pariNamanane yogya, vairAgyabhAvanAnI vRddhi rahe tema ja AptajanonA mRtyu prasaMge ke AkarI bimArInI asahya vedanA Adi pratikULatAnA prasaMge ArtadhyAna na thAya ane jAgRti rahe te hetuthI aneka muni-bhagavaMtonA udgArothI vairAgyanI preraNA maLe e A vairAgyavardhAno uddezya che. AkarI bimArInA prasaMgamAM AtmajAgRti arthe paramopakArI pUjaya gurudevazrInuM je saMbodhana "vairAgyavANI' dvArA prakAzita thayela te aprApya hovAthI A vairAgyavarSAnI pAchaLa Apela che, tema ja cAragatinA bhISaNa duHkhonuM smaraNa karAvato, vairAgyakara, bharata-gailokayamaMDana hAthInA aneka bhavono purANa-prasaMga ane keTalAka vairAgyanA bhajano paNa lIdhA che. mArA pitAzrI nAgaradAsa bI. modI tathA kAkAzrI umedarAya bI. modInA saMpUrNa mArgadarzana nIce taiyAra karavAmAM Avela A vairAgyavaSanuM saMkalana AtmArthIone AtmasAdhanAmAM vairAgyaprerakabaLa banI rahe ne atyaMta durlabha evA A manuSyabhavanI sau sArthakatA kare evI bhAvanA saha, -saMkalanakAra A vairAgyavarSAnI bIjI AvRttinuM lesara TAIpa seTIMga karI ApavA badala arihaMta komyuTara grAphiksano tema ja prapharIDiMganI sevA ApavA badala zrI dIpakabhAI ema. desAI (Tepa-vibhAga)no hArdika AbhAra mAnIe chIe. -prakAzaka * AtmA game tevA saMyogamAM paNa potAnI zAMti pragaTa karI zake che. potAnI zAMtine pragaTa karavAmAM jagatano koI bAhya padArtha vidana karavA samartha nathI. game tevA AkarAM prasaMgo AvI paDe, dIkaro marI jAya, dIkarI rAMDe, jaMgalamAM ekalo paDI gayo hoya ne kolerA Adino Akaro roga thaI gayo hoya, sudhA -tRSAnI AkarI vedanA hoya ke siMha, vAgha phADI khAvA Avyo hoya ke game tevA AkarAM prasaMga AvI paDe topaNa te saMyoganuM lakSa choDIne aMdaramAM AtmA potAnI zAMtine pragaTa karI zakavA samartha che. bAhyamAM rahelI pratikULatA aMdaramAM AtmazAMtine rokI zakatI nathI. zAstramAM to kahe che ke narakanI eka kSaNanI pIDA evI che ke tene koTi jIbhathI koTi varSa sudhI kahevAmAM Ave to paNa e pIDA kahI zakAya nahi. evI AkarI narakanI pIDA che. chatAM tyAM paNa e saMyoganuM ne pIDAnuM lakSa choDI de to AtmA potAnI zAMtine pragaTa karI zake che. bhAI! tAruM tattva hAjarAhajUra che. temAM lakSa karIne potAnI zAMti pragaTa karI zakAya che. -upakAramUrti pUjya gurudeva
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] [8] ja mota mAthe bhame che , + AtmAnuM hita karI le ! ke hamaNAM to moTara-TreIna-plena AdinA akasmAtathI keTalAya mANaso marI gayAnuM saMbhaLAya che. AMkha khUle ne svapna cAlyuM jAya, tema deha ane bhava kSaNamAM cAlyo jAya che. hArTapheIla thatAM kSaNamAM nAnI-nAnI uMmaramAM cAlyA jAya che, are ! A saM....sA....2! narakamAM anAjano dANo na maLe, pANInuM biMdu na maLe ne pratikULatAno pAra nahIM evI sthitimAM anaMtavAra gayo paNa tyAMthI nIkaLyo tyAM badhuM bhUlI gayo. eno jarA vicAra kare to e badhAM duHkhathI chUTavAno rasto zodhe. ahA! Avo mAnavabhava maLyo che ane AvuM satya samajavAno joga maLyo che emAM potAnA AtmAnuM hita karI levA jevuM che. maraNa to AvavAnuM ja che jyAre badhuMya chUTI jaze. bahAranI eka cIja choDatAM tane duHkha thAya che, to bahAranAM badhAMya dravyakSetra-kALa-bhAva ekasAthe chUTatAM tane keTaluM duHkha thaze? maraNanI vedanA paNa keTalI haze? 'mane koI bacAvo' ema tAruM hRdaya pokAratuM haze. paNa zuM tane koI bacAvI zakaze? tuM bhale dhananA DhagalAM kare, vaidha-dAktaro bhale sarva prayatna karI chUTe, ToLe vaLIne UbhelAM sagAMsaMbaMdhIo tarapha tuM bhale dInatAthI Tagara Tagara joI rahe, topaNa zuM koI tane zaraNabhUta thAya ema che? jo teM zAzvata svayaMrakSita jJAnAnaMdasvarUpa AtmAnI pratIti-anubhUti karI AtmArAdhanA karI haze, AtmAmAMthI zAnti pragaTa karI haze, to te eka ja tane zaraNa Apaze. mATe atyArathI ja te prayatna kara. bhavabhramaNa keTalAM duHkhothI bhareluM che teno gaMbhIratAthI vicAra to kara! narakanAM bhayaMkara duHkhomAM eka kSaNa javI paNa vasamI paDe tyAM sAgaropama kALanA AyuSya kema pUrAM thayAM haze? narakanAM duHkha sAMbhaLyAM jAya evAM nathI. pagamAM kAMTo vAge teTaluM duHkha paNa tuM sahana karI zakato nathI, to pachI jenA garbhamAM tenAthI anaMtAnaMtaguNAM duHkha paDyAM che evA mithyAtvane choDavAno udyama tuM kema karato nathI? 'mAthe mota bhame che" ema vAraMvAra smaraNamAM lAvIne paNa te puruSArtha upADa ke jethI 'aba hama amara bhaye, na mareMge' evA bhAvamAM tuM samAdhipUrvaka dehatyAga karI zake. jIvanamAM eka zuddha AtmA ja upAdeya che. -pUjya bahenazrI ke potAnI pAchaLa vikarALa vAgha jhapaTuM mArato doDato Avato hoya to pote kevI doTa mUke? e visAmo khAvA Ubho raheto haze? ema A kALa jhapaTuM mArato cAlyo Ave che ane aMdara kAma karavAnA ghaNA che ema ene lAgavuM joIe. ke koIne phAMsIno orDara thayo hoya ane phAMsI ApavAnI rUmamAM laI jAya ane pachI kevo dhrujavA mAMDe! tema saMsAranA duHkhathI jene trAsa trAsa thaI gayo hoya ene mATe A vAta che. -karuNAsAgara pUjya gurudeva
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramAtmane nmH| * vairAgyavarSA ### www # vairAgyavarSA ] ke eka jIva bIjA koI jIvanA viSayamAM zoka karato kahe che ke arere ! mArA nAthanuM maraNa thayuM. paraMtu te potAnA mATe zoka karato nathI ke huM svayaM saMsAra-samudramAM DUbelo chuM. saMsAramAM jIva jevI rIte bIjAnA viSayamAM vicAra kare che tevI ja rIte potAnA mATe paNa jo vicAra kare to zIdhra potAnuM hita thAya. paraMtu jIva potAnA viSayamAM ghaNuM karIne vicAra karato nathI. 2. (zrI kuMdakuMdAcArya, mUlAcAra) ke he jIva! huM akiMcana chuM arthAt mAruM kAMI paNa nathI evI samyaka bhAvanA pUrvaka tuM niraMtara rahe, kAraNa ke e ja bhAvanAnA satata ciMtavanathI tuM gailokyano svAmI thaIza. A vAta mAtra yogIzvaro ja jANe che. e yogIzvarone gamya evuM paramAtmatattvanuM rahasya meM tane saMkSepamAM kahyuM. 3. (zrI AtmAnuzAsana) ke saMsAramAM loko potAnA koI saMbaMdhI manuSyanuM mRtyu thatAM je vilApapUrvaka cIso pADIne rudana kare che tathA teno janma thatAM je harSa kare che tene unnata buddhinA dhAraka gaNadhara Adi pAgalapaNuM kahe che. kAraNa ke mUrkhatAvaza je khoTI pravRttio karavAmAM AvI hoya tenAthI thatAM karmanA prakRSTa baMdha ane tenA udayathI sadA A AkhuMya vizva mRtyu ane utpattinI paraMparAsvarUpa che. 4. | (zrI padmanaMdi paMcavizati) * A jagata indrajALa tathA keLanA staMbha samAna kevaLa niHsAra che, e zuM tuM nathI jANato? nathI sAMbhaLyuM? vA pratyakSa nathI dekhAtuM? he jIva! AptajanonA maraNa pAchaLa zoka karavo e nirjana araNyamAM poka mUkavA samAna vyartha che. je utpanna thayo che te maraze ja. maraNanA samaye tene koNa bacAvI zake tema che? chatAM mUrkha manuSya saMbaMdhIjanonA maraNa pAchaLa zoka kare che e ja ### kkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk bhagavAna tIrthaMkaradeva vaDe ciMtavana karavAmAM AvelI adhuva re Adi bAra-bhAvanA vairAgyanI mAtA che, samasta jIvonuM hita karavAvALI che, duHkhI jIvone zaraNabhUta che, AnaMda utpanna karavAvALI che, paramArthamArgane batAvavAvALI che, tattvano nizcaya karAvanArI che, samyaktva utpanna karanArI che, azubha-dhyAnane nAza karanArI che, AtmakalyANanA arthI jIve haMmezA ciMtavana che karavAyogya che. (zrI bhagavatI ArAdhanA) che Akkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk * nava nidhi, cauda ratna, ghoDA, matta uttama hAthIo, caturaMgiNI senA Adi sAmagrIo paNa cakravartIne zaraNarUpa nathI. teno apAra vaibhava tene mRtyuthI bacAvI zakato nathI. janma, jarA, maraNa, roga ane bhayathI potAno AtmA ja potAnI rakSA kare che. karmano baMdha, udaya ane sattAthI bhinna potAno AtmA ja A saMsAramAM zaraNarUpa che. karmono kSaya karIne janma,jarA,maraNAdinA duHkhothI potAno AtmA ja potAne bacAve che. 1. (zrI kuMdakuMdAcArya bAra bhAvanA) ###
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 anAdi kAlIna mohanI ghelachA che. 5. [ vairAgyavarSA (zrI AtmAnuzAsana) * A ajJAnI prANI, amuka marI gayA, amuka maraNa sanmukha che ane amuka cokkasa maraze ja-Ama haMmezA bIjAnA viSayamAM to gaNatarI karyA kare che. paraMtu zarIra, dhana, strI Adi vaibhavamAM mahA mohathI pakaDAyelo mUrkha manuSya potAnI samIpa AvelA mRtyune dekhato paNa nathI. 6. (zrI subhASitaratnasaMdoha) * dayArahita yamarAja jo maraNase DaratA hai usako choDatA nahIM hai. isaliye bematalaba Dara na kara. apanA cAhA huA sukha kabhI nahIM prApta hotA hai isaliye tU isa sukhakI icchA na kara. jo mara gayA-naSTa ho gayA usakA zauca karane para lauTakara nahIM AtA hai isaliye bematalaba zoka na kara. samajakara kAma karanevAle vidvAna bematalaba kAma krisaliye kareMge? 7. (zrI tattvabhAvanA) * he ajJAnI manuSya! A samasta jagata indrajALa samAna vinazvara ane keLanA thaDa samAna niHsAra che. A vAta zuM tuM nathI jANato? zuM zAstramAM sAMbhaLyuM nathI? ane zuM pratyakSa nathI dekhato? arthAt tame ene avazya jANo cho, sAMbhaLo cho ane pratyakSapaNe paNa dekho cho to pachI bhalA ahIM potAnA koI saMbaMdhI manuSyanuM maraNa thatAM zoka kema karo cho? arthAt zoka choDIne evo kAMIka prayatna karo ke jethI zAzvata, uttama sukhanA sthAnabhUta mokSane pAmI zako. 8. (zrI padmAda paMvizata) * he bhAI! tArI najara sAme tuM zuM nathI joto ke A jagata kALarUpa pracaMDa pavanathI nirmULa thaI rahyuM che! bhrAMtine choDa! jagatamAM koInI nAma mAtranI paNa sthiratA nathI. je divasanI maMgaLamaya prabhAta jaNAya che, te ja divasa astapaNAne prApta thAya vairAgyavardhA ] * che. bhAI! A jagatano svabhAva ja kSaNabhaMgura che. pahADa jevA vistIrNa jaNAtAM rUpono ghaDI pachI avazeSa paNa jaNAto nathI. koNa jANe zA kAraNathI tuM e indrajALavat jagatanA iSTa padArthomAM AzA bAMdhI bhamyA kare che! 9. (zrI AtmAnuzAsana) * A manuSya zuM vAno rogI che? zuM bhUta-pizAca AdithI grahAyo che? zuM brAMti pAmyo che? athavA zuM pAgala che? kAraNa ke te 'jIvana Adi vIjaLI samAna caMcaLa che' A vAta jANe che, dekhe che ane sAMbhaLe paNa che topaNa potAnuM kArya (Atmahita) karato nathI. 10. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * je vIra che tene paNa maravuM paDe che tathA je vIra nathI te paNa avazya mare che. jo vIra tathA kAyara baMne mare ja che to vIratAthI arthAt saMkaleza rahita pariNAmothI maravuM ja zreSTha che. huM zAMta pariNAmI thaIne prANono tyAga karIza. 11. (zrI mUlAcAra) * je jIvane je kALamAM je vidhAnathI janma-maraNa upalakSaNathI duHkha-sukha-roga-daridra Adi thavuM sarvajJadeve jANyuM che te e ja pramANe niyamathI thavAnuM che ane te je pramANe thavA yogya che te prANIne te ja dezamAM te ja vidhAnathI niyamathI thAya che tene indra ke jinendrastIrthaMkaradeva koI paNa aTakAvI zakatA nathI. 12. (zrI svAmIkArtikeyAnuprekSA) * potAnA koI saMbaMdhI puruSanuM mRtyu thatAM je ajJAnavaza zoka kare che tenI pAse guNanI gaMdha paNa nathI, paraMtu doSa tenI pAse ghaNAM che-e nakkI che. A zokathI tenuM duHkha adhika vadhe che. dharma, artha, kAma ane mokSarUpa cAre puruSArtha naSTa thAya che. buddhimAM viparItatA Ave che tathA pApa (azAtAvedanIya) karmano
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ vairAgyavardhA baMdha paNa thAya che, roga utpanna thAya che ane aMte maraNa pAmIne te narakAdi durgati pAme che. A rIte tenuM saMsAra-paribhramaNa lAMbu thaI jAya che. 13. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * he ziSya! jo kucha padArtha sUryake udaya honepara dekhe the ve sUryake asta honeke samaya nahIM dekhe jAte, naSTa ho jAte haiM. isa kAraNa tU dharmako pAlana kara, dhana aura yauvana avasthAmeM kayA tRSNA kara rahA hai! 14. (zrI paramAtmaprakAza) * jinakI bhauhake kaTAkSoke prAraMbhamAtrase brahmaloka paryaTakA yaha jagata bhayabhIta ho jAtA hai, tathA jinake caraNoke gurubAraka kAraNa pRthvIke dabanemAtrase parvata tatkAla khaMDa khaMDa ho jAte hai, aise aise subhaToMko bhI, jinakI ki aba kahAnImAtra hI sunanemeM AtI haiM, isa kAlane khA liyA hai. phira yaha hInabuddhi jIva apane jInekI baDI bhArI AzA rakhatA hai, yaha kaisI baDI bhUla (zrI jJAnArksava) * manuSya samudro, parvato, dezo ane nadIone oLaMgI zake che, paraMtu mRtyunA nizcita samayane deva paNa nimeSamAtra (AMkhanA palakArA barAbara) jarA paNa oLaMgI zakato nathI. A kAraNe koI paNa iSTajananuM mRtyu thatAM kayo buddhimAna manuSya sukhadAyaka kalyANamArga choDIne sarvatra apAra duHkha utpanna karanAra zoka kare ? arthAt koI paNa buddhimAna zoka karato nathI. 16. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * sarva kSetra ke sarva kALamAM koI paNa prakAra vaDe jIva kALathI bacato nathI ke bacaze paNa nahi. sarva zarIradhArI prANIo e pracaMDa kALane vaza vartI rahyA che. e pratyakSa joIne he jIva! prati vairAgyavaSa ] paLe vinAza sanmukha jatAM zarIrane rAkhavAnI ciMtA choDI eka nija AtmAne ja rAga-dveSAdi duSpariNAmothI haNAto bacAva, bacAva! vinAzI padArthane rAkhavAnI mAthAkUTa choDI e avinAzI nija AtmapadanuM rakSaNa kara, rakSaNa kara! ane dehanAzanI ciMtAthI nizcita thA, kAraNa ke e nijapada nathI paNa para pada che. 17. (zrI AtmAnuzAsana) * jina tIrthakaroke caraNoMko indra cakravartI Adi lokaziromaNi puruSa apanI kAMtirUpI jalase dhote haiM, jo lokaalokako dekhanevAle kevalajJAnarUpI rAjyalakSmIke dhArI hai aise tIrthakara bhI Ayukamake samApta hone para isa zarIrako choDakara mokSako cale jAte haiM, to phira anya alpAyudhArI mAnavoke jIvanakA kayA bharosA? 18. (zrI subhASitaratnasaMdoha) * manuSya prANInI durlabhatA ane uttamatAne laIne vidhirUpa maMtrIe tenI aneka prakAre rakSA karI. duSTa pariNAmI narkanA jIvone adho bhAgamAM rAkhyA, lokanI cAre tarapha aneka mahAna alaMdhya samudra tathA tenI cAre tarapha ghanodadhi, ghana ane tanuM e nAmanA traNa pavanathI vIMTI vistIrNa koTa karI rAkhyo ane vacce jatanathI manuSya-prANIne rAkhyA. ATalA ATalA vidhinA pUrNa jAptA chatAM paNa manuSya-prANI maraNathI na bacyAM. aho ! yamarAja atyaMta alaMdhya che. 19 (dhI AtmAnuzAsana) *jaba indra, caMdra Adi bhI maraNake dvArA nizcayase nAza kiye jAte hai taba unake mukAbalemeM kITake samAna alpAyuvAle anya janakI to bAta hI kayA hai? isaliye apane kisI priyake maraNa ho jAne para vRthA moha nahIM karanA cAhiye. isa jagatameM haii! 15.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ vairAgyavardhA tU aisA koI upAya zIdhra TUMDha jisase kAla apanA dAva na kara sake. 20. (zrI naMdi paMcavirAti) * daiva aura mRtyu donoMkA hI nirAkaraNa nahIM ho sakatA taba rakSaNa thA zaraNake liye kisIkA bhI anusaraNa karanA thA kisIke sAmane dInatA prakAzita karanA vyartha hI hai. koki na to koI mere bhAgyameM parivartana kara sakatA hai aura na merI mRtyuko hI roka sakatA hai. ye donoM kArya avazyabhAvI hai ata-eva inake liye vairyakA avalaMbana lenA hI satupuruSAMko ucita hai. 21. (zrI anagAra-dharmAmRta) ke isa saMsArameM ye jo prakhyAta puNyazAlI caMdra, sUrya, devendra, narendra, nArAyaNa, balabhadra Adi kIrti, kAMti, dhRti, buddhi, dhana aura balake dhArI haiM, ve bhI yamarAja kI dADhameM jAkara, apaneapane samaya para mRtyuko prApta hote hai, taba dUsaroMkI to bAta hI kayA hai? ataH buddhimAnAMko dharmameM mana lagAnA cAhiye. 22. (zrI subhASitaratnasuMdo) * jisa saMsArameM pRthvIno ulaTAnemeM, AkAzamArgase caMdrasUryako utAra phekanemeM, vAyuko acala karanemeM, samudrake jalako pI DAlanemeM tathA parvatakI cUrNa karanemeM samartha puruSa mRtyuke mukhameM praveza karate hoM, vahAM dUsaroMkI kayA sthiti hai? ThIka hI hai, jisa bilameM vanake sAtha parvata samA jAtA hai usameM paramANukA samA jAnA kauna baDI bAta hai? 23. (zrI subhAritaratnasaMdoha) ke jIva ekalo mare che ane svayaM ekalo janme che; ekalAnuM maraNa thAya che ane ekalo rajarahita thayo thako siddha thAya che. vairAgyavaSa ] 24. (zrI niyamasAra) * jo jIva mRtyu nAma kalpavRkSaE prApta hoteM haiM apanA kalyANa nAhIM siddha kiyA so jIva saMsArarUpa kardamameM DUbA huA pIDeM kahA karasI? 25. (mRtyumahotsava) * tADanA vRkSathI tUTeluM phaLa nIce pRthvI upara paDavA mAMDyA pachI vacce kyAM sudhI rahe? tema janma thayA pachInuM jIvana AyusthitimAM kyAM sudhI rahe? bahu ja alpakALa ane te paNa aniyata. tethI he bhavya! A dehAdine Ama kSaNabhaMgura jANIne vAstavika avinAzI padanuM sAdhana bIjA badhAM kAryone jatAM karIne paNa tvarAe karI levuM e ja suyogya che, kAraNa jIvana-samaya bahu sAMkaDo che. 26. (zrI aAtmAnuM zAsana) * tIvra roga aura kaThora duHkharUpI vRkSose bhare saMsArarUpI bhayAnaka vanameM vRddhAvasthArUpI zikArIe Darakara mRtyurUpI vyAke bhayAnaka mukhameM cale gaye prANIko tIno lokameM kauna bacA sakatA hai? use yadi bacA sakatA hai to janma-jarA-maraNanA vinAza karanevAlA jinabhagavAnake dvArA upadiSTa dharmAmRta hI bacA sakatA hai. use choDa anya koI nahIM bacA sakatA. 27. | (wii subhASitaratnasaMdoha) ke jevI rIte pakSIo rAtre koI eka vRkSa upara nivAsa kare che ane pachI savAra thatAM teo sahasA sarva dizAomAM cAlyA jAya che, kheda che ke tevI ja rIte manuSya paNa koI eka kuLamAM sthita rahIne pachI mRtyu pAmIne anya kuLano Azraya kare che. tethI vidvAna manuSya tene mATe kAMI paNa zoka karatA nathI. 28. (zrI padmanaMdi paMcavizati)
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ [vairAgyavardhA ke A lokanA manuSyo saMpUrNa pApanA udayathI azAtAvedanIya nIca gotra ane azubha nAma-Ayu Adi duSkarmanA vazathI evA duHkho sahana kare che topaNa pAchA pApa ja kare che, paNa pUjA-dAnavrata-tapa ane dhyAnAdi che lakSaNa jenuM evA puNyane upajAvatA nathI e moTuM ajJAna che. 29. (zrI svAmI kArtikeyAnuprekSA) ke mAruM maraNa nathI to mane Dara kono? mane vyAdhi nathI to mane pIDA kevI? huM bALaka nathI, huM yuvAna nathI. e sarva avasthAo pudgalanI che. 30. (zrI iSTa-upadeza) * yadi yaha zarIra bAhira ke camaDese DhakA huA nahi hotA to mammI kRmi tathA kauese isakI rakSA karane meM koI samartha nahIM hotA aise dhRNAspada zarIrako dekhakara satyaruSa jaba dUraNIse choDa dete haiM taba isakI rakSA kauna kare? 31. (zrI jJAnAva * he jIva! dehanAM jarA-maraNa dekhIne tuM bhaya na kara; potAnA AtmAne tuM ajara-amara parama brahma jANa. 32. (zrI pAhuDa-dohA) * jisa mRtyunaeN jIrNa dehAdika sarva chUTi navIna ho jAya to mRtyu sapuruSanike sAtAkA udayakI jyoM harSake arthi nahIM hoya kahA? jJAnInidai to mRtyu haSake arthi hI hai. 33. (mRtyumahotsava) * zruti (Agama), buddhi, baLa, vIrya, prema, suMdaratA, Ayu, zarIra, kuTuMbIjana, putra, strI, bhAI aura pitA Adi saba hI cAlanImeM sthita pAnIke samAna sthira nahIM hai-dekhate dekhate hI naSTa honevAle haiM. isa bAtako prANI dekhatA hai to bhI khedakI bAta hai ki vaha mohavaza AtmakalyANako nahIM karatA hai. 34. vairAgyavardhA ] 10 (zrI subhASitaratnasaMThoI) * pUrvopArjita durnivAra karmanA udayavaze koI iSTa manuSyanuM maraNa thatAM je ahIM zoka karavAmAM Ave che te atizaya pAgala manuSyanI ceSTA samAna che. kAraNa ke te zoka karavAthI kAMI paNa siddha thatuM nathI paraMtu tenAthI kevaLa e thAya che ke te mUDha buddhivALA manuSyanA dharma, artha ane kAmarUpI puruSArtha Adi ja naSTa thAya che. 35. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * karanA kayA hai aura karatA kyA hai? yaha bAta apane dhyAname nahIM rakhatA aura gAMThanI pUMjI khokara ulTI mAra khAtA hai arthAt mAnavadeha vyarthameM kho rahA hai. 36. (zrI budhajana satasaI) * A alpa AyuSya ane caMcaLa kAyAne e (mokSa) mArgamAM khapAvI detAM jo parama zuddha caitanyaghana avinAzI niHzreyasanI prApti thatI hoya to tane phUTI koDInA badalAmAM ciMtAmaNiratnathI paNa adhika prApta thayuM che ema samaja. he jIva! samyaka jJAnadarzana-cAritra ane tapa e cAra ArAdhanAnI uttarottara vRddhi ane zuddhimAM tArA A mAnavajIvanano je kALa che, teTaluM ja tAruM saphaLa AyuSya che ema samaja. 37. (zrI AtmAnuzAsana) * AtmA game tevA saMyogamAM paNa potAnI zAMti pragaTa karI zake che. potAnI zAMtine pragaTa karavAmAM jagatano koI bAhya padArtha vidana karavAmAM samartha nathI. game tevA AkarAM prasaMgo AvI paDe, dIkaro marI jAya, dIkarI rAMDe, jaMgalamAM ekalo paDI gayo hoya ne kolerA Adino Akaro roga thaI gayo hoya, sudhA -tRSAnI AkarI vedanA hoya ke siMha vAgha phADI khAvA Avyo hoya ke game tevA AkarAM prasaMga AvI paDe topaNa te saMyoganuM lakSa
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1ra 11 [ vairAgyavardhA choDIne aMdaramAM AtmA potAnI zAMtine pragaTa karI zakavA samartha che. bAhyamAM rahelI pratikULatA aMdaramAM AtmazAMtine rokI zakatI nathI. zAstramAM to kahe che ke narakanI eka kSaNanI pIDA evI che ke tene koTi jIbhathI koTi varSa sudhI kahevAmAM Ave to paNa e pIDA kahI zakAya nahIM evI AkarI narakanI pIDA che chatAM tyAM paNa e saMyoganuM ne pIDAnuM lakSa choDI de to AtmA potAnI zAMtine pragaTa karI zake che. bhAI! tAruM tattva hAjarAhajUra che. temAM lakSa karIne potAnI zAMti pragaTa karI zakAya che. 38. (pUjaya gurudeva, dehinAM nidhAna) * arihaMtadevanI pratimAnA sthAna jinAlaya, zrI jinendradeva (jina-pratimA), jainazAstra, dIkSA denevAle guru, saMsArasAgarase tairaneke kAraNa parama tapasvIyoke sthAna sarmedazikhara Adi, dvAdazAMgarUpa siddhAMta, gadya-padyarUpa racanA ityAdi jo vastu acchI yA bUrI dIkhanemeM AtI hai ye saba kAlarUpI agnikA iMdhana ho jAgI. 39. (zrI paramAtmaprakAza) ke saMpatti, putra ane strI Adi padArtha UMcA parvatanA zikhara para sthita ane vAyuthI calAyamAna dIpaka samAna zIdhra ja nAza pAmanArA che chatAM paNa je manuSya temanA viSayamAM sthiratAnuM abhimAna kare che te jANe muThThIthI AkAzano nAza kare che athavA vyAkuLa thaIne sUkI nadI tare che athavA tarasathI pIDAIne pramAdayukta thayo thako retIne pIve che. 40. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * jIvanake kSaNabhaMgura hone se hI saMsArakI sukhadAyaka vastuokA koI mUlya nahIM hai. isIse inheM tyAjya kahA hai. yadi caMcala netravAlI yuvatiyoke yauvana na DhalatA hotA, yadi rAjAoDI vairAgyavaSa ] vibhUti bijalIke samAna caMcala na hotI, athavA yadi vaha jIvana vAyuse utpanna huI laharoke samAna caMcala na hotA taba kauna Isa sAMsArika sukhase vimukha hokara jinendra dvArA upadiSTa tapazcaraNa karatA! 41. (zrI subhASitaratnasaMdoha) * saMsArameM jisakA citta Asakta hai, apanA rUpakuM je jAne nahIM tinake mRtyu honA bhayake arthi hai. aura nijasvarUpake jJAtA hai ara saMsAraseM virAgI hai tinake mRtyu hai so harSake arthi hI hai. 42. (mRtyumahotsava) ke je potAne sukhI kare te ja mitra che ane je duHkhI kare te zatru ema AbAla-vRddha sau koI samaje che. mitra thaIne potAne duHkhI karavA (je) maryA te to zatruvatu TharyA, temano maravAno zoca zo karavo? 43. (zrI AtmAnuzAsana) * je saMsAramAM devonA indrono paNa vinAza jovAmAM Ave che; jyAM hari arthAtu nArAyaNa, hara arthAtu rUdra ane vidhAtA arthAt brahmA tathA Adi zabdathI moTA moTA padavI dhAraka sarva kALa vaDe koLIo banI gayA te saMsAramAM zuM zaraNarUpa che? 44. (zrI svAmI kArtikeyAnuprekSA) * te bhavyajIvane huM prazaMsuM chuM, dhanya mAnuM chuM ke jene narakAdi duHkhanuM smaraNa karatAM ja, hari-harAdikanI RddhinI samRddhi pratye paNa udAsabhAva Upaje che. 45. (zrI upadeza-siddhAMtaratnamALA) * parAkrama hI hai advitIya rasa jisake, aisA yaha manuSya taba taka hI uddhata hokara dauDatA kUdatA hai jaba taka ki kAlarUpI siMhathI garjanAkA zabda nahi sunatA. arthAt terI mauta A gaI aisA zabda sunate hI saba khelakUda bhUla jAtA hai. 46.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ vairAgyavardhA (zrI jJAnArNava) * yaha jIvana to bijalIke camatkArake samAna kSaNabhaMgura hai aura strI, putra, kuTumbAdikA saMyoga svapnake samAna hai, prANIyoke sAtha sneha saMdhyAkI lAlIke samAna hai, tinake para paDI huI osakI binduke samAna zarIra patanazIla hai. 47. (grI sArasamuccaya) * duniyA ke dhaMdhe karatA phiratA hai, apanA kArya nahIM karatA, apanI jhoMpaDI jala rahI hai usako bujhAtA nahIM, dUsaroM ke gharakA IlAja karatA phiratA hai. 48. (zrI budhajana satsaI) * durnivAra daivanA prabhAvathI koI priya manuSyanuM maraNa thaI jAya to ahIM zoka karavAmAM Ave che te aMdhArAmAM nRtya zarU karavA barAbara che. saMsAramAM badhI vastuo nAza pAme che,ema uttama buddhi dvArA jANIne samasta duHkhonI paraMparAno nAza karanAra dharmanuM sadA ArAdhana karo. 49. (zrI padmanaMdi-paMcavizati) * lokameM jo dubuddhi manuSya, maraNako prApta hue manuSyane liye zoka karatA hai vaha apane parizramakA vicAra na karake mAnoM AkAzako mukiyoMse Ahata karatA hai athavA (telake nimitta) bAluke samUhako pIlatA hai. 50. (zrI subhASitaratnasaMdoha) * he AtmArAma! tU dehake buDhApA aura maraneko dekhakara Dara mata kara. jo ajara amara paramabrahma zuddha svabhAva hai, usako tU AtmA jAna. 51. (zrI paramAtmaprakAza) * devanA indra, asuranA indra ane khagendra je je che te te badhAno jema haraNane siMha mArI nAkhe che tema mRtyu nAza kare che. ciMtAmaNi vagere maNiratno, moTA moTA rakSAmaMtra, taMtra ghaNA hovA vairAgyavaSa ] 14 chatAM maraNathI te koI bacAvI zakatuM nathI. 52. (zrI cha8ALA) * bIjAnA duHkho sAMbhaLIne ghaNI vakhata sAMbhaLanArAone arerATI thaI jAya che paNa te arerATa (vairAgya) sAco nathI. jIvane duHkha apriya che eTale duHkhanI vAta sAMbhaLavAmAM AvatAM udAsIna bhAva AvI jAya che, paNa A uparathI ema na samajavuM ke tene saMsArathI kharo arerATa thayo che. tene to cakravartInI Rddhi sAMbhaLI harSa thAya che. saMsArathI sAcA viraktabhAvavALAne to cakravartInI RddhinuM varNana ke nArakInA duHkhanuM varNana baMnemAM saMsAranuM duHkha sarakhuM ja lAge che. baMne tarapha sarakho ja udAsIna bhAva hoya che. 53. (daSTinAM nidhAna) * he Atmanu! isa saMsArame saMga kahiye dhana-dhAnya strIkuTuMbAdika milAparUpa jo parigraha hai ve kathA tuje viSAdarUpa nahIM karate haiM? tathA yaha zarIra hai, o kyA rogone dvArA chinnarUpa vA pIDita nahi kiyA jAtA hai? tathA mRtyu kathA tuje pratidina grasane ke liye mukha nahi phADatI hai? aura ApadAryo kayA tujase droha nahi karatI hai? kyA tuje naraka bhayAnaka nahi dIkhate? aura ye bhoga hai so kayA svapnake samAna tuje ThaganevAle (dhokhA denevAle) nahIM hai? jisase ki tere indrajAla se race hue kinnarapura ke samAna Isa asAra saMsArameM icchA banI huI hai? 54. (zrI jJAnArsava) * he jIva! jyAM sudhI vRddhAvasthA na Ave, jyAM sudhI rogarUpa agni zarIrarUpI tArI jhUMpaDIne na bALe, jyAM sudhI indriyonuM baLa na ghaTe tyAM sudhImAM tAruM Atmahita karI le. 55. (zrI bhAvapAhuDa)
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 [ vairAgyavardhA * jisa zarIrako choDakara jAnA paDegA vaha zarIra apanA kise ho sakatA hai aisA vicAra kara bhedavijJAnI paMDita zarIrase bhI usa mamatvabhAvako choDa dete haiM. 56. (zrI sArasamuccaya) * koI ati niMdrAvaza manuSyane tenA marmasthAna upara mudagaranI coTa mAre, athavA agninA AtApathI dehane jarA uSNatA lAge, athavA kayAMya vAjiMtronA avAja sAMbhaLe to te turata jAgRta thaI jAya che. paraMtu avivekI jIvane to pApakarmaphaLanA uparA uparI udayarUpa mudagaranA mAra marmasthAna upara paDyA kare che, mahAduHkharUpa trividha tApathI teno deha niraMtara baLI rahyo che ane Aja A maryo, kAla A maryo, phalANo Ama maryo ane phalANo tema maryo, evA yamarAjanA vAjiMtronA bhayaMkara zabdo vAraMvAra sAMbhaLe che, chatAM e mahA akalyANakAraka anAdi mohaniMdrAne jarAya vegaLI karI zakato nathI, e parama Azcarya che. 57. (zrI AtmAnuzAsana) * je zarIra duSTa AcaraNathI upArjita karmarUpI kArIgara dvArA racavAmAM AvyuM che, jenA sAMdhA ane baMdhano niMdya che, jenI sthiti vinAza sahita che arthAtu je vinazvara che, je rogAdi doSo, sAta dhAtuo ane maLathI paripUrNa che, ane je naSTa thavAnuM che, tenI sAthe jo Adhi (mAnasika ciMtA), roga, vRddhAvasthA ane maraNa Adi rahetA hoya to emAM koI Azcarya nathI, paraMtu Azcarya to kevaLa emAM che ke vidvAna manuSya paNa te zarIramAM sthiratA zodhe che. 58. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * isa lokameM rAjAoke yahAM jo ghaDIkA ghaMTA bajatA hai aura zabda karatA hai so sabake kSaNikapanako pragaTa karatA hai, vairAgyavaSa ] arthAt jagatako mAno pukAra pukAra kara kahatA hai ki he jagatane jIvo! jo kucha apanA kalyANa karanA cAhate ho zIgha hI kara lo, nahIM to pachatAreMge. kayoMki yaha jo ghaDI bIta gaI vaha kisI prakAra bhI punardhAra lauTakara nahIM AyegI, isI prakAra agalI ghaDI bhI jo vyartha hI kho doge to vaha bhI gaI huI nahIM lauTegI. 59. (zrI jJAnArNava) * siMha cAre kora pharatA hoya ne jema UMgha na Ave, hathiyArabaMdha polIsa potAne mAravA mATe pharatI hoya ne jema UMgha na Ave tema tasvanirNaya na kare tyAM sudhI ene (AtmArthIne) sukhethI UMgha paNa na Ave. 60. (daSTinAM nidhAna) * jema koI puruSa tapelAM lokhaMDanA goLA vaDe parane IjA karavA icchato thako prathama to pote potAne ja IjA kare che (-pote potAnA ja hAthane bALe che), pachI parane to IjA thAya ke na thAya -niyama nathI. tema jIva tapelAM lokhaMDanA goLA samAna mohAdi pariNAme pariNamato thako prathama to nirvikAra svasaMvedana jJAnasvarUpa nija zuddha bhAvaprANane ja IjA kare che, pachI paranA dravyaprANone IjA thAya ke na thAya-niyama nathI. 61. (zrI pravacanasAra-rIkA) * saMsAranI samasta vastuye dekha lI. unameM prema karane yA Asakti karane yogya koI bhI vastu nahIM hai. sUrya kA udaya honA aura asta honA jaisA pragaTa dikhAI detA hai vaise hI samasta vastuye apane DhaMgase AtI-jAtI rahatI haiM. 62. (zrI budhajana-sasaI) * tiryaMcagatimeM chedana-bhedanake dvArA jo duHkha uThAye hai unako koI manuSya karoDo jihAoke dvArA bhI kahane ko samartha
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 18 [ vairAgyavardhA nahIM hai. 63. (zrI sArasamuccaya) * he jIva! je pApano udaya jIvone duHkha ApIne, zIvra mokSa javAne yogya upAyomAM buddhi karAve che to te pApano udaya paNa bhalo che ema jJAnIo kahe che. 64. (zrI paramAtmaprakAza) * jo sauthI prathama saMsAranA bhayathI mokSasukhamAM daDha ruci utpanna thAya che to te (mokSasukhanI) prAptino sahelo upAya che. 65. (zrI tattvajJAna-taraMgiNI) * manuSya maraNa pAmelAM jIvonA viSayamAM sAMbhaLe che tathA vartamAnamAM te maraNa pAmanAra ghaNA jIvone svayaM dekhe paNa che; topaNa te kevaLa mohanA kAraNe potAne atizaya sthira mAne che. tethI vRddhatvane prApta thavA chatAM paNa te ghaNuM karIne dharmanI abhilASA karato nathI ane tethI ja potAne niraMtara putrAdirUpa baMdhanothI atyaMtapaNe bAMdhe che. 66. (zrI padmanaMdi paMcavizati) ke manuSyapaNuM, Apta upadiSTIta zrutadharmanuM zravaNa, te pratye zraddhA, ane aMtamAM saMyamane viSe baLa-parAkramanuM kharcavuM e uttarottara ati ati durlabha che,ema jANI uparokta cAra parama maMgalamAMthI maLela manuSyapaNAne bAkInA traNa parama maMgalathI alaMkRta karo, zobhAvo!" rAjapada to zuM paNa tethIe utkRSTa anupama lakSmInA hetubhUta dharmane prApta karavAnI A durlabha mosamamAM kusakA (vinAzI vibhUti) levA bhaNI doDI vyartha kALa vyaya karavo e subuddhimAnane yogya nathI. rAjyAdi vinAzI capaLa vibhUti to dharma mArge prayANa karatAM vacce vacce saheje AvI maLaze. e taraphanI ati ghelI AturatA choDo. 67. (zrI AtmAnuzAsana) vairAgyavaSa ] ke zarIranA eka eka tasumAM 96-96 roga che, e zarIra kSaNamAM dago deze, kSaNamAM chUTI jaze. kAMIka sagavaDatA hoya tyAM ghusI jAya che, paNa bhAI! tAre kyAM javuM che tyAM kono mehamAna thaIza? koNa tAruM oLakhItuM haze? eno vicAra karIne tAruM to kAMIka karI le? zarIra sAruM hoya tyAM sudhI AMkha ughaDe nahi ne kSaNamAM deha chUTatAM ajANyA sthAne hAlyo jaIza! nAnI nAnI uMmaranA paNa cAlyA jAya che. mATe tAruM kAMIka karI le. zAstramAM kahyuM che ke vRddhAvasthA jayAM sudhI na Ave, zarIramAM vyAdhi jayAM sudhI na Ave ane indriyo jyAM sudhI DhIlI na paDe tyAM sudhImAM Atmahita karI leje. 68, | (dehinAM nidhAna) * samasta lokano sAra niHsAra che ema samajIne tathA saMsAra anaMta apAra che ema jANIne, lokanA agra zikhara upara nivAsa karavo e ja sukhakAraka ane nirupadrava che, tema pramAda choDIne ciMtana karo arthAtu mokSasthAna ja A lokamAM sAra tathA pUrNa nirupama sukhanuM sthAna che ema samajIne tenI prApti mATe prayatna karavo joIe. 69. (zrI mUlAcAra, lokAnapelA) he bhavya! yadi tuje apanA apakAra karanevAleke upara krodha AtA hai to tU isa krodhake upara thI krodha karyo nahIM karatA? kAraNa ke vaha to terA sabase adhika apakAra karanevAlA hai. vaha tere dharma artha aura kAmarUpa trivargako mokSa puruSArthako aura yahA~ taka ki tere jIvitako bhI naSTa karanevAlA hai. phira bhalA isase adhika apakArI ora dUsarA kauna ho sakatA hai? koI nahIM. 0. (zrI subhASitaratnasaMdoha) * isa lokameM gRha, caMdra, sUrya, tAre tathA chaha Rtu Adi
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 [ vairAgyavarSA saba hI jAte aura Ate haiM arthAt niraMtara gamana Agamana karate rahate haiM. paraMtu jIvoke gaye hue zarIra svapnameM bhI kabhI lauTakara nahi Ate. yaha prANI vRthA inase prIti karatA hai. 71. (zrI jJAnArNava) * manuSya manamAM pratidina potAnA kalyANano ja vicAra kare che, paraMtu AvelI bhavitavyatA (daiva) te ja kare che ke je tene ruce che. tethI sajjana puruSa rAga-dveSarUpI viSa rahita thaIne mohanA prabhAvathI atizaya vistAra pAmatA aneka vikalpono tyAga karIne sadA sukhapUrvaka sthiti karo. 72. (zrI padmanaMdi paMcaviMzati) * saMsArako anitya, duHkhokA ghara va asAra vicA, zarIrako apavitra va nAzavaMta soce va indriyabhogoko kSaNabhaMgura va atRptikArI jAneM. saMsArakI sarva paryAye tyAgane yogya hai, kevala eka zuddha AtmAkI pariNati hI grahaNa karane yogya hai. aisA vairAgya jisako hogA vahI mokSaprApti karanekA premI hogA. 73. (zrI mamalapAhuDa) * A saMsAramAM samata padArtho viSaya arthAt bhogya vastu che. te sarvano yoga moTA puNyavAnane paNa sarvAMgapaNe maLato nathI arthAt evuM koI puNya ja nathI ke je vaDe badhAya manovAMcchita (padArtho) maLe. 74. (zrI svAmIkArtikeyAnuprekSA) * he mUrkha prANI! saMsArake bhItara honevAle dukhose tuje vairAgya kyoM nahIM AtA hai jisase tU isa saMsArameM viSayoke bhItara phasA huA lobha dvArA jIta liyA gayA hai? 75. (zrI sArasamuccaya) * he vidvajano! dhana, mahela ane zarIra AdinA viSayamAM vairAgyavardhA ] 20 mamatvabuddhi choDIne zIvratAthI kAMI paNa potAnuM evuM kArya karo ke jethI A janma pharIthI prApta na karavo paDe. bIjA seMkaDo vacanonA bAhya DoLathI tamAruM kAMI paNa iSTa siddha thavAnuM nathI. A je tamane uttama manuSyaparyAya Adi svahita-sAdhaka sAmagrI prApta thaI che te pharIthI prApta thaze athavA nahi thAya e kAMI nakkI nathI arthAt tenuM pharI prApta thavuM bahu ja kaThaNa che. 76. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * tatkAla prANone haranAruM jhera khAI levuM sAruM, bhayaMkarapaNe saLagatI agnimAM pravezIne baLIne rAkha thaI javuM sAruM ane anya koI paNa kAraNa vaDe yamarAjanI godamAM samAI javuM sAruM, paraMtu tattvajJAnathI rahitapaNe A saMsAramAM jIvavuM sAruM nathI. (zrI subhASitaratnasaMdoha) 77. * he jIva! AtmakalyANane arthe kAMIka yatna kara! kara! kema zaTha thaI pramAdI banI rahe che? jyAre e kALa potAnI tIvra gatithI AvI pahoMcaze tyAre yatna karavA chatAM paNa te rokAze nahi-ema tuM nizcaya samaja. kyAre, kyAMthI ane kevI rIte e kALa acAnaka AvI caDaze tenI paNa koIne khabara nathI. e duSTa yamarAja jIvane kAMI paNa sUcanA pahoMcADyA sivAya ekAeka humalo kare che teno to kAMIka khyAla kara! kALanI aprahata aroka gati AgaLa maMtra, taMtra ane auSadhAdi sarva sAdhana vyartha che. 78. (zrI AtmAnuzAsana) * dekho! ina jIvoMkA pravartana kaisA AzcaryakAraka hai ki zarIra to pratidina chIjatA jAtA hai aura AzA nahi chIjatI hai; kintu baDhatI jAtI hai, tathA Ayurbala to ghaTatA jAtA hai aura
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 [vairAgyavardhA pApakAryome buddhi baDhatI jAtI hai, moha to nitya stUrAyamAna hotA hai aura yaha prANI apane hita vA kalyANamArgameM nahIM lagatA hai. so yaha kaisA ajJAnakA mAhAbhya hai! 79. (zrI jJAnArNava) * tUne karoDoM bhavomeM jo bahuta karma bAMdhe haiM unako nAza karane ke liye yadi tU sAmarthya na pragaTa karegA to terA janma niSphala hI bIta gayA aisA samajI jAyegA. 80. (zrI sArasamuccaya) * bahuta bIta gaI, thoDI sI raha gaI, aisA apane 'dayameM vicAra karo. aba kinAre ke atyanta samIpa ho, aba bhI yadi bhUla kI to saMsAra-samudrameM DUbanA hI paDegA. 81. (zrI budhajana-satsaI) * jina rAmakI kIrtidhvajA tInoM lokameM prakhyAta thI una rAmako bhI jisane naSTa kara DAlA usa mRtyunI anya prANIyoMko mAranekI kathA hI vyartha hai koki jo nadIkA pravAha hAthIko bahA le jAtA hai usake liye kharagozako na bahA le jAnA kaise saMbhava hai? 82. (zrI subhASitaratnasaMdoha) * keTalAya manuSyo sadA mahAna zAstrasamUhamAM paribhramaNa karatAM hovA chatAM paNa, arthAt aneka zAstronuM parizIlana karatAM hovA chatAM te utkRSTa Atmatattvane lAkaDAmAM zaktirUpe vidyamAna agni samAna jANatA nathI. 83. (zrI padmanaMdi paMcavizati) ke jenA rAge jIva anAdikALathI saMsArI banI anaMta du:khane anubhavI rahyo che tathA jenA AtyaMtika kSayathI anaMta saMsAraduHkhothI mukta thavAya che evo koI mukhya padArtha hoya to mAtra zarIra ja che, to have e zarIrane eka vakhata evuM choDavuM joIe ke jethI pharIne utpanna ja thAya nahi. bAkI bIjI nAnI vairAgyavarSA ] nAnI nahi jevI kSudra vAto tarapha ekAMta dhyAna ApavAthI zuM siddhi che? 84. (zrI AtmAnuzAsana) * he jIva! kuTuMbI Adi lokono tArI sAthe kAMI saMbaMdha nathI ane na tAruM temanI sAthe kAMI A loka saMbaMdhI prayojana che. e to potAnA svArtha mATe tArA zarIra upara prema rAkhe che mATe tuM tArA AtmahitamAM magna thA. e loko zarIramAM tanmaya thaI rahyAM che, tethI zarIranA jevA ja jaDabuddhi che ane tuM caitanya cho, emanAthI judo cho, tethI rAga-dveSano saMbaMdha toDIne potAnuM AtmabaLa pragaTa kara ane sukhI thA. 85. (zrI nATaka samayasAra) * jisa saMsArameM aneka upAyoMse pAlana poSaNa karake baDhAI huI bhI yaha deha bhI apanI nahIM hotI hai vahAM pUrvameM bAMdhe hue apane apane keke vaza paDe hue putra, strI, mitra, putrI, jamAI va pitA Adika bilakula jude padArtha kina jIvoke apane pragaTapane ho sakate haiM? aisA jAna kara buddhimAna mAnavako sadA apanI buddhi apane AtmAme sthira karanI ucita hai. 86. | (zrI tattvabhAvanA) * jisa gharameM prabhAtake samaya AnandotsAhake sAtha suMdara suMdara mAMgalika gIta gAye jAte hai, madhyAhnake samaya usI hI gharameM duHkhake sAtha ronA sunA jAtA hai. prabhAtake samaya jisake rAjyAbhiSekakI zobhA dekhI jAtI hai usI dina usa rAjAkI citAkA dhUAM dekhanemeM AtA hai, yaha saMsArakI vicitratA hai. 87. (zrI jJAnArNava) * he jIva! naraka Adi kuyoniyomAM teM je duHkha sahyA tenA anubhavanI vAta to dUra rahI, paraMtu e duHkhonuM smaraNamAtra paNa
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 [ vairAgyavarSA mahA vyAkuLatA upajAve che. A mAnavabhavamAM nirdhana chatAM paNa tuM nAnA prakAranA bhogano abhilASI thayo thako kAmathI pUrNa je strI tenA maMda maMda hAsya, tIkSNa kaTAkSa ane kAmanA tIvra bANathI viMdhAyo thako baraphathI baLI gayelAM vRkSa jevI dazAne prApta thayo che e ja mahA du:khane to tuM vicAra? 88. (zrI AtmAnuzAsana) * jyAM prANI vAraMvAra aneka prakAranI avasthAorUpa vezonI bhinnatAthI naTasamAna AcaraNa kare che evA te saMsAramAM jo iSTano saMyoga thAya che to viyoga teno avazya thavo joIe; jo janma che to mRtyu paNa avazya hovuM joIeH jo saMpatti che to vipatti paNa avazya hovI joIe tathA jo sukha che to duHkha paNa avazya hovuM joIe. tethI sajjana manuSye iSTa saMyogAdi thatAM to harSa ane iSTa viyogAdi thatAM zoka paNa na karavo joIe. 89. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * kaThina parizrama karIne yatnathI karavAmAM AvelAM saMsAranAM badhAM kAryo, pANImAM mATInI pUtaLInI jema, kSaNabharamAM bilakula nAza thaI jAya che. jyAre Ama che tyAre he mUrkha! ghaNA khedanI vAta che ke e sAMsArika kAryanI ja zA mATe pravRtti karavAmAM Ave che? buddhimAna prANI khAlI nirarthaka parizrama karAvanArA kAryamAM kyAreya paNa nizcayathI vyApAra karatA nathI. 90. (zrI tattvabhAvanA) * jema muThThI vaDe AkAza upara prahAra karavo nirarthaka che, jema cokhAne mATe photarAne khAMDavA nirarthaka che, jema telane mATe retIne pIlavI te nirarthaka che, jema dhI mATe jaLane valovavuM te nirarthaka che, kevaLa mahAna khedanuM kAraNa che. tema azAtAvedanIyAdi vairAgyavardhA ] 24 azubha karmano udaya AvatAM vilApa karavo, raDavuM, kaleSita thavuM, dIna vacano bolavA nirarthaka che,duHkha maTADavAne samartha nathI, paraMtu vartamAnamAM duHkha vadhAre che ane bhaviSyamAM tiryaMcagati tathA naraka-nigodanA kAraNabhUta tIvra karma bAMdhe che je anaMtakALamAM paNa chUTatAM nathI. 91. (zrI bhagavatI ArAdhanA) * dUsareko Thaga lUMgA aisA vicArakara jo koI mAyAcArakA upAya karate haiM una logone isaloka tathA paraloka donoMmeM sadA hI apane Apako ThagA hai. 92. (zrI sArasamuccaya) * apanA hita hotA dekhakara svahita kara hI lenA cAhiye, isameM vilambana nahIM karanA cAhiye. bahate pAnIme hAtha dho lenA cAhiye. kyoMki avasara punaH punaH prApta nahIM hogA. 93. (zrI budhajana-satsaI) * he bhavyajano! adhika kahevAthI zuM lAbha? je gRha, strI, putra ane jIvanAdi sarva pratADita dhajAnA vastranA cheDA samAna caMcaLa che, temanA viSayamAM tathA dhana ane mitra AdinA viSayamAM moha choDIne dharmamAM buddhi joDo. 94. (zrI padmanaMdi paMcaviMzati) * samudra viSe rahelo vaDavAnala agni samudranA jaLane zoSe che, tema saMsAra viSe mAnasika duHkharUpI bhayaMkara vaDavAnala eTalo badho du:khaprada che ke te jIvane prApta viSayo paNa sukhe bhogavavA deto nathI ane aprApta viSayonI jhaMkhanAmAM ne jhaMkhanAmAM sadodita bALyA kare che ane e rIte tenA zAMtabhAvarUpa nija-prANane pratipaLe zodhyA kare che. 95. (zrI AtmAnuzAsana) * jisa jIvane jisa tarahase jaba jahAM jo sukha-duHkha prApta karanA hotA hai, usa jIvako usa tarahase, usa sthAnameM, usa
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 [vairAgyavardhA kAlameM, vaha sukha-duHkha devake niyogase avazya prApta hotA hai. pUrvakAlameM jIvane jo acchA yA burA karma kiyA aura isa samaya vaha paka kara phala deneke sanmukha huA to usako kiMcit bhI anyathA karanemeM indra bhI kisI taraha samartha nahIM hai arthAtu kiye hue karmakA phala jIvako avazya bhoganA hotA hai. koI dUsarA usameM kucha bhI heraphera nahIM kara sakatA. 96.(zrI subhASitaratnasaMdoha) ke he bhavya! jo tane potAnI upara apakAra karavAvALA pratye krodha Ave che to tuM e krodha upara ja krodha kema nathI karato? kAraNa ke te krodha to tAro sauthI vadhu apakAra karavAvALo che. te krodha tArA dharma, artha ane kAmarUpa trivargane tathA mokSanA puruSArthane tathA eTale sudhI ke tArA jIvanane paNa nAza karavAvALo che. to pachI AthI adhika apakArI bIjuM koNa hoI zake che? arthAt koI nahi. 97. (zrI satracUDAmaNi) ke zeyarUpa paradravyano doSa na dekho-na jANo ke parazeyanI sannidhi (nikaTatA) nimitta mAtra dekhI karIne mAruM dravya ANe meluM karyuM; AvI rIte A jIva pote jUTho bhrama kare che. paNa te parazeyane te kadI paNa sparyo ja nathI chatAM tuM teno doSa dekhe che, jANe che te tArI A harAmajAdagI (duSTatA, badamAzI) che. AvI rIte eka tuM ja jUTho cho, teno kAMI doSa nathI te sadA sAcuM che. 98. (zI AtmAvalo kana) * je saMsArarUpI vana rakSako rahita che temAM potAnA udayakALa AdirUpa parAkramathI saMyukta evA karmarUpI vAgha dvArA grahAyela A manaSyarUpI pazu 'A priyA mArI che, A putra mArA che, A dravya mAruM che ane A ghara paNa mAruM che'-Ama 'mAruM mAruM kaheto vairAgyavardhA ]. maraNa pAmI jAya che. 99. (zrI pa%naMdi paMcavizati) ke parakRta niMdA apamAna ane tiraskAra darzAvanArA vacano nahIM sahana thavAthI te nahIM sAMbhaLavA icchatA evA tArA kAna sAMbhaLavAnI zaktithI rahita thayA, tArI A siMgha paravaza dazA pratyakSa jovA tArA netra asamartha arthAt aMdha dazAne pAmyA, tane atyaMta priya evuM tAruM zarIra paNa jANe sanmukha AvI rahelAM kALanA bhayathI thara thara kAMpe che,ema jarAthI kevaLa jIrNa thaI rahelAM ane agnithI baLI rahelAM ghara samAna A manuSya zarIramAM he jIva! tuM zuM nizcaLa thaI beTho che? 100. (zrI AtmAnuzAsana) ke A mAruM aniSTa athavA iSTa ciMtana kare che, e buddhivicAra nirarthaka che. kema ke) bIjAnI ciMtAthI bIjo pIDita ke pAlita thato nathI. 101, (zrI yogasAra prAbhRta) * viveka rahita ajJAnI jIva pote pUrvajanmamAM karelAM karmonI upara to krodha karato nathI, paraMtu te karmonI nirjarA karAvavAvALA puruSanI upara krodha kare che. arthAt vaidya samAna potAnI cikitsA karanAranI upara krodha kare che paNa A paddhati koI prakAre yogya nathI, kAraNa ke potAnA karmonI nirjarA karAve te to vaidyanI jema potAno upakArI che, teno to upakAra ja mAnavo joIe. tenI upara krodha karavo ghaNI moTI bhUla che tathA kRtajJatA che. 102. (zrI jJAnArNava) ke jo koI jIva apazabdono prayoga kare che to vivekI sAdhu ema vicAre che ke A manuSya mane krodhathI mAtra gALa ja ApI che, mArela to nathI. jo te mAravA lAgI jAya to te sAdhu Ama vicAre che ke teNe mane mAtra mAryo ja che, prANono nAza to nathI
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 [vairAgyavardhA karyo. paraMtu jo te prANono nAza karavAmAM udyata thaI jAya to teo ema vicAre che ke ANe krodhane vazIbhUta thaIne mAtra mArA prANono ja nAza karyo che paraMtu mArA priya dharmano to nAza nathI karyo; mATe mAre A bicArA ajJAnI prANI upara krodha karavo ucita nathI kAraNa ke krodha dharmano nAza kare che ane pApano saMcaya kare che ema samajI buddhimAna sAdhu kSamA ja kare che.103. (zrI subhASitaratnasaMdoha) ke paramArthaka sAdhe binA mUkhaMjana apane jIvanako naSTa kara dete haiM. jaise pataMga uDAnevAlA kevala samaya naSTa karatA hai, kamAI kucha bhI nahIM karatA. 104. (zrI budhajana-satasaI) * apane duSTa azubha bhAvose jo karma pahale bAMdhA jA cukA hai usake udaya Ane para kauna buddhimAna dUsaroM para krodha karegA? 105. | (zrI sAramuccaya) * jIvanA potAnA upArjana karelAM karma sivAya koI paNa, koIne paNa kAMI paNa ApatuM nathI ema vicArI, anya Ape che evI buddhi choDI, AtmA vaDe potAnuM ananyapaNuM vicAravuM. 106. | (sAmAyika pATha) * jo krodhAgni vaDe mana kaluSita thaI jAya to, niraMjanatattvanI AvI bhAvanArUpa nirmaLa jaLa vaDe AtmAno abhiSeka karavo; ke jyAM jyAM jouM tyAM kaMI paNa mAruM nathI; huM koIno nathI ne koI mAruM nathI. (AvI tattvabhAvanA vaDe krodha zAMta thaI jAya che.) (zrI pAhuDa dohA) * jo durjana manuSya mArA doSo jAhera karIne sukhI thato hoya to thAva, jo dhanano abhilASI manuSya mAruM sarvasva grahaNa vairAgyavarSA ] karIne sukhI thato hoya to thAva, jo zatru mAruM jIvana grahaNa karIne sukhI thato hoya to thAva, jo bIjA koI mAruM sthAna laIne sukhI thatAM hoya to thAya ane je madhyastha che,rAgadveSa rahita che, te evA ja madhyastha banI rahe. ahIM, AkhuMya jagata atizaya sukhano anubhava karo, mArA nimitte koI paNa saMsArI prANIne koI paNa prakAre duHkha na thAva, ema huM UMcA svare kahuM chuM. 108. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * koIne phAMsIno orDara thayo hoya ane phAMsI ApavAnI rUmamAM laI jAya ane pachI kevo dhrujavA mAMDe! tema saMsAranAM duHkhathI jene trAsa trAsa thaI gayo hoya ene mATe A (tattvanI) vAta che. 109. | (daSTinAM nidhAna) * viSaya bhogoM ko sadA bhogate rahe, puNyopArjana kabhI bhI nahIM kiyA. yahAM yaha kahAvata caritArtha hotI hai ki bAjArameM Akara bhI kucha nahIM kamAyA, jo kucha gAMTha meM thA use bhI nokara nirdhana vApasa cale gaye. 110. (zrI budhajana- saMsaI) * jo vyakti maraNake saMnikaTa hone para bhI puNyakA lAbha nahIM karatA hai vaha mAnavajanma pAkarake bhI apanA janma bekAra kho detA hai yaha baDe khedakI bAta hai, 111. (zrI sArasamuccaya) * isa saMsArameM anAdikAlase phirate hue jIvone samasta jIvoke sAtha pitA, putra, bhrAtA, mAtA, strI, Adi saMbaMdha anekavAra pAye hai, aisA koI bhI jIva vA saMbaMdha bAkI nahIM rahA, jo isa jIvane na pAyA ho. 112. (zrI jJAnArNava) ke he viSayanA lAlacu! tuM avicAra pUrvaka asi, masi, kRti ane vANijyAdi udyama karI A lokamAM dhana prApta karavA 109.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 30 [vairAgyavardhA arthe vAraMvAra kaleSa karyA kare che. tevo ja prayatna agara tuM ekavAra samyaka prakAre paralokane arthe kare to A janma-maraNanuM anAdi bhayaMkara duHkha pharI pharI nA pAme. bhAI! A kathana upara vizvAsa lAvI tuM dhanAdi vinAzI saMpadA prApta karavAnuM bhayaMkara duHkha choDI ekavAra vAstavya dharmasAdhana sAdhya karavAno prayatna kara! 113. (zrI AtmAnuzAsana) * saMsArameM sarvatra utpanna hue jIvoko unake dvArA pUrvabhavameM kiyA gayA puNya-pApa hI sukha athavA duHkha detA hai, use rokanA zakya nahIM hai. prANIyoko unakA bhAgya dvIpameM, samudrameM, parvatake zikhara para, dizAoke aMtameM aura kUpameM bhI gire ratnako milA detA hai. isa saMsArameM puNyazAlI jIvoMkI vipadA bhI saMpadA bana jAtI hai aura pApakarma ke udayase saMpadA bhI vipadA bana jAtI hai. 114. zrI subhASitaratnasaMdoha) ke kisIne muje mArA aura jo meM roSa nahi karuM to mAranevAlekI to hAni huI arthAtu pApabaMdha huA paraMtu mere AtmAke arthakI siddhi huI arthAt pApa nahi baMdhA kiMtu pUrvaka kiye pApoMkI nirjarA huI, isameM koI saMdeha nahi hai. aura mere kadAcit roSa Upaje to merI dviguNa hAnI ho arthAt eka to pApabaMdha ho dUsarA pUrva karmokI nirjarA nahIM ho. ityAdi vicAra kare. 115. (dhI jJAnArsava) ke bhAI! atyAre to potAnuM kAma karI levA jevuM che. are! mA-bApa bhAI-bahena sagA saMbaMdhI Adi aneka kuTuMbIo marIne kyAM gayA haze? enI kAMI khabara che? are! mAre mArA AtmAnuM hita karI levuM che-ema ene aMdarathI lAgavuM joIe. AhAhA! vairAgyavaSa ] sagA saMbaMdhI badhA cAlyA gayA, tenA dravya, kSetra, kALa, bhAva, bhava badhuM pharI gayuM. zarIranA anaMtA rajakaNo kyAre kyAM kema thaze enI che khabara? mATe je jAgato raheze te bacaze. 116.. | (daSTinAM nidhAna) * yuddhamAM rAjAnA ratha, hAthI, ghoDA, abhimAnI subhaTo, maMtra, zaurya ane taravAra; A badhI anupama sAmagrI, duSTa bhUkhyo yamarAja (mRtyu) krodhita thaIne mAravAnI icchAthI sAme doDato nathI tyAM sudhI ja kArya siddha karI zake che. tethI vidvAna puruSoe te yamathI potAnI rakSA karavA mATe arthAtu mokSa prApti mATe ja prayatna karavo joIe. 117. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * vidhi-daiva-bhAgya bhujaMgane samAna TeDhA calatA hai. kabhI vaibhavake zikhara para caDhatA hai to kabhI vipattikI khAImeM giratA hai. Aja zrImaMta hai to kala daridrI banakara ghumatA phiratA hai. jIvana pavanavegakI taraha caMcala hai. dhana kamAnemeM kaSTa, usakI rakSA karanemeM kaSTa, aMtameM kisI kAraNase dhanakA viyoga hone para yaha jIva ati kaSTI hotA hai. yauvana zIdhra hI naSTaprAya hotA hai. tathApi yaha jIva saMsArakI nAnAvidha saMkaTa-paraMparAse bhayabhIta hotA nahIM. yaha baDA Azcarya hai. 118. (zrI subhASitaratnasaMdoha) * muni aisI bhAvanA kare,urdhvaloka, madhyaloka, adholoka, ina tInoM lokameM merA koI bhI nahIM hai, meM ekAkI AtmA huM, aisI bhAvanAse yogI muni prakaTarUpase zAzvata sukhako prApta karatA hai. 119. (zrI mokSa pAhuDI * yadi apanA koI kuTuMbIjana apane karmavazAt maraNako prApta ho jAtA hai to naSTabuddhi mUrkhajana usakA zoca karate hai,
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 [ vairAgyavardhA paraMtu Apa svayam yamarAja kI dADhomeM AyA huA hai isakI ciMtA kucha bhI nahIM karatA hai yaha baDI mUrkhatA hai. 120. (zrI jJAnArNava) * he mitra! tuM paNa vastunI abhilASArUpa ati vegavAna nadIno vahevarAvyo anAdikALathI aneka janma dharato dharato ati dUrathI ahIM sudhI Avyo che e zuM tuM nathI jANato? e AzArUpa mahAnadI eTalI athAha, gaMbhIra ane vegavAna che ke te anya koI paNa upAyathI durladhya che. mAtra eka Atmabodha vaDe ja tuM tene tarI zake ema che. 121. (zrI AtmAnuzAsana) * kayAMya rokAIza nahIM. vikalpanI kAMI paNa khaTaka rahyA karaze tyAM sudhI aMdara nahIM jaI zake. hamaNAM yuvAnI che mATe raLI laIe,e rahevA de bApu! mota mAthe nagArA vagADe che. pachI karIza pachI karIza,-ema rahevA de. aMdaramAM kAMI paNa vikalpa raheze ke A karuM.... A karuM... ema vAyadA karIza to aMdara jaI zakIza nahIM. 122. (daSTinAM nidhAna) * eka potAnA AtmA sivAya anya koI verI nathI. mATe he yogI! je bhAvathI te karmonuM nirmANa karyuM te parabhAvane tuM maTADa. 123. (zrI pAhuDadohA) * jo koI vAra eka divasa bhojana prApta thatuM nathI ke rAtre UMgha AvatI nathI to je zarIra nizcayathI nikaTavartI agnithI saMtapta thayelAM kamaLanA pAMdaDAnI jema plAnatA pAme che tathA je astra, roga ane jaLa Adi dvArA akasmAta nAza pAme che, te bhAI! te zarIranA viSayamAM sthiratAnI buddhi kyAMthI thaI zake? ane teno nAza thaI jAya temAM Azcarya ja zuM che? arthAt tene na vairAgyavaSa ] to sthira samajavuM joIe ane na te naSTa thatAM kAMI Azcarya paNa thavuM joIe. 124. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * mAruM svazarIra paNa jenA (mArA AtmAnA) apakAraupakAramAM samartha nathI tenA apakAra-upakAra bIjAo kare che ema mAnavuM mArA mATe vyartha che. 125. (zrI yogasAra prAbhUta) * he prANI! tU yaha nirNaya kara ki kauna terA putra hai kauna terI strI hai, aura kisakA parivAra hai. jaise musAphira sarAya (dharmazAlA) meM Akara ikaOM ho jAte hai aura kucha hI samayameM eka-dUsare se bichuDa jAte haiM usI prakAra tuje bhI ina sabase avazyameva bichuDanA hogA. 126. (zrI budhajana-satasaI) * jema koI puruSa nirmaLa jaLanI abhilASAthI UMDo kUvo khodavA lAgyo, khodatAM-khodatAM AgaLa zIlA nIkaLI, paNa pote AraMbhelo AraMbha siddha karavA te AgaLa ne AgaLa khodavA lAgyo; mahA mahenate ane ghaNA lAMbA kALe kaMIka thoDuMka mAtra jaLa maLyuM te paNa khAruM, durgadhatA yukta ane kRmiothI khadabadatuM nIkaLyuM; vaLI te paNa tarata sukAI gayuM. kaho have te puruSe udyama karavAmAM zuM bAkI rAkhyuM hatuM? paNa udayanI ceSTA ja duHkhadAI che. nizcayathI A tRSAtura manuSyanI tRSA koI paNa kALe pUrNa thavAnI nathI. kAraNa udayanI gati baLavAna che. 127. (zrI AtmAnuzAsana) * ajJAnI jIvako parake doSa grahaNa karanese harSa hotA hai, mere doSa grahaNa karake jina jIvoMko harSa hotA hai to mujhe yahI lAbha hai ki maiM unako sukhakA kAraNa huA, aisA manameM vicArakara gussA choDo. 128. (zrI paramAtmaprakAza) * he mUDha dubuddhi prANI! tU jo kisI kI zaraNa cAhatA hai
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 [vairAgyavardhA so isa tribhuvanameM aisA koI bhI zarIrI (jIva) nahi hai ki jisa ke galemeM kAlakI phAMsI nahIM paDatI ho. samasta prANI kAlake vaza hai. 129, (zrI jJAnArja) * tumhAre siyAnepanako dhikkAra hai kayoki tumane atyanta asAvadhAna rahakara sArahIna jIvana vyatIta kara diyA. aba bhI sAvadhAna ho jAo, anyathA mRtyunA samaya A rahA hai. 130. (zrI budhajana-satasaI) * pUrvakake udayase Apattiyoke A jAne para vIratA thI parama rakSaka hai. bArabAra zoca karanA ucita nahIM hai. 131. (zrI sArasamuccaya) * A zarIra pANInA parapoTA samAna kSaNamAM nAza pAmanAra che, lakSmI indrajALa samAna vinazvara che; strI, dhana ane putra Adi duSTa vAyuthI tADita vAdaLAo samAna jotajotAmAM ja vilina thaI jAya che tathA indriya-viSayajanya sukha sadAya kAmonmatta strInA kaTAkSo samAna caMcaLa che. A kAraNe A badhAnA nAzamAM zokathI ane temanI prAptinA viSayamAM harSathI zuM prayojana che ? kAMI paNa nahIM. abhiprAya e che ke jo zarIra, dhana-saMpatti, strI, putra Adi samasta cetana-acetana padArtha svabhAvathI ja asthira che to vivekI manuSyoe temanA saMyogamAM harSa ane viyogamAM zoka na karavo joIe. 132. (prI padmanaMdi paMcavizati) * para dvArA mArA guNa (paryAya) karI ke harI zakAtAM nathI ane mArA dvArA paranA guNa utpanna karI ke dUra karI zakAtAM nathI. tethI para dvArA mArA guNa ane mArA dvArA paranA koI guNa upakAra karavAmAM Ave che athavA karavAmAM AvatAM nathI-e badhI kalpanA mithyA che ke je mohathI abhibhUta jIvo dvArA karAya che. vairAgyavaSa ] 34 133. (zrI yogasAra prAbhRta) * traNa lokamAM A jIvane je kAMI paNa sukha athavA duHkha (saMyogika sukha-duHkha) thAya che te badhuM daivanA prabhAvathI thAya che, anyathI nahi. ema samajIne je zuddha buddhivALo puruSa che te kadI paNa potAnA mananI zAMtino bhaMga karato nathI. 134. (zrI subhASita ratnasaMdoha) * saMpatti yahIM paDI rahegI, zarIra bhI yahIM paDA raha jAyegA; tU cAhe ki meM chalabala kara kAla se baca jAuMgA, so nahIM baca sakegA. vaha to tuje jhapaTa kara le jAyegA. 135. (zrI budhajana-sasaI) ke yaha jagata indrajAlavatu hai, prANiyo ke netroko mohanIaMjana ke samAna bhulAtA hai, aura loga isameM moha ko prApta hokara apaneko bhUla jAte hai, arthAt loka dhokhA khAte haiM. ataH AcArya mahArAja kahate hai ki hama nahi jAnate ye loga kisa kAraNase bhUlate hai! yaha prabala mohakA mAhAbhya hI hai. 136. | (zrI jJAnArNava) * pUrvakamAMke udayase pIDA ho jAne para usake liye zoca karanA aisA hI hai jese koI vRddha baila apanese hI apaneko kATa le phira pUMchase apaneko hI mAre. 137. (zrI sArasamuracaya) * ahIM adhika zuM kahevuM? aNimA-mahimA Adi RddhiothI svastha manavALA je zaktizALI indrAdi deva hatA te paNa kevaLa eka zatru dvArA nAza pAmyA che. te zatru paNa rAvaNa rAkSasa hato je te indrAdinI apekSAe kAMI paNa nahoto. vaLI te rAvaNa rAkSasa paNa rAma nAmanA manuSya dvArA samudra oLaMgIne mAryo gayo. aMte
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ rUpa [ vairAgyavardhA te rAma paNa yamarAjano viSaya banI gayA arthAt tene paNa mRtyue na choDyA. barAbara che daivathI adhika baLavAna bIjuM koNa che? arthAt koI paNa nathI. 138. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * kALe varSA paDe, kALe vRkSo khIle, kALe caMdra khIle, kALe Dhora ghare Ave, svAtinakSatranA kALe chIpamAM pANI paDatAM motI pAke, tema uttama deva-gurunA mahAna yoga-kALe tuM Avyo ne pUjya padArtha anubhavamAM na Ave e ajaba tamAsA che! 139. (dehinAM nidhAna) * verI hoya te paNa upakAra karavAthI mitra bane che, tethI jene dAna sanmAna Adi ApavAmAM Ave te zatru paNa potAno atyaMta priya mitra banI jAya che. vaLI putra paNa icchita bhoga rokavAthI tathA apamAna tiraskAra Adi karavAthI kSaNamAtramAM potAno zatru thaI jAya che. mATe saMsAramAM koI koInuM mitra nathI ane zatru nathI. kArya mujaba zatrupaNuM ane mitrapaNuM pragaTa thAya che. svajanapaNuM, parajanapaNuM, zatrupaNuM, mitrapaNuM jIvane svabhAvathI koInI sAthe nathI. upakAra-apakAranI apekSAe mitrapaNuM-zatrupaNuM jANavuM. vastutaH koI koInuM zatru-mitra nathI. mATe koInI pratye rAga-dveSa karavo ucita nathI. 140. (zrI bhagavatI ArAdhanA) * pote karelAM karmanA phaLAnubaMdhane svayaM bhogavavA mATe tuM ekalo janmamAM tema ja mRtyumAM praveze che, bIjuM koI (strI-putramitrAdika) sukha-duHkhanA prakAromAM bilakula sahAyabhUta thatuM nathI; potAnI AjIvikA mATe (mAtra potAnA svArtha mATe strI-putramitrAdika) dhUtArAnI ToLI tane maLI che. 141. (zrI yazastilakacaMSTra) * jo rAtrime saMpatti ke sAtha sote hai vahI prAtaHkAla vairAgyavaSa ] nirdhana ho jAte haiM. saMpatti sadAkAla eka samAna nahIM rahatI hai, isake saMbaMdhameM kisIkA abhimAna nahIM calatA. 142. (zrI budhajana-satsaI) * jIvoke deza, jAti, kulAdi sahita manuSyapanA hote bhI dIrdhAyu, pAMco indriyoMkI pUrNa sAmagrI, viziSTa tathA uttamabuddhi, zItala maMdakaSAyarUpa pariNAmoMkA honA kAkAlIya nyAyake samAna durlabha jAnanA cAhiye. jaise kisI samaya tADakA la pakakara gire aura usa hI samaya kAka AnA ho evam vaha usa phalako AkAzameM hI pAkara khAne lage aisA yoga milanA atyanta kaThina haii. 143. (zrI jJAnArNava) * anAdikAlase isa saMsArameM bhramaNa karate hue isa jIvake apane karmavaza kauna bAMdhava nahIM hue aura kauna zatru nahIM hoMge? arthAtu apane apane karmavaza sabhI jIva eka dUsareke mitra aura zatru hue haiM aura hoMge. phira bhI na jAne kyAM yaha manuSya navIna kuTuMbake mohameM paDakara ApattimeM paDatA hai aura jainadharmako choDakara sadA apane hitase bhraSTa hotA hai, Atmahitame nahIM lagatA. 144. (zrI subhASitaratnasaMdoha). * ajJAnI pote potAne chetare che ne mAne che ke ame lAbhamAM chIe, Ama jagata anAdithI ThagANuM che. 145. (daSTinAM nipAna) * jisake AdhIna apanI AtmA nahIM hai usake AdhIna dUsare mAnava kaise ho sakate haiM? jisake AdhIna apanI AtmA hai va jo zAMta hai usake AdhIna tIna loka ho jAtA hai. 146. (zrI sArasamuccaya)
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 [vairAgyavardhA * karmodayavalathI, verI hoya te to mitra thaI jAya che tathA mitra hoya te verI thaI jAya che, evo ja saMsArano svabhAva che. 147, (zrI svAmI kArtikeyAnuprekSA) * je manuSya ahIM mRtyunA viSayane na to bhUtakALamAM prApta thayo hoya, na vartamAnamAM prApta thato hoya ane na bhaviSyamAM prApta thavAno hoya; arthAt jenuM maraNa traNe kALe saMbhava na hoya te jo koI priyajananuM maraNa thatAM zoka kare to emAM tenI zobhA che. paraMtu je manuSya samayAnusAra pote ja maraNane prApta thAya che tenuM bIjA koI prANInuM maraNa thatAM zokAkuLa thavuM azobhanIya che. abhiprAya e che ke jo badhA saMsArI prANI samaya anusAra mRtyu prApta thAya che to eka bIjAnuM mRtyu thatAM zoka karavo ucituM nathI. 148. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * vAstavamAM vacana dvArA koI paNa AtmA niMdA ke stutine prApta thato nathI. mArI niMdA karavAmAM AvI che ke mArI stuti karavAmAM AvI che ema mohanA yogathI mAne che. 149. zrI yogasAra prAbhRta) * he jIva! - saba prANiyomeM mitratAkA bhAva rakha. kisIko zatru na samaja. ukta saba prANiyomeM bhI jo vizeSa guNavAna haiM unako dekhakara harSako dhAraNa kara, duHkhIjanake prati dayAkA vyavahAra kara, jinakA svabhAva viparIta hai unake viSayameM madhyasthatAkA bhAva dhAraNa kara, jinavANIke sunane aura tadanusAra pravRtti karanemeM anurAga kara. krodharUpa subhaTako parAjita kara, indriya viSayoMse virakta ho, mRtyu evam janmase utpanna honevAle atizaya duHkhase bhayabhIta ho aura samasta karmamalase rahita vairAgyavaSa ] mokSasukhanI abhilASA kara. 150. (zrI subhASitaratnasaMdoha) * munirAja aisI bhAvanA karate haiM ki meM karmase pIDita huM, kadayase koI doSa utpanna huA hai so usa doSako abhI koI pragaTa kare aura muje AtmAnubhavameM sthApita karake svastha kareM vahI merA akRtrima mitra (hitaiSI) hai. punaH aisI bhAvanA karate haiM ki jo koI apane puNyanA kSaya karake mere doSoko kahatA hai usase yadi meM roSa karuM to isa jagatameM mere samAna nIca vA pApI kauna hai? 151. (zrI jJAnArNava) ke na koI deva hai, na koI devI hai, na koI vaidya hai, na koI vidyA hai, na koI maNi hai, na koI maMtra hai, na koI Azraya hai, na koI mitra hai, na koI ora rAjA Adi isa tIna lokameM hai jo prANiyoke udayameM Aye hue karmako rokI zake. 152. (zrI padmanaMdi paMcavizati) ke potAnI pAchaLa vikarALa vAgha jhapaTuM mArato doDato Avato hoya to pote kevI doTa mUke! e visAmo khAvA Ubho raheto haze? ema A kALa jhapaTuM mArato cAlyo Ave che ne aMdara kAma karavAnAM ghaNA che ema ene lAgavuM joIe! 153. (daSTinAM nidhAna ) * jo koI merA aneka prakArake vadhabaMdhanAdi prayogoMse IlAja nahi kareM to mere pUrva janmo ke saMcita kiye asAtAkarmarUpI rogakA nAza kaise ho? bhAvArtha-jo muje vadhabaMdhanAdikase pIDita karatA hai vaha mere pUrvopArjita karmarUpI rogoM ko naSTa karanevAlA vaidya hai usakA to upakAra mAnanA yogya hai, kiMtu usase
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16). 39 [ vairAgyavardhA krodha karanA kRtajJatA hai. 154, (zrI jJAnArsava) * mArA vaDe je rUpa-zarIrAdi rUpI padArtha dekhAya che teacetanapadArtha sarvathA koIne jANato nathI ane je jANavAvALo caitanyarUpa AtmA che te dekhAto nathI to huM konI sAthe boluM-- vAtacIta karuM? 155. (zrI samAdhitaMtra) * jisa kAraNase pUrva saMcita karmokA kSaya ho jAve va navIna karmokA saMcaya na ho vaha kAma mokSasukhake abhilASI AtmajJAnIko karanAyogya hai. 156. (zrI sArasamuracaya) * mohane kAraNe je padArthane iSTa mAnavAmAM Ave che te ja aniSTa tathA je padArthane aniSTa mAnavAmAM Ave che te ja iSTa thaI jAya che. vAstavamAM koI dravya iSTa ke aniSTa nathI. 157. (zrI yogasAra prAbhRta) * jenA garbhavataraNa pahelAM sarvotkRSTa riddhino svAmI indra be kara joDI pUrNa vinIta pariNAme kiMkaranI jema jene vaMdana kare che, vaLI je mahAna AtmA yugaSTA che, cakravartI jevA jenA bAraNe panotA viziSTa puNyavAnaputra che, evA zrI AdinAtha svAmIe kSudhAvaMtapaNe pRthvI viSe ghera ghera AhAra arthe paribhramaNa karyuM. aho! vidhAtA (karma)no vilAsa kharekhara Azcarya pamADe che, atizaya alaMdhya koIthI maTADI zakAya nahi evo mahA samartha che. 158. (zrI AtmAnuzAsana) * jisa mAnavane mere AtmAne rUpako dekhA hI nahIM hai vaha na merA zatru hai na mitra hai va jisane pratyakSa mere AtmAko dekha liyA hai vaha mahAna mAnava bhI na mere zatru ho sakatA, na mitra. 159. (zI jJAnAva) vairAgyavarSA ] * puNyodaya sahita puruSane paNa iSTaviyoga ane aniSTasaMyoga thato jovAmAM Ave che; juo abhimAna sahita bharata cakravartI paNa potAnA nAnA bhAI bAhubalIthI hAra pAmyA! (zrI svAmI kArtikeyAnuyelA) * he AtmahiteSI prANI! puNyanA phaLomAM harSa na kara ane pApanA phaLomAM zreSa na kara. (kAraNa ke A puNya ane pA5) pugalanA paryAya che, utpanna thaIne nAza pAmI jAya che, ane pharIne utpanna thAya che. potAnA aMtaramAM nizcayathI - kharekhara lAkho vAtono sAra A ja pramANe grahaNa karo ke puNya-pAparUpa badhAya janma-maraNanA kaMdarUpa (rAga-dveSa) vikArI malinabhAvo toDI haMmezAM potAnA AtmAnuM dhyAna karo. 161. (zrI chaatLA) * rAvaNe rAmacaMdra ane lakSmaNano vinAza karavA mATe bahurUpiNI vidyA siddha karI, kauravoe pAMDavono nAza karavA mATe kAtyAyanI vidyA sAdhI, kaMse nArAyaNano (zrIkRSNano) vinAza karavA mATe ghaNI vidyAo sAdhI paraMtu te vidyAo dvArA rAmacaMdra, pAMDavo ane kRSNa nArAyaNanuM kAMI paNa aniSTa thayuM nahi. rAmacaMdra vageree potAnA vidano dUra karavA mithyAdevInI ArAdhanA na karI topaNa nirmaLa samyakatvathI upArjita pUrve karelAM puNyathI temanA sarva vidana dUra thayA. 162. zrI bRhadgadravyasaMgraha) * jJAnI kahe che ke pachI karazuM, pachI karazuM-evo abhyAsa jeNe karI rAkhyo che tene maraNa vakhate paNa pachI ja rahevAnuM che; kAraNa ke jeNe pachI...pachIno siddhAMta karI rAkhyo che tene pachI pachImAM hamaNAM karuM evuM nahi Ave. ane jJAnIne to ema thAya che ke A zarIra chUTavAnA samaye ghaNuM jora paDaze; to temAM jeTaluM
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 [ vairAgyavarSA jora che teTaluM jora AtmAnuM paNa tenI sAme joIze. mATe jJAnIne ema thAya che ke mArA bhAvane A kSaNe taiyAra karuM, A paLe taiyAra karuM. 'A paLe karuM' evo jeNe abhyAsa pADI rAkhyo che tene maraNa vakhate 'A paLa ja' AvI jaze. 163. (daSTinAM nidhAna) * je purANA karmone khapAve che, navA karmone AvavA deto nathI ne dararoja jinadevane dhyAve che, te jIva paramAtmA thaI jAya che. 1964. (zrI pAhuDadohA) * saMsArarUpI ghaTIyaMtramAM eka pATalI samAna eka vipatti dUra karAya te pahelAM to bIjI ghaNI vipattio sAme upasthita thAya che. 165. (zrI ISTapadeza) * he nAtha! duHkhamAM ke sukhamAM, verI pratye ke baMdhuvarga pratye, saMyogamAM ke viyogamAM, gharamAM ke jaMgalamAM, saMpUrNa mamatvabuddhi dUra thaIne mAruM mana sadAya samabhAvI raho. 166. (zrI sAmAyika pATha) * sukha pAneke bhAvase prerita hokara mUrkha manuSya kyA kyA pApa nahi kara DAlate haiM? jisa pApase karoDo janmomeM bhI du:khoMko pAte haiM. 167. (zrI sArasamuccaya) * he mUDhajIva! tuM ahIM alpa duHkhane paNa sahana karI zakato nathI to vicAra to kharo ke cAra gatinA bhayaMkara duHkhonA kAraNabhUta karmone tuM zA mATe kare che? 168. (zrI paramAtmaprakAza) * ajJAnIo jIvavAne lakSe jIvI rahyA che eTale tene maraNa gamatuM nathI. maraNa Avye paNa tene jIvavAnuM lakSa rahyA kare che. jJAnIo to maravAnA lakSe ja jIve che. eTale AgaLathI 42 vairAgyavardhA ] ajamAyaza ane akhatarA taiyAra karI rAkhela che; pachI te maraNane AnaMdathI vadhAvI le che, tene maraNanAM chellA TANAM bahu mahotsavanA hoya che; tethI AnaMdathI dehane choDe che. jIvavAnA bhAve to anaMta vakhata jIvyo, paNa maravAnA bhAve koI vakhata jIvyo nathI. maravAnA bhAve jIve to pharI tene janma levo ja na paDe.169, (daSTinAM nidhAna) na * mArI nikaTamAM prApta thayela koI paNa mitra, athavA anya koInuM mAre prayojana nathI, mane A zarIramAM paNa prema rahyo nathI, atyAre huM ekalo ja sukhI chuM. ahIM saMsAraparibhramaNamAM cirakALathI je mane saMyoganA nimitte kaSTa thayuM che tenAthI huM virakta thayo chuM, tethI have mane ekAkIpaNuM (advaita) atyaMta ruce che. 170. (zrI padmanaMdi paMcavizata) * A viSayasukha to be divasa rahenArA-kSaNika che. pachI to duHkhanI ja paripATI che. mATe he jIva! tuM tArA AtmAne bhUlIne potAnA ja khabhA upara kUhADAno prahAra na kara. 171. (zrI pAhuDa dohA) * sukhamAM, du:khamAM, mahArogamAM, bhUkha Adi upadravamAM bAvIza pariSahomAM ane cAra prakAranAM upasarga AvI paDe tyAre zuddha AtmAnuM ciMtana karuM. 172. (zrI tattvajJAna taraMgiNI) * potAnI upara koI Apatti AvI paDatAM manuSya jevI rIte du:khI thAya che tevI ja rIte bIjAnI upara AvI paDelI Apattine potAnI Apatti samajIne duHkhano anubhava karavo te dayALutA che. 173. (zrI kSetracUDAmaNi) * (dAvAnaLanI jvALAthI) baLI rahelA mRgothI chavAyelA
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 [ vairAgyavarSA vananI madhyamAM vRkSa upara beThelA manuSyanI jema (saMsArI) mUDha prANI bIjAonI (vipattinI) jema potAnI vipattine joto nathI. 174. (zrI Iopadeza) * bAhya duHkha buddhimAna paMDitako manameM kaSTa nahIM paidA karatA hai kiMtu anya mUrkhako hI satAtA hai. pavanake vegose ruI uDa jAtI hai kiMtu sumeru parvatakA zikhara kabhI nahIM uDatA hai. 175. (zrI sArasamuccaya) * are prabhu! tAruM kadI maraNa ja thatuM nathI ne kema Dare che? atIndriya AnaMdamAM jA! prabhu! tAre zarIra ja nathI ne rogathI kema Dare che? janma jarA ne rogarahita bhagavAna AtmA che tyAM jA!-ema jinavara, jinavANI ne guru kahe che. tuM janma, jarA, maraNa rahita prabhu cho, tyAM dRSTi de. tAre janma, jarA, maraNa rahita thavuM hoya to bhagavAna aMdara birAje che tyAM jA! tyAM dRSTi daIne Thara! 176. (daSTinAM nidhAna) * jagata virSe doya hI padArtha hai, daiva ara puruSArtha. so daiva hI prabala hai. je puruSArthakA garva kare haiM tinayUM dhikkAra! jo puruSArtha hI prabala hoya to maiM vAsudeva ughaDI khaDaga samAna tejasvI mere putrakUM zatru kaise le jAya! 177. (pradyumana-haraNaprasaMge zrIkRSNanAM udgAra) (zrI harivaMza purANa) * he Atman! tAre lokanuM zuM prayojana che? AzrayanuM zuM prayojana che? dravyanuM zuM prayojana che? zarIranuM zuM prayojana che? vacanonuM zuM prayojana che? indriyonuM zuM prayojana che? prANonuM zuM prayojana che? tathA te vikalponuM paNa tAre zuM prayojana che? arthAt A badhAnuM tAre kAMI paNa prayojana nathI. kAraNa ke te badhI vairAgyava ] 44 pudgalanI paryAyo che ane tethI tArAthI bhinna che. tuM pramAdane vaza thaIne vyartha ja A vikalpo dvArA kema atizaya baMdhanano Azraya kare che? 178. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * jina indriyaviSayoM ke bhoganese naranAtha (cakravartI) aura indra bhI tRptiko nahIM prApta hote haiM unase bhalA sAdhAraNa manuSya kaise tRpta ho sakate haiM? nahIM ho sakate, ThIka hai-jisa nadIke pravAhameM atizaya balavAna hAthI baha jAtA hai usameM kSudra kharagozokI vyavasthA kisase ho sakatI hai? kisIse bhI nahIM ho sakatI hai. 179. (zrI subhASitaratnasaMdoha) * dharma guru hai, mitra hai, svAmI hai, bAMdhava hai, hitU hai, aura dharma hI vinA kAraNa anAthokA prItipUrvaka rakSA karanevAlA hai. isa prANIko dharmake atirikta aura koI zaraNa nahIM hai. 180 (zrI jJAnAIva) * prathama to huM svabhAvathI jJAyaka ja chuM, kevaLa jJAyaka hovAthI mAre vizvanI (samasta padArthonI) sAthe paNa sahaja zeyajJAyakalakSaNasaMbaMdha ja che, paraMtu bIjA svasvAmilakSaNAdi saMbaMdho nathI; tethI mAre koI pratye mamatva nathI, sarvatra nirmamatva ja che. 181. (zrI pravacanasAra-TIkA) * indriyo dvArA je kAMI dekhavAmAM Ave che, jANavAmAM Ave che ane anubhava karavAmAM Ave che te badhuM AtmAthI bAhya, nAzavAna tathA cetanA rahita che. 182. (zrI yogasAra prAta) * he bhavya jIva! AtmAnA zuddha svarUpanI bhAvanA jJAna sahita vinaya pUrvaka haMmezAM karo, nahi to maraNa AvatAM bahu
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 [ vairAgyavardhA pazcAttApa thaze ke huM kaMI karI na zakyo. tathA maraNano samaya nizcita nathI tethI AtmajJAnanI bhAvanA sadAya karavA yogya che. 183. (zrI sArasamuccaya) * he prabhu! meM anAdikALathI Aja paryata janama janamanA je duHkha sahyAM che te Apa jANo cho; e duHkhane yAda karatAM mArA 'dayamAM AyudhanI jema ghA vAge che. 184. (zrI ekIbhAva stotra) * jinAgamamAM je jIvAdika padArthonuM svarUpa kahyuM che te pramANa tathA nayathI avirUddha che tathA jIvAdikanA svarUpanuM kathana AtmasukhanuM kAraNa hovAthI amRta tulya che. AvA jinAgamanI prApti mane pUrve kadi thaI nahatI. A mane apUrva lAbha thayo che. A jinAgama sugatino mArga hovAthI meM svIkArela che. tenA AzrayathI mAro maraNabhaya dUra thaI gayo che. have huM maraNathI Darato nathI. 185. (zrI mUlAcAra) ke he bhavya jIva! yadi tU AtmAkA hita karanA cAhatA hai to nimna kAma kara:- isa bhayAnaka saMsArake duHkhoMse bhaya kara, jinazAsaname prema kara aura pUrve kiye hue pApakA zoka kara. 186. (Wii sArasamuccaya) * he jIva! tUne bhISaNa (bhayaMkara) narakagati tathA tiryaMcagatimeM aura kudeva kumanuSyagatimeM tIvra duHkha pAye hai, ataH aba tU jina-bhAvanA arthAtu zuddha AtmatatvanI bhAvanA bhA, isase tere saMsArakA bhramaNa miTegA. 187. (zrI bhAvapAhuDa). * jaise narakakA ghara ati jhIrNa jisake seMkaDo chidra hai, vaise yaha kAyarUpI ghara sAkSAtu narakakA maMdira hai, nava dvArose azuci vastu jharatI hai aura AtmArAma janma-maraNAdi chidra Adi doSa vairAgyavaSa ] rahita hai, bhagavAna zuddhAtmA bhAvakarma, dravyakarma, nokarmamalase rahita hai, yaha zarIra mala-mUtrAdi narakase bharA huA hai. aisA zarIrakA aura jIvakA bheda jAnakara dehase mamatA choDake vItarAga nirvikalpa samAdhime Thaharake niraMtara bhAvanA karanI cAhie. 188. (zrI paramAtmaprakAza) * yaha zarIra nizcayase nAza honevAlA hai, sarva saMpattiryo viyogake sanmukha hai, strImeM sadA hI sukhakArI va hitakArI va sabhyatAse vyavahAra karanevAlI nahIM hai, apane kuTuMbI yA putra apane matalabase vinaya karanevAle haiM, maraNako denevAle va zaraNarahita bahuta gahare du:khoMse bhI jisakA taranA kaThina haiM aise isa sAra rahita saMsArameM sivAya mokSake dUsarA koI pada sukhakA denevAlA nahIM hai. 189. (grI tattvabhAvanA) * karmokI gati sarpaka samAna kuTila haiM. kabhI rAjA banA dete haiM, kabhI raMka. striyoMkA mana bhI caMcala hai. saMsArakA aizcarya bhI sthAyI nahIM hai, pAnIkI laharoke samAna capala hai, manuSyoMkA mana bhI idhara-udhara dauDA karatA hai. saMkalpa madase matta striyoMkI AMkhokI taraha bahanevAlA hai, ye saba asthira hai, kevala eka mRtyu hI nizcita hai-aisA mAnakara buddhimAna puruSa tAttvika dharmameM mana lagAve. 190. (zrI subhASitaratnasaMdoha) * aho! jagatamAM mUrkha jIvone zuM muzkela che? teo je anartha kare tenuM Azcarya nathI paNa na kare te ja kharekhara Azcarya che. zarIrane pratidina poSe che, sAthe sAthe viSayone paNa teo seve che. e mUrkha jIvone kaMI paNa viveka nathI ke viSapAna karI amaratva icche che!sukha vAMche che! 191. (zrI AtmAnuzAsana)
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 [ vairAgyavardhA * deha jaDa che, jANe eka maDadAnuM sthAna ja che; te raja ane vIryathI bhareluM che, maLa-mUtrarUpI khetarano kayAro che, rogonuM poTaluM che, AtmAnuM svarUpa DhAMkanAra che, kaSTono samUha che ane AtmadhyAnathI bhinna che. he jIva! A deha sukhano ghAta kare che topaNa tane priya lAge che; chevaTe e tane choDaze ja to pachI tuM ja eno sneha kema choDI deto nathI? 192. (zrI nATaka samayasAra) * juo! A anaMtajJAnano dhaNI bhUlI duHkhI thAya che. hAMsI thatAM mANasa zaramiMdo thAya che, pharIthI hAMsInuM kAma karato nathI. (paNa) A jIvanI anAdikALathI jagatamAM hAMsI thaI rahI che, chatAM lAja dharato nathI. pharI pharI enI e ja jUThI rItane pakaDe che. jenI vAta karatAM anupama AnaMda thAya evuM potAnuM pada che tene to grahaNa karato nathI ane paravastunI tarapha dekhatAM ja corAzInuM baMdIkhAnuM che tene ghaNI ruci pUrvaka seve che. 193. (zrI anubhavaprakAza) * he prANI! e azuci zarIrathI mamatva karI tuM atyaMta duHkhI thaI rahyo che, hAya! ThagAI rahyo che, naSTa thaI rahyo che. parAdhInatAjanya apAra bhayaMkara duHkhane anubhavI rahyo che. paNa have to tene anaMta duHkhanI khANa ane mahA apavitra samaja to ja tAruM jJAna satya jJAna kahevAze. tathA te pratyenuM anAdi-mamatva choDavuM e ja vAstavika mahAna sAhasa che. 194. (zrI AtmAnuzAsana) * bhAgyavaze rAjA paNa kSaNavAramAM nizcaye raMka samAna thaI jAya che tathA samasta roga rahita yuvAna puruSa paNa tarata ja maraNa pAme che. A rIte anya padArthonA viSayomAM to zuM kahevuM? paNa je lakSamI ane jIvana baMneya saMsAramAM zreSTha gaNavAmAM Ave che temanI paNa jo AvI sthiti che to vidvAna manuSya bIjA konA vairAgyavaSa ] viSayamAM abhimAna karavuM joIe? arthAta abhimAna karavAyogya koI paNa padArtha ahIM sthAyI nathI. 15. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * A saMsAramAM viSayAMdha jIvoe kautuhalapUrvaka bhogavI bhogavIne choDelAM padArthone mohamUDha jIva pharI pharI icche che. tuM e paravasturUpa bhogAdimAM eTalo tIvra rAgI thayo che ke tene tuM vAraMvAra Azcaryayukta ane mahattvapUrNa dRSTie joI rahyo che ke jANe A kSaNa pahelAM e bhogAdi padArtho pUrve meM kyAreya dIThAM nathI ke anubhavyAM nathI. paNa bhAI! e bhogAdi padArtho te pUrve anaMtavAra bhogavyAM che. are! te ekalAe ja nahi paNa anaMta jIvoe anaMtavAra tArA ja vartamAna abhilASIta bhogAdika padArtho bhogavyAM che ane choDyA che. paNa bhAI! tenI tane kAMI paNa sudha rahI nathI, tethI ja e tArI tathA bIjAM anaMta jIvonI anaMtavAra choDelI ucchISTa (eMTha)ne tuM vAraMvAra pharI pharI Adarayukta bhAve ane AzcaryayuktapaNe grahaNa karyA kare che. 196. (zrI AtmAnuzAsana) ke bho AtmanuM! kRminike saikaDAM jalanikari bharyA ara nitya jarjarita hotA yo deharUpI pIMjarA isakuM naSTa hote tuma bhaya mata karo. jAnai tuma to jJAnazarIra ho. 197. (mRtyumahotsava) * saMsAramAM bhoga-upabhoganI prAptithI jeTaluM sukha thAya che tene ane te bhoga-upabhoganA nAzathI jeTaluM duHkha thAya che tene sarakhAvIe to bhoga-upabhoganI prAptithI thatAM sukha karatAM bhoga-upabhoganA nAzathI thatuM duHkha atyaMta adhika che. 198. (zrI bhagavatI ArAdhanA) * jo viSayajanya doSa devoMko duHkha dete haiM unake rahane para
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa0 [ vairAgyavardhA bhalA sAdhAraNa manuSya kaise sukha prApta kara sakate haiM? nahIM prApta kara sakate. ThIka hai-jisa siMhake dvArA jharate hue madase malina gaMDasthalavAlA arthAtu madonmatta hAthI bhI kaSTako prApta hotA hai vaha pairoke nIce paDe hue mRgako choDegA kayA? arthAt nahIM choDegA. 199. (zrI subhASitaratnasaMdoha) * tuM nizcayathI mAna ke A zarIra eka duSTa zatrunA jevuM che. zatru jema hAthamAMthI chUTyA pachI pharI kAbumAM Avavo atyaMta muzkela che, tema e manuSya zarIra paNa ekavAra abodha pariNAme chUTyAM pachI hAthamAM AvavuM muzkela che. Atmabodha zarIrane kAbumAM rAkhavAno eka amogha maMtra che. vaLI A zarIra, te AtmabodhathI vaMcitapaNe chUTyAM pachI eTaluM jJAnabaLa tArI pAse nahi rahe ke jethI tuM pharI ene tAre vaza karI zake! tethI ja A amUlya avasare tenI tArA uparanI sattAne nirmULa kara ! 200. | (zrI AtmAnuzAsana) * he sAMsArika duHkharUpa sudhAthI pIDita manarUpa pathika! tuM manuSya-paryAyarUpa vRkSanI viSayasukharUpa chAyAnI prAptithI ja zA mATe saMtuSTa thAya che? tenAthI tuM amRtarUpa phaLanuM grahaNa kara. 201. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * he prANI! tame juo to kharA A mohanuM mAhAbhya! ke pApavaza moTo rAjA paNa marIne vijhAnA kIDAmAM jaIne utpanna thAya che ane tyAM ja te rati mAne che-krIDA kare che. 202. (zrI svAmI kArtikeyAnuprekSA) * isa jagatame samudra to jalake pravAhose (nadiyoke milanese) tRpta nahi hotA aura agni IdhanoMse tRpta nahi hotA, so vairAgyavarSA ] kadAcit daivayogase kisI prakAra ke dono tRpta ho bhI jAya paraMtu yaha jIva cirakAla paryata nAnA prakAra ke kAmabhogAdike bhogane para bhI kabhI tRpta nahi hotA. 203. (zrI jJAnArNava) * zarIranA svabhAva aniSTa hai, yaha sarva padArthono azuddha karanekA sthAna hai aisA jAno. zarIrakA mohI jJAnasvabhAvI AtmAkA zraddhAna nahIM kara pAtA hai. isa zarIranA svAgata karanA anaMta duHkhokA bIja hai. 204. (zrI upadeza zuddhasAra) * svargalokame icchAnusAra bhogoko niraMtara bhogakara bhI jo koI nizcayase tRpta nahIM huA vaha vartamAna tuccha bhogose kisa taraha tRpti prApta kara sakegA? 205.(zrI sArasamuccaya-rIkA) ke viSaya-bhoga samayAnusAra svayaM hI naSTa ho jAte hai aura aisA hone para unameM koI guNa nahIM utpanna hotA hai-unase kucha bhI lAbha nahIM hotA hai. isaliye he jIva! tU duHkha aura bhayako utpanna karanevAle ina viSayabhogAMko dharmabuddhise svayaM choDa de. kAraNa yaha ki yadi ye svayaM hI svataMtratAse naSTa hote haiM to maname atizaya tIvra saMtApako karate hai aura yadi inako tU svayaM choDa detA hai to phira ve usa anupama Atmika sukhako utpanna karate hai jo sadA sthira rahanevAlA evam pUjya hai. 206. (zrI subhASitaratnasaMdoha) ke he bhavya viSatulya ane kaDavA evA viSayomAM tane zuM svAda bharAI rahyo che? ke jethI tenI ja tRSNArUpa ati duHkhane anubhavato e viSayone TUMDhavAmAM tAruM ati mahAna nijapadarUpa amRta malina kare che ane mananI sevIkA je indriyo teno AjJAMkita sevaka thaI tuM e ja viSayomAM pravarte che. pIttajvaravALA
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51 [ vairAgyavardhA jIvane jema vastusvAda viparIta bhAse tema viSayAsaktapaNAne laIne rAgarasathI tuM viparItasvAdu banyo che. 207. (kI AtmAnuzAsana) ke he mune! tUne mAtAke garbhameM rahakara janma lekara maraNa kiyA, vaha tere maraNase anya-anya janmameM anya-anya mAtAke rUdanase nayanoMkA nIra ekatra kareM taba samudrake jalase bhI atizayakara adhikaguNA ho jAve arthAtu anaMtaguNA ho jAve. 208. (kI bhAvapAhuDa) ke A saMsAramAM je kaMI zArIrika ane mAnasika duHkho utpanna thAya che te sarva zarIra upara mamatva karavAthI jIvane anaMtavAra prApta thayA che. 209. (mUlAcAra) * ye indriyoke bhoga asAra arthAt sAra rahita tuccha jhIrNa tRNake samAna hai, bhayakAke paidA karanevAle haiM, AkulatAmaya kaSTo karanevAle haiM va sadA hI nAza honevAle haiM, durgatimeM janma karAkara kalezako paidA karanevAle haiM tathA vidvAno ke dvArA niMdanIka hai. isa taraha vicAra karate hue bhI khedakI bAta hai ki merI buddhi bhogoMse nahIM haTatI hai taba meM buddhi rahita kisako pUchuM, kisakA sahArA luM, kaunasI tadabIra karuM? 210. (zrI tattvabhAvanA) * jagatamAM ajJAnI manuSyo paNa potAne ahitakArI vastuomAM prema dharAvatAM nathI. jeo viSaya bhogAdimAM phasAI rahyAM che tevA viSayAdimAM phasAI rahelAM manuSyo paNa je vastuone ahitakArI samaje che tene turata ja choDI de che. juo, strI e temane atyaMta priya vastu che paNa jo eka vakhata jANavAmAM Ave ke A strI mane choDI koI anyane cAhe che, anyathI rame che, to vairAgyavarSA ] te ja vakhate tene te choDI de che. paNa tuM to viSayonI bhayaMkaratA sAkSAt anubhava karI cUkyo che. ekavAra nahi paNa vAraMvAra aneka bhavomAM e ja kaDavo anubhava karato Avyo che, topaNa tethI tuM kema viraktacitta thato nathI? bhojanamAM viSa che ema mAluma paDyA pachI kyo vivekI manuSya tene grahaNa kare? viSayo e viSathI paNa bhayaMkara duHkhaprada che, chatAM tuM e ja viSayaphaMdamAM paDavA icche che! 211. (zrI AtmAnuzAsana) ke koI prANI viSa khAya to tenI vedanAthI te eka ja janmamAM kaSTathI mare che, paraMtu je prANIoe indriyanA bhogarUpI viSanuM pAna karyuM che te prANIo A saMsAravanamAM vAraMvAra bhamyA kare che-vAraMvAra mare che. 212. (prI zIlapADa) ke isa saMsArameM parama sukha kyA hai? to vaha eka icchArahitapanA hai tathA parama duHkha kyA hai? to vaha icchAkA dAsa ho jAnA hai. aisA manameM samajakara jo puruSa sarvase mamatA tyAgakara jinadharmako sevana karate haiM ve hI puNyAtmA pavitra hai. zarIra va zarIra saMbaMdhiyoke saMbaMdhameM ciMtA karavA icchAoko paidA karanekA bIja hai. inase moha tyAganA hI icchAoMko miTAnekA bIja hai. 213. (zrI subhASitadetnasaMdo) ka he jIva! tUne isa lokake udarameM vartate jo pudgala skaMdha, una sabako grase arthAt bhakSaNa kiye aura unahIko punarukta arthAtu bAra-bAra bhogatA huA bhI tRptiko prApta na huA. 214. (zrI bhAvapAhuDa) ke isa saMsArarUpI samudrameM bhramaNa karanese manuSyoke jitane saMbaMdha hote hai, ye saba hI ApadAoke ghara haiM. kayoMki aMtameM
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 pahe [vairAgyavardhA prAyaH saba hI saMbaMdha nirasa ho jAtA hai, vaha prANI unase sukha mAnatA hai so bhramamAtra hai. 215. (zrI jJAnArNava) * he prANI! tuM nirarthaka pramAdadazAne prApta na thA! ananya sukhanA hetubhUta samabhAvane prApta thA! tane e dhanAdithI zuM prayojana che? e dhanAdi AzArUpa agnine prajvalita karavAmAM UdhananI garaja sAre che. niraMtara pApakarma utpanna karAvavAvALA A saMbaMdhIjanothI paNa tane zA mATe mamatva rahyAM kare che? mahA moharUpa sarpanA bIla samAna tAro A deha, tethI paNa tane zuM prayojana che? nirarthaka pramAdI thaI rAgAdi mahA duHkharUpa bhAvone na dharatAM sukhanA arthe kevaLa eka samabhAvane ja prApta thA. 2 16. (zrI AtmAnuzAsana) * re mana! - kabhI to pAtAlameM jAkara nAgakumArI deviyoke sukhako bhogane liye ciMtA karatA rahatA hai, kabhI dUsareke pAsa prApta na ho sake aisI vibhUtivAle cakravartIke rAjyako prApta karaneke liye isa pRthvI para anekI icchA kiyA karatA hai tathA kabhI kAmase unmatta aisI svargavAsI devoMkI devAMganAoko pAneke liye svargameM jAnakI utkaMThA kiyA karatA hai, isa bhramameM paDakara asalame amRtake samAna sukhadAI jinavacanako nahIM prApta karatA hai. 217. (zrI tattvabhAvanA) * yAM hamAro karma nAma bairI merA AtmAkuM deharUpI pIMjaremeM kSepyA so garbhameM AyA, tisa kSaNase sadAkAla sudhA, tRSA, roga, viyoga ityAdi aneka duHkhanikari taptAyamAna huA paDyA huM, aba aise aneka duHkhanikari vyApta isa deharUpI pIMjarAteM mokuM mRtyunAma rAjA vinA kona chuDAvai? 218. (mRtyumahotsava) vairAgyavaSa ] * isa hI janmameM garbhake bhItara rahate hue bhI jo duHkha tUne uThAye hai aba tU kyoM unako bhUla gayA hai jisase tU apane AtmAko nahIM pahacAnatA hai? 219. (zrI sArasamuccaya) * je mUDha puruSa pAMce indriyonA viSaya-sevanamAM sukhane zodhe che te ThaMDakane mATe agnimAM praveza karavA barAbara che tathA lAMbu jIvavA mATe viSapAna karavA barAbara che. tene A viparIta buddhine laIne sukhane badale duHkha ja thaze. 220. (zrI jJAnArNava) * garbhathI laIne cheka maraNAMta sudhI A zarIra nirarthaka kaleza, apavitratA, bhaya tiraskAra ane pApathI bharapUra hoya cheAma vicArI samajavAna puruSoe evA viTaMbanApUrNa zarIrano neha sarvathA tyajavAyogya che. jo nazvara ane kevaLa duHkhapUrNa zarIra uparanuM mamatva choDavAthI AtmA kharekhara muktadazAne prApta thato hoya to jagatamAM evo koNa mUrNa che ke je tenA tyAga bhaNI pramAda kare ? zarIra e kharekhara duSTa manuSyanA meLApa jevuM che. 221. (zrI AtmAnuzAsana) ke A zarIrano saMbaMdha ja saMsAra che, tenAthI viSayamAM pravRtti thAya che, jethI prANIne duHkha thAya che. barAbara che-loDhAno Azraya lenAra agnine kaThora ghaNanA ghA sahana karavA paDe che. tethI mokSArthI bhavya jIvoe A zarIra evI mahAna yuktithI choDavuM joIe ke jethI saMsAranA kAraNabhUta te zarIrano saMbaMdha AtmA sAthe pharIthI na thaI zake. 222. (zrI pavanaMdi paMcavizati) * rUpameM lIna hue pataMga-jIva dIpakameM jalakara mara jAte haiM, zabda-viSayameM lIna hiraNa vyAdhake bANose mAre jAte hai, hAthI sparza-viSayake kAraNa gameM paDakara bAMdhe jAte hai, sugaMdhakI
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ papa [ vairAgyavardhA lolupatAse bhaura kAMTemeM thA kamalameM dabakara prANa choDa dete hai aura rasake lobhI maccha dhIvara ke jAlameM paDakara mAre jAte haiM. eka eka viSaya-kaSAyakara Asakta hue jIva nAzako prApta hote haiM, to paMcendriyakA (paMca-indriyaviSayomeM Asakta jIvakA) kahanA hI kyA hai? aisA jAnakara vivekI jIva viSayoMmeM kayA prIti karate hai? kabhI nahIM karate. 223. (zrI paramAtmaprakAza) * juo to kharA A deha, snAna ane sugaMdhI vastuo vaDe sudhAratA hovA chatAM paNa tathA aneka prakAranA bhojanAdi bhakyo vaDe pAlana karatA hovA chatAM paNa jala bharelA kAcA ghaDAnI mAphaka kSaNamAtramAM vilaya pAmI jAya che! 224. (zrI svAmI kArtikeyAnamelA) * he nibuddhi jIva! A zarIrarUpa ghara kharekhara tane baMdIgRha (kedakhAnA) samAna ja che. temAM tuM vRthA prIti na kara! e zarIrarUpa baMdIgRha hADarUpI skUla pASANathI caNeluM che, nasorUpI jALathI vIMTAyeluM che, cAre bAju carmathI AcchAdita che, rudhira ane sajala mAMsathI lIMpAyeluM che, duSTakarmarUpI verIe tene racyuM che ane AyukarmarUpI bhAre beDIthI te baMdhAyeluM che. 225. (zrI AtmAnuzAsana) ke potAno sahaja AsvAdI thaI paraprema maTADI cetanAprakAzanA vilAsarUpa atIndriyabhoga bhogava! zuM jUThA ja sunA jaDamAM svapaNuM mAne che! tathA parane kahe che ke "A amane duHkha Ape che paNa temAM duHkha devAnI zakti nathI. bIjAnA mAthe jUThuM ALa de che paNa tArI harAmajAdIne dekhato nathI! acetanane nacAvato phare che lAja paNa AvatI nathI. maDadAthI sagAI karI, have ame tenI sAthe vivAha karI saMbaMdha karIzuM; to vairAgyavaSa ] evI vAta lokamAM paNa niMdya che. tame to anaMta jJAnanAM dhAraka cidAnaMda cho. jaDanI sAthe svapaNuM mAnavAnI anAdinI jUThI viTaMbaNA maTADo! 226. (zrI anubhavaprakAza) * zarIrameM jo Atmabuddhi hai so baMdhu, dhana, ityAdikakI kalpanA utpanna karAtI hai, tathA isa kalpanAse hI jagata apanI saMpadA mAnatA huA ThagA gayA hai. zarIrameM aisA jo bhAva hai ki'yaha meM AtmA hI huM aisA bhAva saMsAranI sthitikA bIja hai, isa kAraNa bAhyame naSTa ho gayA hai indriyoMkA vikSepa jisake aisA puruSa usa bhAvarUpa saMsArake bIjako choDakara aMtaraMgameM praveza karo, aisA upadeza hai. 22. (zrI jJAnArNava) * jo isa bhavameM putra hai vaha anya bhavameM pitA hotA hai. jo isa bhavameM mAtA hai vaha anya bhavameM putrI hotI hai. isa prakAra putra-mAtA-pitA-bahina-kanyA-strI inameM parasparase parasparakI utpatti dekhI jAtI hai. jayAdA kayA kahuM, yaha jIva marakara svayaM apanA putra utpana ho jAtA hai. isa prakAra ina saMsArI jIvoMkI sadA duHkhamaya isa saMsAra-paraMparAno dhikkAra hai. 228. (zrI subhASitaratnasaMdoha). * saMsAramAM manuSya bhojanathI mudhAne, zItaLa jaLathI tarasane, maMtrathI bhUta-pizAcAdine, sAma, dAma, daMDa ane bhedathI zatrune tathA auSadhathI rogonA samUhane zAMta karyA kare che. paraMtu mRtyune deva paNa zAMta karI zakatA nathI. A rIte vicAra karIne vidvAna manuSyo mitra athavA putra maravA chatAM zoka karatA nathI, paNa eka mAtra dharmanuM ja AcaraNa kare che ane tenAthI ja te mRtyu upara vijaya meLave che. 229. (zrI padmanaMdi paMcavizati)
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa8 pa7 [vairAgyavardhA * dUdha ane pANInI mAphaka abhedavatuM maLelA evA jIva ane zarIramAM ja jyAre pratyakSa bheda che to pachI spaSTa pararUpa jaNAtAM strI, putra, dhanAdi, cetana-acetana bAhya padArthonI bhinnatAnuM to kahevuM ja zuM? e to pragaTa bhinna che ema samyapaNe vicArI A jagatanA sarva cetana-acetana para padArtho pratyeno sneha vivekI puruSo choDe che. 230. (zrI AtmAnuzAsana) * deva, nara, nArakI ane tiryaMcanA zarIra jaDa che; temAM cetanano aMza paNa nathI. zramathI tene zRMgAre che ane khAna-pAnaarka-rasAdi lagAvavArUpa aneka jatana kare che, jUThamAM ja AnaMda mAnI mAnI harakhAya che. marelAMnI sAthe jIvatAnI sagAI karyo kAryane kevI rIte sudhAre ? jema zvAna hADane cAve ane tethI potAnA gAla, gaLuM ane peDhAMmAMthI lohI utare tene jANe ke bhalo svAda che, tema mUDha pote duHkhamAM sukhanI kalpanA kare che, paraphaMdamAM sukhakaMda-sukha mAne che. 231. (zrI anubhavaprakAza) * jo tRSNArUpI roga bhogoke bhoganerUpa auSadhisevAse miTa jAve taba to bhogoMko cAhanA, milAnA va bhoganA ucita hai. paraMtu jaba bhogoke kAraNa tRSNAkA roga ora adhika baDha jAve taba bhogoMkI davAI mithyA hai, yaha samajakara isa davAkA rAga choDa denA cAhiye, va saccI davA TUMDhanI cAhiye, jisase tRNAkA roga miTa jAve. vaha davA eka zAMtarasamaya nija AtmAkA dhyAna hai jisase svAdhIna AnaMda jitanA milatA jAtA hai utanA utanA hI viSayabhogakA rAga ghaTatA jAtA hai. svAdhIna sukhake vilAsase hI viSayabhogoMkI vAMchA miTa jAtI hai. ataeca indriya sukhakI AzA choDakara atIndriya sukhakI prAptinA udyama karanA cAhiye. vairAgyavaSa ] 232. (zrI tattvabhAvanA) * jinakI viSayabhogoMkI icchA naSTa ho cukI hai unako jo yahAM sukha prApta hotA hai vaha na to indroMko prApta ho sakatA hai aura na cakravartIyoko bhI. isaliye manameM atizaya prIti dhAraNa karake the jo viSayarUpa zatru pariNAma meM ahitakAraka haiM unako choDo aura dharmakA ArAdhana karo. 233. (zrI subhASitaratnasaMdoha) ke A dehamAM ThekaThekANe lohInA kuMDa ane vALanA jhuMDa che, e hADakAothI bharelo che jANe cUDelonuM nivAsasthAna ja che. jarAka dhakko lAgatAM evI rIte phATI jAya che jANe kAgaLanuM paDIkuM athavA kapaDAnI jUnI cAdara. e potAno asthira svabhAva pragaTa kare che paNa mUrkhAo enA pratye sneha kare che. e sukhano ghAtaka ane burAIonI khANa che. enA ja prema ane saMgathI ApaNI buddhi ghANInA baLada jevI saMsAramAM bhaTakanAra thaI gaI che. 234. (zrI nATaka samayasAra) * he mUDha prANI! isa saMsArameM tere sanmukha jo kucha sukha vA duHkha haiM. una donoM ko jJAnarUpI tulAmeM (tarAjUme) caDhAkara tolegA, to sukhase du:kha hI anaMtaguNA dIkha paDegA, koki yaha pratyakSa anubhavagocara hai. 235. (zrI jJAnAva) * uttama vivekavAna puruSo to A zarIrane rudhirAdi mahAniMdya ane atyaMta glAniyukta padArthono bharelo eka kothaLo samaje che, paNa emAM rati pAmatA nathI. gaMdI ane pratipaLe mAtra duHkhanI ja janmadAtA evI kAyAno moha vivekavAna uttama puruSo karatA nathI. 236. (zrI khAtmAnuzAsana)
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ | [ vairAgyavardhA * he mana! tere dvArA jo aneka prakArake bhoga, bhoga-bhoga karake choDe jA cuke haiM, aho! baDe khedakI bAta hai ki tU vAra vAra unahI ko icchA karatA hai, ve bhoga terI icchAmeM agni DAlaneke samAna hai arthAt tRSNAko baDhAnevAle haiM. tRSNAkI buddhiko rakhanevAlA aisA tU jo hai, so terI tRpti una bhogoMse kabhI bhI nahIM ho sakatI hai. jaise kaDI dhUpaze taptAyamAna sthAnameM yA Agame tapAe hue sthAnameM kisa taraha vela uga sakatI hai? 237. (zrI tattvabhAvanA) * A jIva ati vyAkuLa banI sarva viSayone yugapatuM grahaNa karavA mATe valakhAM mAre che, tathA eka viSayane choDIne anyanuM grahaNa karavA mATe A jIva evAM valakhAM mAre che, paNa pariNAme zuM siddha thAya che? jema maNanI bhUkhavALAne kaNa maLyo paNa tethI tenI bhUkha maTe? tema sarva grahaNanI jene icchA che tene koI eka viSayanuM grahaNa thatAM icchA kema maTe? ane icchA maTyA vinA sukha paNa thAya nahi. mATe e badhA upAya jUThA che. (zrI mokSamArgIprakAzaka) * he Atmanu! tame mohanidrA choDIne sAvadhAna thAva ane juo, tame dhana-saMpattirUpa mAyAmAM kema bhUlI rahyAM cho? tame kyAMthI AvyA cho ane kyAM cAlyA jazo ane dolata jyAMnI tyAM paDI raheze. lakSmI tamArI nAta-jAtanI nathI, vaMza- paraMparAnI nathI, bIjuM to zuM? tamArA eka pradezanuM paNa pratirUpa nathI. jo ene tame nokaraDI banAvIne na rAkhI to e tamane lAta mAraze, mATe mahAna thaIne tamAre Avo anyAya karavo yogya nathI. 239. (zrI nATaka samayasAra) * jaise rezamanA kIDA apane hI mukhase tAroko nikAlakara vairAgyavaSa ] apaneko hI usameM AcchAdita kara letA hai, usI prakAra hitAhitame vicArazUnya hokara yaha gRhasthajana bhI aneka prakAra ke AraMbhoMse pApa upArjana karake apaneko zIdhra hI pApajAlameM phasA lete haiM. 24). (zrI jJAnArNava) * saMsAramAM evuM koI tIrtha nathI, evuM koI jaLa nathI tathA anya paNa evI koI vastu nathI, jenA dvArA pUrNapaNe apavitra A manuSyanuM zarIra pratyakSamAM zuddha thaI zake. Adhi (mAnasika kaSTa), vyAdhi (zArIrika kaSTa), ghaDapaNa ane maraNa AdithI vyApta A zarIra niraMtara eTaluM saMtApa-kAraka che ke sajajanone tenuM nAma levuM paNa asahya lAge che. 241. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * mohathI aMdha jIvonA hRdayamAM bAhya strI, putra, zarIra Adi padArtho potApaNe bhAse che, moha rahita puruSonA hRdayamAM karmamalathI rahita avinAzI AtmA ja sadA potApaNe bhAse che. he jIva! jo tuM A be bhedane samajI gayo che to tuM A strI putrAdi ke jene te potAnA mAnI lIdhA che temAM ekatvabuddhirUpa duSTa mohane kSaNamAtramAM nAza kema karato nathI? 242. | (zI tattvabhAvanA) * he saMsArI jIvo! jene tame kaho cho ke A amAruM dhana che, tene sajjano, jevI rIte nAkano mela khaMkherI nAMkhavAmAM Ave tema choDI de che ane pachI grahaNa karatAM nathI. je dhana tame puNyanA nimitte meLavyuM kaho cho te doDha divasanI moTAI che ane pachI narakamAM nAMkhanAra che arthAt pAparUpa che, tamane enAthI AMkhonuM sukha dekhAya che tethI tame kuTuMbIjano vagerethI evA gherAI raho cho jevI rIte miThAI upara mAkhI gaNagaNe che. AzcaryanI vAta che ke 238.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 61 [vairAgyavardhA ATaluM hovA chatAM paNa saMsArI jIvo saMsArathI virakta thatAM nathI. sAcuM pUcho to saMsAramAM ekalI azAtA ja che, kSaNamAtra paNa zAtA nathI. 243. (zrI nATaka samayasAra) * jema zikArInA upadrava vaDe bhayabhIta thayeluM sasaluM ajagaranA khUllAM moDhAne dara-bila jANI praveza kare che tema ajJAnIjIva sudhA, tRSA, kAma-krodhAdika tathA indriyanA viSayanI tRSNAnA AtApa vaDe saMtApita thaIne viSayAdikarUpa ajagaranA mukhamAM praveza kare che, temAM praveza karIne potAnA jJAna, darzana, sukha, sattAdika bhavaprANane nAza karI nigodamAM acetanatulya thaIne anaMtavAra janma-maraNa karato thako anaMtakALa vyatIta kare che ke jyAM AtmA abhAvatulya ja che. 244. (zrI ratnakaraMDazrAvakAcAra) * navanidhiothI paNa e svamAnarUpa dhanane moTuM dhana jANIne tuM have tenA rakSaNa arthe parama saMtoSavRttine dhAraNa kara! dhanAdi vinAzI ane tuccha vastune arthe yAcanA karI AtmagauravarUpa parama dhanane luMTAvA devuM e tane yogya nathI. saMsArapariNAmI jIvo tRSNAvaza banI svamAnane paNa korANe karI dInavatuM vAcaka banI jAya che ane e AzA to navanidhi maLavA chatAM zamAvavI kevaLa asaMbhava che, ulaTI vadhe che. to pachI e alpa pariNAme vyAkuLatA janya vinAzika iSTa dhanAdinI pAchaLa ghelA banI tene arthe dInapaNuM sevavuM e zuM tane ucita che? Ama ciMtavI jema bane tema e AzArUpa grAhano nigraha kara. 245. (zrI AtmAnuzAsana) * dhana, parijana (dAsa--dAsI), strI, bhAI aura mitra Adike madhyamse jo isa prANI ke sAtha jAtA hai aisA yahAM eka bhI koI nahIM hai phira bhI prANI vivekase rahita hokara una sabake vairAgyavaSa ] viSayameM to anurAga karate haiM, kintu usa dharmako nahIM karate hai jo ki jAnevAleke sAtha jAtA hai. 246. (zrI subhASitaratnasaMdoha) * kAminIonI je zarIravibhUti te vibhUtine, he kAmI puruSa! jo tuM manamAM smare che, to mArA vacanathI tane zo lAbha thaze? aho! Azcarya thAya che ke sahaja paramatattvane-nijasvarUpanechoDIne tuM zA kAraNe vipula mohane pAme che! 247. (zrI niyamasAra-TIka) * mohanA udayarUpa viSathI mizrita svarganuM sukha paNa jo nazvara hoya to bhalA bIjA tuccha sukhonA saMbaMdhamAM zuM kahevuM? arthAt te to atyaMta vinazvara ane heya che ja, tethI mane evA saMsAra-sukhathI basa thAva huM evuM saMsAra-sukha cAhato nathI. 248, (zrI padmanaMdi paMcavizati) * jenI banne bAju agni saLagI rahI che evI eraMDanI lAkaDInI vacce bharAyelo kIDo jema atizaya khedakhinna thAya che tema A zarIrarUpa eraMDanI lAkaDImAM phasAyelo jIva janma-maraNa Adi duHkhothI niraMtara khedakhinna thAya che. eraMDanI lAkaDImAM phasAyelo kIDo nAzI-bhAgIne kyAM jAya? kAraNa ke baMne tarapha agni saLagI rahI che. he bhAI! A zarIranI paNa e ja dazA jANIne tenAthI tuM mamatva choDa ke jethI e eraMDanI lAkaDInA karatAM paNa anaMta duHkhanA kAraNabhUta evuM zarIra ja dhAraNa karavuM na paDe. zarIra uparano anurAga ja navA navA zarIra dhAraNanuM kAraNa che ema jANI pUrva mahApuruSoe e zarIrathI sarvathA sneha choDyo hato. 249. | (zrI AtmAnuzAsana) * jevI rIte khobAmAMthI pANI krame krame ghaTe che, tevI rIte
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 63 [vairAgyavardhA sUryano udaya-asta thAya che ane pratidina jiMdagI ochI thAya che. jevI rIte karavata kheMcavAthI lAkaDuM kapAya che, tevI ja rIte kALa zarIrane kSaNe kSaNe kSINa kare che. Ama chatAM paNa ajJAnIjIva mokSamArganI zodha karato nathI ane laukika svArtha mATe ajJAnano bhAra upADe che, zarIra Adi paravastuomAM prema kare che, mana, vacana, kAyAnA yogomAM ahaMbuddhi kare che ane sAMsArika viSayabhogothI jarA paNa virakta thato nathI. 250. (zrI nATaka samayasAra) * prANIonuM jeTaluM ugra ahita saMsAramAM indriyaviSayarUpI zatru kare che teTaluM ahita madonmatta hAthI, mAMsalolupI siMha, bhayaMkara rAhu, krodhAyamAna rAjA, ati tINa viSa, ati kuddha yamarAja, prajvalita agni ane bhayaMkara zeSanAga Adi paNa nathI karatAM. arthAt hAthI Adi eka ja bhavamAM duHkha Ape che athavA aniSTa kare che; paraMtu bhogavelA indriyaviSaya bhavabhavamAM duHkha denArA che. 251. | (zrI subhASitaratnasaMdoha) * jema kaMdoIne tyAM cUlAmAM UMcethI telanA UkaLatAM kaDAyAmAM paDelo sarpa ardhA to baLI gayo paNa te baLatarAthI bacavA mATe cUlAmAM ghusI jatAM Akho baLI gayo. tema jagatanA jIvo puNyapApamAM to baLI ja rahyA che ane temAM e vizeSa sukhanI lAlasAmAM vizeSa baLAya che evA viSayomAM jhaMpalAvI sukha mAne che. 252. (daSTinAM nidhAna) * zarIrAzrita indriyoMkA svabhAva aisA dekhA gayA haiM ki ve AtmAko ahitakArI viSayabhogakA saMbhoga milAtI hai aura unameM tanmaya karAkara prANIko saMsArameM bhramaNa karAtI haiM, jo samyagdaSTi jinavANI para vizvAsa lAtA hai, vaha AtmAke atIndriya vairAgyavaSa ] sukha para nizcaya rakhatA huA indriyake sukhoMse virakta rahatA hai. 253. (zrI upadeza-zusAra) * janma-maraNa e jenA mAtA-pitA che, Adhi-vyAdhi e be jenA sahodara bhAI che ane vRddhAvasthA jeno parama mitra che evA zarIramAM rahIne tuM aneka prakAranI citra-vicitra AzAmAM vahI rahyo che e eka Azcarya che. 254. (zrI AtmAnuzAsana) zatruo, mAtA-pitA, strIo, bhAIo, putro ane svajano (e badhAM) mArA zarIrano apakAra-upakAra kare che, mArA cetanAtmAno nahi. mArA cetana AtmAthI e acetana zarIra vAstavamAM bhinna che. tethI te zatruo para dveSa ane svajanAdimAM rAga karavo mArA mATe kevI rIte ucituM hoI zake? kema ke te mArA AtmAno koI upakAra tathA apakAra karatAM nathI. 255. (zrI yogasAra prAbhRta) * unmatta puruSanI mAphaka tathA vAyuthI taraMgita samudranA taraMgonI mAphaka bhogAbhilASA jIvone kevaLa mithyAtvakarmanA vipAkathI vipAkavaza thavAthI) vyartha ja sUre che. 256.(zrI paMcAdhyAyI) * sAdhu puruSanuM citta eka pAko (zveta) vALa dekhavAthI ja zIgha vairAgya pAmI jAya che. paraMtu tenAthI viparIta avivekI manuSyanI tRSNA pratidina vRddhatva sAthe vadhatI jAya che arthAt jema jema tenI vRddhAvasthA vadhatI jAya che tema tema uttarottara tenI tRSNA paNa vadhatI jAya che. 257. (zrI padmanaMdi paMcavirAti) * juo! bhIla athavA vyAghAdinA bhayathI bhAgatI corI gAyanI pUMcha daivayogathI koI vADa-velAdimAM gUMcAI jAya che tyAre
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 [ vairAgyavarSA te mUDha gAya potAnI pUMchanA atyaMta rAge tyAM ja UbhI rahe che, tyAM tenI pAchaLa paDelo vanacara zikArI tene prANa rahita kare che. tema jagatamAM indriyaviSayAdinA tRSAtura jIvone bahudhA e ja rIte vipattio prApta thAya che. 258. (zrI AtmAnuzAsana) * A zarIranA cALA juo! niroga zarIra kSaNamAM rogarUpe pariNamI jAya che. zarIranA rajakaNo je kALe jema thavAnA hoya tema thavAnA ja, emAM koNa pheraphAra karI zake? zarIranA paramANune kema rahevuM enuM tAre zuM kAma che? tAre kema rahevuM tenuM tuM saMbhALane! 259. (daSTinAM nidhAna) * A manuSyanA zarIra viSe eka-eka aMgulamAM cha--cha- roga hoya che. to bAkInA samasta zarIra viSe keTalA roga kahevA e samajo. (AkhA zarIramAM pAMca karoDa aDasaTha lAkha navvANuM hajAra pAMcaso corAzI roga rahelAM che.) 260. (zrI bhAvapAhuDI * isa saMsArameM dehAdi samasta sAmagrI avinAzI nahIM hai, jaisA zuddha buddha paramAtmA akRtrima hai, vaisA dehAdimaeNse koI bhI nahIM hai, saba kSaNabhaMgura haiM, zuddhAtmatattvakI bhAvanAe rahita jo mithyAtva viSaya-kaSAya haiM, unase Asakta hoke jIvane jo karma upArjana kiye haiM, una karo jaba yaha jIva parabhavameM gamana karatA hai taba zarIra bhI sAtha nahIM jAtA. isaliye isa lokameM ina dehAdika sabako vinazvara jAnakara dehAdikI mamatA choDanA cAhiye, aura sakala vibhAva rahita nija zuddhAtma padArthakI bhAvanA karanI cAhiye. 261. (zI paramAtmaprakAza) * bhAI! tArI A badhI pravRtti mane to retImAM tela vairAgyavaSa ] zodhavA jevI athavA viSa prAzana karI (-khAIne) jIvana vRddhi karavAnI icchA jevI vicitra ane unmatta lAge che. bhAI! AzArUpa graha (bhUta)no nigraha karavAmAM ja sukha che. tRSNAthI koI kALe ke koI kSetramAM sukha nathI. e TUMku paNa mahad sUtra zuM tane nathI samajAtuM? -ke A vyartha parizrama (-pravRtti) tuM karI rahyo che! 262. (zrI AtmAnuzAsana) ke are! eka vALo zarIramAM nIkaLatAM pIDAno pAra raheto nathI. to A mAruM zarIra, mAruM ghara, mArI strI, putra, mitra, A mAruM dhana, AbarU ema aneka mArA eTale ke dhanavALo, zarIravALo, strI, putra, mitravALo ema aneka vALAnI pIDAnuM ene bhAna nathI paNa pIDAya che. 263. (daSTinAM nidhAna) ke ahIM saMsAramAM rAjA paNa daivavaza thaIne raMka jevo banI jAya che tathA puSTa zarIravALo manuSya paNa karmodayathI kSaNavAramAM ja mRtyu pAmI jAya che. evI avasthAmAM kayo buddhimAna puruSa kamaLapatra upara rahelAM jaLabiMdu samAna vinAza pAmanAra dhana, zarIra ane jIvana Adi viSayamAM abhimAna kare? arthAt kSaNamAM kSINa thanAra A padArthonA viSayamAM vivekIjana kadI paNa abhimAna karatAM nathI. 264. (zrI padmanaMdi paMcaviMzati) * jo ajJAnI jIva indriyoke icchArUpI rogoMkA upAya hI nizcayase karatA rahatA hai aura usIko sukha mAnatA hai isase baDhakara duHkhakI bAta ora kyA ho sakatI hai? 265. (zrI sArasamuccaya) ke AtmAko AtmAhIke dvArA AtmAmeM hI zarIrase bhinna aisA vicAranA ki jisase phira yaha AtmA svapnameM bhI zarIrakI
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ [vairAgyavardhA saMgatiko prApta na ho arthAtu meM zarIra haiM aisI buddhi svapnameM bhI na ho aisA nizcaya karanA cAhiye. 266. (zrI jJAnArNava) * jeNe traNe bhuvana nIcAM karI rAkhyAM che evI e AzArUpa khANa atyaMta agAdha che. saMsArapariNAmI jIvoe agAdha dravya Aja sudhI nAkha nAkha karavAM chatAM paNa haju sudhI koIthI paNa nahi purAyelI evI e AzArUpa khANane sapuruSoe temAM rahelAM dhanAdine kADhI kADhIne pUrNa karI, e eka parama Azcarya che. 267. (zrI AtmAnuzAsana) ka he jIva! tUne isa lokameM tRSAse pIDita hokara tInalokakA samasta jala piyA, to bhI tRSAkA vyavaccheda na huA arthAt pyAsa na bujhI, isaliye tU isa saMsArakA maMthana arthAt tere saMsArakA nAza ho isaprakAra nizcayaratnatrayakA ciMtana kara. 268. (zrI bhAvapAhuDa) * saMsAranI manavAMchita bhoga-vilAsanI sAmagrI asthira che, teo aneka prayatno karavA chatAM paNa sthira rahetI nathI. evI ja rIte viSaya-abhilASAonA bhAva paNa anitya che, bhoga ane bhoganI icchAo A baMnemAM ekatA nathI ane nAzavaMta che. tethI jJAnIone bhogonI abhilASA ja upajatI nathI. AvA bhramapUrNa kAryone to mUrkhAo ja icche che, jJAnIo to sadA sAvadhAna rahe che parapadArthomAM sneha karatAM nathI, tethI jJAnIone vAMchA rahita ja kahyAM che. 269, (zrI nATaka samayasAra) * yadi isa durgadhase bhare hue tathA malina zarIrase sukhako karanevAlI svarga aura mokSakI saMpattiye prApta kI jAtI hai taba kayA hAni hotI hai? yadi niMdanIya nirmAlyaka dvArA sukhadAI ratna vairAgyavardhA ] mila jAve taba jagatanI maryAdAko jAnanevAle kisa puruSase lAbha na mAnA jAyagA? 270. (zrI tanvabhAvanA) * saMsAramAM indriya-janya jeTalA sukha che te badhA A AtmAne tIvra duHkha ApanArA che. A rIte je jIva indriya-janya viSaya-sukhonA svarUpanuM ciMtavana karato nathI te bahirAtmA che. 271. (zrI rayaNasAra) ke jyAM strIno dhaNI marI jAya ne bAI rAMDe che tyAre duniyA te strIne duHkhANI kahe che paNa kharekhara te strI duHkhANI nathI paNa tene AtmAnuM hita karavA nivRtti maLI che. ahIM duHkhANI ene kahe che ke je rAgamAM ane puNya-pApanA bhAvamAM ekatA mAnI AnaMdakaMda svabhAva che tene bhUlI gayo che te kharekhara duHkhANo eTale duHkhIyo che. jagatathI bhagavAnano mArga judo che. 272. (dinAM nidhAna) * hAya! ghaNAM duHkhanI vAta che ke-saMsArarUpa katalakhAnAmAM pApI ane krodhI evA indriya-viSayarUpa caMDALoe cAre bAju rAgarUpa bhayaMkara agni saLagAvI mUkyo jethI cAre taraphathI bhaya pAmelAM ane atyaMta vyAkuLa thayelAM puruSarUpI haraNo potAnA bacAva mATe aMtima zaraNa cAhatAM-zodhatAM kAmarUpI caMDALe goThavI rAkhelAM strIrUpa kapaTa sthAnamAM (pAsalAmAM) jaI jaIne bharAI paDe che. 273. zrI AtmAnuzAsana) ke je auSadhi rogane dUra karI zake nahi te kharekhara auSadhi nathI. je jaLa tRSAne dUra karI zake nahi te kharekhara jaLa nathI ane je dhana Apattino nAza karI zake nahi te kharekhara dhana nathI. tevI ja rIte viSayathI utpanna thayeluM sukha tRSNAno nAza karI zake nahi
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ vairAgyavardhA te kharekhara sukha nathI. 274. (zrI Adi purAkSa) * svapna-avasthAmAM pratyakSa jovAmAM AvelAM zarIra Adikano nAza thavA chatAM jema AtmAno nAza thato nathI tema jAgRta avasthAmAM paNa dekhelAM zarIrAdikano nAza thavA chatAM, AtmAno nAza thato nathI; kAraNa ke baMne avasthAomAM viparIta pratibhAsamAM kAMI phera nathI. 275. (zrI samAdhitaMtra) ke isa dehakA uvaTanA karo, tailAdikakA mardana karo, zRMgAra Adi se aneka prakAra sajAo, acche acche miSTa AhAra deo, lekina ye saba yatna vyartha hai, jaise durjanonA upakAra karanA vRthA hai. (zrI paramAtmaprakAza) ke yaha zarIra kaidakhAnA hai, putra tathA kuTuMbI usake paharedAra hai. jo yaha jAnatA hai va duHkhakA anubhava nahIM karatA hai, vaha buddhimAna hai. paraMtu mUrkhajana hI ise apanA hitakArI mAnatA hai. 277. (zrI budhajana-satasaI) ke he prANI-! prAyaH pratyeka prANIyonAM aMtaHkaraNa e AzArUpa mahAna, gahana, gaMbhIra ane ati UMDA garta (kUvA) che. vaLI te amaryAdita che. jemAMnA eka gartamAM A traNa lokanI samasta vibhUti mAtra eka aNu samAna sUmapaNe varte che ane jagatavAsI prANIyo to anaMtAnaMta che, to e traNalokanI samasta vibhUtinI vaheMcaNI karatAM kone kone keTalI keTalI Ave? arthAtu traNalokanI samasta vibhUti kadAca eka prANInA hAthamAM AvI jAya, topaNa tenI tRSNA zAMta thAya nahi. dhanAdi sarva saMpatti jagatamAM saMkhyAta che, jyAre tenA grAhaka anaMtAnaMta che. mATe he AtmA! tArI e viSayanI AkAMkSA vyartha che. 278. vairAgyavaSa ] (zrI AtmAnuzAsana) * A zarIramAM AtmAnI bhAvanA anya zarIragrahaNarUpa bhavAntara prAptinuM bIja che ane AtmAmAM ja AtmAnI bhAvanA te zarIranA sarvathA tyAgarUpa muktinuM bIja che. 279. (zrI samANitaMtra) * are! Akho dI dhaMdhA ne bAyaDI-chokarAnI mamatAmAM pApamAM jIvana gALe che enuM zuM thaze? ekalI mamatA mamatA ne mamatAnA phaLamAM marIne DhoramAM jaze. ahIM vANIyo karoDapati hoya ne marIne bhUMDa thAya ne viSTA khAze! eNe, mAruM zuM thaze ema nakkI karavuM joIe ne! ke huM marIne kyAM jaIza! e nakkI karavuM joIe. 280. (daSTinAM nidhAna) ke zarIrase prIti karanA hai so AtmAnI unnatise bAhara rahanA hai, kyoMki jo koI zarIke kAmake karanemeM jAga rahA hai vaha tyAganeyogya va karaneyogyake vicArase zUnya manavAlA hotA huA AtmAke kAryameM apanA vartana nahIM rakhatA hai. isIliye apane AtmAke prayojanako jo siddha karanA cAhatA hai usako sadA hI zarIrakA moha choDa denA cAhiye. apanI icchAko pUrNa karanevAlA buddhimAna puruSa apane kAmake rokanevAle kAryameM udyama nahIM karatA hai. 281. (zrI tattvabhAvanA) * isa prakAra atizaya pIDAko prApta huA vaha kodhI manuSya sAkSAt rAkSasa jaisA pratIta hotA hai! yahAM koI dUsareko jalAnekI icchAse yadi apane hAthameM atyaMta tape hue lohe ko letA hai to dUsarA jale athavA na bhI jale, kiMtu jisa prakAra vaha svayaM jalatA hai, usI prakAra zatruno mAra DAlanekA vicAra karake krodhako prApta huA manuSya dUsareko ghAta karanekI icchAse svayaM
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 [vairAgyavardhA du:khako avazya prApta hotA hai. usase zatrukA ghAta ho athavA na bhI ho yaha anizcita hI rahatA hai. 282. (zrI subhASitaratnasaMdo) ke "A deha mAro che ane huM A dehano chuM" AvI deDha zraddhA pUrvaka dehanI sAthe jIvane prIti che arthAtu deharUpa kSetra viSe kSetrIyarUpe eTale svAmIpaNe jyAM sudhI jIva pravartI rahyo che tyAM sudhI tapanA parama phaLarUpa mokSanI AzA rAkhavI vyartha che. deha pratyenI ekatvabhAvanA mokSamArganA pravAsIne eka mahAna iti (-upadrava) samAna vidanarUpa che. 283. (zrI AtmAnuzAsana) * he AtmanuM! nija kuTuMbAdika ke liye tUne narakAdi ke duHkha denevAle pApakarma kiye, ve pApI tuje avazya hI dhokhA dekara apanI apanI gatiko cale jAte haiM unake liye jo tUne pApakarma kiye the, unake phala tuje akele hI bhogane paDate haiM, vA bhogane paDeMge. 284. (zrI jJAnArsava) * aneka duHkhonA samUhathI paripUrNa evA saMsAramAM rahenAra manuSya Apatti AvatAM je zokAkuLa thAya che e tenI ghaNI moTI brAnti athavA ajJAnatA che. barAbara che je vyakti bhUta, preta, pizAca, ziyALa ane cittAothI bharelAM evA amaMgaLakArI smazAnamAM makAna banAvIne rahe che te zuM bhaya utpanna karanAra padArthothI kadI zaMkita thAya? arthAtu na thAya. 285. (kI naMdi paMcavizati) * koI samaje ke zarIrasaMbaMdhI duHkha moTuM che ane mAnasika duHkha alpa che. tene ahIM kahe che ke zArIrika duHkhathI mAnasika duHkha ghaNuM tIvra che-moTuM che. juo! mAnasika duHkha sahita puruSone vairAgyavarSA ] anya ghaNA viSayo hoya topaNa te duHkha upajAvavAvALA dekhAya che. 286. (prI svAmI kArtikeyAnuprekSa) * sarva azucinA mULarUpa zarIrane A jIva jyAre pUjayapadane prApta karAve che tyAre zarIra AtmAne caMDALAdi nIca kuLamAM janma karAvI aspRzya kare che. dhikkAra che e kRtana zarIrane! 287. (zrI AtmAnuzAsana) * bAla sapheda ho jAte haiM, zarIrameM vRddhatva A jAtA hai tathApi manakI vikRtiyAM nahIM jAtI. so ThIka hI hai. kyoMki jalatI huI jhoMpaDI taba taka nahIM bujhatI jaba taka ki vaha pUrNa rUpase jala nahIM jAtI. 288. (zrI budhajana-satasaI) ke manohara vastuno nAza thatAM jo zoka karavAthI tenI prApti thatI hoya, kIrti maLatI hoya, sukha thatuM hoya athavA dharma thato hoya, to to zokano prAraMbha karavo barAbara che. paraMtu jo aneka prayatno dvArA paNa te cAremAMthI ghaNuM karIne koI eka paNa utpanna na thatuM hoya to pachI kayo buddhimAna manuSya vyartha te zokarUpI mahArAkSasane AdhIna thAya? arthAt koI nahIM. 289. (zrI padmanaMdi paMcaviMzati) * he Atmanu! isa saMsArameM tUne isa zarIrako grahaNa karake duHkha pAye vA sahe haiM isIse tU nizcayakara jAna ki yaha zarIra hI samasta anarthokA ghara hai, isake saMsargase sukhakA leza bhI nahIM mAna. 290. | (zrI jJAnArNava) he mAnavo! kaSAyako kama karake paMcendriyake viSayoMkA sevana nahIM karanA. isakA pathya yA hitakArI upAya uttama nirdoSa
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 [ vairAgyavardhA samyagdarzana hai. 291. (zrI sArasamuccaya) * zarIranI saheja mAtra sobata e ja sarva duHkhanuM kAraNa che, ema jANIne zarIrane pheMkI detI vakhate hAthano poMco pakaDI rokavAvALuM jJAna jo hAjara na hota to kyA muni mRtadana zarIranI sAthe kSaNamAtra paNa rahevA icche ?-koI nahi. 292. (zrI AtmAnuzAsana) * mitratA, tapa, vrata, kIrti, niyama, dayA, saubhAgya, bhAgya, zAstrAbhyAsa aura indriyadamana Adi ye saba manuSya ke guNa krodharUpa mahAna vairIse pIDita hokara kSaNabharameM isa prakArase naSTa ho jAte hai jisa prakAra ki tIvra agnise sattapta hokara jala naSTa ho jAtA hai. 293. (zrI subhASitaratnasaMdoha) * jo ema pUchavAmAM Ave ke devagati pAmelAM devendrone to bahu sukha hoya che to pachI devagatinA badhAM jIvone duHkha sahana karanAra kema batAvyA che? to enuM samAdhAna A che ke devendrone indriya-viSayothI utpana je sukha thAya che te dAha utpana karanArI tRSNA denAra che, tene vAstavamAM duHkha samajavuM joIe. 294. (zrI yogasAra prAbhRta) * zuddha samyagdarzanakA prema tathA zuddha AtmajJAnakA prema karmokA kSaya karanevAlA hai, paraMtu yadi zarIrakA moha ho to anaMtAnaMta paryAyoko yaha jIva dhAraNa karatA rahatA hai. 295. (zrI upadezagusAra) * jema koI puruSa ratnadIpane pAmavA chatAM ratnadvIpamAMthI ratnane choDI kASTa grahaNa kare che tema manuSyabhava viSe dharmabhAvanAno tyAga karIne ajJAnI bhoganI abhilASA kare che. ra96. vairAgyavardhA ] (zrI bhagavatI ArAdhanA) * kAyavikArane choDIne je pharI pharIne zuddhAtmAnI saMbhAvanA (samyaka bhAvanA) kare che teno ja janma saMsAramAM saphaLa che. 297. (zrI niyamasAra-TIkA) * he asaMtoSI AtmA! sarva jagatanI mAyAne aMgIkAra karavAnI abhilASArUpa pariNAmathI to teM A jagatamAM kaMI paNa choDyuM nathI. tArAthI je kaMI bacavA pAmyuM hoya te to tArI bhoga karavAnI azaktithI ja. jema rAhuthI gaLAtAM caMdra sUrya jo bacavA pAmyA hoya to te mAtra rAhunI azaktithI ja. 298. (zrI AtmAnuzAsana) ke jevI rIte caMdramA AkAzamAM niraMtara cakkara lagAvyA kare che tevI ja rIte A prANI sadA saMsAramAM paribhramaNa karyA kare che; jema caMdramA udaya, asta ane kaLAonI hAni-vRddhine pAmyA kare che tevI ja rIte saMsArI prANI paNa janma-maraNa ane saMpattinI hAni-vRddhine pAmyA kare che; jema caMdra madhyamAM kaluSita (kALo) rahe che tevI ja rIte saMsArI prANInuM hRdaya paNa pApathI kaluSita rahe che tathA jema caMdra eka rAzi (mIna-meSa vagere)thI bIjI rAzine prApta thAya che tevI ja rIte saMsArI prANI paNa eka zarIra choDIne bIjA zarIranuM grahaNa karyA kare che. AvI sthiti hotAM chatAM saMpatti ane vipattinI prAptimAM jIve harSa ane viSAda zA mATe karavA joIe? arthAtu na karavA joIe. 299. | (zrI padmanaMdi paMcavizati) * saMyamI jIvone manamAM, asaMyamI (ajJAnI) janone dekhIne ghaNo saMtApa thAya che ke arere! juo to kharA, saMsArarUpI
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa [ vairAgyavarSA kUvAmAM DUbavA chatAM A jIvo kema nAcI rahyA che! 300, (zrI upadeza siddhAMta ratnamALA) * je mohI jIva che te A saMsArane Adhi-mAnasika pIDAo, vyAdhi-zArIrika kaSTaprada rogo, janma, jarA, maraNa ane zokAdi upadravothI yukta bhayaMkararUpe dekhato hovA chatAM paNa tenAthI virakta thato nathI! e mohanuM kevuM mAhAtmya? 301. (zrI yogasAra prAbhUta) * AcArya mahArAja kahate haiM ki hai prANI! vallabhA arthAt pyArI striyoMkA saMgama AkAzameM devose race hue nagara ke samAna hai, ataH turanta vilupta ho jAtA hai aura terA yauvana vA dhana jaladapaTala ke samAna hai so bhI kSaNikameM naSTa ho jAnevAlA hai tathA svajana parivAra ke loga putra zarIrAdika bijalI ke samAna caMcala hai. isa prakAra jagatakI avasthA anitya jAnake nityatAkI buddhi rakha. 302. (zrI jJAnArNava) * ajJAnIjana, dala-bala-asatya Adike prayoga dvArA samasta kArya karate haiM. dharma va naitikatA kI ciMtA ve nahIM karate. paraMtu buddhimAna mAnava aisA kArya karate haiM jisameM unakA dharma na bigaDe va naitikatA banI rahe. 303. (zrI budhajana-satsaI) * he bhoLA prANI! teM A paryAya pahelAM sarva kArya 'gabALapAnIyavat' karyA. koI manuSya bakarIne mAravA mATe charI icchato hato ane bakarIe ja potAnI kharIthI potAnA nIce daTAyelI charI kADhI ApI. jethI te ja charIthI te mUrkha bakarInuM maraNa thayuM. tema je kAryothI tAro ghAta thAya-bUruM thAya te ja kArya teM karyuM-kharekhara tuM heya-upAdeyanA vivekathI rahita mUrkha che. 304. 76 (zrI AtmAnuzAsana) * jIvono sAco svArtha potAnA svarUpamAM sthira thavAmAM che, kSaNabhaMgura bhogo bhogavavAmAM nathI. bhogo bhogavavAthI to tRSNA vadhI jAya che, saMtApanI zAMti thatI nathI. he supArzvanAtha! Ape Avo upadeza dIdho che. 305. (zrI svayaMbhU stotra) vairAgyavardhA ] * A cidAnaMda corAzIlAkha yoninA zarIronI sudhAraNA karyA kare che. je gharamAM rahe tene sudhAre, pachI vaLI bIjI zarIrajhoMpaDIne sudhAre. vaLI bIjI pAme tene sudhArato phare. badhAM deha jaDa, e jaDonI sevA karatAM karatAM anAdikALa vItyo, e zarIrasevAno karmaroga anAdithI lAgyo Avyo che. tethI A roga potAnuM anaMtabaLa kSINapaNAne pAmyuM tethI moTI vipatti -janmAdi bhogave che. 306. (zrI anubhavaprakAza) * jisa manuSyake, binA kisI kAraNa ke hI, krodha utpanna huA karatA hai vaha guNavAna bhI karyo na ho, kiMtu usakI koI bhI bhakti nahIM karatA hai. ThIka hai-aisA kaunasA buddhimAna manuSya hai jo ki aneka tIvra rogoMko naSTa karanevAle maNise bhI yukta hone para bAra bAra kATaneke abhimukha hue AzIviSa sarpase prema karatA ho? arthAt koI nahIM karatA!! krodha eka prakArakA vaha viSelA sarpa hai ki jisake kevala dekhane mAtrase hI prANI viSase saptapta ho uThatA hai. 307. (zrI subhASitaratnasaMdoha) * je saMsArabhayathI zrI tIrthaMkarAdika DaryA te saMsArabhayathI je rahita che te moTo subhaTa che. 308. (zrI mokSamArgaprakAzaka) * aMdha puruSakA svabhAva hI aMdhA hotA hai. use kucha dIkhatA hI nahIM hai. isItaraha jo mithyAtvake udayase aMdhA hai vaha
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 77 [ vairAgyavardhA hita-ahita dharma-adharma para dRSTi na detA huA ajJAnase kuAcaraNa karake bhogomeM lipta hokara duHkhakA bIja botA hai, anaMtAnaMta doSoMkA pAtra hotA hai, saMsArameM narakagatimeM jAtA hai yA nigodame dIrghakAla vitAtA hai. 309. (zrI upadeza-zuddhasAra) * kaLIkALamAM nIti e ja daMDa che, daMDathI nyAyamArga cAle che, rAjA vinA te daMDa devAne koI samartha nathI paNa rAjA dhanane arthe nyAya paNa kare che. dhanaprAptirUpa prayojana vinA rAjA nyAya paNa kare nahIM-ema nyAya ATalo badho A kALamAM moMgho thaI paDyo che. 310. (zrI AtmAnuzAsana) ke aho! dekho! svargakA deva to rotA pukAratA tathA svargase nIce giratA hai aura kuttA svargameM jAkara deva hotA hai evam zrotriya arthAt kriyAkAMDakA adhikArI asparza rahanevAlA brAhmaNa marakara kuttA, kRmi athavA caMDAlAdi ho jAtA hai. isa prakAra isa saMsArakI viDambanA hai. 311, (zrI jJAnArNava) ke A pRthvI upara je mUrkha manuSyo che teo paNa duHkhano nAza karavA mATe prayatna kare che; chatAM paNa jo potAnA karmanA prabhAvathI te duHkhano vinAza na the thAya to paNa teo eTalA mUrkha nathI. ame to te ja mUrNone mUrkhAmAM zreSTha arthAt atizaya mUrkha mAnIe chIe je koI iSTa manuSyanuM maraNa thatAM pApa ane duHkhanA nimittabhUta zokane kare che. 312. zrI padmanaMdi paMcavizati) * he AtmanuM! tUnigodake vAsameM eka aMtarmuhUrtameM chAsaTha hajAra tInaso chattIsa bAra maraNako prApta huA. 313. (zrI bhAvapAhuDI vairAgyavaSa ] * he pitAjI! he mAtAjI! jyAre bhavanamAM Aga lAgI jAya tyAre samajadAra manuSya bahAra bhAgavAno prayatna kare che paNa zatru hoya che te tene pakaDIne pharI AgamAM pheMke che. tema mohanI javALAthI bhaDabhaDato A saMsAra che, te saMsAradu:khanI agnijavALAthI huM bahAra nIkaLavA mAguM chuM tyAre Apa koI zatrunI jema mane pharIne agnijvALAmAM na pheMkazo. 314. (zI varAMga caritra) * jabataka yaha zarIrarUpI parvata maraNarUpI vajase nahIM girAyA jAve tabataka karmarUpI zatruoke nAza karanemeM manako lagAnA cAhiye. 315. (zrI sArasamuccaya) * jema kIDo viSTAmAM rati mAnI rahyo che, tema tuM kAmathI aMdha thaI strInA gaMdhAtA saDI rahelAM kalevara viSe rati mAnI rahyo che, kAraNa kAmAMdha puruSane bhalA-burAno viveka ja hoto nathI. he bhavya! mahA aMdhakArasama e kAmAMdhapaNuM choDI have to kAMIka vivekI thA! 316. (zrI AtmAnuzAsana) * jisa prakAra cITI miThAIke cAroM ora Akara cipaka jAtI hai usI prakAra parivArajana cAroM orase tujase lipaTa rahe hai aura tU unameM sukha mAna rahA hai yahI terA bholApana hai, ajJAnatA hai. 317. (zrI budhajana-satasaI) * jema atizaya kIcaDamAM kheMcI gayelAM gADAne baLavAna dhorI-dhavala vRSabha bahAra kADhe che tema A lokamAM mithyAtvarUpI kIcaDamAM phasAyelA potAnA kuTuMbane temAMthI koI uttama viralA puruSa ja bahAra kADhe che. 318. (zrI upadeza siddhAMta ratnamALA) * (saMsArase vairAgya hone para cakravartI socatA hai ki) yaha
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 79 [ vairAgyavarSA cakravartIkA sAmrAjya kumhArakI jIvanI samAna hai kyoMki jisa prakAra kumhAra apanA cakra (cAka) ghumAkara miTTIse bane hue ghaDe Adi vartanose apanI AjIvikA calAtA hai, usI prakAra cakravartI bhI apanA cAka (cakraratna) ghumAkara miTTIse utpanna hue ratna yA kara Adise apanI AjIvikA calAtA hai-bhogopabhogakI sAmagrI juTAtA hai. isaliye isa cakravartIke sAmrAjyako dhikkAra hai. 319. (zrI Adi purANa) * sUrya kadAcit stabdha ho sakatA hai, caMdramA kadAcit tIkSNa ho sakatA hai, AkAza kadAcit stabdha ho sakatA hai-sImita yA sthAnadAnakriyAse zUnya ho sakatA hai, samudra kadAcit nidiyoMke jalase saMtuSTa ho sakatA hai, vAyu kadAcit sthira ho sakatI hai, tathA agni bhI kadAcit dAhakriyAse rahita ho sakatI hai; paraMtu lobharUpa agni kabhI bhI dAhakriyAse rahita nahIM ho sakatI hai. (zrI subhASitaratnasaMdoha) * AcArya mahArAja kahate hai ki yaha baDA Azcarya hai jo jIvokA ajJAnase utpanna huA yaha Agraha (haTha) seMkaDo upadeza dene para bhI dUra nahIM hotA! hama nahIM jAnate ki isameM cA bheda hai ! 320. eka bAra mithyAzAstrakI yukti bhole jIvoke manameM aisI praveza ho jAtI hai ki phira seMkaDo uttamottama yuktiye sune to bhI ve cittameM praveza nahIM karatI hai! arthAt aisA hI koI saMskArakA nimitta hai ki vaha mithyA Agraha kabhI dUra nahIM hotA. 321. (zrI jJAnArNava) * vAstavika to e che ke jenA yoge roga utpanna thAya che vairAgyavardhA ] 0 vA thavAnI kAyama zaMkA banI rahe che teno tuM nirmULa nAza kara! zarIrathI roga utpanna thAya che ane te duHkhe niraMtara duHkhI rahevuM paDe che, to have kaMIka evuM kara ke jethI e zarIra ja pharI utpanna na thAya. sugamapaNe ane nirdoSa auSadhithI roga dUra thayo to ThIka, nahIM to zarIra chUTavA jevA aNInA prasaMge paNa samyak sAmyabhAvane anusaravuM e paNa rogano sarvathI prabaLa pratikAra ja che-ema tuM samaja. 322. (zrI AtmAnuzAsana) * koI manuSya zuddha, svAdiSTa, svaccha, amRta jevA miSTAnna jamato hoya ne zatru temAM jhera bheLavI de; tema huM atyAre saMsArathI virakta thaIne, mArA aMtaramAM dharmarUpI parama amRtanuM bhojana levA tatpara thayo chuM te vakhate temAM rAjyalakSmInA bhogavaTAnuM viSa bheLavIne Apa svajano zatru kArya na karazo. 323. (zrI varAMga caritra) * jisa prakAra karavatase lakaDI kaTatI hai usI prakAra rAtadinake dvArA terI Ayuke niSeka kSINa hote haiM ataH zIghrAtizIghra apanA bhalA karo, karyoki yaha ThATha-bATa to yahIM paDA raha jAyagA. (zrI budhajana-satasaI) 324. * yadi sUryakI kiraNasamUhameM kadAcit ThaMDakapanA ho jAve tathA caMdramAme garmI ho jAve va kadAcit sumeruparvatameM jaMgamapanA yA halanacalanapanA prApta ho jAve to ho jAve, paraMtu kabhI bhI duHkhokI khAna isa bhayAnaka saMsArake cakrameM bhramaNa karate hue puruSako pragaTapane sukha nahIM prApta ho sakatA hai. 325. (zrI tattvabhAvanA) * mAtAnA garbhamAM rahevAthI je duHkha thAya che te narakanI
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 81 [ vairAgyavardhA mAphaka atizaya tIvra hoya che tathA kuMbhIpAka samAna hoya che. (ghaDAnI mAphaka zarIrane agnimAM nAMkhe che.) narakamAM nArakI jIva anya nArakIne khUba rIbAvI-rIbAvIne bALe che tevuM duHkha garbhamAM jIvane thAya che. vaLI garbhAzaya rudhirathI atizaya dhRNAspada hoya che. evA garbhamAM mAre rahevuM paDaze evo bhaya jenA manamAM utpanna thavAthI, tenAthI dUra rahevA mATe munirAja haMmezAM jinavANInA ciMtanamAM tatpara thAya che. 326. (zrI mUlAcAra) ke jevI rIte mojAMothI UchaLatAM bhISaNa samudra vaccethI athAga prayatnapUrvaka tarato koI puruSa kinArA sudhI Avyo ane koI zatru tene dhakko daIne pAcho samudramAM haDasele; tema he mAtApitA! durgatinA duHkhothI bharelAM A ghora saMsAra-samudramAM anAdithI DUbelo huM vairAgya vaDe atyAre mAMDa-mAMDa kinArA para Avyo chuM, to pharIne Apa mane e saMsAra-samudramAM na pADazo, gharamAM rahevAnuM na kahezo. 327. | (zrI varAMga caritra) ke anaMta saMsAra paripATInA kAraNarUpa e vivAha Adi kAryo karavA-karAvavAvALA je potAnA kuTuMbIjano te ja kharekhara A jIvanA eka prakAre verI che. je eka ja vAra prANa haraNa kare te verI nathI paraMtu A to anaMtavAra maraNa karAve che tethI te verI che, mATe teone hitasvI mAnI teo pratye rAga karavo ke teonA rAge aMdha thavuM e tane ucituM nathI. 328. (zrI AtmAnuzAsana) * dharmAtmA prANIne jherI sApa hAra banI jAya che, taravAra suMdara phUlonI mALA banI jAya che, jhera paNa uttama auSadhi banI jAya che, zatru prema karavA mAMDe che ane deva prasannacitta thaIne AjJAkArI thaI jAya che. ghaNuM zuM kahevuM? jenI pAse dharma hoya vairAgyavaSa ] tenI upara AkAza paNa niraMtara ratnonI varSA kare che. 329. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * dekho yaha puNyakA hI mAhAlya hai jo ki prANoko haraNa karanevAlA halAhala viSa bhI amRta bana jAtA hai, viSa bhI nirviSa ho jAtA hai, zAkinI bhUta-pizAca AdikA upadrava puNyazAlI jIvako nahIM hote hai, usako dekhate hI bhAga jAte hai, dharmAtmA puruSake pagale, dharmaka prabhAva, bhayAnaka huMkAra karatA huA, krodhase lAla ho gaye haiM netra jisake aisA sarpa bhI kAMcalIsA bana jAtA hai. bhayAnaka agni jaLake rUpameM pariNama jAtI hai, siMha ziyAra bana jAtA hai, samudra thala bana jAtA hai, dharmakA hI yaha prabhAva hai kI dharmAtmAke caraNoko rAjA mahArAjA cakravartI Adi taka pUjate haiM. 330. (zrI pAMDava purAkSa) * saMsAra se utpana durnivAra AtaMka (dAharoga) rUpI mahAkaSTa se pIDita isa jIvasamUhako dekhakara hI yogIjana zAMtabhAvako prApta ho gaye. saMsArameM jIvako pratyakSa duHkhI dekhakara jJAnIjana kayo mohita ho? 331. (zrI jJAnArNava) * usI eka janmake nAza karanevAle halAhala viSako khA lenA acchA hai paraMtu anaMta janmomeM duHkha denevAle bhogarUpI viSako bhoganA ThIka nahIM hai. 332. (zrI sArasamuracaya) * putra, strI, AdikA pyAra jUThA hai. sArA parivAra hI ThagiyA sA jAna paDatA hai, kyoMki ye loga mIThI vANI bolakara hamArA jJAnadhana lUTa lete haiM. hame mohameM DAla dete haiM. 333. | (zrI budhajana-sasaI)
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ vairAgyavarSA * pratyeka kSaNe je AyuSyanI hAni thaI rahI che e yamarAjanuM mukha che, temAM (yamarAjanA mukhamAM) badhA ja prANI pahoMce che. arthAt badhA prANIonuM maraNa anivArya che. chatAM eka prANI bIjA prANInuM mRtyu thatAM zoka kema kare che? arthAt jo badhA saMsArI prANIonuM maraNa avazya thanAra che, to eke bIjo maratAM zoka karavo ucit nathI. 334. (zrI padmanaMda paMviti) 83 * saMsArase utpanna huI apanI jvAlAoke samUhase lokako bhasma karadenevAlI agnimeM praveza karanA acchA hai, jisameM baDI baDI lahare uTha rahI hai tathA jo magara va ghaDayAla Adi hiMsaka jalajaMtuoMse bhayako utpanna karanevAlA hai aise samudrake jalameM praveza karanA acchA hai athavA jahAM nAnA prakArake bANoM (zastro) ke dvArA aneka zUravIra mAre jA rahe hoM aise zatruoMse bhayAnaka yuddhameM bhI praveza karanA acchA hai, paraMtu saikaDo bhavome anaMta duHkhako utpanna karanevAle srIsukhake madhyameM praveza karanA acchA nahIM hai. (tAtparya yaha ki strIjanya sukha uparyukta jAjvalyamAna agni Adise bhI bhayAnaka hai). 335. (zrI subhASitaratnasaMdoha) * AzArUpa khANa nidhiothI paNa atizaya agAdha che. vaLI e eTalI badhI gahana ane vizALa che ke je trilokanI samasta vibhUtithI paNa bharAvI asaMbhava che. mAtra eka AtmagauravaAtmamahattArUpa dhana vaDe sahajamAM te bharAya che ke je hajAro prakAranI tRSNArUpa duHkhada vyAkuLatAne zamAvavAmAM eka advitIya amogha auSadha che. 336. (zrI AtmAnuzAsana) * ajJAnI-bahirAtmA jemAM-zarIra-putra-mitrAdi bAhya padArthomAM-vizvAsa kare che tenAthI-zarIrAdi bAhya padArthothI bIjuM koI bhayanuM sthAna nathI ane jenAthI-paramAtmasvarUpanA anubhavathI vairAgyavardhA ] 84 337. te Dare che tenAthI bIjuM kAMI AtmAne nirbhayatAnuM sthAna nathI. (zrI samAdhitaMtra) * indriyoke bhogose honevAlA sukha sukhasA dikhatA hai, paraMtu vaha saccA sukha nahIM hai. vaha to karmokA vizeSa baMdha karAnevAlA hai tathA du:khoke denemeM eka paMDita hai arthAt mahAna du:khadAyaka hai. 338. (zrI sArasamuccaya) * A saMsAramAM sukha to be divasanuM che, pachI to duHkhonI paripATI che; tethI huM hRdaya! huM tane zikhAmaNa ApuM chuM ke tArA cittane tuM vADa kara, arthAt maryAdAmAM rAkha ne sAcA mArgamAM joDa. (zrI pADadolA) 339. * jIva ane zarIra pANI ane dUdhanI jema maLelAM che topaNa bhegAM-ekarUpa nathI, judAM judAM che; to pachI bahAramAM pragaTarUpathI judAM dekhAya che evA lakSmI, makAna, putra ane strI vagere maLIne eka kema hoI zake? 340, (zrI chaDhALA) * prema samAna koI baMdhana nathI. viSaya samAna koI viSa nathI. krodha samAna koI zatru nathI. janma samAna koI du:kha nathI. sauthI moTuM baMdhana prema che, sauthI moTuM viSa viSaya che, sauthI moTo zatru krodha che. sauthI moTuM duHkha janma che. 341. (zrI caMdraprabha caritra) * mane iSTa padArthono viyoga na thaI jAya tathA aniSTa padArthano saMyoga na thaI jAya evA prakArathI A janmamAM AkraMda karavAne Alokabhaya kahe che, tathA na jANe A dhana sthira raheze ke nahi, daivayogathI kadAcit dAridratA prApta na thaI jAya ityAdika mAnasika vyathArUpa ciMtA mithyArdaSTione bALavA mATe sadAya saLagatI ja rahe che. 342. (zrI paMcAdhyAyI)
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 [ vairAgyavarSA * he vatsa! viSaya-kaSAyone choDIne manane AtmAmAM sthira kara, ema karavAthI cAra gatinA cUrA karIne tuM atula paramAtmapadane pAmIza. 343. (zrI pAhuDadohA) * tRSNAkI Agase pIDita mana atizaya karake jalA karatA hai. saMtoSarUpI jalake binA usa jalanakA zamana nahIM kiyA jA (zrI sArasamuccaya) sakatA. 344. * buddhimAna loga apane icchArUpI rogoMkA zamana karate haiM, unase haTAkara apanI AtmAko AtmasvarUpakI ora lagAte hai, vaha hI parama tattva hai. yaha bAta brahmajJAnI saMtone kahI hai. (zrI sArasamuccaya) 345. * mithyArdaSTijIva zarIranA utpanna thavAthI potAno AtmA utpanna thayo ema mAne che ane zarIrano nAza thavAthI AtmAno nAza athavA maraNa thayuM ema mAne che. rAga, dveSa, moha vagere spaSTarUpe duHkha ApavAvALA che chatAM tene sevato thako sukha mAne che. 346. (zrI chaDhALA) * huM niroga banI jAuM, mane kadI paNa vedanA na thAo evA prakAranI mUrchA ja-mamatva ja athavA vAraMvAra ciMtavana karavuM te vedanAbhaya kahevAya che. 347. (zrI paMcAdhyAyI) * he mUDha prANI! yaha pratyakSa anubhava hotA hai ki isa saMsArameM jo vastuoMkA samUha hai so paryAyose kSaNakSaNameM nAza honevAlA hai. isa bAtako tU jAnakara bhI ajAna ho rahA hai, yaha terA kyA Agraha hai? kyA tuja para koI pizAca caDa gayA hai ki jisakI auSadhi hI nahIM hai? 348. (zrI jJAnArNava) vairAgyavardhA ] 86 * jema durjana pratye karelA upakAra nakAmAM jAya che tema huM jIva! tuM A zarIrane navarAvIne tela mardana kara ane tene sumiSTa AhAra de te badhuMya nirarthaka javAnuM che arthAt A zarIra tArA upara kaMI upakAra karavAnuM nathI mATe tuM enI mamatA choDa. 349. (zrI pAkuDadohA) * he jIva! tU isako gRhavAsa mata jAna, yaha pApakA nivAsasthAna hai. yamarAjane ajJAnI jIvoke bAMdhaneke liye yaha aneka phAMsorsa maMDita bahuta majabUta baMdIkhAnA banAyA hai, isameM saMdeha nahIM hai. 350. (zrI paramAtmaprakAza) * mAruM AyuSya ghaNuM lAMbu che, hAtha-paga vagere badhAM avayavo khUba majabUta che, A lakSmI paNa mArA vazamAM che to pachI huM nakAmo vyAkuLa zA mATe thAuM? uttarakALamAM jyAre vRddhAvasthA prApta thaze tyAre huM nizcita thaine khUba dharma karIza. khedanI vAta che ke A jAtano vicAra karatAM karatAM A mUrkha prANI kALano koLiyo banI jAya che. 351. (zrI padmanaMdi paMcavizata) * zarIrake saMbaMdhakA yaha svarUpa hai jo ghara, kuTuMba, sarva saMbaMdha Akara mila jAte haiM, zrI jinavacanake grahaNameM aMtarAya paDa jAtA hai, zarIrake svabhAvameM laya honese narakakA bIja boyA jAtA hai, zarIrake saMbaMdhase aisA svabhAva bana jAtA hai jisase paudgalika paryAyako hI va karmake udayako hI AtmA mAna letA hai. isa ajJAna aura mithyAtvakI anumodanA karanese narakake duHkhoMkA bIja bo diyA jAtA hai. 352. (zrI upadeza zuddhasAra) * je pudgala vartamAnakALamAM zubha dekhAya che te ja pudgala pUrve anaMta bhavamAM duHkha devAvALA azubhapaNe pariNamyA hatAM
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ vairAgyavardhA ane je pugala vartamAnakALamAM azubha dekhAya che te ja pUrve anaMtavAra sukhakArI thayAM hatAM. sarva prakAranA pudgaladravya anaMtavAra AhAra-zarIra-indriyarUpa pariNamyA thatAM te sarvane anaMtavAra bhogavyA ane tyAga karyo, evA sarva pudgalanA grahaNa-tyAgamAM zuM Azcarya che? 353. (zrI bhagavatI ArAdhanA) ke jo puruSa, strI Adi viSayaka upabhoga karatA hai usakA sArA zarIra kAMpane lagatA hai, zvAsa tIvra ho jAtI hai aura sArA zarIra pasInese tara ho jAtA hai. yadi saMsArameM aisA jIva bhI sukhI mAnA jAve to phira duHkhI kauna hogA? jisa prakAra dAMtose haDDI calAtA huA kuttA apaneko sukhI mAnatA hai, usI prakAra jisakI AtmA viSayoMse mohita ho rahI hai aisA mUrNa prANI hI viSayasevana karanese utpana hue parizramamAtrako hI sukha mAnatA hai. 354. (zrI AdipurANa) | * pApako bAMdhanevAle bhogose kauna aisA hai jisako tRpti ho sakatI ho, cAhe vaha deva ho yA indra ho yA cakravartI ho yA rAjA ho. 355. (zrI sArasamuccaya) * jo jinavarendroe mokSanA abhilASIne, "deha parigraha che' ema kahIne, dehamAM paNa apratikarmapaNuM (saMskAra rahitapaNuM) upadezya che, to pachI temano evo Azaya che ke tene anya parigraha to zAno hoya? 356. (zrI pravacanasAra) * A zarIrAdi dezya padArtha cetanArahita jaDa che ane je caitanyarUpa AtmA che te indriyo dvArA dekhAya tevo nathI; tethI huM konA upara roSa karuM? ane konA upara rAjI thAuM? eTalA mATe huM madhyastha thAuM chuM-ema attarAtmA vicAre che. 357. vairAgyavardhA ] 88 (zrI samAdhitaMtra) * isa jagatameM jIvokI samasta kAmanAoke pUrNa karanevAlI lakSmI huI aura vaha bhoganemeM AI to usase kayA lAbha? athavA apanI dhana-saMpadAdikaro parivAra snehI mitroko saMtuSTa kiyA to kyA huA ? tathA zatruoko jitakara unake mastaka para pAMva rakha diye to isameM bhI kaunasI siddhi huI? tathA isI prakAra zarIra bahuta varSa payaMta sthira rahA to usa zarIrase kyA lAbha? koki ye saba hI niHsAra aura vinazvara hai. 358. (zrI jJAnArNava) ke A prANI, dhana-yauvana-jIvana jaLanA bubudanI mAphaka turata vilaya pAmI jatAM jovA chatAM paNa tene nitya mAne che e ja moTuM Azcarya che-e ja mohanuM mahA baLavAna mAhAbhya che. he bhavya jIva! tuM samasta viSayone vinAzIka sAMbhaLIne mahAmohane choDI tArA aMtaHkaraNane viSayothI rahita kara. jethI tuM uttama sukhane prApta thAya. 359. (zrI svAmItikeyAnuyelA) * jema khAjanA rogathI pIDita thayelo puruSa Asakta banI khajavALavA lAge che, pIDA na thatI hoya to te zA mATe khajavALe? tema indriyarogathI pIDita thayelAM iMdrAdika devo Asakta banI viSayasevana kare che, pIDA na hoya to teo zA mATe viSayasevana kare? 360.. (zrI mokSamArgamakAzaka) * isa saMsAracakrameM ghUmate hue isa jIvane ekendriyase lekara paMcendriya taka aisA eka bhI zarIra nahIM ki jo isane dhAraNa nahIM kiyA. isa saMsArameM aisA koI sukha nahIM jo isa jIvane nahIM bhogA. aisI koI gati nahIM jo isa gatimAna jIvane dhAraNa nahIM kI. aisA koI rAjavaibhava nahIM jo isa jIvako
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 361. 89 [ vairAgyavarSA paricita nahIM-isa jIvane bhogA nahIM. aisA koI cetana-acetana padArtha yA kSetra nahIM jo isa jIvako paricita-anubhUta nahIM hai. (zrI subhASitaratnasaMdoha) * tIna lokameM jitane duHkha hai, pApa haiM aura azuci vastuye haiM, una sabako lekara ina mile huoe vidhAtAne vaira mAnakara zarIra banAyA hai. 362. (zI paramAtmaprakAza) * jitanA kucha zarIrakA rAga hai vaha AtmAne hitameM aniSTa dekhA gayA hai, jJAna vijJAna jo AtmAko iSTa hai unase viyoga rahatA hai, aniSTa bAtomeM svabhAva raMga jAtA hai, aniSTakI anumodanAse durgatikA lAbha hotA hai. 363. (zI upadeza zuddhasAra) * indriyonA viSayomAM tRSNA rAkhavAvALAne bhISaNa aMtardAha thato jovAmAM Ave che kAraNa ke te aMtarrAha vinA e jIvone viSayomAM rati kevI rIte thaI zake? 364. (zrI paMcAdhyAyI) * jaise viSaya-sevanarUpI viSa viSayalubdha jIvoko viSaduHkha denevAlA hai vaise hI ghora tIvra sthAvara jaMgama saba hI viSa prANiyoMko vinAza karate haiM tathApi ina saba viSomeM viSayoMkA viSa utkRSTa hai, tIvra hai. 365. (zrI zIla pAhuDI * rAgarahita ciTUSa pUrNAnaMdano samudra AtmA, temAM ja sAcuM sukha che; saMsAranA indriyasukho to tenI pAse AgiyA jevA che, temAM sukha mAnavuM te to phakta dubuddhino phelAve che. 366, (zrI vacanAmRta-rAta) * zarIro, dhana, sukhaduHkha athavA zatrumitrajano-e kAMI jIvane dhruva nathI, dhruva to upayogAtmaka AtmA che. 367. vairAgyavardhA ] (zrI pravacanasAra) * jo yaha javAna strI apanI suMdaratArUpI jalase bharI huI nadI ke samAna mAlUma hotI hai yahI vaha strI hajAro du:kharUpI taraMgoMse bharI huI bhayAnaka narkanI vaitaraNI nadIke samAna hai. 368. (zrI sArasamuccaya) * viSayoMkA sevana karanese prANiyoko kevala rati hI utpana hotI hai. yadi vaha rati sukha mAnA jAve to viSTA Adi apavitra vastuoke khAnemeM bhI sukha mAnanA cAhiye. kacoki viSayI manuSya jisa prakAra ratiko pAkara arthAt prasannatAse viSayoMkA upabhoga karate haiM usI prakAra kuttA aura zUkaroMkA samUha bhI to prasannatA sAtha viSTA Adi apavitra vastuye khAtA hai. 369. (zrI AdipurAkSa) ke je A AtmAne paudgalika prANonI saMtAnarUpe pravRtti che, teno aMtaraMga hetu anAdi paugalika karma jenuM mULa (-nimitta) che evuM zarIrAdinA mamatvarUpa uparakatapaNuM -vikArIpaNuM) che. 370. (zrI pravacanasAra) * zarIra saMbaMdhI nAnA prakAra saMkalpa vikalpa hote hai, zarIrakI dRSTi hI va zarIrakI ahabuddhirUpI zraddhA hI aniSTa karanevAlI hai, jisase jJAnasvabhAvI AtmAnA darzana nahIM hotA hai, isase jJAnAvaraNakarmakA pracura baMdha hotA hai, taba duHkhanI saMtAna paDa jAtI hai. 371. (zrI upadeza-zuddhasAra) * sarva kuTuMbAdika taba taka hI neha kare jaba taka dAnakAri unakA sanmAna karai hai, jaise sthAnake bAlakako jaba laga TukaDA DAriye to laga apanA hai. 372. | (zrI padmapurANa)
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ | [ vairAgyavardhA * huM anAdikALathI AtmasvarUpathI yuta thaIne indriyo dvArA viSayomAM patita thayo, tethI te viSayone prApta karI vAstavamAM mane potAne huM te ja chuM-AtmA chuM ema meM oLakhyo nahi. 373. (kI samAdhitaMtra) * mithyAtvathI utpana je moha, tenAthI dhatUrAthI Upajela moha sAro che. darzana-moha anaMtAnaMta janma-maraNa vadhAre che, dhatUro alpakALa unmatta kare che. mithyAdarzana anaMtAnaMta bhavaparyata jIvane aceta karI karI mAre che. mATe janma-maraNanA duHkhathI bhayabhIta hoya te mithyAtvano tyAga kare che. 374. (zrI bhagavatI ArAdhanA) * chatI vastune achatI kema karo cho? chatI vastu achatI thAya nahi. pUrve bhUlathI chatIne achatI mAnI hatI (tethI) tenuM anAdi du:kharUpa phaLa pAmyo hato. have zarIrane AtmA kema mAnIe? e to lohIthI, vIryathI, sAta dhAtunuM baneluM, jaDa, vijAtIya, nAzavAna ane para che. te (zarIra) mArI cetanA nathI. 375. (zrI anubhavaprakAza) * avivekI mAnava strIke saMsargako sukha kahate haiM kiMtu vicAra kiyA jAve to yaha hI duHkhoke baDe bhArI bIja hai. 376. (thI sArasamuccaya) * jema bhUkhyo kUtaro hADakuM cAve che ane tenI aNI cArekora moDhAmAM vAge che, jethI gAla, tALavuM, jIbha ane jaDabAnuM mAMsa cIrAI jAya che ane lohI nIkaLe che, te nIkaLelAM potAnA ja lohIne te khUba vAdathI cATato thako AnaMdita thAya che. tevI ja rIte ajJAnI viSaya-lolupI jIva kAma-bhogamAM Asakta vairAgyavaSa ] thaIne saMtApa ane kaSTamAM bhalAI mAne che. kAmakrIDAmAM zaktinI hAni ane maLa-mUtranI khANa sAkSAt dekhAya che topaNa glAni karato nathI, rAga-dveSamAM ja magna rahe che. 377. (zrI nATaka samayasAra) eka tarapha samyagdarzanano lAbha thato hoya ane bIjI tarapha traNa lokanuM rAjya maLatuM hoya topaNa traNa lokanA lAbha karatAM samyagdarzanano lAbha zreSTha che, traNa lokanuM rAjaya pAmIne paNa amuka nizcitakAla pachI tyAMthI patana thaze ja ane samyagdarzanano lAbha thatAM avinAzI mokSa-sukha prApta thAya che. tethI traNa lokanA lAbha karatAM samyatvano lAbha zreSTha che. 378.(zrI bhagavatI ArAdhanA) * caitanyarUpa ekatvanuM jJAna durlabha che, paraMtu mokSa ApanAra te ja che. jo te koI paNa prakAre prApta thaI jAya to tenuM vAraMvAra ciMtana karavuM joIe. 379. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * prANano nAza karanAra viSa bhojanamAM khAvuM sAruM, thApada (zikArI prANI) siMha Adi hiMsaka pazuothI bharelAM vanamAM nivAsa karavo sAro, ane bhaDake baLatI agnimAM paDIne prANano tyAga karavo paNa sAro; paraMtu mithyAtva sahita A saMsAramAM jIvavuM sAruM nathI. kema ke viSa AdithI prANano nAza thavAthI to eka janmamAM ja duHkha sahana karavuM paDe che, ane mithyAtvathI janama-janamamAM pratikSaNa tIvra yAtanAono sAmano karavo paDe che. 380. (zrI subhASitara-saMdoha) * jo koI bhI manuSya vidvAna hai ve bhI kAma va dhanake snehameM tatpara rahate hue isa saMsArameM mohita ho jAte hai, yaha mithyAbhAvakI mahimA hai. yaha baDe khedakI bAta hai. 381.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 93 [ vairAgyavardhA (zrI sArasamuccaya) * prANiyoke jisa doSako tIvra mithyAtvarUpa zatru karatA hai use yahAM na siMha karatA hai, na sarSa karatA hai, na hAthI karatA hai, na rAjA karatA hai aura na atizaya krodhako prApta huA balavAna zatru bhI karatA hai. (tAtparya yaha ki prANiyoMkA sabase adhika ahita karanevAlA eka yaha mithyAtva hI hai.) 382. (zrI subhASitaratnasaMdoha) * jema koI mUrkha suvarNanA thALamAM dhULa bhare che, amRta vaDe potAnA paga dhUe che, zreSTha hAthI upara lAkaDAno bhAra upaDAve che tathA kAgaDAne uDADavA mATe potAnA hAtha vaDe ciMtAmaNi pheMkI ghe che tema ajJAnI jIva prApta thayela atyaMta durlabha manuSyajanmane pramAdane vaza thaIne vyartha gumAve che. 383. (zrI sukti-muktAvalI) * jema koI manuSya bahumUlya caMdanane agni mATe bALe che, tema ajJAnI jIva viSayonI vAMchAmAM nirvANanuM kAraNa je manuSyabhava teno nAza kare che. 384. (zrI bhagavatI ArAdhanA) * durlabha manuSyapaNuM pAmI je indriya-viSayomAM rame che te rAkhane mATe divya amUlya ratnane bALe che. 385. (zrI svAmI kArtikeyAnuprekSa) * jema koI mUrkha manuSya rAkhane mATe ati mUlyavAna caMdanane bALI nAMkhe tema ajJAnI jIva viSayonA lobhathI manuSyabhavane naSTa kare che. jema koI mUrkha manuSya ratnadvIpamAM jaIne paNa tyAMnA ratnone choDIne lAkaDAno bhAra laI Ave tema manuSyabhavarUpI ratnadvIpamAM vairAgyavaSa ] AvIne paNa ajJAnI jIva dharmaratnone choDIne bhogonI abhilASA kare che. - jema naMdanavanamAM jaIne paNa koI mUrkha manuSya amRtane choDIne viSa pIve, tema manuSyabhavarUpI naMdanavanamAM AvIne paNa ajJAnI jIva dharma-amRtane choDIne bhoganI abhilASArUpa jhera pIve che. 386. (zrI bhagavatI ArAdhanA) * jema cintAmaNirata muzkelIthI prApta thAya che tema ja trasano paryAya muzkelIthI prApta thAya che. (tyAM paNa) iyaLa, kIDI, bhamaro vagerenA zarIro vAraMvAra dhAraNa karIne maraNa pAmyo ane ghaNI pIDA sahana karI. 387. (all sodiou) ke A jagatamAM anaMta jIva evA che ke jene dvIndriyAdi svarUpanI prApti kadI thaI nathI. mithyAtvAdi bhAvakalaMkathI bharela jIva sarva kALa nigodavAsane choDatAM nathI. sUma vanaspatirUpathI rahela evA jIva anaMta che. (A saMsAramAM jIvane trapaNuM prApta thavuM atyaMta durlabha che.) 388. (zrI mUlAcAra) * tiryaMcamAMthI nIkaLI manuSyagati pAmavI ati durlabha che. jema cAra paMtha vacce ratna paDI gayuM hoya to te mahAbhAgya hoya to ja hAthamAM Ave che tema, (mAnavapaNuM) durlabha che. vaLI Avo durlabha manuSyadeha pAmIne paNa jIva mithyASTi banI pApa upajAve che. 389. (zrI svAmI kArtikeyApelA) * narabhava kAMI sadA to rahe nahi, sAkSAt mokSasAdhana jJAnakaLA A bhava vinA anya jagyAe UpajatI nathI. mATe vAraMvAra kahIe chIe ke-nijabodhakaLAnA baLa vaDe nijasvarUpamAM raho. niraMtara e ja yatna karo. AvuM vAraMvAra kahevuM to bALaka
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ vairAgyavardhA paNa na karAve. tame to anaMta jJAnanA dhaNI banI, AvI bhUla dhAro cho e joI moTuM acaraja Ave che. 390. (prI anubhavaprakAza) * isa saMsArameM corAzI lAkha yoni unake nivAsameM aisA koI pradeza nahIM hai jisameM isa jIvane dravyaliMgI muni hokara bhI bhAvarahita hotA huA bhramaNa na kiyA ho. 391.(zrI bhAvapAhuDa) * A saMsAramAM jema pASANane AdhAra hoya to tyAM ghaNo kALa rahe che paNa nirAdhAra AkAzamAM to kadAcit kiMcitmAtra kALa rahe che, paNa A jIva ekendriya paryAyamAM to ghaNo kALa rahe che, paNa anya paryAyamAM to kadAcit kiMcitmAtra kALa rahe che. 392. (zrI mokSamAprakAzaka) ke jo jinavANI samajanArAnI buddhi paNa (karmodayavaze) naSTa thaIne te anyathA AcaraNa kare, to pachI jene zAstranuM jJAna nathI tene zuM doSa devo? are, karmodayane dhikkAra ho, dhikkAra ho kemake tenA vaza jIvane jinadevanI prApti paNa aprApti samAna che. 393. | (zrI upadeza ratnamALA). * yaha jIva dravyaliMganA dhAraka munipanA hote hue bhI jo tInaloka pramANa sarva sthAna hai unameM eka paramANu-parimANa eka pradezamAtra bhI aisA sthAna nahIM hai ki jahAM janma-maraNa na kiyA ho. 394. (zrI bhAvapAhuDI ke dehadhArIonAM te sukha tathA duHkha kevaLa vAsanAmAtra ja hoya che. vaLI te (sukha-duHkharUpa) bhogo ApattinA samaye rogonI jema (prANIone) ujita (Akalita) kare che. 395. (zrI ISyapadeza) vairAgyavaSa ]. * vadhu keTaluM kahevuM?-vargathI vyuta thavAnI pahelAM mithyASTi devane je tIvra duHkha thAya che te nArakIne paNa nathI hotuM. 396. (zrI mahApurANa) * he jIva! teM mohane vaza thaIne, je duHkha che tene sukha mAnI lIdhuM ane je sukha che tene duHkha mAnI lIdhuM; tethI tuM mokSa pAmyo nahi. 397. (zrI pAhuDadohA) * ghaNo lAMbo samaya aticAra rahita jJAna-darzana-cAritra viSe pravRtti karIne paNa koI puruSa maraNa samaye cAra ArAdhanAno vinAza karIne anaMta saMsArI thatAM bhagavAne joyela che mATe maraNa samaye jema ArAdhanA bagaDe nahi tema yatna karo. 398. (zrI bhagavatI ArAdhanA) * juo pariNAmonI vicitratA! ke-koI jIva to agiyAramA guNasthAne yathAkhyAtacAritra pAmI mithyASTi banI kicikyUna ardhapulaparAvartana kALa sudhI saMsAramAM rakhaDe che tyAre koI jIva nityanigodamAMthI nIkaLI manuSya thaI ATha varSanI AyumAM mithyAtvathI chUTI aMtarmuhUrtamAM kevaLajJAna prApta kare che-ema jANI potAnA pariNAma bagaDavAno bhaya rAkhavo tathA tene sudhAravAno upAya karavo. 399. (zrI motamAma kArAka) * jevI rIte pavananA lAgavAthI agni bhabhUkI UThe che, tevI rIte bAra bhAvanAonuM cittavana karavAthI samatArUpI sukha pragaTa thAya che. jyAre jIva AtmasvarUpane jANe che tyAre ja jIva mokSasukhane prApta kare che. 400. (zrI chaDhALa) * deha gaLavA TANe mati-zrutanI dhAraNA-dhyeya vagere badhuM
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 [ vairAgyavardhA gaLavA mAMDe che; he vatsa ! tyAre evA avasaramAM aMtaranA devane to koIka viralA ja yAda kare che. 401. (zrI pAhuDa-dohA) * anaMta saMsAra-paribhramaNa karI rahelo evo huM have e anAdi paribhramaNanA AtyaMtika abhAvane arthe pUrve kyAreya paNa nahi bhAvelI, nahi ciMtavelI ane nahi pratIta karelI evI samyagdarzanAdika nirmaLa bhAvanAne bhAvuM. ArAdhuM tathA pUrve anaMtavAra bhAvelI evI mithyAdarzanAdika durbhAvanAno tyAga karuM. 402. (zrI AtmAnuzAsana) ke he bhavyAtmA! tuM jIvane zarIrathI sarva prakAre bhina, udyama karIne paNa jANa! jene jANatAM bAkInAM sarva padravyo kSaNamAtramAM tajavAyogya lAge che. 403.(zrI svAmI kArtikeyAnuprekSA) * koI kahe ke saMsAra anaMta che te kema maTe? tenuM samAdhAnavAMdarAnuM phasAvuM eTaluM ja che ke mUTI choDato nathI, popaTanuM phasAvuM eTaluM ja che ke naLIne choDato nathI, kUtarAnuM phasAvuM eTaluM ja che ke te bhase che. koI traNa vAMkavALI doraDImAM sarpa mAne che tyAM sudhI ja tene bhaya che. mRga, mRgajaLamAM jaLa mAnIne doDe che, tethI ja duHkhI che. tema AtmA parane potArUpa mAne che, eTalo ja saMsAra che, na mAne to mukta ja che. 404. (vI rivilA) * A saMsAramAM sarvicArarUpa buddhi hovI parama durlabha che. temAM paNa paraloka hitArtha bhaNI buddhi thavI to atyaMta durlabha che. evI buddhi prApta thayA chatAM paNa je jIvo pramAdI banI rahyAM che te joI jJAnI puruSone paNa zoka ane dayA utpanna thAya che. 405. (zrI AtmAnuzAsana) * saMsArakA saba ThATha kSaNabhaMgura hai, aisA jAnakara paMcendriyone vairAgyavaSa ] viSayomeM moha nahIM karanA. viSayakA rAga sarvathA tyAganA yogya hai, prathama avasthAmeM yadyapi dharmatIrthaka pravRttikA nimitta jinamaMdira, jinapratimA, jinadharma tathA jainadharmI inameM prema karanA yogya hai, to bhI zuddhAtmAnI bhAvanAne samaya yaha dharmAnurAga bhI nIce darajekA ginA jAtA hai, vahAM para kevala vItarAgabhAva hI hai. 406. (zrI paramAtmaprakAza) ke A manuSyajanmanuM phaLa dharmanI prApti che. te nirmaLa dharma jo mArI pAse che to pachI mane ApattinA viSayamAM paNa zuM ciMtA che tathA mRtyuthI paNa zo Dara che? arthAt te dharma hotAM na to ApattinI ciMtA rahe che ke na to maraNano Dara rahe che. 407. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * jisa taraha mana viSayomeM ramaNa karatA hai, usa taraha yadi vaha AtmAko jAnanemeM ramaNa kare, to he yogijano! yogI kahate hai ki jIva zIdhra hI nirvANa pA jAya. 408. (zrI yogasAra) * he citta! te bAhya strI Adi padArthomAM je sukha joyuM che temAM tane bhrAMtithI cirakALa sudhI anurAga thayo che, chatAM paNa tuM tenAthI adhika saMtapta thaI rahyo che. tethI tene choDIne potAnA aMtarAtmAmAM praveza kara. tenA viSayamAM samyajJAnanA AdhArabhUta guru pAsethI evuM kAMIka sAMbhaLavAmAM Ave che ke je prApta thatAM samasta duHkhothI chUTakAro pAmIne avinazvara (mokSa) sukha prApta karI zakAya che. 409. (zrI padmanaMdi paMcavizati) ke jenAthI anAdi mithyAtvaroga maTe evA nimittAnuM maLavuM to uttarottara mahAdurlabha jANI A (halakA) nirNASTakALamAM jainadharmanuM yathArtha zraddhAnAdi thavuM to kaThaNa che ja, paraMtu tattvanirNayarUpa
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 [ vairAgyavardhA dharma to bALa, vRddha, rogI, nIrogI, dhanavAna, nirdhana, sukSetrI tathA kutrI ityAdi sarva avasthAmAM prApta thavA yogya che, tethI je puruSa potAnA hitano vAMka che teNe to sarvathI pahelAM A tattvanirNayarUpa kArya ja karavuM yogya che. 410. (zrI sattAsvarUpa) * je jIvo manuSyaparyAyamAM uttama kuLamAM janma laIne kaSTapUrvaka buddhicAturyane pAmyA che tathA jemaNe pUrvopArjita puNyakarmanA udayathI koI paNa prakAre jainamatamAM bhakti paNa prApta karI lIdhI che chatAM paNa jo teo saMsAra-samudrane pAra karAvIne sukha utpanna karanAra dharma karatAM nathI to samajavuM joIe ke te dubuddhijano hAthamAM prApta thavA chatAM paNa amUlya ratna choDI de che. 411. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * jo koI ardha kSaNa bhI paramAtmAse prIti karatA hai vaha saba pApako usI taraha jalA detA hai jaise kAThake parvatako Aga bhasma kara detI hai. he jIva! sarva ciMtA choDakara tU nizcita hokara apane cittako paramAtmAke padameM joDa aura niraMjana zuddha AtmArUpI devakA darzana kara. dhyAna karate hue zuddhAtmAne darzana yA anubhavase jo paramAnaMda he bhAI! tU pAvegA vaha anaMta sukha paramAtmAdevako choDakara ora kahIM tInalokameM nahIM mila sakatA hai. 412. | (zrI mamalapAhuDI * he Atmanu! tU AtmAne prayojanakA Azraya kara arthAt aura prayojanoMTho choDakara kevala AtmAke prayojanakA hI Azraya kara, tathA moharUpI vanako choDa, viveka arthAt bhedajJAnako mitra banA. saMsAra aura dehake bhogoMse vairAgyanA sevana kara aura paramArthase jo zarIra aura AtmAme bheda usakA nizcayase vairAgyavaSa ] ciMtavana kara, aura dharmadhyAnarUpI amRtake samudrake madhyameM parama avagAhana (snAna) karake anaMta sukha svabhAva sahita muktike mukhakamalako dekha. 413. (zrI jJAnArNava) * mohathI A saMsArabhramaNa che. tyAMthI jarAka paNa te svarUpamAM Ave to railokyanuM rAjya pAme ane te durlabha paNa nathI. jema mANasa pazuno svAMga dhAre tethI kAMI te pazu thAya nahi paNa mANasa ja che. tema AtmA corAzInA svAMga kare to paNa te cidAnaMda ja che. cidAnaMdapaNuM durlabha nathI. 414. (trI anubhavaprakAza) ke ema jANo ke "moha mAro kAMI paNa saMbaMdhI nathI, eka upayoga che te ja huM chuM evuM je jANavuM tene siddhAMtanA athavA svaparanA svarUpanA jANanArA mohathI nirmamata jANe che, kahe che. 415. zrI samayasAra) ke apanese bhinna deha rAgAdikose tuje kyA prayojana hai? dehameM rahatA huA bhI nizcayase deha svarUpa jo nahIM hotA, vahI nija zuddhAtmA upAdeya hai. 416. (zrI paramAAkAza) * eka caitanyamayI huM, aura kucha anyarUpa kabhI nahIM hotA huM. merA kisI bhI padArthase koI saMbaMdha nahIM hai yaha merA pakSa parama majabUta aisA hI hai. 417. (zrI padmanaMdi paMcavizati) + paM. banArasIdAsajI kahe che- he bhAI bhavya! mAro upadeza sAMbhaLo ke koI paNa upAyathI ane koI paNa prakArano banIne evuM kAma kare jethI mAtra aMtarmuhUrtane mATe mithyAtvano udaya na rahe, jJAnano aMza jAgrata thAya, AtmasvarUpanI oLakhANa thAya. jiMdagIbhara teno ja vicAra, tenuM ja dhyAna, tenI ja lIlAmAM parama rasanuM pAna karo ane rAga-dveSamaya saMsAranuM paribhramaNa choDIne
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 [ vairAgyavardhA tathA mohano nAza karIne siddhapada prApta karo! 418, (zrI nATaka samayasAra) * corAzImAM paravastune rava mAne, tethI A jIva cirakALano cora banyo che, janmAdi duHkhadaMDa pAme che, topaNa paravastunI corI chUTatI nathI. dekho! traNalokano nAtha bhUlI nIca parane AdhIna thayo. potAnI nidhi na pichANI, bhikhArI banI Dole che. nidhi cetanA che te pote ja che, dUra nathI. dekhavuM durlabha che, dekhe to sulabha che. 419. zrI anubhakAza) * jinezvaranA AgamamAM jenI buddhi anurakta thaI che tathA saMsArathI janma-jarA-maraNa Adi mahA bhaya utpanna thAya che evuM jeo manamAM ciMtavana kare che tethI jemane saMsArano bhaya utpana thayo che evA munione garbhavAsathI atyaMta bhaya lAge che. 420. (zrI mUlAcAra) * jo indriyoke viSayoMkI icchAoMkA damana karanevAlA AtmA zarIrameM yAtrike samAna prasthAna karate hue apane AtmAko avinAzI samajatA hai vahI isa bhayAnaka saMsArarUpI samudrako gAyake kharaka samAna lIlAmAtrame pAra karake zIdhra hI mokSarUpI lakSamIko prApta kara letA hai. 421. (kI tatvabhAvanA) * he mitra! jo tame ahIM saubhAgyanI icchA rAkhatA ho, suMdara strInI icchA rAkhatA ho, putronI icchA rAkhanAra ho, lakSmInI icchA rAkhatA ho, mahelanI icchA rAkhatA ho, sukhanI icchA karatA ho, suMdara rUpanI icchA karatA ho, prItinI icchA karatA ho athavA jo anaMtasukharUpa amRtanA samudra jevA uttama sthAna (mokSa)nI icchA rAkhatA ho to nizcayathI samasta du:khadAyaka vairAgyavaSa ] 102 Apattiono nAza karanAra dharmamAM tamArI buddhi joDo. 422. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * jenuM ciMtavana karavAthI, dhyAna karavAthI RSio parama padane pAme che, jenI stuti indra, dharaNendra, narendra ane gaNadharadevo sarva mada tajIne kare che, veda purANa jene batAve che, yamarAjanA duHkhanA pravAhane je hare che-evI jinavANI, tene he bhavya jIvo! dhAnatarAyajI kahe che ke tame aneka vikalparUpa nadIno tyAga karIne tamArA hRdayane vize nitya dhAraNa karo. 423.(zrI ghAnata-vilAsa) * apaneko bhayarahita auSadhidAna yaha hai ki bAdhAse rahita svabhAva ho jAve arthAt AdhyAna va raudradhyAnase rahita nirAkula dharmadhyAnamathI svabhAvakA prakAza ho jAve. aisA vairAgyabhAva pragaTa ho jAve ki saMsAra, zarIra va bhogoMkI orase citArUpI bAdhA vilA jAve, na cAragatirUpa duHkhamayI saMsArakI kAmanA rahe, na nAzavaMta zarIrakI prAptikI icchA rahe, na atRptakArI bhogoMkI cAhanA rahe, ina sabakI cAhakI dAhakA miTanA soI apaneko auSadhidAna karanA hai. 424. (zrI mamala pAhuDa) * nirmamatA ciMtavavA mATe kaleza thato nathI, paranI yAcanA karavI paDatI nathI, koInI khuzAmata karavI paDatI nathI, kAMI ciMtA thatI nathI, tema ja kAMI dhanAdi kharcavuM paDatuM nathI. mATe nirmamatvabhAvanI satata ciMtavanA karavI. 425. (zrI tattvajJAna-taraMgiNi) * mamatArahita honA parama tattva hai, mamatArahita honA paramasukha hai, mamatArahita bhAva mokSakA zreSTha bIja hai aisA buddhimAnone kahA hai. 426. (zrI sArasamuccaya)
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 103 [ vairAgyavardhA * jo zarIra sAthe saMbaMdha hoya to duHkha athavA maraNa upasthita thatAM vidvAna puruSoe zoka na karavo joIe. kAraNa e ke te zarIra A banne duHkha ane maraNa)nI janmabhUmi che arthAt A banneno zarIra sAthe avinAbhAva che. mATe ja niraMtara te AtmasvarUpano vicAra karavo joIe jenA dvArA AgaLa prAyaH (ghaNuM karIne) saMsAranA duHkha ApanAra A zarIranI utpattinI pharIthI saMbhAvanA ja na rahe. 427. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * rogathI pIDAyelo, lAkaDI, muSTi Adi vaDe prahAra karAyelo, doraDA AdithI baMdhAyelo, potAnA AtmAnuM smaraNa karatAM duHkhI thato nathI. potAnA AtmAnA ciMtanathI kSudhA vaDe, ThaMDI vaDe, pavana vaDe, tRSA vaDe, tApa vaDe, duHkhI thAya nahi. 428. | (zrI tattvajJAna-taraMgiNI) * karmarUpI zatruoko pakaDanekI icchA karanevAle buddhimAnAMko saMsAra-bhoga aura zarIrameM vairAgya baDI buddhimAnIke sAtha sadA bhAvanA yogya hai. 429. (zrI sAramuracaya) * jema vAnara eka kAMkaro paDe tyAM raDavA lAgI jAya tema A paNa eka aMga chIe tyAM ghaNo raDe, 'e mArA ane huM eno' e pramANe jUTha ja evA jaDonI sevAthI sukha mAne. potAnI zivanagarInuM rAjya bhUlyo, jo zrIgurunA kahevAthI zivapurIne saMbhALe to tyAMno pote cetanarAjA avinAzI rAjya kare, tyAM cetanA vasti che, traNalokamAM ANa phare, bhavamAM na phare, pharI jaDamAM na Ave. AnaMdaghanane pAmI sadAya zAzvata sukhano bhoktA thAya ema karo. 430. (zrI anubhaprakAza) vairAgyavaSa ] * koI niMde che to niMdo, stuti kare che to stuti karo, layamI Avo vA jAo tathA maraNa Aje ja thAo vA yugAMtare thAo! paraMtu nItimAM nipuNa puruSo nyAyamArgathI eka pagaluM paNa calita thatA nathI. evo nyAya vicArI, niMdA-prasaMzAdinA bhayathI vA lobhAdikathI paNa anyAyarUpa mithyAtvapravRtti karavI yogya nathI. aho! devagurudharma to sarvotkRSTa padArtha che, enA AdhAre to dharma che, temAM zithilatA rAkhe to anya dharma kevI rIte thAya? 431. (zrI mokSamArgaprakAzaka) * he yogI! tU jo vItarAga paramAnaMdake zatru aise narakAdi cAra gatiyoke du:kha unase Dara gayA hai to tU nizcita hokara paralokakA sAdhana kara! isa lokakI kucha bhI ciMtA mata kara. kyoMki tilake bhUse mAtra bhI zalya manako nizcayase vedanA karatI hai. 432. (mI paramAtmaprakAza * he jIva! jaise narakavAsa saikaDoM chidrose jarjarita hai, usI taraha zarIrako bhI (malamUtra Adise) jarjarita samaja. atae nirmala AtmAnI bhAvanA kara to zIghra hI saMsArase pAra hogA. 433. | (zrI yogasAra) | * zuddha citUpane bhajanAra manuSyonuM sudhA, tarasa, roga, vA ThaMDI, garamI, pANI, ane vANIthI, zastra, rAjAdinA bhayathI, strI, putra, zatru, nirdhanatA, agni, beDI, gAya Adi pazu tathA azva, dhana, kaMTakathI, saMyoga, viyoga, DAMsa, patana, dhULathI, mAnabhaMga AdithI utpanna thatuM duHkha kayAM jatuM rahe che te ame jANatA nathI. (zrI tattvajJAnantaraMgiNI) * AcArya mahArAja uakSA karate haiM ki brahmAne jo siryo 434.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106, 105 [ vairAgyavardhA banAI hai ve manuSyoke bedhane ke liye bhUlI, kATane ke liye taravAra, katarane ke liye daDha karota (ArA) athavA pelane ke liye mAno yaMtra hI banAye hai.! 435. (zrI jJAnArNava) * je manuSya agaNita guNaratnothI zobhatA suMdara AtmatattvanA ciMtanamAM sadAya rata che, tenI barAbarI karanAra saMsAramAM koNa che?-zuM koDiyAno dIvo sUryanI barAbarI karI zake che? 436. | (zrI nemIzvara-vacanAmRta-zataka) * saMsArI jIvarAzi mithyAtva pariNAmane sarvathA choDo. choDavAno avasara kayo? tatkALa. bhAvArtha Ama che ke zarIrAdi padravyo sAthe jIvanI ekatvabuddhi vidyamAna che, te sUmakALamAtra paNa Adara karavAyogya nathI. 437. (zrI kaLapATIkA) * A zarIranA roga-saDana-paDana-jarA tathA maraNarUpa svabhAvane dekhIne je bhavyajIva AtmAne dhyAve che, te (audArikAdi) pAMca prakAranA zarIrothI mukta thaI jAya che. 438. (zI tavasAra) ke he yogI! yaha zarIra chida jAve, do TukaDe ho jAve, athavA bhida jAve, chedasahita ho jAve, nAzako prApta hove, to bhI tU bhaya mata kara, manameM kheda mata lA, apane nirmala AtmAkA hI dhyAna kara, arthAtu vItarAga cidAnaMda zuddhasvabhAva-bhAvakarma, dravyakarma, nokarmase rahita ane AtmAnA ciMtavana kara ki jisa paramAtmAne dhyAnase - bhavasAgarakA pAra pAyagA. 439. (zrI paramAtmaprakAza) * A ajJAnI prANI mRtyu dvArA khaMDita karAtAM potAnA AyuSyanA divasorUpI dIrgha TukaDAone sadA potAnI sAme paDatAM jovA chatAM paNa potAne sthira mAne che. 440. vairAgyavaSa ] (zrI padmanaMdi paMcaviMzati) * he maMdabuddhi! isa zarIrane jo jo vastuoM Apase cAhI, tumane vahI-vahI zarIrake lie puSTakArI vastu dI; taba bhI zarIra tumhAre sAtha nahIM jAtA hai taba mitrAdika kaise jAyeMge? tumhArA puNya aura pApa donoM hI tumhAre pIche Ate haiM, isaliye zarIrAdikameM tuma kiMcit bhI moha mata karo. 441. (zrI sajjana citta vallabha) * arere! saMsAramAM bhamatAM jIvane nathI to saMta dekhAtA ke nathI tattva dekhAtuM; ane paranI rakSAno bhAra khabhe laIne phare che! indriyo ane manarUpI phojane sAthe laIne paranI rakSA mATe bhamyA kare che! 442. (zrI pAhuDa dohA) * jema deDha naukAmAM beThelA manuSyane vistIrNa nadImAM jaLa vadhavA chatAM paNa musApharI karatAM bhaya thato nathI, tema je puruSa zarIranA kSaNika ane apavitra svabhAvane tathA prakAre samajyo che, tathA vAstavika AtmazAMtino koI aMze anubhava thayo che, te puruSane rogAdinI vRddhimAM paNa kheda prApta thato nathI. 443. (zrI AtmAnuzAsana) * jJAnI puruSa evo vicAra kare che ke huM sadaiva ekalo chuM, potAnA jJAna-darzanarasathI bharapUra potAnA ja AdhAre chuM. bhramajALano kUpa mohakarma mAruM svarUpa nathI! nathI!! mAruM svarUpa to zuddha caitanyasiMdhu che. 444. (zrI nATaka samayasAra) * dehadhArI tU dUsare ke maraNako na ginate hue apanA sadA amaratva vicAratA hai; indriyarUpI hAthIke vazameM hokara dhUmatA hai;
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 [vairAgyavardhA nizcitarUpameM yama Aja AyegA thA kala AyegA aisA patA nahIM haii-isaliye AtmahitakArI jinendrakathita dharmako tU zIdhra kara. 445. (zrI sajana citta vallabha) * je samaye tapasvI aMtarAtmAne mohavazAt rAga ane dveSa utpana thAya te ja samaye te tapasvIe zuddhAtmasvarUpanI bhAvanA karavI. ema karavAthI rAga-dveSAdi kSaNavAramAM zAMta thaI jAya che. | (zrI samAdhitaMtra) ke saMsAra, zarIra ane bhogothI jenuM mana virakta thayuM che te jIva AtmAne dhyAvatAM, tenI mahA vistRta saMsArarUpI vela chinnabhina thaI jAya che. 447. (mI paramAtmaprakAza) + cha khaMDakA svAmI cakravartI samrATa bhI isa pRthvIko aura sarva bhogya padArthoko tRNa ke samAna niHsAra jAnakara choDa detA hai. aura nigraMtha digaMbara munikI dIkSA dhAraNa karI letA hai. 448. (zrI sArasamuccaya) * je viSayathI virakta che te jIva narakamAM tIvra vedanA che tene paNa gumAve che, tyAM paNa ati duHkhI thato nathI. tethI tyAMthI nIkaLIne tIrthaMkara thAya che. A jinendra vardhamAna bhagavAne kahyuM che. 449. | (Bii zIlapAhuDa) * are ! isa zarIra ko dekhakara aba bhI zarIrarUpa gharase vairAgya nahIM hai! kaise zarIrase?-raktavIryase bane haTTI, mAMsa, majjAdise bhare, bAharase sarva taraphase makakhIke paroke samAna camaDIse DhakA huA hai, nahIM to kAka, bakulAdika pakSiyoke dvArA yaha zarIra khA liyA jAtA. 450. (zrI sajjana citta vallabha) vairAgyavaSa ] 108 ke jJAnI potAmAM ane paradravyamAM sarvathA kAMI paNa saMbaMdha dekhato nathI. tethI A pulanuM nATaka jevuM jaNAyuM tevI rIte nAce, svayaM Upaje, svayaM viNaze, svayaM Ave, svayaM jAya, huM enA nATakane na rAkhI zakuM ke na choDI zakuM. "enA nATakanA rAkhavAchoDavAnI ciMtA paNa karavAmAM Ave te paNa jUThI che, kAraNa ke te paravastu che. potAnA guNaparyAya, utpAvyayadhrauvya, kartAkarmakriyAdinI sAmagrIthI vAdhIna che." 451. (zrI AtmAvalokana) ke jevI rIte pakSI eka vRkSathI bIjA vRkSa upara tathA bhamaro eka phUlathI bIjA phUla upara jAya che tevI ja rIte ahIM saMsAramAM jIva niraMtara eka paryAyamAMthI bIjI paryAyamAM jAya che tethI buddhimAna manuSya uparokta prakAre prANIonI asthiratA jANIne ghaNuM karIne koI iSTa saMbaMdhIno janma thatAM harSa pAmatAM nathI ane tenuM mRtyu thatAM zoka paNa pAmatAM nathI. 452.(zrI padmanaMdi paMcavizati) ke bhAvamoha apavitra AtmAnA guNono ghAta karavAvALo, raudrarUpa (bhayaMkararUpa), duHkha ane duHkharUpa phaLane ApavAvALo che, e bhAvamohanA viSayamAM adhika kyAM sudhI kahIye? mAtra e bhAvamoha ja saMpUrNa vipattionuM sthAna che. 453. (zrI paMcAdhyAyI) * je jIva potAnA svarUpathI dehane paramArthapaNe bhinna jANI AtmasvarUpane seve che-dhyAve che tene anyatvabhAvanA kAryakArI che. 454. (zrI svAmI kArtikeyAnuprekSA) ke he yogI! jo tU cintAoNko choDegA to saMsArakA bhramaNa chUTa jAyegA, kacoki ciMtAmuM lage hue chadmastha avasthAvAle tIrthaMkaradeva bhI paramAtmAnA AcaraNarUpa zuddhabhAvoko nahIM pAte. 455. (zrI paramAtmA )
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/9 [ vairAgyavardhA ke gurucaraNonA samarthanathI utpanna thayelA nija mahimAne jANato koNa vidvAna "A paradravya mAruM che' ema kahe? 456. (zrI niyamasAra-TIkA) ke yadyapi isa lokameM mRtyu hai so jagatako AtApakA karanevAlA hai to huM samyajJAnIke amRtasaMga jo nirvANa tAke arthi hai. jaise kAcA ghaDAkU agni pakAvanA hai so amRtarUpa jalake dhAraNake arthi hai. jo kAcA ghaDA agnimeM nahIM pake to ghaDAmeM jaladhAraNa nAhIM hoya hai, agnimeM eka bAra paki jAya to bahuta kAla jalakA saMsargaE prApta hoya. taise mRtyunA avasarameM AtApa samabhAvanikari ekavAra sahi jAya to nirvANakA pAtra ho jAya. 457. (zrI mRtyumahotsava) * he mahAzaya! he mune! tUne pUrvokta saba rogoko pUrvabhavomeM to paravaza sahe, isa prakAra hI phira sahegA; bahuta kahanese kyA? bhAvArtha-yaha jIva parAdhIna hokara saba duHkha sahatA hai, yadi jJAnabhAvanA kare aura duHkha Ane para usase calAyamAna na ho isa taraha svavaza hokara sahe to karmakA nAza kara mukta ho jAve, isa prakAra jAnanA cAhiye. 458. (zrI bhAvapAhuDa) * yaha zarIra durgadha yukta evam mala nava dvArose niraMtara bahatA rahatA hai usako dekhakara bhI jisake manameM yadi vairAgya nahIM hai to are! usako pRthvI para anya kaunasI vastu vairAgyakA kAraNa hogI kaho? kazamIra-caMdanAdikase sajAI gaI yaha deha hI durgadhatAko spaSTa karatI hai. 459. (zrI sajana citta valalabha) ke jo koI apane AtmATe hitakA kAma choDakara, cittameM mamatA bhAvameM lIna hokara, dUsaroke kAryomeM hI rata ho jAtA hai vairAgyavaSa ] 110 vaha apane Atmahitako nAza kara degA. 460, (zrI sArasamuccaya) * puNyase gharameM dhana hotA hai, aura dhanase abhimAna, mAnase buddhibhrama hotA hai. buddhike bhrama honese (avivekase) pApa hotA hai, isaliye aisA puNya hamAre na hove. 461.(zrI paramAtmaprakA) * (jIvana) tatkAla maraNa bhAse topaNa te maraNane na gaNatAM viSayonuM grahaNa kare che. tethI maraNa thavA karatAM paNa indriyonA viSayasevananI pIDA adhika jaNAya che. e indriyonI pIDAthI sarva jIvo pIDita banI nirvicAra thaI, jema koI duHkhI mANasa pahADa uparathI paDatuM mUke tema, viSayomAM jhaMpApAta kare che. 462. | (zrI mokSamArgaprakAzaka) * rUdra (mahAdeva)nA kaMThamAM kALakUTa viSa rahe che, te viSa mahAdevajIne kAMi paNa asara karI zakyuM nahi. kALakUTane pacAvI zake tevA mahAdevajI paNa strIonI mAyAmAM phasAI yogakSema hArI gayA. tethI nizcaya thAya che ke strI ja sarva viSama viSothI bhayaMkara viSa che. 463. | (zrI AtmAnuzAsana) + viSayoke lampaTI mUrkha logone isa manuSyajanmako, jisase svarga tathA moTI siddhi kI jA sakatI hai, alpa indriya sukhake artha khokara apaneko tiryaMcagati va narakagatimeM jAneke yogya kara liyA. 464. (zrI sArasamuccaya) * A jIva bhogonA nimitte to bahu alpa pApa kare che paraMtu taMdulamajyanI jema prayojana vinA ja potAnA durvicArothI ghora pApa kare che. 465. (zrI jayasena-AcArya) * A bicAro manuSyorUpI mAchalIono samUha saMsArarUpI sarovaramAM potAnAM sukharUpa jaLamAM kriDA karato thako mRtyurUpI
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 [ vairAgyavarSA mAchImAranA hAthe phelAvavAmAM AvelAM vRddhatvarUpI vistRta jALanI vacce phasAIne nikaTavartI tIvra ApattionAM samUhane paNa dekhato nathI. 466. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * he Atma! tU jisa prakAra kAmake bANoMse pIDita hokara strIke saMyogase prApta honevAle sukhake viSayameM apane cittako karatA hai usI prakAra yadi muktike kAraNabhUta jinendrake dvArA upadiSTa matake viSayameM usa cittako karatA to janma, jarA aura maraNake duHkhase chUTakara kisa kisa sukhako na prApta hotA-saba prakArake sukhako pA letA. aisA uttama sthira buddhise vicAra karake ukta jinendrake matameM cittako sthira kara. 467. (zrI subhASitaratnasaMdoha) * jema mohathI matta mana, kaMcana ane kAminImAM rame che tema jo potAnA zuddha AtmAmAM (2me to) mokSa samIpa zIghra zuM na Ave? mukti samIpavartI kema na thAya? 468. (zrI tattvajJAna-taraMgiNI) * yadi paramatattvake premameM mohita ho to yaha jJAnI isa mohakI sahAyatAse zAstrajJAnameM va guru dvArA pragaTa jJAnameM va jJAnake sAdhanomeM AnaMda mAnatA hai. paraMtu hiMda zarIrake rAgameM mUDha ho jAve to anaMtAnaMta kAla taka pudgala svabhAvameM hI ratiko prApta ho itanA bhramaNa kare. 469. (zrI upadeza susAra) * je dezAdinA nimitte samyagdarzana malina thatuM hoya ane vratono nAza thato hoya evA te deza, te manuSya, te dravya tathA te kriyAono paNa parityAga karI devo joIe. 470. (zrI padmavaMda paMcavizati) * A saMsArano tamAzo to juo!-ke jemAM karagarIne vairAgyavardhA ] 112 mAMgavA chatAM eka pAMdaDuMya maLatuM nathI ne ajJAnI kaSTathI peTa bhare che, paNa jo ajJAna choDIne te saMsArathI vimukha thaI jAo to vagara mArga potAnA sadguNonI vRddhi thAya che. 471. (zrI nemIzvara-vacanAmRta-zataka) * saMkalezarahita zAMtacitta, mahAna puruSoMkA uttama dhana hai jisake dvArA jarA-maraNase rahita sthAna prApta hotA hai. 472. (zrI sArasamuccaya) * jina mahApuruSoMke caraNoMkI rajase yaha jagata pavitra ho jAtA hai ve bhI prAyaH triyoke kiye hue kaTAkSoMke dekhanese vaMcita ho gaye hai aise mahApuruSoMkI kathA jagatameM zAstro meM bahuta hai. (zrI jJAnAIva) 473. * bhedajJAnInA cittamAM, zuddha AtmadarzanathI rahita A sarva jagata unmatta, bhrAMtiyukta baMne netra rahita, dizA bhUleluM, gADha nidrAmAM sUteluM, avicArI, mUrchA pAmeluM, jaLanA pravAhamAM taNAtuM, bALakanA jevI ajJAna avasthAvALuM tathA moharUpI ThagothI pIDita dazA pAmelA jevuM, gAMDA jevuM ane mohaThagoe potAne Adhina kareluM, vyAkuLa thayeluM jaNAya che. 474. (zrI tattvajJAna-taraMgiNI) * A saMsArarUpI vana sarvatra utpanna thayela zokarUpI dAvAnaLa (jaMgalanI agni)thI vyApta che. temAM mUDha manuSyarUpI haraNa strIrUpI haraNImAM Asakta thaIne rahe che. nirdaya kALa (mRtyu) rUpI vyAghra (zikArI) sAme Avela A manuSyorUpI haraNono sadAya nAza karyA kare che, tenAthI na koI bALaka bace che, na koI yuvaka bace che ane na koI vRddha paNa jIvato rahe che. 475. (zrI padmanaMdi paMcaviMzati)
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 [ vairAgyavardhA * he jIva! jyAM duSkRtyano vAsa che ene tuM gRhavAsa na samaja. cokkasa e to yamano phelAyelo phaMdo che. temAM zaMkA nathI. 46. (zrI pAhuDadohA) ke yaha jIva nIca yoniyomeM dIrghakAla taka aneka tarahase jaba bhramaNa kara cukatA hai taba kahIM puNyake yogase eka bAra ucca yonimeM janma prApta karatA hai aisI dazAmaiM kauna aisA hai jo ahaMkAra kare? 477. (zrI sArasamuccaya) * narakabhUminI sAmagrI tathA nArakIonuM vikarALarUpa jevuM che tevuM jo koIne eka kSaNamAtra paNa svapnamAM dekhADe to te bhayathI prANa rahita thaI jAya. nArakIonA dehAdino eka kaNa ahIM Ave to tenI durgadhathI ahIMnA hajAro paMcendriya jIvo maraNa pAme. nArakIonA zabda evA bhayaMkara tathA kaThora che ke jo ahIM sAMbhaLavAmAM Ave to hAthIonA ne siMhonA hRdaya phATI jAya. narakamAM je duHkhadAyI sAmagrI che teno svabhAva dekhADavA ke anubhava karAvavA samasta madhyalokamAM koI vastu dekhAtI nathI. narakamAM je duHkha che te koI karoDo jIbha vaDe karoDo varSa sudhI kahe topaNa eka kSaNamAtranA duHkhane kahevA samartha nathI. 478. (zrI ratnakaDAvakAcAra) * utpatti, sthiti ane layanI paripATIne samajanAra guNIjanano zoka to svayaM naSTa thaI jAya che. madhyama buddhimAnano zoka AMkhamAMthI be-cAra AMsu sAravAthI zAMta thAya che; paraMtu jaghanya matimAnano zoka to maraNa sAthe ja jAya che. 479. vairAgyavardhA ] 114 (zrI subhASitaratnasaMThoI) * yaha kAma doSoMkI khAna hai aura guNokA nAza karanevAlA hai, pApakA nijabaMdhu hai aura yahI baDI baDI ApattiyoMkI saMgama karAnevAlA hai. 480. (zrI sArasamuccaya) * je sUryadeva eka ja divasamAM prAta:kALe udayano anubhava kare che ane tyAra pachI madhyAhnamAM khUba UMce caDIne lakSmIno anubhava kare che te paNa jyAre sAyaMkALamAM nizcayathI asta pAme che. tyAre janma-maraNAdi-svarUpa bhinna bhinna avasthAo thatAM kayA manuSyanA hRdayamAM viSAda rahe che? arthAt evI dazAmAM koIe paNa viSAda na karavo joIe. 481.(zrI padmanaMdi paMcavizati) ke "mane jJAnavaMtane e viSayAzArUpa zatru kAMI paNa karI zake ema nathI." e prakAranA jJAnamadathI unmatta thaI e AzArUpa zatruthI jarA paNa upekSita rahevuM yogya nathI. traNa loka jeNe vaza karI rAkhyo che evA e AzArUpa zatrune alpa gaNavo yogya nathI. traNa jagatano mahAbhayaMkara ane advitIya verI e ja che. tene to samyaka prakAre vicArI vicArIne mULathI sarvathA kSINa karavo joIe. juo, anaMta ane agAdha samudramAM rahelo vaDavAgni mahAna samudrane paNa bAdhA upajAve che arthAt zoSaNa kare che, tema nAnI sarakhI viSayAzA AtmAnA agAdha jJAnasamudrane malina kare che, AvaraNa kare che, tenAthI to niraMtara sAvaceta rahevuM joIe. vaLI jagatamAM paNa jovAmAM Ave che ke zatrue jene dabAvI rAkhyo che, tene zAMti kayAMthI hoya? 482. (zrI AtmAnurAsana) * aba saMsArako cheda karanevAlI usa bodhino pAkara buddhimAnako eka kSaNamAtra bhI pramAda karanA ucituM nahIM hai. 483.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 [ vairAgyavardhA (zrI sArasamuccaya) * AtmasvarUpamAM ja AtmabuddhivALo aMtarAtmA zarIranI gatine-zarIranA vinAzane AtmAthI bhinna mAne che ane maraNanA avasarane eka vastrane choDI bIjA vastranuM grahaNa karavAnI jema samajI potAne nirbhaya mAne che. 484. (zrI samAdhitaMtra) * jo jhuMpaDImAM Aga lAgI jAya to te jhuMpaDImAM lAgelI agni jhuMpaDIne ja bALe che, paraMtu tenI aMdara rahelA AkAzane (-khAlI jagyAne) bALatI nathI; tevI rIte je zarIramAM nAnA prakAre roga utpanna thAya che te roga te zarIrane naSTa kare che, paraMtu te zarIramAM rahelA nirmaLa jJAnamaya AtmAne naSTa karato nathI. 485. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * saMsArameM aisA koI sukha aura duHkha nahIM hai jo mane nahIM bhogA. kiMtu jainAgamarUpI amRtakA pAna maine svapname bhI nahIM kiyA. isa amRtake sAgarakI eka bUdako bhI jo cakha letA hai vaha prANI phira kabhI bhI janmarUpI agnikA pAtra nahIM banatA. arthAtu jainazAstroMkA thoDAsA bhI svAda jise laga jAtA hai vaha unakA Alokana karake usa zAzvata sukhako prApta karI letA hai aura phira use saMsArameM bhramaNa karavA nahIM paDatA. 486. (zrI upAsaka-adhyayana) * ghelA loko tane ghelo-gAMDo kahe to tethI tuM kSubdha thaIza mA, loko game tema bole, tuM to mohane UkheDIne mahAna siddhinagarImAM praveza karaje. 487. (zrI pAhuDa-dohA) ke potAnA AtmAnA uddhAranI ciMtA karavI te uttama ciMtA vairAgyavaSa ] 116 che, zubharAganA vaze bIjA jIvonuM bhaluM karavAnI ciMtA karavI te madhyama ciMtA che, kAmabhoganI ciMtA karavI te adhama ciMtA che ane bIjAnuM ahita karavAno vicAra karavo te adhamathI adhama ciMtA che. 488. (zrI paramAnaMdastotra) * caMdra, sUrya, vAyu ane pakSI Adi AkAzamAM ja gamana kare che; gADI AdinuM AvAgamana pRthvI upara ja thAya che tathA masyAdi jaLamAM ja saMcAra kare che. paraMtu yama (mRtyu) AkAza, pRthvI ane jaLamAM badhA sthaLe pahoMce che. tethI saMsArI prANIono prayatna kayAM thaI zake? arthAtu kALa jo badhA saMsArI prANIono koLiyo karI jato hoya to tenAthI bacavA mATe karavAmAM Avato koI paNa prANIno prayatna saphaLa thaI zakato nathI. 489. (zrI padmanaMdi paMcaviMzati) * jaba yaha maraNake sanmukha hotA huA jIva isa zarIrako choDakara dUsaremeM jAtA hai taba jinendrakathita dharmako choDakara koI dUsarA rakSaka nahIM hai. 490. (zrI sArasamuccaya) * je jJAna duHkha vinA bhAvavAmAM Ave che te upasadi duHkho AvI paDatAM nAza pAme che, mATe munie potAnI zakti anusAra kAyakalezAdirUpa duHkhothI AtmAnI zarIrAdithI bhinna bhAvanA bhAvavI. 491. (zrI samAdhitaMtra) ke jagatamAM bIjA jIvonI cokI vinA AtmaguNo dharanAra jIvo bahu alpa che. bahudhA jagatavAsI jIvo lokaniMdAnA bhayathI ja pUrva mahApuruSoe yojelI suMdara bAhya maryAdAmAM pravarte che ane te paNa hitakAraka che. bhagavAnano ane AtmamalinatAno jIvane jeTalo bhaya nathI eTalo jagatano bhaya jIvone maryAdAmAM rAkhI
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 117 [ vairAgyavarSA rahyo che, bAkI sarva jIvo manoyoga pramANe kAyayogane jo moLo mUke to jagatanI ane jagatavAsI jIvonI keTalI akathya aMdhA-dhUMdhI thAya? durjano eka rIte sajjanonI sajjanatAnA daramAyA vinAnA (vagara pagAranA) rakhavALa che, tethI ja mahApuruSo kahe che ke-"jagata eka rIte gurunI garaja sAre che." 492. (zrI AtmAnuzAsana) * he bhavya jIvo! jo potAnuM hita cAhatA ho to gurunI te zikSA manane sthira karIne sAMbhaLo. (ke A saMsAramAM dareka prANI) anAdikALathI moharUpI jalada dArU pIne, potAnA AtmAne bhUlI vyartha bhaTake che. 493. (zrI chaDhALA) * je zarIrarUpI jhUMpaDI durgandhayukta apavitra dhAtuorUpI divAlo sahita che, cAmaDAthI DhAMkelI che, viSTA ane mUtra AdithI paripUrNa che; tathA bhUkha-tarasa AdinA duHkhorUpa uMdaraDAo dvArA karavAmAM AvelAM chidrothI saMyukta che; te kalezayukta zarIrarUpI jhUMpaDI jyAre pote ja ghaDapaNarUpI agnithI gherAI jAya che tyAre paNa A mUrkha prANI tene sthira ane atizaya pavitra mAne che. (zrI padmanaMdi paMcavizata) * he bhavya! tane bIjo nakAmo kolAhala karavAthI zo lAbha che? e kolAhalathI tuM virakta thA ane eka caitanyamAtra vastune pote nizcaLa lIna thaI dekha; evo cha mahinA abhyAsa kara ane jo (-tapAsa) ke ema karavAthI potAnA hRdayasarovaramAM jenuM teja-pratApa-prakAza pudgalathI bhinna che evA AtmAnI prApti nathI thatI ke thAya che. 495. (zrI samayasAra-TIkA) 494. vairAgyavardhA ] 118 * je puruSa rAtrinA bhojana kare che te sarva prakAranI dharmakriyAthI rahita hoya che. rAtribhojana karanAra puruSamAM ane pazumAM mAtra ziMgaDA sivAya bIjo koI bheda nathI. 496. (zrI dharma parIkSA) * jeoe aMtaraMgadRSTithI alaukika siddhasvarUpa tejane joyuM nathI te mUrkha manuSyone strI, suvarNa Adi padArtha priya lAge che, paraMtu je bhavya jIvonuM hRdaya siddhonA svarUparUpI rasathI bharAI gayuM te bhavya samasta sAmrAjyane taNakhalAM samAna jANe che tathA zarIrane para samaje che ane tene bhoga roga samAna lAge che. (zrI padmanaMdi paMcaviMzati) 497 * pUrvakAlameM bhaye gaNadharAdi satpuruSa aisA dikhAve hai jo jisa mRtyua bhale prakAra diyA huAkA phala pAIye ara svargalokakA sukha bhaugiye tAteM satpuruSake mRtyukA bhaya kAhete hoya? 498. (zrI mRtyumahotsava) * tuM loka samAna mUDha thaI dekhavAmAM AvatA (zarIrAdi) para padArthano upakAra kare che. (have) tuM paranA upakAranI icchA choDI daI potAnA upakAramAM tatpara thA. 499. (zrI iSTopadeza) * AcArya komaLa saMbodhanathI kahe che ke he bhAI! tuM koIpaNa rIte mahA kahe athavA marIne paNa tattvono kautUhalI thaI A zarIrAdi mUrta dravyano eka muhUrta (be ghaDI) pADozI thaI AtmAno anubhava kara ke jethI potAnA AtmAne vilAsarUpa, sarva paradravyothI judo dekhI A zarIrAdika mUrtika pudgaladravya sAthe ekapaNAnA mohane tuM turata ja choDaze. 500.(zrI samayasAra-TIkA) * je lezyAmAM jIva maraNa pAme che te ja lezyAmAM te utpanna thAya evo ekAMta niyama che. 501. (zrI dhavalA)
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 [ vairAgyavarSA * lokonA saMsargathI vacananI pravRtti thAya che; vacanapravRttithI mananI vyagratA thAya che, tenAthI cittamAM vividha prakAranA vikalpo UThavA lAge che; tethI yogIe laukikajanonA saMsargano tyAga karavo. 502. (zrI samAdhitaMtra) * jo parigrahayukta jIvonuM kalyANa thaI zakatuM hoya to agni paNa zItaLa thaI zake, jo indriyajanya sukha vAstavika sukha hoI zake to tIvra viSa paNa amRta banI zake, jo zarIra sthira rahI zake to AkAzamAM utpanna thanArI vIjaLI tenAthI paNa adhika sthira thaI zake tathA A saMsAramAM jo ramaNIyatA hoI zake to te indrajALamAM paNa hoI zake. 503. (zrI padmanaMdi paMcaviMzati) * nizcayathI rAtre bhojana karavAmAM adhika rAgabhAva che ane divase bhojana karavAmAM ocho rAgabhAva che, jema annanA bhojanamAM rAgabhAva ocho che ane mAMsanA bhojanamAM rAgabhAva adhika che. 504. (zrI puruSArthasiddhi-upAya) * mArA cittamAM kalpavAsI devonA indrane, nAgendrane tathA cakravartIne prApta thatuM sukha niraMtara tRNa samAna tuccha lAge che. alpa buddhimAna haMmezAM bhUmi, strI, lakSmI, zarIra tathA putrathI sukha mAne che-e AzcaryakAraka che. 505. zrI tattvajJAna-taraMgiNI) * cakravartI athavA bIjA sAdhAraNa rAjAonI AjJAno bhaMga thatAM paNa maraNanuM duHkha thAya che, to zuM traNalokanA prabhu evA devAdhideva jinendradevanI AjJAnA bhaMgathI duHkha nahi thAya?jarUra thaze ja. 506. (zrI upadeza siddhAMta ratnamALA) * jo halAhala viSe zIghra hI prANoko haranevAlA hai usakA pI lenA kahIM acchA hai, paraMtu prANiyoMko niraMtara duHkha denevAle vairAgyavardhA ] madhukA bhakSaNa karanA yogya nahIM hai. 507.(zrI subhASitaratnasaMdoha) 120 * jevI rIte prajvalita dIpaka potAnA hAthamAM rAkhIne paNa kuvAmAM paDI jAya to tene dIpakanuM levuM vyartha che, tema tattvajJAna pAmIne paNa heya-upAdeyanA viveka rahita game tema pravartavAthI tattvajJAnanuM pAmavuM vyartha jAya che. 508. (zrI jIvaMdhara caritra) * jIvoke manarUpI daityakA prabhAva durviciMtya hai, kisIke ciMtavanameM nahi A sakatA. kyoMki yaha apanI caMcalatAke prabhAvase do dizAomeM, daityoke samUhameM, indrake pUromeM, AkAzameM tathA dvIpasamudromeM, vidyAdhara manuSya deva dharaNendrAdike nivAsasthAnoMmeM tathA vAtavalayo sahita tIna lokarUpI gharameM sarvatra Adhe kSaNameM hI bhramaNa kara AtA hai. isakA rokanA atizaya kaThina hai. jo yogIzvara ise rokate haiM ve dhanya hai. 509. (zrI jJAnArNava) * he AtmA! teM icchita lakSmI prApta karI lIdhI che, samudra paryaMta pRthvI paNa bhogavI lIdhI che ane je viSayo svargamAM paNa durlabha che te atizaya manohara viSayo paNa prApta karI lIdhA che. chatAM paNa pAchaLa mRtyu AvavAnuM hoya to badhuM viSayukta AhAra samAna atyaMta ramaNIya hovA chatAM paNa dhikkAravA yogya che. tethI tuM eka mAtra muktinI khoja kara. 510. (zrI padmanaMdi paMcavizata) * baDe khedakI bAta hai: jo koI kAmake vaza ho jAte haiM to ve buddhihIna haiM, apane ko pApI banAkara saMsArasAgarameM girA dete heM! 511. (zrI sArasamuccaya) * he bhavya! tuM parama zraddhApUrvaka darzanajJAnacAritra-svarUpa (AtmAnA) zaraNane sevana kara; A saMsAramAM paribhramaNa karatAM jIvone anya koI paNa zaraNa nathI. 512. (zrI bAra anuprekSA)
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 [ vairAgyavardhA * para virSa anukaMpA hai so Apa hI viSe anukaMpA hai, jAte parakA burA karanA vicAre taba apane kaSAyabhAvamaiM apanA burA svayameva bhayA. parakA burA na vicAre taba apane kaSAyabhAva na bhaye taba apanI anukaMpA hI bhaI. 513. (zrI darzanapAhuDa) ke bIjI ADI avaLI vAto karavAnuM choDo; te to mAtra eka-be zabdothI TUMkamAM ja patAvI do, ne sadAya nijAtmatatvanA abhyAsa vaDe AtmaguNonI vRddhi karo. 514. (zrI nemIzvara-vacanAmRta-zataka) * jo koI kisI manuSyako mara jAne ke badale meM nagara, parvata tathA suvarNa rana dhana dhAnyAdikase bharI huI samudra payaMtakI pRthvIkA dAna kare to bhI apane jIvanano tyAga karanemeM usakI icchA nahi hogI. bhAvArtha-manuSyoMko jIvana itanA pyArA hai ki marane ke liye jo koI samasta pRthvIkA dAna de to bhI maranA nahi cAhatA. isa kAraNa eka jIvako bacAnemeM jo puNya hotA hai vaha samasta pRthvI ke dAnase bhI adhika hotA hai, 515. (zrI jJAnArja) * jene jIvana ane dhananI AzA che, tene mATe karma vidhAtArUpa bane che, paraMtu je mahAbhAgyane AzAno ja abhAva varte che, tene vidhAtA zuM karI zake ema che? 516. (zrI AtmAnuzAsana) * jema sUryano udaya asta thavA mATe thAya che tevI ja rIte nizcayathI samasta prANIonuM A zarIra paNa naSTa thavAne mATe utpanna thAya che. to pachI kALa pAmIne potAnA koI baMdhu vagerenuM maraNa thatAM kayo buddhimAna manuSya tene mATe zoka kare ? arthAt tene mATe koI paNa buddhimAna zoka karato nathI. 517. vairAgyavaSa ] 122 (zrI padmanaMdi paMcaviMzati) * huM ema samajuM chuM ke je puruSa jinadharmIonI sahAyatA kare che tenuM nAma letAM paNa mohakarma lajjAyamAna thaIne maMda paDI jAya che, ane tenA guNagAna karavAthI karmo gaLI jAya che. 518. (grI upadeza siddhAMta ratnamALA) * jisake vazameM pAMca indriyAM hai aura jisakA mana duSTa yA doSI nahIM hai, jisakA AtmA dharmameM rata hai, usakA jIvana saphala hai. 519. (zrI sArasamuccaya) ke kAmakI cAhake dAhako saha lenA acchA hai paraMtu zIla yA brahmacaryakA khaMDana acchA nahIM hai. jo mAnava zIlakhaMDanakI Adata DAla dete haiM, nizcayase unakA narakameM patana hotA hai. pa20, (zrI sArasamuccaya) * he mUDha prANI! aneka prakAranI asatya kaLA, caturAI, zRMgAra Adi khoTI vidyAonA kautUhalathI potAnA AtmAne Thaga nahi, paNa tAre karavA yogya je kaMI hitakara kArya che tene kara. jagatanI A samasta kaLAonuM jJAna vinAzIka che. zuM tuM A vAta nathI jANato? pa21. (zrI jJAnArNava) * mohanA udayathI utpanna thayelI mokSaprAptinI paNa abhilASA te mokSanI prAptimAM vidana nAkhanAra bane che, to pachI bhalA, zAMta mokSAbhilASI jIva bIjI kaI vastunI icchA kare ? koInI paNa nahi. 522. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * je zrAvake jyAM tyAM doDavAvALA manane vaza karyuM che teNe saMtoSarUpa amRtane prApta karIne kayA sukhane prApta karyuM nathI?
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 [ vairAgyavardhA arthAt saMtoSanI prApti thavAthI teNe sarva prakAranA sukhane prApta karyuM che, kAraNa ke kharekhara saMtoSa e ja sukha che ane asaMtoSa e ja duHkha che. 523. (zrI subhASitaratnasaMdoha) paraparicayathI AkuLatA che, nijaparicayathI sukhazAMti che, jinadeve Avo paramArtha kahIne te hitano saMketa karyo che. pa24. (zrI AtmAvalokana) + abhimAnarUpI viSane upazAMta karavA mATe arihaMtadevanuM tathA nigraMtha gurunuM stavana karavAmAM Ave che, guNa gAvAmAM Ave che, paraMtu arere ! tenAthI paNa jo koI mAna poSe to te moTo abhAgI che. pa25. (zrI upadeza siddhAMta ratnamALA) * bhUta-pizAcake samAna kAmabhAvane jagatake sarva prANIyoko doSI banA diyA hai, vaha jIva kAmake AdhIna hokara saMsArarUpI sAgarameM sadA bhramaNa kiyA karatA hai. pa26. (zrI sArasamuccaya) * viSaya-kaSAyomAM jatAM manane pAchuM vALIne niraMjana tattvamAM sthira karo. basa! ATaluM ja mokSanuM kAraNa che; bIjA koI taMtra ke maMtra mokSanA kAraNa nathI. pa27. (zrI pAhuDadoSA) * Arya puruSone tarAjUmeM eka tarapha to samasta pApoMko rakhA aura eka tarapha asatyase utpana hue pApako rakhakara taulA to donoM samAna hue. bhAvArtha-asatya akelA hI samasta pApoke barAbara hai. pa28. (zrI jJAnArNava) ke jevI rIte vRkSomAM patra, puSpa, ane phaLa utpanna thAya che ane teo samayAnusAra nizcayathI paDe paNa che, tevI rIte kuLomAM (kuTuMba) je puruSa utpana thAya che te mare paNa che. to pachI vairAgyavaSa ] 124 buddhimAna manuSyone te utpanna thatAM harSa ane maratAM zoka zA mATe thavo joIe? na thavo joIe. pa29. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * re jIva! tuM ajJAnI-mithyASTi jIvonA doSano zA mATe nizcaya kare che?-te to mithyASTi che ja; tuM tArA AtmAne potAne ja kema nathI jANato? jo tane nizcaya samyakatva na hoya to tuM paNa doSavAna cho. mATe jinavANI anusAra tuM daDha zraddhA kara. 530. (zrI upadeza siddhAMta ratnamALA) * baDe khedakI bAta hai kI narakarUpI gameM paTakanevAle atyanta bhayAnaka kAmane mAnavako duSTa banA diyA hai tathA dharmarUpI amRtake pAnase chuDA diyA hai. 531. (zrI sArasamuccaya) * jemAM (-je khADAmAM) saMtAI rahelA krodhAdi bhayaMkara sarpo dekhI zakAtA nathI evo je mithyAtvarUpI ghora aMdhakAravALo mAyArUpI mahAna khADo tenAthI DaratAM rahevuM yogya che. pa32. (zrI aAtmAnuzAsana) * dAvAnalase dagdha huA vana to kisI kAlameM harita (harA) ho bhI jAtA hai, paraMtu jihArUpI agnise (kaThora marmachedI vacanose) pIDita huA loka bahutakAla bIta jAne para bhI harita (prasannamukha) nahi hotA. bhAvArtha-durvacanakA dAga miTanA kaThina hai. 533. * manuSya apane doSoMko yadyapi piTase AcchAdita karatA hai (DhaMkatA hai) to bhI vaha lokameM kSaNabharameM hI isa prakArase atizaya prakAzameM A jAtA hai-pragaTa ho jAtA hai-ki jisa prakArase jalameM DAlA gayA maLa kSaNabharameM hI upara A jAtA hai, ata eva manuSyoMko usa mAyAcArake liye hRdayameM thoDA-sA bhI
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 [ vairAgyavardhA sthAna nahIM denA cAhiye. 534. (zrI subhASitaratnasaMdoha) * dUsaroko Thaga lUMgA aisA vicAra kara jo koI mAyAcArakA upAya karate haiM una logone isaloka tathA paraloka donomeM sadA hI apane Apako ThagA hai. pa35. | (zrI sArasamuricaya) * sarva kaSAyanameM mAyAkA phala bahuta hI pApako upajAve hai. jo jIva nigodameM upajI mahA duHkhI hoya to mAyAkaSAyakA phala hai aura anya jo krodha, mAna, lobha ina kaSAyatai naraka hoya hai, nigoda nahIM hoya hai. 536. (zrI suSTi-taraMgiNI) ka jisameM samasta prakArake vicAra karanekI sAmarthya hai, tathA jisakA pAnA durlabha hai aise manuSyajanmako pAkara bhI jo apanA hita nahIM karate, te apane ghAta karaneke liye, viSavRkSako baDhAte haiM. 537. (zrI jJAnAva * pUrve kamAyela karma dvArA je prANIno aMta je samaye lakhavAmAM Avyo che teno te ja samaye aMta thAya che ema nizcita jANIne koI priya manuSyanuM maraNa thavA thatAM paNa zoka choDo ane vinayapUrvaka sukhadAyaka dharmanuM ArAdhana karo. ThIka che-jyAre sarpa dUra cAlyo jAya che tyAre tenA lIsoTAne kayo buddhimAna puruSa lAThI Adi dvArA pITe che? arthAt koI paNa buddhimAna tema karato nathI. 538. (zrI padmanaMdi paMcaviMzati) * aisA koI sukha isa saMsArameM nahIM hai jo aneka taraha se isa jIvane rAtadina deva-manuSya aura tiryaMca gatiyoMmeM bhamate hue na pAyA ho. isa taraha cAro gatiyomeM isa bramaNake kaSTako atyaMta vairAgyavaSa ] 126, vinAzIka jAnakara kayo vairAgyano nahIM prApta hote ho? tere isa jIvanako dhikkAra ho. pa39. (zrI sArasamuccaya) * je jIva saMsArathI-bhavabhayathI Dare che tene jinabhagavAnanI AjJAno bhaMga karatAM bhaya lAge che; ane jene bhavabhayano Dara nathI tene to jina-AjJAno bhaMga karavo te ramatamAtra che. 540. (zrI upadeza siddhAMta ratnamALA) * isa anaMtAnubaMdhIkA vAsanAkAla saMkhyAta asaMkhyAta anaMta bhavaparyata calA jAya hai. eka bAra kisI jIva para kiyA jo krodhAdikabhAva so anaMtakAla tAMI duHkhadAI hai, tAteM inake upajanekA kAraNa ghaTAvanA, inake abhAva honekA kAraNa milAvanA, susaMgatime rahanA, kusaMgatime na rahanA, inake nAzakA prathama upAya to yaha hai, pIche jaise bane taise inako choDanekA upAya karanA. 541. (zrI bhAvadIpikA) * jaise koDhI puruSa zarIrako khujAne tathA tapAne se sukha mAnatA hai usI prakAra tIvra kAmarUpI rogose duHkhIta huA puruSa bhI maithunakarmako sukha mAnatA hai. yaha baDA viparyaya hai, kayoki jaise khujAnese khAja baDhatI hai aura aMtameM kaSTadAyaka jalanako paidA karatI hai isa prakAra strIkA sevana bhI kAmasevanecchAko uttarottara baDhAtA hai aura aMtameM kaSTadAyaka hotA hai! 542. * saMsArarUpI vanamAM utpanna thayela je manuSyarUpI suMdara latA sahita strIrUpI zobhAyamAna velothI vIMTaLAyela, putrapautrAdirUpI manohara parNothI ramaNIya tathA viSayabhoga janita sukha jevA phaLothI paripUrNa hoya che; te jo mRtyurUpI tIvra dAvAnaLathI
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127 [vairAgyavarSA vyApta na hota to vidyAno bIjuM zuM dekhe? arthAt te manuSyarUpI vRkSa te kALarUpI dAvAnaLathI naSTa thAya ja che, A jovA chatAM paNa vidvAno AtmahitamAM pravRta thatAM nathI e khedanI vAta che. 543. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * prazna-:-buddhimAna puruSa konAthI DaravuM joIe? uttara-:-buddhimAna puruSe saMsArarUpI bhayaMkara aTavIthI (ke jyAM janma-maraNanA bhayaMkara du:kho sahevA paDe che tenAthI) DaravuM joIe. 544. (zrI ratnamAlA) * kAma, krodha tathA moha ye tInoM hI isa jIvake mahAna vairI haiM. jaba taka ina zatruoMse manuSya parAjita haiM taba taka mAnavoko sukha kisa taraha ho sakatA hai? 545. (zrI sArasamuccaya) * isa jagatameM koI aisA sthAna nahIM rahA, jahAM para yaha jIva nizcaya-vyavahAraratnatrayako kahanevAle jinavacanako nahIM pAtA huA anAdi kAlase caurAsI lAkha yoniyome hokara na ghUmA ho, arthAt jinavacanakI pratIti na karanese saba jagaha aura saba yoniyomeM bhramaNa kiyA, janma-maraNa yei. yahAM yaha tAtparya hai ki jinavacanake na pAnese yaha jIva jagatameM bhramA, isaliye jinavacana hI ArAdhaneyogya haiM. 546. (zrI paramAtmaprakAza) * jina mahA parAkramI vIra puruSone yuddhameM zatruke hastIke dAtoM para caDhakara vIrazrIko dRDha kiyA hai, arthAt vijaya prApta kiyA hai aise zUravIra yoddhA bhI striyoMke dvArA khaMDita (patita) ho jAte haiM, arthAt strIke sAmane kisIkA bhI parAkrama nahi calatA. (zrI jJAnArNava) 547. vairAgyavardhA ] 128 * buddhimAna puruSa! A tattvarUpI amRta pIne aparimita janma-paraMparA (saMsAra)nA mArgamAM paribhramaNa karavAthI utpanna thayela thAka dUra karo. 548. (zrI padmanaMdi paMcavizazita) * jeTalo anurAga viSayomAM kare che-mitra, putra, bhAryA ane dhana-zarIramAM kare che teTalI ruci-zraddhA-pratItibhAva svarUpamAM tathA paMcaparamagurumAM kare to mokSa ati sugama thAya. jema saMdhyAno lAla sUrya astatAnuM kAraNa che tathA prabhAtanI lAlAza sUryodayane kare che, tema vividha paramaguru vinA zarIrAdino rAga kevaLajJAnanI astatAnuM kAraNa che ane paMcaparamaguruno rAga kevaLajJAnanA udayanuM kAraNa che. evo paMcaparamaguru-rAga che. 549. (zrI anubhavaprakAza) * paraspara jhaghaDA uThanese bahuta naSTa ho cuke, baDe baDe dhanika bhI naSTa ho gaye; duSToke sAtha jhagaDA karanA acchA nahIM; yadi dravyakA tyAga karanA paDe to ThIka hai. 550. (zrI sArasamuccaya) * prazna-:-avadhIraNA (niMdA, avahelanA-avajJA, upekSA) kyAM karavI? uttara-:-duSTa puruSa, para strI ane paradhananI sadAya upekSA karavI joIe-temanAthI sadAya dUra rahevuM joIe. ( duSTa puruSa, para strI ane pArakA dhananA paricayanI sadA avahelanA karavI joIe.) 551. (zrI ratnamAlA) * he jIva! ahIM je tane iSTano viyoga ane aniSTano saMyoga thAya che te tArA pUrvakRta pApanA udayathI thAya che. tethI zoka zA mATe kare che? te pApano ja nAza karavAno prayatna kara ke jethI AgaLa paNa te baMne (iSTa viyoga ane aniSTa saMyoga) na
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 129 [vairAgyavardhA thaI zake. 552. (zrI pAnaMdi paMcaviMzati) isa jagatameM jo sura (kalpavAsI deva), uraga (bhavanavAsI) deva aura manuSyone indra arthAtu cakravartIpaneke aizvarya hai, ye saba indradhanuSake samAna hai arthAt dekhanemeM to ati suMdara dikha paDate hai paraMtu dekhate dekhate vilaya ho jAte haiM. 553. (zrI jJAnArNava) * pichalI aneka paryAyakA saMskAra lAgu huA honese gurukI zikSAke binA hI prANI maithUna, AhAra, vihAra Adi kAryo meM pravRti karate rahate haiM. 554. (zrI budhajana-satasaI) ke jema tRNa ane lAkaDAthI agni tRpta thatI nathI, cauda cauda hajAra nadIothI sahita gaMgA siMdhu Adi mahA nadIonA jalathI lavaNa-samudra tRpta thato nathI, tema A AtmA paNa icchita sukhonA kAraNa evA AhAra, strI, vastra vigere padArthothI tRpta thato nathI. pa55. (nI mulAcAra) ke maraNa payaMta kaSTa to saMsArI jIva kabUla kare che paNa krodhAdikanI pIDA sahana karavI kabUla karato nathI. tethI evo nizcaya thAya che ke maraNAdikathI paNa e kaSAyonI pIDA adhika che. papa6. (zrI mokSamArgaprakAzaka) * Atmahita-vAMchaka paMDitakA kartavya hai ki vipattiyoke paDane para bhI jisa taraha manameM atyadhika vikAra utpanna na ho usa taraha hI AcaraNa karanA cAhiye. pa57. (zrI sAramuccaya) ke mokSanA arthI evA mane koInI paNa sAthe-mitra-zatru ke madhyastha-najIkamAM vartatA prANI sAthe kAma nathI. pa58. (zrI tattvajJAna-ttaraMgiNI) vairAgyavaSa ] 130 * dharmanuM mukhya cihna A che ke je je kriyA potAne aniSTa lAgatI hoya te te kriyA anyane mATe mana-vacana-kAyAthI svapnamAM paNa karavI nahi. 559. (zrI jJAnArNava) ke he dubuddhi prANI! jo ahIM tane koI paNa prakAre manuSyajanma prApta thaI gayo che to pachI prasaMga pAmIne potAnuM kArya (-Atmahita) karI le. nahi to jo tuM marIne koI tiryaMca-paryAya pAmIza to pachI tane samajAvavA mATe koNa samartha thaze? arthAt koI samartha thaI zakaze nahi. pa60. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * jIvoMkA Ayurbala to aMjalike jalasamAna kSaNa kSaNameM niraMtara jharatA hai aura yauvana kamalinIke patra para paDe hue jalabiMduke samAna tatkAla Dhalaka jAtA hai. yaha prANI vRthA hI sthiratAkI icchA rakhatA hai. pa61. (zrI jJAnArNava) ke aisA koI zarIra nahIM jo isane na dhAraNa kiyA ho, aisA koI kSetra nahI hai ki jahAM na utpanna huA ho aura na maraNa kiyA ho, aisA koI kAla nahIM hai ki jisameM isane janmamaraNa na kiye hoM, aisA koI bhava nahi jo isane pAyA na ho, aura aise azuddha bhAva nahIM hai jo isake na hue hoM. isa taraha anaMta parAvartana isane kiye haiM. 562. (zI paramAtmA kArA) ke sAre saMsArameM holI khelI jA rahI hai, sarvatra dhUla uDa rahI hai, aisI sthitimeM bAhara jAnevAlA baca nahIM sakatA. jo apane sthAna para apane ApameM rahatA vahI baca sakatA hai. pa63. (zrI budhajana-satasaI) * jaba yaha prANI mohakI saMgatise unmatta hokara indriyoke
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 131 [ vairAgyavardhA AdhIna AcaraNa karatA hai taba yaha AtmA hI apane liye duHkhoMkA kAraNa hotA huA terA zatru ho jAtA hai. pa64. (zrI sArasamuricaya-TIkA) * priyajananuM mRtyu thatAM je zoka karavAmAM Ave che te tIvra azAtAvedanIyakarma utpanna kare che, je AgaLa (bhaviSyamAM) paNa vistAra pAmIne prANIne seMkaDo prakAre duHkha Ape che; jema yogya bhUmimAM vAvavAmAM AveluM nAnakaDuM vaDanuM bIja paNa seMkaDoM zAkhAo saMyukta vaDavRkSarUpe vistAra pAme che. tethI ja Avo ahitakArI te zoka prayatnapUrvaka choDI devo joIe. 565. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * are jIva! jinavarane tArA manamAM sthApa, viSaya-kaSAyane choDa; siddhimahApurImAM praveza kara, ane duHkhone pANImAM DubADIne tilAMjali de. pa66. (zrI pAhuDadohA). * jIvoke manojJa viSayoke sAtha saMyoga svapnake samAna hai, kSaNamAtram naSTa ho jAte haiM. jinakI buddhi ThaganemeM uddhata hai aise ThagoMkI bhAMti ye kiMcitkAla camatkAra dikhAkara phira sarvasva haranevAle (zrI jJAnArNava) * yaha jIva apane bhAI badhuoke sAtha sAtha nahIM janmatA hai, na badhuoke sAtha sAtha maratA hai. mUDha buddhi mAnavoMkA apane banyuM evam ristedArome sneha vRthA hI hai. pa68. (zrI sAramuccaya) * saMsArI prANIoMkI gati ulTI hotI hai. Atma-ahita hone para bhI ve prasanna hote hai, holImeM phaMsA dete haiM, nAcate hai aura lajajAkA parityAga kara bhAMDa samAna svAMga banAte hai. pa69, (zrI budhajana-satasaI) vairAgyavardhA ] ke je potAnI AgalI-pAchalI vAtane (bhUta-bhaviSyanA pariNAmane) jANato nathI te ja bhavasukha (indriyaviSayo)ne mATe talase che; je potAnI AgalI-pAchalI vAtane (bhUta-bhaviSyanA potAnA astitvane) jANe che te kadI saMsAranI jarA paNa cAhanA karato nathI. pa70. (zrI nemInAra-vacanAmRta-rItaka) ke devAlayanA pASANa, tIrthanuM jaLa ke pothInAM sarve kAvyo vagere je vastuo khIlelI dekhAya che te badhI kALarUpI agninuM Idhana thaI jaze. 571. (zrI pAhuDa dohA) ke jo saMsArake bhramaNase udAsa hai tathA kalyANamaya mokSake sukhake liye atyaMta utsAhI haiM ve hI sAdhuoke dvArA buddhimAna kahe gaye hai, bAkI saba jIva apane AtmAne puruSArthako ThaganevAle hai. 572. (zrI sArasamuccaya) * isa saMsArameM prANIkI mAtA to mara kara putrI ho jAtI hai aura bahira mara kara strI ho jAtI hai. aura phira vahI strI mara kara ApakI putrI bhI ho jAtI hai. isI prakAra pitA mara kara putra ho jAtA hai tathA phira vahI mara kara putrakA putra ho jAtA hai. isa prakAra parivartana hotA hI rahatA hai, 573. (zrI jJAnArNava) * AzArUpa alaMdhya agnimAM dhanAdirUpa IdhananA bhArA nAkhIne te AzArUpa agnine pratipaLe vadhArIne temAM niraMtara baLavA chatAM potAne zAMta thayo mAnavo e ja kharekhara jIvano anAdi vibhrama che. 574. (zrI AtmAnuzAsana) * dharmano satyArtha mArga dekhADanArA svAdhIna guruno suyoga maLavA chatAM paNa jeo nirmaLa dharmanuM svarUpa sAMbhaLatA nathI te puruSo duSTa ane dhITha cittavALA che; tema ja bhavabhayathI rahita
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 133 [vairAgyavardhA subhaTa che. 575. (zrI upadeza-siddhAMta-ratnamALA) prathama to, jIvone sukha-duHkha kharekhara potAnA karmanA udayathI ja thAya che, kAraNa ke potAnA karmanA udayanA abhAvamAM sukha-duHkha thavA azakya che; vaLI potAnuM karma bIjAthI bIjAne daI zakAtuM nathI, kAraNa ke te (potAnuM karma) potAnA pariNAmathI ja upArjita thAya che, mATe koI paNa rIte bIjo bIjAne sukhaduHkha karI zake nahi. tethI huM para jIvone sukhI-duHkhI karuM chuM ane para jIvo mane sukhI-duHkhI kare che' evo adhyavasAya dhruvapaNe ajJAna che. 576. (zrI samayasAra) * je keTalAya rAjA bhRkuTinI vakratAthI ja zatruone jItI le che temanA paNa vakSasthaLamAM jeNe dRDhatAthI bANano AghAta karyo che evA te parAkramI kAmadevarUpa subhaTane je zAMta munioe zastra vinA ja sahelAIthI jItI lIdho che te munione namaskAra ho. | (wii padmanaMdi paMcavizati) * prazna-:-sva ane parane chetaranAra koNa che? uttara-:-mAyA-chalakapaTa (te AtmavaMcikA che). pa78. (aparA praznottara ratna mAlikA) ke je manuSya utpanna thayo che te mRtyuno divasa AvatAM mare ja che, te vakhate tenI rakSA karanAra traNe lokamAM koI paNa nathI. tethI je potAnuM iSTajana mRtyu pAme tyAre zoka kare che te mUrkha nirjana vanamAM bUmo pADIne rudana kare che. abhiprAya e che ke jevI rIte janazUnya (manuSya vinAnA) vanamAM rudana karanAranA rovAthI kAMI paNa prayojana siddha thatuM nathI tevI rIte koI iSTajana mRtyu pAmatAM tenA mATe zoka karavAvALAne paNa kAMI prayojana siddha thatuM vairAgyavaSa ] 134 nathI. paraMtu tethI duHkhadAyaka navIna karmono ja baMdha thAya che. 579, (zrI padmanaMdi paMcavizati) * he bhavya! IdhananA yogathI agni prajvalita thAya che ane Idhana vinA ApoApa bujhAI jAya che, paNa anAdi mohAgni to eTalo prabaLa che ke te parigrahAdi IdhananI prAptimAM tRSNArUpa vALAthI atizaya bhabhuke che ane tenI aprAptimAM prApta karavAnI vyAkuLatAthI prajvale che. A rIte ati prabaLa evo mohAgni baMne prakAre jIvane bALe che tethI mohAgni jevo A jagatamAM bIjo koI bhayaMkara agni nathI. 580. (zrI AtmAnuzAsana) * jo yaha kAmakA dAha hai so agnike samAna baDha jAtA hai jisa kAmakI AgameM mAnavakA yauvana aura dhana home jAte hai, jalAdiye jAte haiM. 581. (wii sArasamuccaya) * A eka maraNanA aMte thavAvALI saMlekhanA ja mArA dharmarUpI dhanane mArI sAthe laI javAne samartha che. e rIte bhakti sahita niraMtara bhAvanA karavI joIe. pa82. (zrI puruSArtha siddhi-upAya) * traNalokanA jIvone niraMtara maratAM dekhIne paNa je jIva potAnA AtmAno anubhava nathI karatA ane pApothI virakta nathI thatAM-evA jIvonA dhIThapaNAne dhikkAra ho. 583. (zrI upadeza-siddhAMta ratnamALA) * duHkhanA kAraNo maLatAM du:khI na thAya tathA sukhanA kAraNo maLatAM sukhI na thAya paNa zeyarUpathI teno jANavAvALo ja rahe. e ja sAco pariSahajaya che. 584. (zrI molamAprakAzaka)
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 13pa [vairAgyavardhA * he jIva! yaha zarIra terA zatru hai, kyoMki duHkhoko utpana karatA hai, jo isa zarIrakA ghAta kare, usako tuma parama mitra jAno. 585. (zrI paramAtmaprakAza) * kaSAyarUpa verI nirvANamAM jeTaluM vina kare che teTaluM vidana koI duzmana karatuM nathI, agni karatI nathI, vAgha karato nathI, kALo sarpa karato nathI, verI to eka janma duHkha Ape che, agni ekavAra bALe che, vAgha ekavAra bhakSaNa kare che, kALo sarpa ekavAra hase che, paNa kaSAyabhAva anaMta janmamAM duHkha Ape che. (zrI bhagavatI ArAdhanA) * AtmAno nigraha tathA anugraha karavAmAM koI samartha nathI. tethI tattvajJAnIoe kyAMya paNa parapadArthamAM roSa ke toSa na karavA joIe. 587. zrI yogasAra prAbhRta) kheDUte eka varSa sudhI keTalA-keTalA kaSTo veThIne prApta karelA anAjane, khaLAmAM agnino eka taNakho AvI paDatAM te bALI nAkhe che tema krodharUpI agni, ghaNA lAMbA samayanA sAdhupaNArUpa sArabhUta vastune kSaNamAtramAM bALI nAkhe che-naSTa kare che. 588. (zrI bhagavatI ArAdhanA) * pApakarma ke udayase manuSya baMdhu-bAMdhavoke madhyameM rahate hue bhI du:kha bhogatA hai aura puNyakarma ke udayase zatruke gharameM rahakara bhI sukha bhogatA hai. jaba puruSakA bhAgyodaya hotA hai to vajayAta bhI phUla bana jAtA hai aura bhAgyake abhAvameM phUla bhI vajase kaThora ho jAtA hai. 589. (zrI subhASitaratnasaMdoha) * huM jyAM jyAM jouM tyAM sarvatra AtmA ja dekhAya che, to pachI huM konI samAdhi karuM ne kone pUjuM? chUta-achUta kahIne kone vairAgyavardhA ] tarachoDuM? harakha ke kaleza konI sAthe karuM? ne sanmAna konuM karuM? pa9). (zrI pAhuDa dohA) * jisa prakAra nImake vRkSameM utpana huA kIDA usake kaDuve rasako pItA huA use mIThA jAnatA hai, usI prakAra saMsArarUpI viTAmeM utpana hue the manuSyarUpI kIDe strI-saMbhogase utpana hue khedako hI sukha mAnate hue usakI prazaMsA karate haiM aura usImeM prIti ko prApta hote haiM. 591. (zrI Adi purANo * mamatArUpI lakaDI aneka prakArase AtmAmeM ciMtArUpI agni lagA detI hai. yaha ciMtArUpI agni AtmAmeM anaMtakAlase jala rahI hai. ise samatArUpa jalaka dvArA bujhAyA jA sakatA hai. pa92. (zrI budhajana-satasaI) ke AtmAnA svarUpathI ajJAta puruSone, zarIramAM potAnI ane paranI AtmabuddhinA kAraNe putra-strI-AdinA viSayamAM vibhrama varte che. e vizvamathI avidyA nAmano saMskAra deDha-majabUta thAya che, je kAraNathI ajJAnI jIva janmAttaramAM paNa zarIrane ja AtmA mAne che. pa93. (zrI samAdhitaMtra) * mithyASTi jIva AtmAnA svarUpane bhUlI jaIne karmabaMdhanA sArA phaLamAM prema kare che, kharAba phaLamAM dveSa kare che tathA jJAna ane vairAgya je AtmAnA hitanA kAraNa che tene AtmAne duHkhanA ApanArA mAne che. pa94. (zrI chaDhALA) * he deva! mane tArI ciMtA che, jyAre A madhyAhnano prasAra vItI jaze tyAre tuM to poDhI jaIza, ne A pAlI sUnI paDI raheze. (AtmA che tyAM sudhI A indriyonI nagarI vaselI che; AtmA cAlyo jatAM te badhuM sUnakAra ujjaDa thaI jAya che, mATe
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 137 [ vairAgyavardhA viSayothI vimukha thaIne AtmAne sAdhI le.) pa95. (zrI pAhuDa dohA) * jema agni Idhana vaDe tRpta thatI nathI, samudra hajAro nadI vaDe tRpta thato nathI, tema saMsArI jIva traNalokano lAbha prApta thAya topaNa tRpti pAmato nathI. 596. (zrI bhagavatI ArAdhanA) * jo karmako meM udayameM lAkara bhogane cAhatA thA vaha karma Apa hI A gayA, isase meM zAMtacittase phala sahana kara kSaya karuM, yaha koI mahAna hI lAbha huA. 197. (zrI paramAkAza) * manuSyaparyAyanI eka eka kSaNa moTA kaustubhamaNithI paNa kiMmatI che. emAM corAzInI khANamAMthI nIkaLavAnuM karavAnuM che. eka kSaNa kroDo ane abajo rUpiyAthI paNa adhika che. cakravartInA cha khaMDanA rAjyathI paNa eka samaya thoDI maLe che? emAM (-manuSyaparyAyamAM) A eka ja karavA lAyaka che. 198. (daSTinAM nidhAna) ke tame bhAgya-udayathI manuSyaparyAya pAmyA cho to sarva dharmanuM mULa kAraNa samyagdarzana ane tenuM mULa kAraNa tattvanirNaya tathA tenuM paNa mULa kAraNa zAstrAbhyAsa, te avazya karavAyogya che, paNa je AvA avasarane vyartha gumAve che temanA upara buddhimAna karuNA kare che. 599. (zrI sattAsvarUpa) * zrIguru bhagavAsI jIvone upadeza Ape che ke tamane A saMsAramAM mohanidrA letAM anaMtakALa vItI gayo; have to jAgo ane sAvadhAna athavA zAMtacitta thaIne bhagavAnanI vANI sAMbhaLo !ke jenAthI indriyonA viSaya jItI zakAya che. mArI pAse Avo, vairAgyavaSa ] 138 huM karmakalaMka rahita parama AnaMdamaya tamArA AtmAnA guNa tamane batAvuM. zrIguru AvAM vacano kahe che topaNa saMsArI mohI jIva kAMI dhyAna ApatA nathI, jANe ke teo mATInA pUtaLA che athavA citramAM dorelAM manuSya che. 600. (zrI nATaka samayasAra) * isa saMsArarUpI raMgabhUmi para yaha jIva nAnA prakAra ke zarIrarUpa veSa dhAraNa kara naTakI taraha nATya-lIlA karatA hai, jisaprakAra raMgabhUmimeM naTa aneka prakAra citra-vicitra pAtroke rUpa dhAraNa kara unhIM jaisI ceSTA karatA hai aura darzakalogono vAstavikakI sI bhrAMti karI detA hai, usI prakAra yaha jIva bhI janma-maraNarUpa isa saMsAra-raMgabhUmi para manuSya, tiryaMca, naraka, deva ina gatiyoMmeM nAnA prakArakI ekendriyAdi jAtiyomeM janma lekara nAnA prakArathI zubha-azubhabhAvarUpa ceSTA karatA huA apane pUrvopArjita nAnA prakArake karmonA sukha-duHkha phala bhogatA huA bhramaNa karatA hai usa samaya usase tanmaya hokara meM usa paryAyarUpa hI haiM aisA bhramase mAnatA hai. 601. zrI subhASitaratnasaMdoha) * hamaNAM to moTara-TreIna-plena AdinA akasmAtathI keTalAya mANaso marI gayAnuM saMbhaLAya che. AMkha khUle ne svapna cAlyuM jAya, tema deha ane bhava kSaNamAM cAlyo jAya che. hArTapheIla thatAM kSaNamAM nAnI-nAnI uMmaramAM cAlyA jAya che. are ! A saM....sA...2! narakamAM anAjano dANo paNa na maLe, pANInuM biMdu na maLe te pratikULatAno pAra nahIM evI sthitimAM anaMtavAra gayo paNa tyAMthI nIkaLyo tyAM badhuM bhUlI gayo. eno jarA vicAra kare to e badhAM duHkhathI chUTavAno rasto zodhe. ahA! Avo mAnavabhava maLyo che ane AvuM satya samajavAno joga maLyo che
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14) 139 [ vairAgyavardhA emAM potAnA AtmAnuM hita karI levA jevuM che. 602. (daSTinAM nidhAna) * he jIva! Ama che ane tema che ema ghaNuM kahevAthI zuM siddhi che? A saMsAramAM paribhramaNa karatAM te AvA zarIra to anaMtavAra meLavyAM ane choDyAM. TUMkAmAM eTaluM ja kahevAnuM ke jIvane zarIra (zarIra pratyenI mamatvabuddhi) e ja sarva ApattinuM sthAna che. 603. (zrI AtmAnuzAsana) * A janma-maraNarUpa saMsAramAM anaMtakALathI paribhramaNa karato jIve manuSyaparyAya pAme che athavA nathI paNa pAmato arthAt tene te manuSyaparyAya ghaNI muzkelIthI prApta thAya che. jo kadAca te manuSyabhava prApta paNa karI le che topaNa nIca kuLamAM utpanna thavAthI teno te manuSyabhava pApAcaraNapUrvaka ja naSTa thaI jAya che. jo koI prakAre uttama kuLamAM utpanna thayo topaNa tyAM te kAM to garbhamAM ja marI jAya che athavA janma letI vakhate marI jAya che athavA bAlyAvasthAmAM paNa zIvra maraNa pAmI jAya che; tethI paNa dharmanI prApti thaI zakatI nathI. pachI jo AyuSyanI adhikatAmAM te dharma prApta thaI jAya to tenA viSayamAM utkRSTa prayatna karavo joIe. 604. (zrI padmanaMdi paMcavizati) * (dinapratidina banatAM dehavilayanAM kSaNabhaMgura prasaMgo sAMbhaLIne vairAgyabharyA zabdomAM pUjaya gurudevazrI kahe che ke, he bhAI! A deha to kSaNamAM chUTI jaze. dehano saMyoga to viyogajanita ja che. je samaye AyuSyanI sthiti pUrNa thavAnI che te samaye tArA koTi upAyo paNa tane bacAvavA samartha nathI. tuM lAkha rUpiyA kharca ke karoDa kharca, game to vilAyatano DaoNkaTara bhAva paNa A badhuM vairAgyavarSa ] choDIne tAre javuM paDaze. dehavilayanI AvI niyata sthitine jANIne te sthiti AvI paDe te pahelAM ja tuM cetI jA. tArA AtmAne 84nA pherAmAMthI bacAvI le. AMkha mIMcAyA pahelAM jAgRta thA. AMkha mIMcAyA pachI kayAM jaIza tenI tane khabara che? tyAM koNa tArA bhAva pUchanAra haze? to ahIM, loko Ama kaheze ne samAja Ama kaheze ne samAja tema kaheze evI mohanI bhramajALamAM gUMcavAIne tArA AtmAne zA mATe gUMgaLAvI rahyo che? 605. | (daSTinAM nidhAna) * ahIM upadeza karIe chIe ke he bhavya! he bhAI! ahIM saMsAranA je duHkho batAvyAM teno anubhava tane thAya che ke nahi? tuM je upAyo karI rahyo che tenuM jUhApaNuM darzAvyuM che tema ja che ke nahi? tathA siddha avasthA prApta thatAM ja sukha thAya e vAta barAbara che ke nahi? e badhuM vicAra! jo upara kahyA pramANe ja tane pratIti AvatI hoya to saMsArathI chUTI siddha avasthA pAmavAnA ame je upAya kahIe chIe te kara! vilaMba na kara! e upAya karatAM tAruM kalyANa ja thaze. 606. (zrI mokSamArgaprakAzaka)
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ vairAgyavardhA vairAgyavaSa ] vairAgyavANI [ mRtyu-zayAmAM paDelAM mumukSune amRtasaMjIvanInuM siMcana ] cha-cha aThavADIyA sudhI haMmezA vaDilazrI hIrAcaMda mAstara sAhebane ghera padhArIne parama pUjya gurudevazrI atyaMta kRpAdRSTi pUrvaka prasaMgocit je saMbodhana karatAM hatAM te AtmArthI mumukSu mATe eka apUrva mArgadarzana ane mRtyu samaye bhedajJAnanI bhAvanAnI atyaMta jAgRtinuM kAraNa hoI A "vairAgyavANI"nA saMkalanane vairAgyavarSA"nA saMkalananI sAthe joDatAM sonAmAM sugaMdha jevo eka suyoga thayo che. "vairAgyavANI"nA A saMkalanane "vairAgyavarSA" sAthe joDavAnI anumati ApavA badala mAstara sAhebanA parivArano atyaMta AbhAra mAnIe chIe. -saMkalanakAra rapha moha TALajo huM sImaMdharanAthajI! moha TALajo, sukhada ehavo dharma Apajo, parama bhAvathI dhyAna huM dharuM, jinapati! tane vaMdanA karuM. jagata-nAthajI! darza Apajo, sukhada ehavI bhakti Apajo, parama bhAvathI dhyAna huM dharuM, jinapati! tane vaMdanA karuM. jagata tAtajI! kaSTa kApajo, sukhada ehavuM svarUpa Apajo; parama bhAvathI dhyAna huM dharuM, jinapati! tane vaMdanA karuM. parama nAthajI! duHkha kApajo, acala ehave zarma Apajo; parama bhAvathI dhyAna huM dharuM, jinapati! tane vaMdanA karuM. parama deva re! vyAdhi kApajo, acala ehavI zAMti Apajo; parama bhAvathI dhyAna huM dharuM, jinapati! tane vaMdanA karuM, acala deva re! zatru vArajo, zaraNa tAharuM sarvadA hajo; parama bhAvathI dhyAna huM dharuM, jinapati! tane vaMdanA karuM. vipatti dAsanI sarva kApajo, caraNa-padranI sevanA hajo; parama bhAvathI dhyAna huM dharuM, jinapati! tane vaMdanA karuM,
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ vairAgyavardhA [1]. mRtyu to ekavAra thavAnuM ja che mATe ja dehanuM lakSa choDIne amRtasvarUpa AtmA upara dRSTi mUkavA jevuM che. -pUjya gurudeva T prathama saptAha, tA.29-9-63 thI 4-10-63 ] dharmAtmA-santonuM darzana koIpaNa paristhitimAM mumukSu jIvane utsAhita kare che....dharmAtmAne dekhatAM ja enAM dehaduHkha ne jIvanaduHkha badhuMya ekavAra to bhUlAi jAya che. moTA moTA DokaTaronI davA je dardane nathI dabAvI zakatI, te darda dharmAtmAnA eka ja vacanathI bhUlAI jAya che. eka kavie gajhalamAM sAcuM ja kahyuM che ke jagatamAM janmavuM maravuM nathI e daradano Aro; tathApi zAMtidAtA be hakImo saMta ne tIrtho. sadA saMsArano dariyo tUphAnI phenI aMdhAro; dIvAdAMDIsamAM be tyAM aDaga che saMta ne tIrtho. mahAbhAgye ApaNane evA hakImo ane aDaga dIvAdAMDI samA santonAM darzana-vacanano lAbha prApta thayA che...emAMya aMtima paLe teozrInI upasthiti ane teonI utsAhapreraka vairAgyavANI badhA jIvone mATe khUba upakArI che. tethI ahIM e vairAgyavANInuM saMkalana mumukSuo mATe karyuM che. mAstarasAheba hIrAcaMdabhAInI mAMdagI prasaMge pUjya gurudevazrI darzana devA padhAratAM mAstarasAhebe bhaktibhAvathI gadagada thaIne vairAgyavardhA ] 144 kahyuMH padhAro....padhAro....mArA tAraNahAra nAtha padhAro, Ape padhArIne mane ziyALAmAMthI siMha banAvyo. gurudeva kahe: mAstara, tame to ghaNuM sAMbhaLyuM che te badhAne ghaNuM samajAvatAM. atyAre to basa, huM jJAnAnaMdasvarUpa chuM enuM lakSa rAkhavuM; zarIranuM to thavAnuM haze te thaze. A caitanyanI zaktinA garbhamAM paramAtmA birAje che-tenuM smaraNa karavuM. gurudevanA A vacano sAMbhaLIne mAstarasAhebe kahyuM ke A rIte vAraMvAra darzana devA padhAravAnI mArI vinaMti che.-je svIkAratAM saune ghaNI prasannatA thaI hatI. pachI mAMgalika saMbhaLAvIne gurudeva kaheH A to mRtyu-mahotsava che, jiMdagInA zubhabhAvanA phaLamAM svargamAM javAnuM che ne tyAMthI sImaMdhara bhagavAna pAse jAjo....deha chUTe to chUTavA gho, AtmA to anAdi anaMta che. mAstarasAheba- rAtri bhayaMkara jAya che, vedanA ne kaLatara thAya che. gurudeva kahe- e zarIranI avasthA che, enuM lakSa bhUlI javuM; AtmAnuM karavuM. AtmAnA jJAna-AnaMdanA vicAramAM caDI javuM. narakamAM 33-33 sAgaropama sudhI ghora vedanA jIve sahana karI che. zarIrano svabhAva pharaze nahi, mATe ApaNe samatA rAkhavI. "huM to caitanyasvarUpa jJAna chuM" ema phaDAka daine parathI bhinna caitanyamAM dRSTi vALI levI. pachI zarIranuM thavAnuM hoya te thAya. zarIramAM navI navI vyAdhi thayA kare che.'-paNa bhAI! UMTanA to aDhAreya vAMkA!....A zarIranA paramANu svayaM kartA thaIne evI dazArUpe pariNamI rahyA che. mRtyu to ekavAra thavAnuM che...emAM jJAnasvarUpanI dRSTi vagara kalyANa nathI.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 145 [vairAgyavardhA zarIrano adhyAsa ghaNA kALano che, mATe bhinnatAno vicAra karavo....atyAre nivRttino vakhata che. kaMIka navuM karavuM. dehanuM lakSa choDIne caitanyanA amRta upara dRSTi mUkavA jevuM che. mAstara kahe : huM bhAgyazALI chuM ke mane roja ApanAM darzana thAya che; mane have amaramaMtra Apo. gurudeva kahe : aMdaranI gupta gUphAmAM akhaMDa AnaMdamUrti AtmA beTho che, te amara che. enuM lakSa karavuM. zarIranuM to thayA kare. eka mANasane ATha ATha varSa sudhI evo roga rahyo ke zarIramAM IyaLo paDelI...emAM zuM che? dRSTi tyAMthI kheMcI levI. ApaNe to AtmAnA astitva vagere guNono vicAra karavo. AtmA AnaMdakaMda che. dIpacaMdajI zeThiyA nIcenI paMkti bolyAzAMti samarameM kabhI bhUlakara...dhairya nahIM khonA hogA, vaja prahAra bhale nitaprati ho...daDhajIvI honA hogA, AtmakAryathI suMdara gaThaDI citta para rakha DhonA hogA, hogI nizcaya jita AtmakI yahI bhAva bharanA hogA. gurudeva kahe : ApaNe to AtmAnuM saMbhALavAnuM che. A zarIrano roga to ThIka, paNa mukhya roga AtmAno che. "AtmazrAMti sama roga nahi...' e anAdino roga che te maTADIne AtmAnuM sAruM karavAnuM che. "AtmA zuddha-buddha-caitanyaghana che..." basa, enA ja vicAra karavA. gabharAvuM nahi; A potAnuM hita karavAno TAIma che. AtmA sahajAnaMdamUrti che-eno vicAra karavo. AtmA asaMkhyapradezI, akhaMDa, anaMtaguNanuM dhAma che, samaye vairAgyavaSa ] 146 samaye je pariNAma thAya teno te jonAra-jANanAra che. e ja samAdhino maMtra che. AnaMdaghanajI kahe che ke "jita-nagArA vAgyA...' Avo manuSyadeha maLyo; satsamAgamanuM AvuM sAdhana maLyuM,-pachI zuM che ? basa, jJAnasvarUpa AtmAnI bhAvanA bhAvavI...utsAha rAkhavo... gurudevanI AvI vANIthI saune utsAha jAgato ne vairAgyanI hiMmata AvatI. mAstara paNa utsAhamAM AvIne bolyA ke : huM bahAdura chuM. ApanA vacanathI ghaNI hiMmata Ave che. gurudeva kahe: zarIramAM rogAdi to Ave, aMdaramAM bahAdura thatAM zIkhavuM joIe. juone, AtmA to dekhanAro, jJAna-zAMtinuM dhAma che...aMdara kapha rahI gayo tenoya jANanAra che. koInI paryAya koImAM jAya nahi ne koInI paryAya koImAM Ave nahi. sau potapotAnI paryAyamAM paDyA che. zarIrane AtmA aDatoya nathI, khAlI kalpanA kare che ke Ama karuM to Ama thAya. zarIramAM roga Ave ne badhuM thAya, aMtaramAM AtmAno puruSArtha karavAno che. AtmA jJAnAnaMdasvarUpa che- tenuM bhAna karavuM e ja kharo maMtra che. rAgathI paNa rahita che tyAM dehanI zI vAta?--evA zuddha niraMjana caitanyano vicAra karavA jevo che, tene lakSamAM laIne tenuM manana karavA jevuM che. bAkI A dehanI ciMtA karavAthI kAMI tenuM nathI maTavAnuM; enuM lakSa karavAthI ke enA vicAra karavAthI kAMI e maTavAnuM nathI. temAM dhIraja rAkhavI ne AtmAnA vicAramAM mana parovavuM. temAM ja zAMti che. bahAranuM kAMI dhAryuM thoDuM thAya che? e to paramANunI paryAya che. zarIra zithila thaI gayuM ne deha chUTavAnAM TANAM AvyA...have duzmana sAme taiyAra thaI jAva...rAga ane moharUpI duzmana sAme kammara kaso...huM to siMha jevo chuM ema puruSArtha zuM karavA na
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyavaSa ] [2] bhAI! zarIra tAruM kahyuM nathI mAnatuM to tenA upara prema zA mATe kare che? -pUjya gurudeva 147 | [ vairAgyavardhA thAya ? mAstarasAhebe gurudevanA caraNasparza karIne kahyuM-: gurudeva ! mArA upara AvI karuNA cAlu rAkhajo. tA. 3-1063nI sAMje pUjya bhagavatI benazrI-bahena paNa padhAryA hatA. baMne bahenone dekhIne mAstarasAhebe prasannatAthI kahyuM : padhAro...mAtAjI padhAro! Ape mArA upara ghaNI karuNA karI. benazrIbena kahe : tame to gurudeva pAsethI ghaNuM sAMbhaLyuM che,ghaNA varasathI sAMbhaLyuM che tenuM raTaNa karavuM. roganI vedanA kAMI AtmAmAM thatI nathI, AtmA to jANanAra che-enuM lakSa rAkhavuM. huM ne deha judA chIe, jJAna ane zAMtino piMDa mAro AtmA che -tenuM grahaNa karavuM. gurudeve ghaNo upadeza Apyo che te vAraMvAra vicAravuM. AtmAnuM raTaNa karavuM, te ja karavAnuM che. "huM jANanAra chuM, mArAmAM vedanA nathI, duHkha nathI, vyAdhi nathI; huM jJAna ne AnaMdano piMDa chuM.' tame to ghaNuM sAMbhaLyuM che ne ghaNAne zikhaDAvyuM che; pote potAnuM kAma karavuM. jAgRti rAkhavI; zAMti rAkhavI. emanI pAse saue gAvuM, bhakti karavI ne dharmanI vAto karyA karavI. tame to gurudevanA zaraNamAM AvyA cho....A to ArAdhanAno kALa Avyo che, mATe enA vicAra karavA. koI saMbhaLAve, na saMbhaLAve, paNa pote potAnuM raTaNa cAluM rAkhavuM. (bIjuM saptAha, tA. 6-10-63 thI 12-1963) gurudeva vairAgyano utsAha jagADatAM kahe che ke : bhAI, zarIramAM pheraphAra thAya temAM AtmAne zuM ? vikalpa ne ciMtA karavAthI zuM maLe che? ciMtA zarIrane kAma Ave tema nathI, tema ciMtA AtmAneya kAma Ave tema nathI. Ama baMne bAjuthI te nirarthaka che. zarIra thoDuM ja kAMI tAruM mAnavAnuM che? AnaMda ne zAMti badhuM AtmAmAM che, bAkI A dhULanA DhIMgalAmAM kAMI nathI; maphatano AmathI Ama, ne AmathI tema karyA kare che. zarIra to choDIne javAnuM che, te kAMI rahevAnuM nathI. are, A zarIra tAruM kahyuM mAnatuM nathI to tenI sAthe prema zuM karavA kare che? potAnuM mAne nahi enA upara prema zeno? zarIramAM AtmAnuM dhAryuM thAya nahi. zarIranI kriyA te jaDanI kriyA che. juone, samayasAra vagerenI TIkAmAM chelle AcAryadeva kahe che ke A TIkAnA zabdonI racanA e paramANuthI banelI che, te mAruM kArya nathI. jyAM TIkA lakhavAnI AvI sthiti...tyAM A to TheTha kayAM AvyuM! gurudeva padhAratAM mAstarasAhebe lAgaNIpUrvaka ghaNo upakAra mAnyo...gurudeve kahyuM-: Aje pravacanamAM AvyuM hatuM ke AtmA
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 149 [ vairAgyavardhA aMdara ekalo abaMdhasvarUpa che. aMtarmukha thaIne temAM jeTalo rokAyA teTalo ja lAbha che, zubhAzubha vikAramAM rokAyelo che teTaluM nukazAna che. bAkI to bahAramAM jema che tema che. A zarIranI sthiti juo ne! saMsAra evo ja che. paNa vastu tArAthI taddana judI, temAM tuM zuM kare? zarIra nabaLuM paDyuM......paNa je ApaNI sAmuM thAya, je ApaNuM dhAryuM na kare tenA sAme zuM jovuM? A zarIra to ADoDiyuM che. e to UMTanA aDhAre aMga vAMkA jevuM che. enI to upekSA karavA jevI che ke jA, tArA sAme huM nathI joto! jema gharamAM koI sAmuM thAya, ADoDAI kare to tenI sAthe vyavahAra zuM karavo? tene gharamAM koNa rAkhe? tema zarIra to AtmAthI viruddha svabhAvavALuM che, e ghaDIkamAM pharI jAya ne ADuM cAle, enI sAthe saMbaMdha zuM karavo? enuM lakSa toDI nAkhavuM. aMdara rAga rahita AtmA caitanyasUrya birAje che tenI sAme jo. dehanI anukULatAmAM ke rAgamAM AnaMda mAne che te to duHkha che; caitanyasvabhAva AnaMdarUpa che tenuM lakSa vairAgyavaSa ] paNa bhAI! jyAM tArA zarIranA paramANu pharavA mAMDyA tyAM tene koNa roke? kAM jJAtA rahIne jANa...ne kAM vikalpa karIne duHkhI thA. potAnA astitva, vastutva vagere guNo potAmAM praNamI rahyA che; teno barAbara vicAra karavo. zarIranuM thavAnuM haze te thayA karaze. - pUjya benazrIbena padhAratAM mAstarasAhebe prasannatAthI kahyuM: padhAro mAtA! ame to ApanAM bALaka chIe. pUjya benazrIbene baMnee kahyuM-: mAstara, tame to gurudevanA zaraNamAM ghaNA varSo jIvana gALyuM che; deva-gurunuM ne AtmAnuM smaraNa karavuM. bhAvanA sArI rAkhavI. roga to aneka jAtanA Ave, sanatakumAra cakravartI jevAneya kevA roga AvyA hatA! paNa AtmAmAM roga kayAM che ? roga paradravya che. mAro AtmA caitanya che, jJAna-AnaMdano piMDa che- evuM raTaNa karavuM. A to vicAra-manana karavAnuM TALyuM che, teno prayatna karavo. AnaMdamAM rahejo ne AtmAnuM smaraNa karajo. gurudeve ghaNuM saMbhaLAvyuM che. mAstara kahe : mAruM mana gurudevanA zaraNamAM che; gurudeve ghaNuM Apela che. bIje divase gurudeva padhAratAM mAstara kahe : sAheba, ApanA batAvelA paMthe TheTha sudhI pahoMcavuM che. gurudeva kahe : aMdara barAbara vicAra karavo. AtmAnA vicAramAM rahevuM. AtmA puNya -pApathI bhinna ne dehathI bhinna ekalo caitanyakaMda AnaMdadhAma che. basa, ekalo....enA ja vicAra, vicAra ne vicAra, 'kara vicAra to pAma!'-AtmasiddhimAM kahyuM che ne? zuddha buddha caitanyaghana svayaM jyoti sukhadhAma; bIjuM kahIe keTaluM? kara vicAra to pAma. -AvA vicAra-manana kare e badhuM sAthe laIne jAya. gurudevanI A vAta sAMbhaLIne mAstarasAhebe pramodathI jayakAra karyo hato. zuddha jJAnarUpI AtmA A dehadevaLamAM saMtANo che. bhAvanagaranA bhAvasiMhajI darabArano dAkhalo ApIne gurudeve kahyuM ke chAtImAM baLakho coMTI jAya tene bahAra kADhavAnI AtmAnI zakti nathI. DaoNkaTarane ghaNuM kahe ke e dAktarasA'ba! A chokarAva nAnA che, ene enI mAe to mUkyA che ne A bApa vinAnA rajhaLI paDaze ho! A chAtImAM eka baLakho che te kADhI dho ne!
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ vairAgyavarSA bIjAne ghaNuM zIkhavyuM, A potAne zIkhavAnA TANAM AvyA; bhedajJAnanA prayoga karavAnA TANAM AvyA che. jema kasarata kare che ne! tema atyAre AtmA ne zarIranA judApaNAnI kasarata karavAnA TANAM AvyA; kahyuM che ne ke 151 bhedavijJAnataH siddhAH siddhA ye kilakecana / tasyaivAbhAvato baddhAH baddhA ye kilakecana / / jeTalA siddha thayA che te badhAya bhedajJAnathI ja eTale ke rAgathI bhinnatA ne caitanya sAthe ekatA karIne ja siddha thayA che.enA abhyAsanA A TANA AvyA che. paramANunI paryAyamAM tenA utpAd vakhate utpAd ne vyaya vakhate vyaya. AtmA temAM zuM kare?-kAM jJAna kare ne kAM abhimAna kare? zarIra ane AtmA atyaMta judA, ekabIjAne aDatA paNa nathI. A zarIra to mATInuM kalevara ne bhagavAna AtmA amRtano piMDa. amRtasvarUpa caitanyaghana bhagavAna AtmA potAne bhUlIne mRtaka kalevaramAM mUrchANo!-ema sa.gA. 96mAM AcAryadeve A zarIrane (atyAre ja) mRtaka kalevara kahyuM che. are, A to nivRtti maLI che. vizeSa svAdhyAya-vicAranuM TANuM che. are, A to zuM vyAdhi che? narakanI pIDA to keTalI? chatAM tyAM paNa vicAra karIne jIvo AtmAnuM bhAna pAme che. bhagavAna AtmA caitanyamaMdira che, tenA vicAramAM koNa rokanAra che? mAstara kahe-: sAheba, traNe paDakhethI mane to vyAdhie ghero ghAlyo che. vairAgyavardhA ] 152 gurudeva kahe-: are, paNa A bIjI bAju Akho AtmA beTho che ne?-e zuddha jJAna-AnaMdanA caitanya sAmarthyathI bharelo moTo vAgha jevo te bakarAMne bhagADI mUke. enI sAme jotAM ja A vyAdhinuM lakSa bhUlAI jAya. AvA to kaMIka roga Ave ne jAya, tenAthI juduM potAnuM sAmarthya rAkhIne bhagavAna AtmA aMdara beTho che enA vicAra karavA. (c) prabhu evuM mAguM chuM ja bhakti karatAM chUTe mArA prANa, prabhu evuM mAguM chuM. rahe caraNa kamaLamAM dhyAna prabhu evuM mAguM chuM. tAruM mukhaDuM prabhujI huM joyA karuM, rAtadivasa bhajana tArA bolyA karuM, zvAse zvAse rahe tAruM nAma....prabhu evuM mAguM chuM.... mArA pApa ne tApa samAvI dejo, tArA bhaktane zaraNamAM rAkhI leje. rahe aMta samaya tAruM dhyAna...prabhu evuM mAguM chuM.... mArI AzA nirAzA karazo nahi, mArA avaguNa haiyAmAM dharazo nahi. ApI deje samitanA dAna...prabhu evuM mAguMchuM... nirvikalpa dazAmAM chUTe prANa....prabhu evuM mAguM chuM.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 [ vairAgyavardhA [3] zarIra to acetana-pudgalano piMDa che; huM teno kartA ke AdhAra nathI; eno mane pakSapAta nathI; tenuM thavuM hoya te thAo....huM to mArAmAM madhyastha chuM. (trIjuM saptAha, tA. 13-10-63 thI tA. 19-10-63) zrI mAstarane mahAvideha saMbaMdhI svapna Avela; te uparathI gurudeve kahyuM : A zarIra to have ghasArA upara che e khyAlamAM rAkhavuM ne Akho divasa sArA vicAra rAkhavA. svargamAM jaIne bhagavAna pAse javuM che evI bhAvanA rAkhavI. ghaNA vakhatathI je svAdhyAya karI che tenA vicAra karavA. Aje vyAkhyAnamAM AvyuM hatuM ke Asavane toDI pADanAro A dhanurdhara-samyagdaSTibANAvaLI bhedajJAnanA TaMkAra karato phaDAka-phaDAka deha-mana-vANIne ane rAgane bhedIne AtmAthI bhinna kare che. AvA bhedajJAnano vAraMvAra vicAra karavo. dhanuSyanA TaMkAra karato bhagavAna AtmA jAgyo tyAM rAga bhAgyo...deha to kyAMya bahAra rahI gayo! deha cIja ja judI che; tene ne tAre zuM saMbaMdha che? bIje dIvase gurudeva padhAratAM mAstare kahyuM : koTi koTi namaskAra ! mithyAtva-aMdhakArano nAza karanAra gurudevano jaya ho. gurudeve kahyuM : zarIra nabaLuM paDatuM jAya che paNa AtmAmAM sabaLAI rAkhavI. AtmAmAM sabaLAI che teno (-AtmAnI anaMta zaktino) vicAra karavo, ne dehanI ADe bhinnatAnI pALa bAMdhI devI. aMdara vairAgyavaSa ] 154 caitanyabAdazAha birAje che te mahA caitanya paramezvara che, tenA vicAra-manana karavA. bahArano khorAka to AtmAno nathI. AtmA nityAnaMda bhojI che...je bhedajJAna che te sadAya AnaMdano svAda lenAruM che. e ja AtmAnuM sAcuM bhojana che-A nahi. juo, A dhanaterasanuM bhojana. zarIra to je che te che. aMdara bhagavAna AtmA AnaMdano dariyo che. AnaMda AtmAmAM che tenI ruci ane vizvAsa ghUTavA joIe. AtmAne ane Asava bhAvoneya jyAM ekatA nathI tyAM deha sAthe to ekatAnI vAta ja zI? (Aso vada amAsa :) Aje dIvALI che. AtmAnI dIvALI kema karavI? ke AtmAnA sva-kALane aMdaramAM vALIne samyaka zraddhAjJAnanA dIvaDA pragaTAvavA te kharI divALI kahevAya; AtmA paragharamAM jAya che tene svagharamAM lAvavo te dIvALI. juone, Aje bhagavAna mahAvIra mokSamAM padhAryA...have samazreNIe je sthAnamAM gayA tyAM siddhAlayamAM sAdi-anaMtakALa sudhI...anaMtakALa sudhI eka ja sthAnamAM pUrNAnaMdapaNe emane ema rahevAnA. saMsArabhramaNamAM to ghaDIkamAM ahIM ne ghaDIkamAM bIjI gatimAM, -ahIMthI tyAM bhramaNa thatuM, eka sthAne sthiratA na hatI; have AtmA potAmAM pUro sthira thatAM bahAramAM paNa sAdi-anaMta eka ja kSetre sthira rahe che : 'apUrva-avasara'nI bhAvanAmAM paNa Ave che ne? ke sAdi anaMta anaMta samAdhi sukhamAM, anaMta darzana jJAna anaMta sahita jo... -AvuM yAda karIne bhAvanA tenI bhAvavA jevI che. A zarIra
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyavaSa ] 156 [4] maraNaTANe jiMdagInA abhyAsano saravALo Ave che; e vakhate bhedajJAnapUrvaka ke tenI bhAvanApUrvaka zAMtithI deha choDe tenuM DahApaNa sAcuM. -pUjya gurudeva 155 [vairAgyavardhA to roganuM ghara che. emAMthI AtmA jevo bhinna che tevo kADhI levo. pahelAM dRSTimAM ne jJAnamAM ene judo tAravI levo. mAstarane DhIlA dekhIne gurudeve kahyuM : AtmAmAM to vIratA bharelI che, A moLAza kema thaI jAya che? AtmA to vIra che. zarIra javAnI taiyArI hoya to rAkhavAnuM zuM kAma che? AtmAne zarIra joItuM nathI, te jatuM hoya to bhale jAya. zrImad rAjacaMdra kahe che ne? ke ekAkI vicarato vaLI smazAnamAM vaLI parvatamAM vAghasiMha saMyoga jo, aDola Asana ne manamAM nahi kSobhatA, parama mitrano jANe pAmyA yoga jo... AtmAne zarIra joItuM nathI ne siMha khAI jatA hoya to bhale laI jAya...munine kSobha thato nathI...e to jANe mitra maLyo! AvI apUrvadazA kyAre Avaze tenI bhAvanA bhAvI che. saMsAra che e to....zarIranuM hAlyA ja kare....kharuM to AtmAnuM karavAnuM che. besatAM varSe gurudeve mAMgalika saMbhaLAvyuM. jJAnasUrya te maMgala prabhAta che; deha to jIrNa thAya che. aMdara rAgadveSane jIrNa karavA. (cothuM saptAha, tA. 20-1063 thI 27-10-63) zarIra nabaLuM paDavA mAMDyuM paNa AtmAmAM behada sAmarthya che.... 'jJa' svabhAva....sarvajJasvabhAva....behadasvabhAvathI AtmA bharelo che; jeno "jJa' svabhAva tene jANavAmAM vaLI hada zI! jagatane maraNanI bIka che paNa jJAnIne to AnaMdanI lahera che. maraNa konuM? Atmavastu zAzvata che enuM bhAna thayuM tyAM maraNano bhaya nIkaLI gayo. janma koNa ne mare koNa? zarIra ane AtmAnI bhinnatAno je abhyAsa karyo tenA prayoganA A TANA che. saM. 1966mAM morabInA DAhyAbhAInI eka nATaka maMDaLI hatI te mIrAMbAI vagerenA nATaka pADatI; pachI jayAre e DAhyAbhAIne chelluM TANuM AvyuM tyAre te potAne saMbodhIne kahe che ke "DAhyA! tAruM DahApaNa jANuM-jo atyAre zAMti rAkha to!' eTale jiMdagImAM nATaka pADIne bIjAne to bahu bodha Apyo paNa have maraNa TANe tuM tArI zAMtimAM rahe to tAruM DahApaNa sAcuM. (A eka laukika dRSTAMta che.) tema maraNanA TANA Ave tyAre bhedajJAnapUrvaka tenI bhAvanApUrvaka zAMtithI deha choDe tenuM DahApaNa sAcuM. maraNa TANe jiMdagInA abhyAsano saravALo Ave che.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 157 [vairAgyavardhA sAme Asava-yoddho che ne ahIM jJAnayoddho che; samyagdaSTibANAvalI bhedajJAnarUpa tIravaDe AsravIne jItI le che. AvA jJAnano vicAra karavo. jIbhanA paramANumAM cIkAsa-lUkhAsa thAya te teno svabhAva che. AtmA sivAya bIjuM kAMI zaraNa nathI. A to Asrava sAmeno saMgrAma che; saMgrAma mATe AtmAne taiyAra rAkhavo. gurudeva padhAratAM ne temanA utsAhapreraka vacano sAMbhaLatAM mAstare AnaMda vyakta karyo. gurudeve kahyuM : mAstara, have to A zarIra rAjInAmuM Ape che,bhale jAya; AtmA to avinAzI ekalo che. juone, benoe ekavAra (kumArI zAradAnI mAMdagI prasaMge) vairAgyathI gAyuM hatuM ne! (Ama kahIne gurudeve ghaNA vairAgyarasathI nIcenuM pada yAda karyuM-). AtamarAma avinAzI Avyo ekalo jJAna ane darzana che tAruM rUpa jo... bahirabhAvo sparza kare nahi AtmAne, kharekharo e jJAyaka vIra gaNAya jo... A gIta yAda karIne pachI gurudeve kahyuM ke AtmA to avinAzI che. 1993nI sAlamAM khuzAlabhAI jyAre bahu mAMdA hatA tyAre baheno bhAvanagara gayA hatA ne kahyuM hatuM ke khuzAlabhAI 'AtmA to avinAzI che...' A bahenonA zabda che..basa, eka ja vAta! juo to kharA, Avo AtmA oLakhe tene jJAyakavIra kahevAya. A vIratAnA mAraga che. AtmA kyAkaMthI ekalo Avyo e badhA kuTuMbakabIlA bhegA thayA...pAchA vIkherAI javAnA; zarIranA paramANu paNa vIkharAIne vairAgyavaSa ] 158 chUTA paDI jaze. tema A badhuM paMkhImeLA jevuM che. zarIranA rajakaNo bhegA thayA ne teno kALa pUro thatAM vIMkhAI jaze. caitanyatattva ekaluM che te avinAzI che. bAkI A saMyogamAM kAMI nathI. AtmAnA vicAra rAkhavA....AtmA che te jJAna che. yogasAramAM kahe che ke "sarva jIva che jJAnamaya.' AtmasiddhimAM paNa Ave che ke sarva jIva che siddhasama.' jJAnamaya te ja AtmA che. bAkI bIjI badhI lapa che, te to Ave ne jAya. zarIra paNa Ave ne jAya; rAga paNa Ave ne jAya. AtmA kAyama jJAna...jJAna....jJAnapaNe rahe che.-Ama jANavuM temAM kharo samabhAva che. jyAM jyAM jJAna tyAM tyAM AtmA.-evo avinAbhAva che. rAga vagarano AtmA hoya paNa jJAna vagarano AtmA na hoya. heDamAstara zrI ratibhAIe kahyuM H AvA vicAra te ja kharI davA che. gurudeve ghaNI sArI davA ApI che. AtmA paramAM ne vikalpamAM rakhaDe che te potAnA svabhAvagharamAM AvIne rahe te kharUM vAstu kahevAya. Aje pravacanamAM aliMgagrahaNanI vAta AvI; AtmA indriyothI na jANe; ane indriyothI te jaNAya paNa nahi. jJAnathI Avo AtmA jaNAya che; te potAnA aMdaramAM ja che paNa 'mArA nayanonI ALase re...meM nIrakhyA na harine jarI...." najara karanAro potAmAM najara na kare ne paramAM dekhyA kare-temAM zAMti kyAMthI maLe? atyAre to nivRtti maLI che. kAma kAMI nahi ne pIDA paNa kAMI nahi. atyAre aMdaramAM vicAramanana karavA. deha sukAI jAya, e to kSaNabhaMgura che. eka mANasane bhASaNa karatAM karatAM deha chUTI gayo. eka dAkhalo Ave che ke
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 159 [ vairAgyavarSA zUravIra rAjA hAthI upara beTho che, sAmethI bANa chUTe che ne zarIra vIMdhAI jAya...paNa paDato nathI, aMte deha nahi Take ema lAgatAM hAthInA hodde beTho beTho ja saMyamabhAvanAmAM caDI jAya che...tema pratikULatA ne pariSadonA bANa upara bANa Ave topaNa puruSArtha pUrvaka tenI sAme Ubho rahIne dharmI te jhIlyA kare...potAnA mArgathI Dage nahi jJAnasvarUpa AtmA AnaMdamUrti ekalo che tenuM lakSa vAraMvAra yUTavuM....eno dora bAMdhI levo. jema karoLIyo pANImAM cAlI na zake eTale potAnI lALathI lALano dora bAMdhIne tenA upara saDasaDATa cAlyo jAya....tema caitanyanI rucino dora bAMdhI lIdho hoya to AtmA saDasaDATa te mArge cAlyo jAya. zarIranA rajakaNo to kyAMkathI AvyA...ne have cAlavA mAMDyA. barAbara sarakhA pariNAma rAkhIne javuM. "bhagavAna"nuM lakSa rAkhavuM, aMdaramAM bhagavAna potAno AtmA; ne bahAramAM sImaMdhara bhagavAna; -te bhagavAna pAse javAnuM lakSa rAkhavuM. upayoga barAbara rAkhavo; sAvaceta rahevuM. dehanuM to thavuM hoya te thAya; zarIrane zuM karavuM che? kALarUpI siMhane e joItuM hoya to bhale laI jAya.-temAM AtmAne zuM? joke kaTokaTIno kALa jyAre Ave tyAre kAma to AkaruM che, paNa samatA rAkhavI, zarIramAM zAtA hoya tyAre AkaruM na lAge paNa barAbaranI azAtA Ave ne pratikULa prasaMga hoya tyAre tenI sAme jhajhUmavA AtmAne ghaNo puruSArtha joIe. huM to jJAna chuM, mAre ne jaDa zarIrane zuM saMbaMdha che? evA lakSe samatA rAkhavI. bAkI A to badhuM kSaNamAM palaTAI jaze. bhava palaTatAM ahIMnA dravya, kSetra, kALa, bhAva badhuM kSaNamAM badalAI jaze. zarIra badalAI jaze, kALa badalAI jaze, bhava palaTI jaze ne bhAva paNa badalAI jaze. AkhuM vairAgyavarSA ] 160 cakra palaTI jaze. zarIranuM cakra to cAlyA ja karaze, AtmA tene kyAM praNamAvI zake che? rAjakoTamAM jecaMdabhAI phojadArane chellI sthiti vakhate mAMgalika saMbhaLAvyuM tyAre teNe pUchyuM ke mahArAja ! A tame bolyA teno artha zuM? te samajAvo. pachI mAMgalikano artha karyo ke AtmAnI pavitratAne pamADe ne mamakArane gALe tevA bhAvane mAMgalika kahe che. ityAdi artho sAMbhaLIne teo khuzI thayA; ne te ja rIte gujarI gayA. arihaMtaprabhue kahelAM bhAvane AtmAmAM dhArI rAkhavo, dehathI bhinna ne rAgathI bhinna evA AtmabhAvane dhAraNa karavo te dharma che, te maMgaLa che. dhavalAmAM zrI vIrasenasvAmI kahe che ke Atmadravya pote maMgaLarUpa che, tuM pote maMgaLa cho. cidAnaMda cho. cidAnaMda varUpI bhagavAna AtmA anAdi anaMta maMgaLarUpa che. rAga ho, paNa AtmA teno jANanAra che-AvA AtmAnA vicAramAM rahevuM. AtmA jJAna-AnaMdamaya, ne rAgathI taddana bhinna-teno vicAra, tenuM manana ne maMthana karavA jevuM che.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ vairAgyavardhA [5] zarIramAM khakhaDATa thAya tenA upara lakSa na karatAM jJAnAnaMda svarUpanuM lakSa karavuM...bhinnatAnI bhAvanA rAkhavI....svasattAvalaMbI upayoga te AtmAnuM svarUpa che tenA vicAra karavA. -pUjya gurudeva vairAgyavaSa ] 162 vastu che, zrImad rAjacaMdramAM "sahajAtmavarUpa paramaguru, ane sarvajJadeva paramaguru" ityAdi Ave che, evo potAno sarvajJasvabhAvI AtmA te ja paramadeva ne paramaguru che. AtmA potAnA sarvajJasvabhAvano ja svAmI che. jaDa zarIrano svAmI AtmA nathI. jaDano svAmI to jaDa hoya; cetana cetanano svAmI hoya. sarvajJasvabhAvI AtmA indriyothI ke ekalA anumAnathI jaNAI jato nathI, svasammukhatAthI ja te jaNAya tevo che. aMdara potAmAM AkhI vastu paDI che, temAM 'karaNa' nAmano svabhAva che tethI te pote ja sAdhana thaIne pariName che; bIjuM sAdhana kayAM hatuM? eka vastunI bIjI vastu jarA paNa nathI. dareka dravya potapotAnA svarUpamAM (potapotAnA guNaparyAyamAM) magna che, tyAM koNa konuM (pAMcamuM saptAha, tA. 28-1063 thI 4-11-63) zarIramAM nabaLAI thaI jAya, indriyo moLI paDe-tethI kAMI AtmAne vicAradazAmAM vAMdho Avato nathI. AtmA kAMI indriyathI nathI jANato; tema ja indriyo vaDe te jaNAto nathI. AtmA to jJAnamUrti che, te jJAnathI ja (-indriyajJAna nahi paNa atIndriyajJAnathI) jaNAya che. "zuddhabuddhacaitanyana" e gAthA kAle kahI hatI te yAda rAkhIne tenA vicAra karavA. dehanI sthiti potAnA adhikAranI vAta nathI paNa aMdaranA vicAra te potAnA adhikAranI vAta che. potAnuM svarUpa kema pamAya-enA ja vicAranuM raTaNa rAkhavuM. are, atyAre to juone! bhaNelAM paNa 'jIvIta zarIrathI dharma thAya' ema mAnIne A mRtaka kalevaramAM mUrNAI paDyA che. amRtasvarUpa bhagavAna AtmA pote potAne bhUlIne jaDa-kalevaramAM mohita thayo che,-tenI kriyAne te potAnI mAne che.-zuM thAya! zarIranI hAlata zarIra saMbhALaze, pote potAnA vicAramAM rahevuM. AtmA sahaja cidAnaMdasvarUpa sarvajJasvabhAvI che, te parama A zarIra to dharmazALA jevuM che. AtmAne temAM rahevAnI mudata che. mudata pUrI thatAM avinAzI AtmA bIje cAlyo jaze. are, avinAzI AtmAne vAraMvAra AvA ghara badalavA paDe e te kAMI zobhe che! tA. 31 nA roja gurudeva padhAratAM zrI mAstarasAhebe kahyuM : gurudeva! Ape to nirvANamArgano DaMko vagADyo che! ApanI vANIno sIdho lAbha maLe evI bhAvanA rahyA kare che. gurudeve kahyuM Aje to bhedajJAnanI vAta AvI hatI; AtmAnA pavitrasvarUpamAM rAga nathI, ne rAgamAM AtmAnuM pavitra svarUpa nathI. baMne cIja ja judI. AvA bhedajJAnanA vicAra te AtmAno khorAka che, AtmAno khorAka bahAramAM kayAM che? mATe AtmAnA ja vicAra rAkhavA. zarIra to phaTaphaTIyA jevuM che, temAM to khakhaDATa ja hoya ne?
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyavaSa ] 164 upayogamAM barAbara jAgRti rAkhavI. "zuddhabuddha caitanyaghana, svayaMjyoti sukhadhAma..." enA vicAra rAkhavA. hamaNAM to vyAkhyAna sUkSma Ave che. AtmAnA upayogalakSaNamAM koI AvaraNa nathI, malinatA nathI; AvaraNavALo ke malinatAvALo je upayoga tene AtmAnuM kharuM lakSaNa kahetA nathI. AtmA indriyothI bhinna che, indriyo dvArA te sukhaduHkhano bhoktA nathI. duHkha to kSaNika kRtrima vikAra che, ne AnaMda AtmAno trikALa zAzvata akRtrima svabhAva che mATe AnaMdasvabhAvanI dRSTimAM AtmA duHkhano bhoktA nathI. Avo AtmA lakSamAM lyuM tyAM maraNanI bIka kevI? jagatane maraNa taNI bIka che paNa jJAnIne to AnaMdanI hera. 163 [vairAgyavardhA zAMti to AtmAnA svarUpamAM che, teno prema karavo. AtmAno prema choDIne parabhAvano prema karavo te AtmA uparano moTo krodha che. zarIramAM khakhaDATa thAya tenA upara lakSa na karavuM. jJAnapariNatino AdhAra kAMI rAga nathI. rAga sAthe ke deha sAthe jJAnapariNatine zuM saMbaMdha che? zarIra Ama rahe to ThIka ne Ama rahe to aThIka-evuM kAMI AtmAmAM nathI. zarIranI je paryAya thAya che te yathAyogya ja che. tenAthI bhinnatAnI bhAvanA rAkhavI. bhinna ja che, judo....te....judo. zarIra paDe to paDo....te to paDavAnuM che ja; AtmA kyAM nAza thavAno che. AtmA anAdi che; khoLiyuM badale tethI kAMI AtmA bIjo thaI jato nathI. vibhAvamAM svabhAva nahi ne svabhAvamAM vibhAva nahi. jJAnamAM rAga paNa nathI, pachI zarIra to kyAM rahyuM? karma ke nokarma paNa jJAnamAM nathI. saMvara adhikAramAM e vAtanuM sarasa bhedajJAna karAvyuM che. are, parasattAne avalaMbato parAlaMbI upayoga paNa nizcayathI AtmAnuM svarUpa nathI; svasattAne avalaMbanAro svAlaMbI upayoga te ja kharo AtmA che. A badhuM ghaNuM sAMbhaLyuMvAMcyuM-vicAryuM tene have prayogamAM mUkavAno avasara che. | (tA.3) zrI gurudeva padhArIne kahe che ke Aje aliMgagrahaNamAM AtmAnI sarasa vAta hatI. AtmAnA nirAlaMbI upayogane koI harI zakatuM nathI. zarIramAM roga Ave ke bIjI koI pratikULatA Ave tenAmAM evI tAkAta nathI ke AtmAnA upayogane haNI nAkhe. koIthI haNAya nahi evA zuddha-upayogasvarUpa AtmA che, zubhAzubha pariNAma svarUpa kharekhara AtmA nathI. AtmAnA vicAra AvA rAkhavA.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ vairAgyavardhA huM to jJAna chuM evI zraddhAthI jJAnI vajapAta thAya topaNa DagatA nathI ne nijasvarUpanI zraddhAne choDatA nathI. zarIra bhale moLuM paDe paNa AtmAnA bhAva teja rAkhavA. -pUjya gurudeva (aMtima saptAha, tA. pa-11-63 thI 11-11-63) jJAnanuM aciMtya mAhAmya che. anaMta AkAzane ne anaMtakALane jJAna gaLI jAya che. anaMta-amApa AkAzanA pUrA astitvano nirNaya zrutajJAna paNa karI le che, to rAgarahita pUrNajJAnamAM keTalI tAkAta haze!! AvA AvA to anaMtaguNanI tAkAtavALuM dravya aMdara paDyuM che.-enA vicAramAM rahevuM. A zarIranuM mALakhuM to have rajA mAge evuM che. caitanya to nakkarapiMDa che, ne A zarIra to khokhuM che. bhedajJAna vaDe dArUNa vidAraNa karIne-ugra puruSArtha vaDe rAgane AtmAthI atyaMta judo karavo. mArA jAgRta caitanyasvarUpamAM rAga nathI, ne rAgamAM caitanyano prakAza nathI. rAga nathI caitanyadravyano, nathI guNano, ke jaDano.-enI to trizaMku jevI dazA thaI. rAga to addharano kSaNikabhAva che, enA mULiyA kAMI UMDA nathI. nama: samIrasarA' e maMgaLa zlokamAM AcAryadeve zuddha AtmAnuM astitva teno jJAnaguNa tenI svAnubhUtirUpa nirmaLadazA ane kevaLajJAnanuM sAmarthya-e badhuM batAvI dIdhuM che eka zlokamAM vairAgyavarSA ] ghaNuM bharI dIdhuM che. AvA vicAramAM rahevuM. bahAramAM to thavuM hoya tema thaze. (tA. 8) zrI mAstare bhaktithI kahyuM : gurudeva! Ape mArA upara ghaNI kRpA karI che, Apano ghaNo upakAra che. gurudeve vairAgyathI kahyuM : juone saMsAranI sthiti : rAjakoTanA mULajIbhAI Aje ekAeka hArTapheilathI gUjarI gayA. rAjakoTamAM mAnastaMbha ane samavasaraNa mATe temane ghaNI hoMza hatI-paNa dehanI sthitinuM to AvuM che-mATe taiyArI karIne jAgRta rahevuM. samayasAramAM kahe che ke ghora-pracaMDa karma udayamAM AvavA chatAM dharmajIva potAnA svarUpathI DagatA nathI; sAtamI narakanI vedanA pariSaha vacce paNa samakitI dharmAtmA nijasvarUpanI zraddhAne choDatA nathI. "huM jJAna chuM' evI zraddhAthI jJAnI vajapAta thAya topaNa DagatA nathI-ahIM to zuM pratikULatA che? jaDamAM pheraphAra thAya temAM AtmAne zuM che? saMsAra to Avo ja che. koIne jIrNa zarIra hoya chatAM lAMbo kALa Take, koIne sAruM zarIra hoya chatAM kSaNamAM phU thaIne UDI jAya. A dehanA zA bharosA? mULajIbhAI kahetA : mahArAjasAheba! amAre to moTuM kAma che ne moTo mahotsava karavo che. mAstara paNa pravacana maMDapamAM beThA ja hoya ne navA navA mANasone kaMIka zIkhavatA hoya.-have to AtmAnuM kAma karavAnuM che. zarIranI zakti to bhale moLI paDe..paNa AtmAnAM bhAva teja rAkhavA. AtmAno svabhAva svasahAya che, pote ja potAnuM zaraNa che; bIje kayAMya zaraNa nathI, bIjuM koI sahAyaka nathI. AtmA sivAya bIje kayAMya najara nAkhe zaraNa maLe tema nathI. caitanyasvabhAva sAme najara karIne tenuM zaraNa karavuM. svazaraNa e ja sahAya che.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 167 [ vairAgyavardhA mAstara kahe-: sAheba, mane ApanuM zaraNa che. pUjya gurudeva kahe-kharuM to potAnuM zaraNa che. bIjuM koNa zaraNa thAya? zarIranA rajakaNo pharavA mAMDyA tyAM sagAMvahAlAM to pAse UbhA UbhA jotAM rahe...bIjuM zuM kare? jagatamAM koI zaraNa nathI. caitanyanuM dhyAna rAkhavuM. caitanyaciMtana e eka ja uddhArano rasto che. bIjA koI raste uddhAra nathI. mULajIbhAIne chelle divase humalo Avyo tyAre bIjI vAtane badale temaNe kahyuM ke basa, have eka dharmanI ja vAta karo. emane lAgaNI ne utsAha ghaNo hato. chellI sthitino khyAla AvatAM mAnastaMbhanA phALAmAM cAlIzane badale pacAsa hajAra karavAnuM temaNe potAnI meLe kahyuM ne gharamAM badhAne dharmanI bhalAmaNa karI gayA. zarIranuM to AvuM che, mAstara! mATe AtmAnuM lakSa rAkhavuM. bIjuM badhuM lakSa bhUlI javuM. zuddha buddha caitanyaghana svayaMjyoti sukhadhAma, bIjuM kahIe keTaluM! kara vicAra to pAma. enuM lakSa rAkhavuM ne enA ja vicAre caDI javuM. aMdara moTo caitanyabhagavAna beTho che, tenuM ja lakSa-vicAra-manana karavA, bahAramAM lakSa jAya to tarata aMdara kheMcI levuM. [ tA. 11-11-63, aMtima divasa ] Aje mAstara hIrAcaMdabhAInI sthiti vadhu gaMbhIra jaNAtAM zrI ratilAlabhAI bapore gurudevane bolAvavA AvelA. pravacana pachI gurudeva padhAryA ane kahyuM-zvAsanI gati pharI gaI che. mAMgalika saMbhaLAvyuM....zuddhabuddha caitanyaghana...vagere bolyA...A prasaMge vairAgyavaSa ] 168 mumukSumaMDaLanA ghaNA bhAIbaheno temaja pUjya benazrIbena paNa tyAM upasthita hatAM. gurudevanA sUcanathI 'zuddhabuddha caitanyaghana'.....vagere pado bolyA; e prasaMganuM vAtAvaraNa vairAgyathI gaMbhIra hatuM. AtamarAma avinAzI Avyo ekalo, jJAna ane darzana che tAruM rUpa jo... bahira bhAvo te sparze nahi AtmAne, kharekharo e jJAyakavIra gaNAya jo... deha chatAM je nI dazA varte dehAtIta, te jJAnInA caraNamAM ho vaMdana agaNIta. aho, aho! zrI sadguru karuNAsiMdhu apAra, A pAmara para prabhu karyo aho! aho! upakAra. AtmabhrAMti sama roga nahi, sadguru vaida sujANa, guru AjJA sama pathya nahi, auSadha vicAra-dhyAna. zrI ratibhAIe mAstarasAhebane sAkaranuM chelluM pANI pAyuM...ne temane bolAvatAM hoMkAro Apelo. chellI ghaDI AvI...eka tarapha badhA 'sahajAnaMdI zuddhasvarUpI avinAzI huM AtmasvarUpa' e dhUna bolatA hatA. gurudeve namaskAramaMtra saMbhaLAvyo. mAstaranA kuTuMbIjano zaraNuM saMbhaLAvatA hatA : arihaMtanuM zaraNa, siddhanuM zaraNa, sImaMdhara bhagavAnanuM zaraNa...paMca parameTTInuM zaraNa, AtmAnuM zaraNa, jainadharmanuM zaraNa, sadgurudevanuM zaraNa... thoDIvAramAM gurudeve pAse UbhelA DaoNkaTarane mAstaranI nADa jovAnuM kahyuM, to nADa baMdha paDI gaI hatI. DaoNkaTare kahyuM have kAMI nathI. gurudeve kahyuM : caitanya cAlyo gayo.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 169 [ vairAgyavarSA A rIte gurudevanI vairAgyavANInAM zravaNapUrvaka ane devagurunA zaraNanI bhAvanApUrvaka zrI hIrAcaMdabhAI mAstara svargavAsa pAmyA. cha gurudeva pratye kSamApanA-stuti che gurudeva! tArA caraNamAM pharI pharI karuM huM vaMdanA, sthApI anaMtAnaMta tuja upakAra mArA hRdayamAM.1. karIne kRpAdRSTi, prabhu! nita rAkhajo tuma caraNamAM, re! dhanya che e jIvana je vIte zItaLa tuja chAMyamAM.2. gurudeva! avinaya kaMI thayo, aparAdha kaMI paNa je thayA, karajo kSamA ama bALane, e dInabhAve yAcanA.3. mana-vacana-kAya thakI thayA jANye-ajANye doSa je, karajo kSamA sau doSanI, he nAtha! vinavuM Apane.4. tArI caraNa sevA thakI sau doSa saheje jAya che, krodhAdi bhAva dUre thaI bhAvo kSamAdika thAya che.pa. guruvara! namuM huM Apane, jIvananA AdhArane, vairAgyapUrita jJAna-amRta sIMcanArA meghanaM.6. mithyAtvabhAva mUDha thaI nijatattva nahi jANyuM are! ApI kSamA e doSanI A paribhramaNa TALo have.7. samyaktva-Adika dharma pAmuM, tuja caraNa-Azraya vaDe, jaya jaya thajo prabhu Apano, sau bhakta zAsananA cahe.8. vairAgyavardhA ] zrImad rAjacaMdrakRta anityAdi bhAvanA anitya bhAvanA vidyut lakSmI prabhutA pataMga, AyuSya te to jaLanA taraMga; puraMdarI cApa anaMgaraMga, zuM rAcIe tyAM kSaNano prasaMga! azaraNa bhAvanA sarvajJano dharma suzarNa jANI, ArAdhya ArAdhya prabhAva ANI; anAtha ekAMta sanAtha thAze, enA vinA koI na bAhya Aze. ekatva bhAvanA zarIramAM vyAdhi pratyakSa thAya, te koI anya laI nA zakAya; e bhogave eka sva-Atma pote, ekatva ethI nayasujJa gote. rANI sarva maLI sucaMdana ghasI, ne carcavAmAM hatI, bUDyo tyAM kakaLATa kaMkaNataNo, zrotI namibhUpati; saMvAde paNa iMdrathI dRDha rahyo, ekatva sAcuM karyuM, evA e mithilezanuM carita A, saMpUrNa atre thayuM. 170 anyatva bhAvanA nA mAAM tana rUpa kAMti yuvatI, nA putra ke bhrAta nA, nA mArAM mRta snehiyo svajana ke, nA gotra, ke jJAta nA; nA mAAM dhana dhAma yauvana dharA, e moha ajJAtvanA, re! re! jIva vicAra ema ja sadA, anyatvadA bhAvanA. dekhI AMgaLI Apa eka aDavI, vairAgyavege gayA; chAMDI rAjasamAjane bharatajI, kaivalya jJAnI thayA;
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 vairAgyavaSa ] kALI kezapaTTI viSe, zvetatA chavAI gaI; sUMghavuM sAMbhaLavuM ne, dekhavuM te mAMDI vALyuM, tema dAMta AvalI te, kharI ke khavAI gaI; vaLI keDa vAMkI, hADa gayAM, aMgaraMga gayo, UThavAnI Aya jatAM, lAkaDI levAI gaI; are! rAjacaMdra ema, yuvAnI harAI paNa, manathI na toya rAMDa, mamatA marAI gaI. 171 [ vairAgyavardhA cothuM citra pavitra e ja carite, pAmyuM ahIM pUrNatA; jJAnInAM mana teha raMjana karo, vairAgyabhAve yathA. azuci bhAvanA khANa mUtrane maLanI, roga jarAnuM nivAsanuM dhAma; kAyA evI gaNIne, mAna tyajIne kara sArthaka Ama. aMtardarzana-nivRtti-bodha anaMta saukhya nAma duHkha, tyAM rahI na mitratA! anaMta duHkha nAma saukhya, prema tyAM, vicitratA!! ughADa nyAya-netrane, nihALa re! nihALa tuM; nivRtti zIdyameva dhArI, te pravRtti bALa tuM. jJAna, dhyAna vairAgyamaya, uttama jahAM vicAra; e bhAve zubha bhAvanA, te utare bhavapAra. ) che tRSNAnI vicitratA che. hatI dInatAI tyAre, tAkI paTelAI ane, maLI paTelAI tyAre, tAkI che zeThAIne; sAMpaDI zeThAI tyAre, tAkI maMtritAI ane, AvI maMtritAI tyAre, tAkI napatAIne; maLI nRpatAI tyAre, tAkI devatAI ane, dIThI devatAI tyAre, tAkI zaMkarAIne; aho! rAjacaMdra mAno, mAno zaMkarAI maLI, vadhe tRSNAI toya, jAya na marAIne. (jI. karacalI paDI dADhI, DAcAM taNo dATa vaLyo, karoDonA karajanA, zira para DaMkA vAge, rogathI rUMdhAI gayuM, zarIra sukAIne; purapati paNa mAthe, pIDavAne tAkI rahyAM, peTa taNI veTha paNa, zake na purAIne; pita ane paraNI te, macAve aneka dhaMdha, putra, putrI bhAkhe khAuM khAuM duHkhadAIne; are ! rAjacaMdra toya, jIva jhAvA dAvA kare, jaMjALa iMDAya nahIM, tajI tRSNAIne. thaI kSINa nADI avAcaka jevo rahyo paDI, jIvana-dIpaka pAmayo, kevaLa jhaMkhAIne; chellI ise paDyo bhALI, bhAIe tyAM ema bhAkhyuM, have TADhI mATI thAya, to to ThIka bhAIne; hAthane halAvI tyAM to, khIjI buDhaMDhe sUcavyuM che, bolyA vinA besa, bALa tArI caturAIne! are! rAjacaMdra dekho, dekho AzApAza kevo! jatAM gaI nahIM Dose mamatA marAIne! =
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ vairAgyavarSA che nava kALa mUke koIne motI taNI mALA gaLAmAM, mUlyavaMtI malakatI, hIrA taNA zubha hArathI, bahu kaMThakAMti jhaLakatI; AbhUSaNothI opatA, bhAgyA maraNane joIne, jana jANIe mana mAnIe, nava kALa mUke koIne. 1. Nimaya mugaTa mAthe dharIne, karNa kuMDaLa nAkhatA, kAMcana karyAM karamAM dharI, kazIe kacAza na rAkhatA; paLamAM paDyA pRthvIpati e, bhAna bhUtaLa khoIne, jana jANIe mana mAnIe, nava kALa mUke koIne. 2. daza AMgaLImAM mAMgaLika, mudrA jaDita mANikyathI, je parama preme pe'ratA, poMcI kaLA bArIkathI; e veDha vIMTI sarva choDI, cAliyA mukha dhoIne, jana jANIe mana mAnIe, nava kALa mUke koIne. 3. mUcha vAMkaDI karI phAMkaDA thaI, lIMbu dharatAM te pare, kApela rAkhI kAtarA, harakoInA haiyAM hare; e sAMkaDImAM AviyA, chaTakacA tajI sau soIne, jana jANIe mana mAnIe, nava kALa mUke koIne. 4. cha khaMDanA adhirAja je, caMDe karIne nIpajjA, brahmAMDamAM baLavAna thaIne, bhUpa bhAre UpayA; e catura cakrI cAliyA, hotA nahotA hoIne, jana jANIe mana mAnIe, nava kALa mUke koIne. 5. je rAjanItinipuNatAmAM, nyAyayaMtA nIvaDyA, avaLA karyo jenA badhA, savaLA sadA pAsA paDyA; e bhAgyazALI bhAgiyA, te khaTapaTo sau khoIne, jana jANIe mana mAnIe, nava kALa mUke koIne. 6. 173 vairAgyavAM ] 174 taravA2 bahAdu2 Teka dhArI, pUrNatAmAM pekhiyA, hAthI haNe hAthe karI e, kesarI sama dekhiyA; evA bhalA bhaDavIra te, aMte rahelAM roIne, jana jANIe mana mAnIe, nava kALa mUke koIne. 7. che mokSake premI' che mokSake premI hamane, karmoMse laDateM dekheM, makhamalape sornavAle, bhUmi pe paDatu~ dekheM.... sarasoMkA dAnA jinake, bistara para cubhatA thA, kAyAkI sudhI nAhiM, gidhaDa tana bhakhateM dekheM... arjuna vA bhIma jinake, balakA na pAra thA, Atmonnatike kAraNa agnineM jalaneM dekheM... pArasanAtha svAmI, usa hI bhava mokSagAmI, karmone nAhi choDA, patthara taka paData dekheM... zeTha sudarzana pyArA, rAnIne phaMdA DAlA, zIlako nAhiM bhaMgA, zUlI para caDhateM de.... bauddhokA jora thA jaba, nikalaMkadeva dekho, dharmako nAhi choDA, mastaka taka kaTateM dekheM... bhogabeMko tyAga cetanA jIvana ye bIta jAye, tRSNA nA pUrI huI, DolI para caDhateM de.... mokSake premI hamane karmoMse laDateM dekheM...
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 vairAgyavaSa ] 176, nizcayathI AtmA mAro. te to sadgae batAvyo, jAyo, joyo anubhavIo re evo Atma che mAro. mArA dilaDAne pUchI joyuM re eka 'rAja che mAro, e ja prabhu che mAro, e ja guru che mAro. [ vairAgyavardhA 'saravALo mAMDajo' jiMdagImAM keTaluM kamANA re jarA saravALo mAMDajo samaju sajjana zANA re jarA saravALo mAMDajo. moTaro vasAvI tame baMgalA bAMdhyA, khUba kidhA ekaThA nANA re jarA saravALo mAMDajo. ugyAthI AthamyA sudhI dhaMdhAnI jhaMkhanA, uthalAvyA Amatema pAnA re jarA saravALo mAMDajo. khAdhuM pIdhuM ne khUba moja mANI, tRSNAnA pUramAM taNAyA re jarA saravALo mAMDajo. lAvyA'tA keTaluM ne laI javAnA keTaluM, Akhare to lAkaDA ne chANA re jarA saravALo mAMDajo. AtmarAmane jeNe nathI jANyo. saravALe mIMDA mukANA re jarA saravALo mAMDajo. che koNa che konuM ja che tArA dilaDAne pUchI jone re..koNa che konuM ? tArA aMtare vicArI jone re...koNa che konuM ? konA pitA, konI mAtA, konA suta, konA bhAtA, sahu e AvIne jAtA re...koNa che konuM ? pitA kahe putra mAro, jANe AkAzano tAro, ugyo e to kharavAno re....koNa che konuM ? benI kahe vIro mAro, jANe amUlya hIro, hIro e to jhere bhariyo re...koNa che konuM ? patnI kahe mane variyo, e to premI dariyo, dariyo e to khAro re... koNa che konuM ? che 'ATaluM to Apaje che. ATaluM to Apaje bhagavana mane chellI ghaDI, nA rahe mAyA taNA baMdhana mane chellI ghaDI... A jiMdagI moMghI maLI paNa jIvanamAM jAgyo nahIM, aMta samaye mane rahe sAcI samaja chellI ghaDI... jyAre maraNa zaiyA para miMcAya chellI AMkhaDI, tuM Apaje tyAre prabhumaya mana mane chellI ghaDI.... hAtha paga nirbaLa bane ne zvAsa chellA saMcare, o kRpALu Apaje darzana mane chellI ghaDI.. huM jIvanabhara saLagI rahyo saMsAranA saMtApamAM, tuM Apaje zAMtimaya nidhAna mane chellI ghaDI... agaNIta adharma meM karyA tana mana vacana yoge karI, he kSamA sAgara mujane Apaje chellI ghaDI... aMta saMyama AvI mujane nA rahe SaTa duzmano, jAgRtapaNe manamAM rahe tAruM smaraNa chellI ghaDI... che. che "jIvana sajja banAnA tU are o re... are o re...
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 177 [ vairAgyavardhA nara tana ko pAyA hai tUne, nA isako vyartha guvAnA tU, pUjAmeM lagA, bhaktimeM lagA, aura jIvana sajja banAnA TU (2) tU mUThI bAMdhe AyA thA, aura hAtha pasAre jAyegA, kevala dharma sahAyaka hai terA, bAkI saba yahAM raha jAyegA. are.. yaha mahala-makAna tere suMdaratama, tere bhAI-baMdhu aura saba sajjana, sukhameM to hai ye saba sAthI, duHkhame na rahe koI saMgAthI. are. kabhI hAthI huA kabhI ghoDA tU, kabhI ciTI kabhI makoDA tuM, nA jAne pAye kitane tana, muzkilase milA hai yaha nara tane... are. che bAra bhAvanA (paM. zrI daulatarAmajI kRta) zrI muni sakalavatI baDabhAgI, bhava bhoganate vairAgI, vairAgya upAvana mAI, citte anuprekSA bhAI. 1. una cittata samamukha jAge, jima jvalanapavanake lAge, jaba hI jiva Atama jAnai, taba hI jiya zivasukha ThArai. 2. anityabhAvanA : jobana gRha godhana nArI, haya gaya jana AjJAkArI, Indriya-bhoga china thAI, suradhanu capalA capalAI. 3. azaraNabhAvanA : sura asura khagAdhipa jete, mRga jyoM hari kAla dale te, maNi maMtra taMtra bAhu hoI, marate na bacAve koI. 4. saMsArabhAvanA : cahu gati duHkha jIva bhare haiM, parivartana paMca kare hai, saba vidhi saMsAra asArA, yAmeM sukha nAhi lagAra. 5. vairAgyavaSa ] 178 ekatvabhAvanA : zubha-azubha karamala jete, bhoge jiva eka hi te te, suta dArA hoya na sIrI, saba svArathake haiM bhIrI. 6. anyatvabhAvanA : jala-5ya jyoM jiva tana malA, 2 bhinna-bhinna nahi bhelA. to pragaTa jude dhana dhAmAM, kayoM hai Ika mili suta rAmA. 7. azucibhAvanA : pala adhira rAdha mala zailI, kikasa vasAdi hai mailI, nava dvAra bahaiM dhinakArI, asa deha kare kima yArI. 8. AsavabhAvanA : jo yoganakI capalAI tAte hai Asava bhAI! Asava duHkhakAra ghanere, buddhivaMta tirlDa niravere. 9. saMvarabhAvanA : jina puNya-pApa nahi kInA, Atama anubhava cita dInA, tina hI vidhi AvatA roke, saMvara lahi sukha avaloke. 10. nirjarAbhAvanA : nija kAla pAya vidhi jharanA, tAsoM nija kAja na saranA, tapa kari jo karma khipAvai, soI zivasukha darasAvai. 11. lokabhAvanA : kinahU na karI na dhare ko, SaTdravyamavI na hara ko, so loka mAMhi bina samatA, duHkha sahai jIva nita bhramatA. 12. bodhidurlabhabhAvanA : aMtima rIvaka lau kI hada, pAyo anaMta biriyAM pada, para samyajJAna na lAdhau, durlabha nija meM muni sAdhI. 13.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 179 [vairAgyavardhA dharmabhAvanA : jo bhAvamoha hai nyAre, dRga jJAna vRtAdika sAre, sodharma jabe jiva dhAre, taba hI sukha acala nihAre. 14. so dharma munina kari dhariye, tinakI karatUti ucariye, tAko suniye bhavi prAnI, apanI anubhUti pichAnI. 15. vairAgya bhAvanA' (vajanAbhi cakravartIkI ] (kavivara bhUdharadyasajI praNIta) bIja rAkha phala bhogave, jyAM kisAna jaga mAMhi, tyAM cakrI nRpa sukhakare, dharma visAre nAhiM. Iha vidhi rAja kare naranAyaka, bhoge puNya vizAlo, sukha sAgarameM ramata niraMtara, jAta na jAnyo kAla eka divasa, zubhakarmayogase, kSemaMkara muni vaMde. dekhe zrI guruke pada-paMkaja, locana ali AnaMde. 1. tIna pradakSiNA de sira nAyo, kara pUjA stuti kInI, sAdhu samIpa vinaya kara beThaThyo, carananameM diThi dInI. guru upadezyo dharma ziromaNi, suna rAja vairAge, rAja ramA vanitAdika je rasa, te rasa barasa lAge. 2. muni sUraja kathanI kiraNAvali, lagata bharama buddhi bhAgI, bhava tana bhoga svarUpa vicArayo, parama dharama anurAgI. Iha saMsAra mahAvana bhItara, bhrama chora na Ave, janmana marI jarA doM dAjhe, jIva mahA duHkha pAvai. 3. kabahuM jAya narakathiti zuM je, chedana bhedana bhArI, kabahuM pazu paryAya dhare, tahaM vadha-baMdhana bhayakArI. suragatim para saMpatti dekhe, rAga udaya duHkha hoI, vairAgyavaSa ] 10 mAnuSayoni aneka vipatimaya, sarva sukhI nahIM koI. 4. koI iSTa viyogI vilakhe, koI aniSTa saMyogI, koI dIna daridrI dIkhe, koI tana ke rogI. kisa hI ghara kalihArI nArI, ke vairI sama bhAI, kisa hI ke dukha vAhira dIkhe, kisa hI ura ducitAI. 5 koI putra binA nita jhUre, hoya mare taba rovai, khoTI saMtati soM duHkha upaje, kayoM prANI sukha solai. puNya udaya jinake tinake bhI, nAhIM sadA sukha sAtA, yaha jagavAsa yathAratha dekhe, saba hI hai duHkha dAtA. 6. jo saMsAra viSe sukha hotA, tIrthakara karyo tyAge, kAhe ko ziva sAdhana karate, saMyama sau anurAge. deha apAvana asthira ghinAvana, yAmeM sAra na koI, sAgara ke jala so zuci kIje, to bhI zuddha na hoI. 7. sapta kudhAtu bharI mala mUtrase, carma lapeTI sohai, aMtara dekhata yA sama gameM, aura apAvana ko hai. nava mala dvAra cUrve nizi vAsara, nAma liye dina Ave, vyAdhi upAdhi aneka jahAM tahAM, kauna sudhI sukha pAve. 8. poSata to dukha doSa kare ati, sozvata sukha upajAve, durjana deha svabhAva barAbara, mUrakha prIti baDhAve. rAcana yogya svarUpa na yAko, biracana yogya sahI hai, yaha tana pAya mahAtapa kIje, yAmeM sAra yahI hai. 9, bhoga bUre bhava roga baDhAvai, bairI hai jaga jIya ke, berasa hoya vipAka samaya ati, sevata lAge nIke, vaja agni viSa se viSadharase. haiM adhika dukhadAI,
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 181 [ vairAgyavarSA dharmaratnake cora prabala ati, durgatipaMtha sahAI. 10, moha udaya yaha jIva ajJAnI, bhoga bhale kara jAne, jyoM koI jana khAya dhatUrA, so saba kaMcana mAne, jyAM jyoM bhoga saMyoga manohara, mana vAMchita jana pAve, tRSNA nAgina tyoM tyoM DaMke, lahara lobha viSa lAve. 11. maiM cakrIpada pAya niraMtara bhoge bhoga ghanere, to bhI tanika bhaye nahIM pUraNa, bhoga manoratha mere, rAja samAja mahA aghakAraNa, baira baDhAvanahArA, vezyA sama lakSmI ati caMcala, yAkA kauna patyAA. 12. moha mahAripu baira vicAryo, jagajiya saMkaTa DAre, ghara kArAgRha vanitA beDI, parijana hai rakhavAre samyagdarzana jJAna caraNa tapa, ye jiya ke hitakArI, yahI sAra asAra aura saba, yaha cakrI cita dhArI. 13. choDe caudaha ratna navo~ nidhi, aruM choDe saMga sAthI, koDi aThAraha ghoDe choDe, caurAsI lakha hAthI, ityAdika saMpatti bahu terI, jIrNa tRNa sama tyAgI, nIti vicAra niyogI sutako, rAja diyo baDabhAgI. 14. hoya nizalya aneka nRpati saMga, bhUSaNa vasana utAre, zrI guru caraNa dharI jinamudrA, paMca mahAvrata dhAre, dhani yaha rAmaja subuddhi jagottama, dhani yaha dhIraja dhArI, aisI saMpatti choDa base vana, tina pada dhoka hamArI, 15, "parigraha utAra saba, lIno cArita paMtha, nijasvabhAvameM thira bhaye, vajanAbhi nitha.' (c) vairAgyavardhA ] jha hotA. vizva svayaM pariNAma che hotA vizva svayaM pariNAma, kartA bananA duHkha kA dhAma. (Teka) teM nahIM karatA parakA kAma, pa2 tere nahIM AtA kAma, teM terA hI karatA kAma, hUM tere hI AtA kAma. 1. hai' binA nahIM 'nA' kA kAma, 'nA' binA nahIM 'hai' kA kAma, hai' nahIM karatA nA' kA kAma, nA' nahIM karatA hai' kA kAma. 2. sat zakti hai svayaM mahAna, jaDa, cetana donoM bhagavAna, kramabaddha karate apanA kAma, dAyeM bAyaeN 2 samAna. 3. nija ko nija parako para jAna, nija mahimA meM ramatA jJAna, jJAtA dRSTa sahaja mahAna, cit jyoti sukha jJAna nidhAna, 4, Atamako saMbhAlajI' moha nIMdase aba to jagIe, karyo sute behAlajI. kalpita sukhakI duHkhamaya ghaDiyAM, aMdarakA kayA hAlajI. 182 sva-52 samajameM aba hI lagIe, herApherI TAlajI, AnaMdaghanakI amRta-ghaDiyAM, Atamako saMbhAlajI, aho aba to samajha cetana! aho cetana samaya pAkara, kaho! tumane kiyA kayA hai! aho kucha lAbha jIvana kA, ko! tumane liyA kyA hai. 1.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyavarSA ] 183 [ vairAgyavardhA paDA kaya deha ke pIche, vahAM apanA dharA kyA hai! vRthA duniyA ke bhogoM meM, jIvana khone lagA kayA hai. 2. vyavasthita kI vyavasthA ko, phirAne meM lagA kayA hai! aho phirate phirAne meM, kaho! koI phirA kayA hai, 3. kabhI tumane niyama jaga kA, kaho kucha jJAna kiyA kyA hai! aho aba to samajha cetana, vRthA para meM lagA kayA hai. 4. che mamatA taja samatA dharajyo! ) yaha moha mahA dukha khAna, koI mata karajyo, vaha ApA para bebhAna, koI mata karo . 1. yaha krodha mahA zaitAna, koI mata karo , vaha doSa bhayaMkara jAna, koI mata kara. 2. yaha mAna mahA apamAna, koI mata karajyo, yaha doSa meM pradhAna, koI mata karajyo. 3. vaha lobha bigADe yAna, koI mata karajyo, yaha jIvana ko balidAna, koI mata karajyo. 4. vaha kapaTa mahA ajJAna, koI mata karo , vaha zAMti naSTa vidhAna, koI mata karajyo. 5. yaha deha banelI rAkha, mamatA mata karo , yaha vizva aMguSTha dikhAya, samatA citta dharo. 6. zrI sadguru pUjya mahAnu, vaMdana nita karajyo, zrI saddaguru pUjya mahAna, vaMdana nita karajyo. 7. - 184 9 merI AtmA kI mUka pukAra hai kahA mAnale o more bhaiyA, zAMtijIvana banAnA aba sAra hai; tU bana jA bane to paramAtmA, merI AtmA kI mUka pukAra hai. (Teka) mAna burA hai tyAga sajana jo, | vipada kare aura bodha hare; cittaprasannatA sAra sajana jo, vipada hare aura moda bhare; nIti tajane meM terI hI hAra hai, vANI jinavara kI hitakAra hai, tU bana jA bane to paramAtmA, merI AtmA kI mUka pukAra hai. 1. samaya baDA anamola sajana jo, idhara phire to udhara phire; kara nahIM pAyA mUlya sajana jo, samaya gayA nA hAtha lage; gupta zAMti kI yaha bharamAra hai, Inako samajhe to beDo pAra hai; tu bana jA bane to paramAtmA, merI AtmA kI mUka pukAra hai. 2. isa jIvana ko sadya banA, yaha puNya yoga se prApta huA; bAtoM se nahIM kAma sajana, kartavya sAmane khaDA huA;
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ [vairAgyavardhA sukha zAMti kA ye hI dvArA hai zikSA dainika mahA hitakAra hai; tU bana jA bane to paramAtmA, merI AtmA kI mUka pukAra hai. 3. che aMtaHkaraNakA saMzodhana che are tuma iza banate ho, ki jaDa ke bhakata banate ho! are tuma jJAna karate ho, ki katapana dikhAte ho! 1. are tuma nyAya karate ho, ki andhAdhudha mAte ho! are tuma hita karate ho, ki mithyA DhoMga racAte ho! 2. are tuma vIra banate ho, ki dukha se tharatharAte ho! are tuma tyAga karate ho, ki samyapha dAna karate ho! 3. vairAgyavarSA ] che 'satsaMga durlabha che . satsaMga durlabha che, kALa nikRSTa che, evA samayamAM; cetI le cetana: cetyA vinA kema cAlaze ? dravyano abhyAsa karI, tattvano nirNaya karI, samajaNa kharI karI; cetI le cetanA cetyA vinA kema cAlaze ? siddhone yAda karo, svarUpa ciMtavana karo, zivaramaNIne varo; cetI le cetana cetyA vinA kema cAlaze ? ekatvanuM duHkha, bhinnatvanuM sukha, thaI sva sanmukha; cetI le cetana cetyA vinA kema cAlaze ? AthuM mUkatAM mAna, karatAM nijanI pichAna, TaLI jAya ajJAna; cetI le cetanA cetyA vinA kema cAlaze ? zubhane paNa heya jANI, zuddha upAdeya jANI, sAMbhaLI saddaguvANI; cetI le cetana: cetyA vinA kema cAlaze ? saMdhyAnA raMga jevA, puNyanA phaLa tevA, enA Adara kevA; cetI le cetana cetyA vinA kema cAlaze ? Atmagholana karI, pratIti kharI karI, mAtra svadRSTi karI; cetI le cetana: cetyA vinA kema cAlaze ? sat cidAnaMda, AnaMda AnaMda, svarUpa sahajAnaMda; cetI le cetanA cetyA vinA kema cAlaze ? vItyo samaya anaMta, Avyo nA bhavano aMta, puruSArtha karo maheta; cetI le cetana: cetyA vinA kema cAlaze ? bheda vijJAna sAra, nijamAM sukha apAra, jANI saMsAra asAra; cetI le cetana cetyA vinA kema cAlaze ? | $jJAna sUrya udyota hai. 9 jJAna-sUrya udyota hai, jJAyaka suprabhAta; ceto kRtakRtya AtamA, cidAnanda sAkSAtuM. 1. jaga-pariNati niyamita sA, phera sake nahIM koya; nija jJapti ke jora se, nizcaya arihanta hoya. 2. jJAyaka nijarUpa hai, sparzamaya jaDa rUpa; mAna sparzamaya dukhI banyA, zAyaka Ananda rUpa. 3. sadviveka jaba hota hai, naSTa hota pApa; cete svayam AtmA, sambhale Apo Apa. 4.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 187 [ vairAgyavardhA vairAgya ane puruSArtha preraka purANa prasaMga bharata tathA loyamaMDana hAthInI bhavAvalI [zrI svAdhyAyamaMdira, sonagaDhamAM A kathAnuM eka suMdara citra che] gautamasvAmI rAjA zreNIkane kahe che ke he narAdhipati! eka samaye ghaNA munio sahita dezabhUSaNa tathA kuLabhUSaNa kevaLI ke jemano upasarga vaMzasthalagiri upara rAma-lakSmaNe nivAryo hato tathA jemanI sevA karavAthI garuDeMdra rAma-lakSamaNa upara prasanna thaIne emane ApelAM aneka divya zastro vaDe laDAImAM vijaya pAmyA hatA te sura-asurothI pUjya lokaprasiddha te be kevaLI bhagavAna ayodhyAnA nandanavana samAna mahendrodaya nAmanA vanamAM moTA saMgha sahita birAjyA. te samAcAra maLatAM rAma-lakSmaNabharata-zatrudana darzana karavA mATe prabhAte hAthI upara besIne javA mATe udyamI thayA. railokyamaMDana hAthI jene jAtismaraNa thayuM che te AgaLa AgaLa cAle che ane jyAM bane kevaLI parvata upara birAjamAna che tyAM deva samAna zubha cittavALA narottama gayA. kauzalyA, sumitrA, kaikeI, suprabhA e cAre mAtAo sAdhu-bhaktithI tatpara, jinazAsananI sevikA, svarganivAsinIdevI samAna seMkaDo rANI sAthe cAlI nIkaLI tathA sugrIva Adi samasta vidyAdhara mahA vibhUti sahita AvyA. kevaLInuM sthAna dUrathI dekhIne rAma Adi hAthI uparathI nIce utarI gayA, banne hAtha joDI namaskAra karI pUjA karI, potapotAnA yogya sthAne vinayathI beThA. kevaLI bhagavAnanI divyadhvanimAM A rIte vyAkhyAna AvyuM ke dharma ja pUjya che, je dharmanuM sAdhana kare e ja paMDita che. A dayA mULa dharma mahAkalyANanuM kAraNa jinazAsana sivAya bIje vairAgyavaSa ] kayAMya nathI. je prANI jinapraNIta dharmamAM rasa le te vailokyanA agrabhAge paramadhAmamAM birAje che. A jinadharma parama durlabha che. A dharmanuM mukhya phaLa to mokSa che tathA gauNa phaLa svargamAM indrapada tathA pAtALamAM nAgendrapada tathA pRthvI upara cakravartI Adi narendrapada che. AvI rIte kevaLI bhagavAne dharmanuM nirUpaNa karyuM. kevaLInA vacano sAMbhaLIne manamAM prasannatA thaI. te vacano vairAgya utpana karavAvALA tathA rAgAdino nAza karavAvALA hatA, kema ke rAgAdi saMsAranuM kAraNa che tathA samyagdarzana-jJAna-cAritra mokSanuM kAraNa che. pachI bhaktithI vaMdana karIne lakSmaNe pUchyuM ke he prabho! vailokyamaMDana hAthI gajabandhanane toDAvI khUba ja krodhita thayo ane pachI zIdhra zAMta thaI gayo tenuM zuM kAraNa? tyAre kevaLI bhagavAne kahyuM ke pahelAM to A hAthIne lokonI bhIDa joI madonmatatAnA kAraNe kSobha thayo tyArabAda bharatane joI pUrvabhavanuM smaraNa thatAM zAMta thaI gayo. cothA kALanI zarUAtamAM bhagavAna RSabhadeva thayA. temaNe rAjyAdi samasta parigrahano tyAga karI munidIkSA grahaNa karI temanI sAthe cAra hajAra rAjAo paNa parigraha tyAgI muni thayA; teo pariSaha sahana nahi karI zakavAthI vratabhraSTa thaI, svecchAcArI thayA. bharatanA putra mArIce paNa bhraSTa thaI trIdaMDIno veSa dhAraNa karyo, te vakhate sUryodaya caMdrodaya nAmanA be rAjaputroe dIkSA laI cAritrabhaSTa thaI mArIcanA mArge kudharmanuM AcaraNa karI aneka bhavomAM janmamaraNa karyA. eka vakhata candrodayano jIva karmanA udayathI nAgapura nAmanA nagaramAM rAjA haripatinI rANI manolatAnA garbhamAM upayo. kulaMkara nAmano rAjA thaI teNe ghaNA samaya sudhI rAjaya karyuM. sUryodayano jIva aneka bhava bhramaNa karI te ja nagarImAM
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 189 [ vairAgyavardhA vizvanAmAM brAhmaNanI agnikuMDa nAmanI strIne zrutirata nAmano putra thayo. A rIte zrutirata purohita pUrva janmanA snehathI rAjA kulakarane priya thaI paDyo. eka divasa rAjA kulakara tApasIo pAse jaI rahyo hato. rastAmAM abhinandana nAmanA muninA darzana thayA. te muni avadhijJAnI hatA tathA sarva lokonA hita karavAvALA hatA. temaNe rAjAne kahyuM ke tArA dAdA sarpa banyA che, te tApasIonA lAkaDA vacce che. jyAre tApasI lAkaDA phADaze tyAre tuM e sarpanI rakSA karaje. kulakara rAjA tyAM gayA ne munie kahyuM hatuM tema sarpane bacAvyo tathA tApasIono mArga hiMsArUpa jANyo, tenAthI udAsa thaI munivrata dhAraNa karavAnI icchA thaI tyAre pApakarmI zrutirata purohite kahyuM, he rAjana! tArA kuLamAM to vedono dharma cAlyo Ave che tathA tApasa ja tArA guru che ane tuM rAjA haripatino putra che to vedamArganuM AcaraNa kara, jinamArga nahi Acara. putrane rAjya soMpIne tuM vedokta vidhi vaDe tApasanA vrata dhara. huM tArI sAthe tapa karIza. A rIte pApI purohite mUDhamati kulaMkaranuM mana jinamArgathI pheravI dIdhuM. kulaMkaranI strI sudAmA parapuruSASakta hatI. eNe vicAryuM ke rAjA mArA kukarmo jANI duHkhI thaIne tapa dhare che eTale tapa kare ke na kare ane kadAca mane mAre to! ethI pahelAM huM ja ene mArI nAkhuM. A rIte vicArI teNe rAjA tathA purohitane bhojanamAM viSa ApIne mArI nAkhyA. te marIne nikuMjiyA nAmanA vanamAM pazughAtaka pApathI baMne suvara banyA, pachI baMne deDakA thayA, uMdara thayA, mora, sarpa, kukaDA Adi thayA tathA tiryaMca yonimAM bhamyA. purohita zrutiratano jIva hAthI thayo tathA rAjA kulakarano jIva deDako thayo ane hAthInA paga nIce dabAIne maryo. vaLI deDako thayo ne pANI vagaranA sarovaramAM vairAgyavarSa ] upayo, ene kAgaDAe mArI khAdho. pharI te kukaDo banyo. hAthI marIne bilADo thayo, teNe kukaDAne mAryo. kulakarano jIva traNa janma kukaDo thayo ane purohitano jIva bilADo thayo, te kulakaranA jIva kukaDAne khAI gayo. ghaNA samaya bAda teo zizumAra jAtinA maccha thayA to mAchImAre jALamAM pakaDI kuhADIthI mArI nAkhyA. baMne marIne rAjagRhI nagarImAM brahAlanAmA brAhmaNanI strI ulkAnI kUkhe putra janamyA. purohitanA jIvanuM nAma vinoda tathA kulakaranA jIvanuM nAma ramaNa rAkhyuM. te baMne khUba garIba tathA vidyA rahita hatA. tethI ramaNe paradeza jaIne vidyA bhaNavA vicAryuM. te gharathI nIkaLIne pRthvImAM cAre tarapha bhamatAM bhamatAM cAre vedo tathA vedonA aMga zIkhyo. ghaNA samaya bAda rAjagRhI nagarImAM AvI pahoMcyo. bhAIne maLavAnI ghaNI abhilASA hatI paraMtu nagarImAM pahoMcatA sUryAsta thaI gayo. AkAzamAM meghapaTalanA yogathI khUba ja aMdhakAra thaI gayo eTale eka jUnA bAgamAM eka yakSanA maMdiramAM beTho. tenA bhAI vinodanI samidhA nAmanI kulaTA strIe eka azokadara nAmanA puruSa sAthe Asakta banIne tene maLavA thakSanA maMdiramAM AvavA saMketa karela, azokadattane to mArgamAM koTavALa pakaDI lIdho. azokadattanA durAcAranI jANa thatAM vinoda hAthamAM khaDaga laIne tene mAravA yakSanA maMdiramAM Avyo ane potAnA bhAI ramaNane ja azokadatta samajIne mArI nAkhyo. aMdhArAmAM najara na paDI ke koNa maryuM. ramaNa marI gayo ne vinoda ghare Avyo. thoDA samaya bAda vinoda paNa marI gayo. e rIte bane aneka bhava karatAM rahyAM. tyArabAda vinodano jIva to sAlavanamAM jaMgalI pADo thayo tathA ramaNano jIva AMdhaLo rIMcha thayo. baMne dAvAnaLamAM marI
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 191 [ vairAgyavardhA gayA. marIne baMnenA jIva girivanamAM bhIla thayA. tyAMthI marIne haraNa thayA to bhIle jIvatA pakaDayA. baMne ati suMdara hatA. trIjA nArAyaNa svayaMbhUtie zrI vimalanAthajInA darzana karIne pAchA AvatA te suMdara haraNane joIne baMne laI lIdhA tathA jinamandiranI bAjumAM rAkhyA. rAjadvArathI emane icchAnusAra bhojana maLe tathA muninA darzana kare, jinavANInuM zravaNa kare. temAM ramaNano jIva (kulakarano jIva) mRga hato te samAdhimaraNa karI svargalokamAM gayo tathA vinodano jIva purohitano jIva) te ArtadhyAnathI tiryaMcagatimAM bhamyo. jaMbUdvIpanA bharatakSetramAM kaMpilyAnagarano dhanadatta nAmano vaNIka bAvIsa koTi dInArano svAmI hato. te vaNIkanI vAruNI nAmanI strInA garbhathI ramaNano jIva je deva thayo hato te bhUSaNa nAmano putra thayo. nimittajJAnIe tenA pitAne kahyuM ke A tamAro putra jinadIkSA dhAraNa karaze. tethI pitA ciMtAtura thayA, pitAne putra upara khUba ja prema. tethI ene gharamAM ja rAkhe, bahAra nIkaLavA na de, dareka prakAranI sAmagrI tenA mATe gharamAM ja maujUda hatI. te bhUSaNa suMdara strInuM sevana karato, vastra, AhAra, sugandhAdi vilepana karI gharamAM sukhathI raheto. tenA pitA seMkaDo manoratha karIne putra pAmyA hatA ane eka ja putra hato. pUrva janmanA snehathI pitAne prANothI paNa pyAro hato. pitA to vinodano jIva ane putra te ramaNano jIva, pahelAM baMne bhAI hatA te A bhavamAM pitA-putra thayA. saMsAranI gati vicitra che. A prANI kaThaputalI samAna nAce che. saMsAranuM caritra svapnanA rAjya samAna asAra che. eka divasa bhUSaNa prabhAta samaye duMdubhi zabdono avAja tathA AkAzamAM devonuM Agamana joIne Azcarya pAmyo. vairAgyavarSA ] te svabhAvathI komaLa cittavALo dharmanA AcAro sahita mahA harSathI bharelo baMne hAtha joDI namaskAra karato zrIdhara kevaLIne vaMdanA karavA jaldIthI jaI rahyo hato tyAM sIDhIthI nIce utaratAM sarpanA DaMsathI marIne cothA svargamAM mahendra nAmano deva thayo. tyAMthI cyavIne puSkara dvIpamAM candrAditya nAmanA rAjA prakAzayazanI rANI mAdhavInA kUkhe jagadyuta nAmano putra janmyo. yauvana avasthAmAM rAjya lakSmI prApta thaI paraMtu saMsArathI ati udAsa hovAthI rAjyamAM mana na lAgyuM. enA vRddha maMtrIe kahyuM ke A rAjaya tamArA mULakramathI cAlyuM Ave che to enuM pAlana karo, tamArA rAjyanI prajA sukhI thaze. tethI maMtrInA haThathI teNe rAjya karyuM. rAjya vakhate paNa te sAdhunI sevA karato. tethI munidAnanA prabhAvathI marIne devakuru bhogabhUmimAM Upajyo. tyAMthI izAna nAmanA bIjA svargamAM deva thayo. cAra sAgara be palya sudhI devalokanA sukha bhogavI devAMganAonA vRdamAM nAnA prakAranA bhoga bhogavI tyAMthI cyavIne jambudvIpanA pazcima videhamAM acala nAmanA cakravartInI ratnA nAmanI rANIno abhirAma nAmano putra thayo. te mahA guNavAna ane ati sundara hato, tene dekhI sarva lokone AnaMda thato. te bAlyAvasthAmAM ja ati virakta jinadIkSA dhAraNa karavA icchato ane pitA tene gharamAM ja rAkhavA icchatA. traNa hajAra rANI tene paraNAvI. paraMtu te viSaya sukhane viSa samAna jANato. kevaLa muni thavAnI ja icchA hatI. paraMtu pitA tene gharanI bahAra nIkaLavA na de. paraMtu te mahAbhAgya, mahA zIlavAna, mahA guNavAna, mahA tyAgI, strIono anurAgI na hato. strIo aneka prakAranA rAga upajAvanArA vacana bole tathA aneka prakAranI sevA kare to paNa tene saMsAranI mAyA kIcaDa samAna
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 193 [vairAgyavardhA lAgatI. jevI rIte kIcaDamAM paDelAM hAthIne teno pakaDanAra manuSya aneka prakArathI lalacAve paraMtu hAthIne kIcaDa na ruce evI rIte tene jagatanI mAyA na ruci. zAMtacitta te pitAnI icchAthI ati udAsa thayo. gharamAM rahIne strIo vacce rahIne paNa tIvra asidhArA vrata pALato. strIonI vacce rahIne zIlavrata pALavuM. temano saMsarga na karavo tenuM nAma asidhArAvrata. motIonA hAra, bAjubaMdha, mukuTAdi aneka prakAranA AbhUSaNa pahere chatAM AbhUSaNono prema nahIM. te mahAbhAgya siMhAsana upara besIne potAnI strIone jinadharmano upadeza Ape. traNakALamAM jinadharma samAna bIjo koI dharma nathI. A jIva anAdikALathI saMsAramAM bhaTakyA kare che, A to koI puNya karmanA yogathI manuSyadeha maLyo che. A vAta jANIne koNa evo puruSa saMsArarUpI kUvAmAM paDe athavA koNa vivekI jhera pIve athavA pahADanA zikhara para koNa buddhimAna sUvAnuM rAkhe athavA maNinI prApti mATe koNa paMDita nAganuM mastaka hAthathI sparze? e vinAza karavAvALA kAma-bhoga pratye jJAnIne kyAMthI rAga Upaje? eka jinadharmano prema ja mahA prazaMsA yogya tathA mokSanA sukhanuM kAraNa che vagere pAramArthika upadezarUpa vANI sAMbhaLIne strIonuM mana paNa zAMta thaI gayuM tathA nAnA prakAranA vrata-niyama dhAraNa karyA. zIlavAna rAjAe tenI strIone paNa zIla viSe dRDhatA rAkhavAnuM zIkhavyuM. mana tathA indriyone jItI te samyagdaSTi nizcala citta mahAdhIra-vIre coMsaTha hajAra varSa sudhI kaThina tapa karyuM. ghaNA samaya bAda samAdhimaraNa karI paMca namaskAramaMtranuM smaraNa karatAM karatAM dehano tyAga karyo tathA chA brahmottara svargamAM apAra Rddhino dhAraka deva thayo. bhUSaNanA bhavamAM je teno pitA dhanadatta zeTha hato-vinoda vairAgyavaSa ] brAhmaNano jIva te mohanA yogamAM aneka kuyonimAM rakhaDato jambudvIpamAM bharatakSetramAM podana nAmanI nagarImAM agnimukha nAmanA brAhmaNanI zakunA nAmanI strIne mRdumati nAmano putra thayo. nAma to mRdu paraMtu svabhAvathI ati kaThora; duSTa, mahA jugArI, avinayI tathA aneka prakAranA aparAdhothI bharelo durAcArI thayo. lokonA kahevAthI mAtA-pitAe gharamAMthI kADhI mUkyo. te rakhaDato rakhaDato eka vakhata podanapura nagaramAM Avyo. koI ekanA ghare pANI pIvA aMdara gayo to eka brAhmaNI raDatI hatI, teNe raDatAM raDatAM pANI pIvaDAvyuM, ThaMDuM-mIThuM pANI pIne teNe brAhmaNIne pUchyuM ke tuM zA mATe raDe che? to brAhmaNIe kahyuM ke tArA jevo mAro paNa eka putra hato tene meM gusso karIne gharamAMthI kADhI mUkyo che. tane dekhIne mArA putranI yAda AvatAM AMsu Ave che. tyAre te raDato raDato kahevA lAgyo ke he mAtA! tuM raDa nahIM, tAro putra te huM ja chuM, brAhmaNIe tene putra jANI rAkhI lIdho eTale mohavaza tenA stanomAMthI dUdha jharavA lAgyuM. te mRdumati tejasvI, rUpavAna, strIonA mana haranAro, dhUrtono ziromaNi, jugAramAM sadA jItanAro, dareka kaLA viSe jANanAro, kAma-bhogomAM Asakta, eka vasaMtamAlA nAmanI vezyAne ati priya hato. eka divasa mRdumati zazAMka nagaranAM rAjamahelamAM corI karavA gayo. rAjA nandivardhananuM caMdramukhasvAmInA mukhethI dharmopadeza sAMbhaLI mana vairAgyathI bharAI gayuM hatuM. teNe tenI rANIne AvIne kahyuM ke he devI! meM mokSasukhanA devAvALA muninA mukhethI dharmopadeza sAMbhaLyo ke A indriyonA viSaya jhera samAna duHkhadAyI che, tenuM phaLa naraka-nigoda che. huM jinezvarI dIkSA dhAraNa karIza. tuM duHkhI nahIM thatI. AvI rIte strIne zikSA deto sAMbhaLIne mRdumati
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 195 [ vairAgyavarSA cora tenA manamAM vicAravA lAgyo ke juo! A rAjaRddhi choDIne munivrata dhAraNa kare che ane huM pApI bIjAnuM dhana corI karuM chuM. dhikkAra che mane! AvuM vicAra karI nirmaLa citta thaIne sAMsArika viSaya bhogothI udAsa thayo. svAmI caMdramukha pAse jaIne badhA parigrahano tyAga karI jinadIkSA dhAraNa karI. teo mahA kaThina tapa karatAM ne ati thoDo AhAra letA hatA. durganAmagirinA zikhara para guNanidhi nAmanA muni cAra mahinAthI upavAsa karatA hatA. teo sura-asura tathA manuSyo dvArA stuti karavA yogya mahA Rddhi dhArI cAraNa muni hatA. teo comAsAnA cAra mahinA pUrNa karI AkAzamArge bIjI jagyAe cAlyA gayA tathA mRdumati muni AhAra mATe durganAmagiri samIpa AlokanagaramAM AvyA. pRthvI upara jotAM jotAM jatAM hatA, tyAM nagaravAsIoe jANyuM ke A to te munirAja che je cAra mahinA sudhI giri-zikhara para tapa karatAM hatAM. Ama jANIne nagarajanoe khUba ja bhakti karI, pUjA karI tathA khUba ja suMdara bhojana ApyuM ane ghaNI stuti karI. mRdumati munine thayuM ke guNanidhi munirAja giri para rahyAM hatA temanA bharoMse mArI prazaMsA thAya che eTale mAnathI temaNe mauna dhAryuM. lokone na kahyuM ke huM te mahA- muni nathI, te muni bIjA che. tema ja guru pAse jaine paNa mAyA dUra na karI, prAyazcita na lIdhuM, eTale tiryaMcagatinuM kAraNa thayuM; tapa ghaNuM karyuM hatuM tethI A paryAya pUrI karI chaThThA devalokamAM jyAM abhirAmano jIva deva thayA hatA tyAM ja te gayo. pUrva janmanA snehathI tene ghaNo prema Upajyo. baMne samAna RddhidhAraka ghaNI devAMganAonI vacce sukha-sAgaramAM magna baMne sAgaro sudhI sukhathI rahyA. abhirAmano jIva bharata thayo tathA mRdumatino jIva 196 vairAgyavAM ] svargathI cyavIne mAyAcAranA doSathI A jaMbUddIpanA bharatakSetramAM A ati suMdara hAthI thayo. samudranI gAja samAna jenI garjanA che tathA pavana samAna jenI gati che, ati madonmatta tathA caMdramA samAna ujjvaLa dAMta che jenA tathA gajarAjonA sarva guNothI saMpanna che je vijayAdika hasti vaMzamAM teNe janma lIdho. mahA kAMtino dhAraka, airAvata samAna, svachaMda siMha-vAgha Adino haranAro, mahA vRkSone ukheDanAro, parvatonA zikharone toDanAro, vidyAdharothI na pakaDAya to bhUmigoriyonI to zuM vAta! tenA vAsathI siMhAdi nivAsa choDI bhAgI gayA-Avo prabaLa gajarAja girinA vanamAM nAnA prakAranA phaLa-phUlano bhojana karato, mAnasarovaramAM krIDA karato aneka hAthIo sAthe vihAra karato. kyAreka kailAsamAM vilAsa karato to kyAreka gaMgAnA manohara pANImAM krIDA karato, tathA aneka vana-giri-nadI-sarovaromAM suMdara krIDA karato, hajAro hAthaNI sAthe ramata karato, aneka hAthIonA samUhano ziromaNi svacchaMda vicarato, megha samAna garjanA karato, mada jharato evo A hAthI eka divasa laMkezvare joyo tathA vidyAnA parAkramathI ene vazamAM karyo tathA enuM trailokyamaMDana nAma rAkhyuM. abhirAmano jIva bharata tathA mRdumatino jIva A hAthI temane caMdrodaya-sUryodayanA janmathI laIne anekabhavathI saMbaMdha che eTale A bhavamAM paNa bharatane joIne pUrvabhava yAda AvatAM hAthI zAMta thaI gayo. bharata bhogothI dUra rahyo, mohathI dUra rahyo. have munipada dhAraNa karavA icche che ane A ja bhave nirvANa prApta karaze, vadhAre bhava nahIM kare. RSabhadevanA samayamAM A baMne sUryodaya tathA candvodaya nAmanA be bhAI hatA. mArIcanA bharamAvAthI mithyAtvanuM sevana karI ghaNA kALa sudhI saMsAramAM
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAcakonI noMdha 197 [ vairAgyavarSA rakhaDyA, tra-sthAvara yonimAM paNa jaI AvyA. candrodayano jIva keTalA bhava bAda rAjA kulaMkara pachI ramaNa brAhmaNa, ghaNA bhavo bAda samAdhimaraNa karavAvALo mRga, deva pachI bhUSaNa nAmano vaizyaputra, pachI svargamAM gayo, pachI jagadyuti nAmano rAjA thayo, tyAMthI ravIne bhogabhUmimAM, tyAMthI bIjA svargamAM deva, tyAMthI mahAvidehakSetramAM cakravartIno putra abhirAma thayo. tyAMthI chaThThA svargamAM deva, devamAMthI bharata nareMdra-te caramazarIrI che, have vadhAre bhava nahIM dhare. sUryodayano jIva ghaNA kALa sudhI rakhaDato rAjA kulaMkarano zrutirata nAmano purohita thayo tathA ghaNA janmo bAda vinoda nAmano vipra thayo, tyAMthI AdhyAnathI marIne mRga thayo. ghaNA janmo bAda bhUSaNano pitA dhanadatta nAmano vaNika, tyAMthI mRdumati nAmano muni, potAnI prazaMsA sAMbhaLIne mAna poSavA mAyAcArathI zaMkA dUra na karI tethI tapanA prabhAvathI pahelAM chaThThA svargamAM deva thayA pachI tyAMthI vIne railokyamaMDana hAthI thayo. have zrAvakanA vrata dhArIne deva thaze. A rIte jIvonI gati-durgati jANIne indriyonuM sukha vinAzaka jANI viSama vanane tajI jJAnI puruSa dharmanI ArAdhanA kare che. je prANI durlabha manuSyadeha pAmIne paNa jinabhASita dharma nathI karatA, te anaMtakALa sudhI saMsAramAM rakhaDe che, AtmakalyANathI dUra rahe che. jinavaranA mukhamAMthI nIkaLelo dayAmaya dharma mokSa prApta karAvavA samartha che, tenA jevo bIjo koI dharma nathI.