Book Title: Pragnapana Sutra Part 02
Author(s): Haribhadrasuri, Shyamacharya
Publisher: Jinshasan Aradhak Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600295/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arham yAkinImahattarAsUnu-AcAryavaryazrIharibhadasUrivivRttaM zrIzyAmAcAryavareNyaviracitam prajJApanAsUtram (bhAga:-2) - samatAsAgarapaMnyAsazrIpadmavijayapuNyasmRtau bamAlAyAma punaHprakAzanaprerakAH - prAcInazrutoddhAraka pa.pU.AcAryadevazrImadvijayahemacandrasUrIzvarAH Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi.saM. 2067 prakAzakaH zrIjinazAsana ArAdhanA TrasTa bI.sI. jarIvAlA, du-6, badrikezvara sosAyaTI, marInaDrAIva, I ror3a, mumbaI - 400002 * zrutasamuddhArasahayogI * zrI muni-supArzva - zAnti TrasTa, izA pelesa, pUnA, ArAdhaka zrAvikA jJAnanidhiH prerakA:-pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijayamuktiprabhasUrIzvarAH - - vIra saM. 2537 etadgranthasvAmitvaM zrIjaina zvetAmbaramUrtipUjakasaGghasyaiva, etadgranthapaThanapAThanAdhikArI kRtayogodvahano gurvanujJAtaH zramaNa eva / mudra:- zivapA khoiseTa prinTarsa hudhezvara mahAvAha zenaH 078-25623828, 25925678 // 2 // Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // namo namaH zrIjinazAsanAya // paramakAruNika zrIzyAmAcAryavareNyaviracitamAgamasUtramidaM yAkinImahattarAsUnu-AcAryavarya zrIharibhadrasUrisUtritapradezavyAkhyAsahitaM bhaviSyati bhavyaM bhavyajIvAlambanamiti sAnandaM punaH prakAzyate / punaHprakAzanapuNyAvasare'smin pUrvaprakAzaka zrIjainapustakapracArasaMsthAyAH kRtajJatayA saMsmRtiM vidadhAmaH / trizatAdhikazAstrapunaruddhAraprerakANAM viharamANajina zrIsImandharasvAmyupAsakAnAM vairAgyadezanAdakSa - AcAryadeva - zrImadvijayahemacandrasUrIzvarANAM puNyapreraNayA samatAsAgarapaMnyAsapravarazrIpadmavijayapuNyasmRtau zrIjinazAsana ArAdhanA TrasTagrathitAyAM prAcInazrutasamuddhArapadmamAlAyAM SaTcatvAriMzattamaM padmamidaM sAnandaM samarpayAmaH zrI zramaNasaGghAyeti zam / - zrIjinazAsana ArAdhanATrasTa 113 11 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Wan .. kRpAvA .. // siddhAntamahodadhi-saccAritracUDAmaNi-suvizAlagacchasarjaka-AcAryadevazrImadvijaya-premasUrIzvarAH nyAyavizArada-vardhamAnataponidhi-gacchAdhipati-AcAryadevazrImadvijaya-bhuvanabhAnusUrIzvarA: samatAsAgara-saMyamasamarpaNAdiguNagaNArNava-pa. pU. paMnyAsapravarazrI-padmavijayagaNivarA: Wan .. AjJAprasAdaH ..Wan siddhAntadivAkara-gItArthagacchAdhipati-AcAryadevazrImadvijaya-jayaghoSasUrIzvarA: ma.. preraNApIyUSam .. // vairAgyadezanAdakSa-prAcInazrutoddhAraka-AcAryadevazrImadvijaya-hemacandrasUrIzvarA: // 4 // Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ama Wan zrI jinazAsana sukRta mukhya AdhArastaMbha) 1) zrI nayanabAlA bAbubhAI jarIvAlA parivAra ha. lInAbena caMdrakumAra jarIvAlA-muMbaI. 2) zrI mUlIbena aMbAlAla zAha parivAra ha. ramAbena puMDarIkabhAI zAha, khaMbhAta-muMbaI. 3) zrI nayanabAlA bAbubhAI jarIvAlA parivAra ha. zobhanAbena manIzabhAI jarIvAlA-muMbaI. 4) zrI sAyarakaMvara yAdavasiMhajI koThArI parivAra ha. mInAbena vinayacanda koThArI Wan zrI jinazAsana sukRta AdhArastaMbha) 1) zrI kamalAbena kAMtilAla zAha parivAra ha. bInAbena kIrtibhAI zAha (ghATakopara-sAMghANI) 2) zrI jAgRtibena kauzikabhAI bAvIsI., DAlInI jayakumAra mahetA, mheMka Wan zrI zrutIddhAra mukhya AdhArastaMbha) 1) zrI mATuMgA zve. mU. jaina saMgha - muMbaI 2) zrI aThavAlAinsa zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha,zrI phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa - surata IIAII Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 1) zrI ke.pI. saMghavI cerITebala TrasTa saMcAlita zrI pAvApurI tIrtha jIvamaitrI dhAma OM zrI zrutIdvAra AdhArastaMbha 2) zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdira - pATaNa 3) zrI manapharA zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha -manapharA. (prerakaH pa.pU. A. zrImad vijayakalApUrNasUrIzvarajI ma.sA. nA ziSya pa.pU. A. kalAprabhasUrIzvarajI ma.sA.) 4) zrI govAliyA Tenka jaina saMgha muMbaI 5) zrI navajIvana zve. mU. jaina saMgha muMbaI * 6) zrI naDiyAda zve. mU. jaina saMgha - naDiyAda 7) zrI bAbubhAI sI. jarIvAlA cerITebala TrasTa, ha. zrI AdinAtha jaina saMgha nijhAmapurA, vaDodarA 8) zrI zaMkhezvara pArzvanAtha zve. mUrti . tapAgaccha jaina saMgha - zrI jayAlakSmI ArAdhanA bhavana ghATakopara (pUrva), muMbaI 9) zrI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha sAyana (ziva), muMbaI 10) zrI riddhi-siddhi vardhamAna hAiTsa zve. mU. jaina saMgha, bhAyakhalA, muMbaI 11) zrI muluMDa zve. mU. tapAgaccha samA 12) zrI AdinAtha sosAyaTI jaina Tempala TrasTa, puNe (preraka: pa.pU.paM. aparAjita vi. gaNivarya) OM zrI zAsana rajatastaMbha * 1) sva. mAtuzrI tArAbena caMdulAla zAhanA AtmazreyArthe zrI haMsAbena jayezabhAI caMdulAla zAha, amadAvAda 2) zrI nayanabhAI manasukhalAla zAha, surata ** IIBII Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIprajJApano pAGgam 12 zarIra0 ************* AcAryapurandarazrIharibhadrasUrisUtritapadezavivaraNayutaM audAri * kaadishriirshriiprjnyaapnopaanggm| kharUpam // (uttarArdham) sAmprataM dvAdazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarapade sattvAnAmasatyAdibhASAvibhAgopadarzanaM kRtaM, iha punabhASAyA eva zarIrAyattatvAt, zarIraprabhaSA bhASetyatraiva pratipAditatvAt , tathA 'giNhati ya kAieNaM nisirati taha vAieNa jogeNaM'ti, anyatrApyuktasvAccharIraprabhavA, tadvibhAgopadarzanAyedamArabhyata iti, iha cedamAdAveSa praznanirvacanaM, AdisUtra-gotamA! paMca sarIrayA paNNattA taMjahA-orAliyesyAdi, tatrotpattisamayAdArabhya pratikSaNameva zIryata iti zarIraM, tatraudArikamiti kaHzabdArthaH? udAraM pradhAna, 4 udAramevIdArika, prAdhAnyaM cAsya tIrthakaragaNadharazarIrApekSayA, tato'nyatna pradhAnataramasti, prAkRtazailyA morAliyaM, tatra orAlaM nAma | vistarAlaM, vizAlaMti vA, jaM bhaNitaM hoti, kaha? taM sAtiregajoyaNasahassamapaTTitappamANamorAliyaM,annameihamettaMNasthi,veubdhiyaM hojAtA tu aNavaTThiyappamANaM bhavaTThiya puNa paMcadhaNusayAI ahesattamAi,imaM puNa avaTThiyappamANaM sAtiregaMjoyaNasahassaM vanaspatyAdI(tI)nAmiti, athavaurAlikaM, uralaM nAma svaspapradezopacitatvAt bRhattvAba bheMDavat, athavaurAlika, urAlaM nAma mAMsasthimajAdyavabaddhaM vA yaduktaM ca-"tathodAramurAla, urAlaM mahad vinneyaM, 'odAriyaMti paramaM paDuna tityesarasarIraM,' bhaNNati ya-'orAlaM vittharavaMta, vaNassaI pappa 'evatiyaM || Nathi aNNaM padahamettaM visAlaM // 1 // "ti, orAla thevapadesopacciyati mahalaga jaha bheMDaga? maMsaTihArUbaddhaM bhorAlaM samayaparibhAsA,* // 1 // Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIprajJApanopAGgam 12 zarIra idAnIM vaikriyaM, tatra vi vividhA viziSTA vA kriyA, vikriyAyAM bhavaM baiMkriya, uktaM ca-" vivihA visiTThayA vA kiriyA eI ya jaM | bhava tamiha / veubdhiya taya puNa nArakadevANa sahajamma, // 1 // " yogavalenAhiyata isyAhAraka, uktaM ca-" kajaMmmi samuppanne audAri| suyakevaliNA visiTThaladie / jaM pattha Aharijati bhaNati AhAragaM taM tu // 1 // " kAryANi vA'mUni " pANidayara riddhidarisaNastha 2 || kAdizarIra| atthovagahaNahetuM 3 vA saMsayabocchedatthaM 3 gamaNaM jiNapAyamUlaMmi // 1 // " kAryaparisamAptau ca punarmucyate, yAcitopakaraNavat, svarUpam // tathA tejaso bhAvo taijasaM uSmAdiliMgasiddhamiti' uktaM ca-"sabvassa uNhasiddha rasAdiAhArapAgajaNaNaM ca / teyagaladdhinimittaM teyaga hoi nAyavvaM // 1 // " tathA karmaNo vikAraH kArmaNaM sakalazarIrakAraNamityarthaH, uktaM ca-"kammaviyAro kammaNamaTTaviha vivittakammaNipphaNaM / sabvesi sarIrANaM kAraNabhUyaM muNeyabvaM // 1 // " atrAha-kiM punarayamaudArikAdiHkama iti? atrocyate paraM paraM pradezasaumyAt paraM paraM pradezabAhulyAt paraM paraM pramANopalabH pratyakSopalabdhatvAt prathitatvAccaudArikAdikaH kramaH, tANi ya sarIrAI jIvANaM baddhamuttAI dabbakhettakAlabhAvahiM sAhijjati, dravyapramANaM vakSyati abhavyAdibhiH, kSetreNa zreNipratarAvinA, kAlenAthalikAdinA, bhAvo dravyAntargatatvAnna sUtraNoktaH sAmAnyalakSaNatvAca, varNAdInAmanyatroktatvAt , orAliyA duvihA baddhallayA mukallayA ya, baddhaM gRhItamupAtamityanarthAntaraM, muktaM tyaktaM kSiptaM samujjhitamastamityanAntarra. tattha baddhellayA asaMkhijayA asaMkhijjAhiM ussappiNiosappiNihiM avahIraMti kAlato, khittato asaMkhijjA logA, etaM suttaM, idAnImarthaH, Na saMkhejA asaMkhijjA, Na tIraMti saMkhAtuM gaNiteNa jahA ettiya mAsa mittA] koDIppamihaNAtovi kAlAdIhiM sAhijjati, kAlato tAva samara 2 ekakaM sarIraM samavahIramANamasaMkhejAhi ussappiNIossappiNIhiM avahIraMti, jaM bhaNiyaM asaMkhijANaM ossappiNiosappiNINaM jAvaiyA samayA evatiyA orAliyA sarIrA baddhallayA khettao parisaMkhANaM asaMkhijjA logA bhavaMti, ogAhaNAhiM ThavijaMti, tehiM jai vi ekeka padese sarIramekeka Thavijjati to vi asaMkhijA loyA bhavati, kiMtu avasiddhatadosapariharaNatthaM appaNappaNiyAhiM ogAhajAhiM uvijaMti, Aha-kahamaNaMtANamogaliyasarIrANaM asaMkhejjAI orAliyasarIrAI bhavaMti? Ayariya Aha-patteya sarIrA a // 2 // . Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prajJApano pAGgam 12 zarIra0 saMkhejA, tesiM sarIrAvi tAvaiyA ceva, je puNa sAharaNA te arNatA, sesiM aNaMtANavi pakkekamorAliyaM kAuM asaMkhijjA sarIrA || bhavaMti, evamorAliyA baddhellayA asaMkhejjA, mukkollayA aNaMtA, kAlaparisaMkhANaM arNatANaM ussappiNIosappiNINaM samayarAsi- audArippamANamittAI. khettao parimANaM aNaMtANaM logappamANamittANaM khaMDANaM padesarAsippamANamettAI, davao parisaMkhANaM aNaMtabhava kAdizarIrasiddhiyajIvarAsIo aNaMtaguNAI, to kiM siddharAsippamANamittAI hojA? bhaNNati siddhANamaNaMtabhAgamittAI, Aha-to kiM svarUpam // | parivaDiyasammadiTThIrAsippamANAI hojA te ?, tesiM doNhavi rAsINa majjhe paDhijaMtitti kAuM, bhaNNati jai tappamANAI hojAI | to tesiM ceva niheso hoto, tamhA Na tappamANAI, to kiM tesiM hiTThA hojA!, uvariM hojA?, bhaNNati, kayAi heTThA kayAi ubariM hojA, kayAi tullAI, teNa sa vyAghAtatvAt Na NicakAlaM tappamANAI tIraMti vorce, Aha-kahaM mukkAI aNaMtAI bhavati orAliyAI? jai tAva orAliyAI mukAI tAI jAva avikalAI jAba dhippaMti to tesi aNaMtakAlaThANAbhAvAto aNaMtattagaMNa pAvati, aha je jIvahiM poggalA orAliyatteNa pittuM mukA tIyaddhAe tesiM gahaNaM, eva samvapoggalagahaNamAvaNaM evaM jaM taM bhaNNa| ti, abhavasiddhiehiM aNaMtaguNA siddhANaM arNatabhAgotti taM virujjJati, evaM sambajIvahiMto bahuehiM guNehi bhaNaMtattaNaM pAvati', Ayariya Aha-Na ya avikalANameva kevalANa gahaNameyaM, Na ya orAliyagahaNamukkANa savvapuggalANa, kiMtu jaM sarIramorAliyaM jIveNa mukkaM hoti taM aNaMtameda minnaM hoti, jAva te ya poggalA taM jIvanivvattiyaM orAliyasarIrakAyappaogaM Na muyaMti, Na tAva aNNapariNAmeNa pariNamaMti tAI patteyaM 2 sarIrAI bhaNaMti, evamekekassa orAliyasarIrassa aNaMtamedamiNNattaNo agaMtAI orAliyasarIrAI bhavaMti, tattha jAI davAI tAI orAliyasarIrappaogaM muyati tAI mottuM sesAI orAliyAi ceva, tesiM puNa asaMkhijaM kAlaM avatthANaM, teNAsaMkhijeNaM kAleNaM jAva taM paDhamamorAliyamaNataguNaM jAva taM bhAvaM muyati-tAva annAI asaMkhijjAi cha / tAI tahevANaMtamedAI havaMti, evaM jAhe asaMkhijjAI arNatayAI bhavaMti, tAhe paDhamamaNatayaM aNaMtattaNeNa pariNamati tamorAliyabhAvaM muyati, evamaNaMtamorAliyANaM, Aha-kahamekako sarIradabadeso sarIrattaNeNovacari- // 3 // Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI prajJApanopAGgam audArikAdizarIrasvarUpam // 12 zarIra0 jati?, Ayariya Aha-lavaNAdivat , yathA lavaNasya tulADhakakUDavAdiSvapi lavaNopacAro yAvadekazarkarAyAmapi saiva lavaNAkhyA vidyate, kevalaM saMkhyAvizeSaH evamihApi prANyaMgaikadeze'pi prANyaGgopacAraH kapAlAdivat, evamanantAmyaudArikAdIgyapIti, atrAha-kathaM punastAnyanantalokapramANAnyekasminneva loke'vagAhanti?, atrocyate pradIpaprakAzavat, yathaikapradIpA'ciSyekabhavanAbhAsIni bhavanti anyeSAmapyanekeSAM pradIpAnAmaciSi tatraivAnuvizantyanyonyAvirodhAt evamaudArikANyapIti, evaM sarvazarIredhvapi Ayojyamiti, atrAha-kimutkrameNa kAlAdimirupasaMkhyAnaM kriyate?, kasmAd dravyAdimireva na kriyate?, atrocyate, kAlAntarAvasthAyitvena pudgalAnAM zarIropacAra itikRtvA kAlo garIyAn , tasmAt tadAdibhirupasaMkhyAna, orAliyAI, saMmattAI ohiyAI, duvihAipi jahiyAI ohiorAliyAI, payaM samvesipi egidiyANaM dabvAI, kiM kAraNaM jeNa ohiorAliyAIpi tesiM paDucca buJcati?, beubviyA badallayA asaMkhejA asaMkhejAhiM ussappiNIosappiNIhiM taheva asaMkhijjAo seDhIo, tAo NaM seDhIo0, AhakA puNa esA seDhI NAma?, ucyate-seDhI logAo Nipphajati, logo puNa caudasarajjUsio heTA desUNAsattarajjuvicchiNNo majjhe pagaM babhaloga paJca uvariM logate eggaM rajju vicchinno, rajju puNa sayambhUramaNasamuddapurathimapacatthimavediyaMtA, esa loo buddhiparicchedaeNa saMvarDa ghaTTaNo kIrati, kaha puNaM?, nAlIe dAhiNilamahelogakhaMDaM heTThA desUNatirajjuvicchiNNaM upari desUNajoyaNavicchiNNaM atirittasattarajjUsiyaM cittuM omacchiyaM uttare pAse sahAtijatti uDuloe do dAhiNillAI khaMDAIbaMbhaloe bahumajjhadesabhAe birajjuvicchiNNAI sesatesu aMgulasahassabhAgavicchiNNAI desUNAdhuTTharajjUsiyAI cittuM uttarapAse vivarIyAI sajAijaMti, evaM kiM jAyaM ?, heTilaM logaddhaM desUNacaurajjUvicchiNNaM sAtirittasattarajjUsitaM jAtaM, uvarilamaddhaM tirajjuvicchiNaM desUNasattarajjUsiyaM jAtaM, uvarillamaddhaM ghinuM hechillassa uttare pAse saMghAijati, evaM kiM jAtaM?, sAtirittasattarajjUsitaM desUNasattaranjuvicchiNaM jAtaM, uvari sattarajju amahiyaM ghicuM ca uttare pAse uhAyaya saMghAijati, tahAvi sattarajjuna pUraMti, tAhe jaM dakkhiNillA khaMDA tassa jassa jamahiyaM bAhallao tassaddha chettuM utsarao bAhale saMghAijati, evaM kiM jAtaM?, vittharao // 4 // Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ audArikAdizarIrakharUpam // prajJApano pAGgam | 12 zarIra AyAmao satta rajjU bAhallao rajjue asaMkhabhAgeNa ahiyAmo cha rajjuo, evaM sabalogo vavahAreNa sattarajjughaNo jAo, UNAirittaM jANiUNa tato buddhIe saMghAejjA, jattha jattha seDhIgahaNaM tattha tattha eyAe sattarajjuAyayAe avagaMtabvaM, payarassavi eyassa ceva sattarajjuyassa ceva aNeNa logeNa khettappamANaM, evameteNa sarIrappamANeNaM veumbiyAI baddhellayAI asaMkhijasedippadesarAsippamANamittAI, mukkAI jahA orAliyAI, AhArage-baddhAI siya asthi siya natthi, kiM kAraNaM? jeNa tassa aMtaraM jahaNNeNaM evaM samayaM ukoseNaM chammAsA, teNa Na hotivi kayAi, yadi hoMti jahaNNeNa ekko va do va tiNNi va ukkoseNaM sahassapuhuttaM, dAhi-|* to ADhattaM puhattasaNNA jAva Nava, mukkAI, jahorAliyAI mukkAI teyA baddhA aNaMtA arNatAhiM ussappiNiosappiNIhiM kAlaparisaMkhyANa, khettao aNaMtA loyA, dabbao siddhehito aNaMtaguNA savvajIvANaMtabhAgUNA, kiM kAraNamaNaMtAI ? tassAmINa aNaMtattaNao, Aha-orAliyANaMpi sAmiNo aNaMtA,Ayariya Aha-orAliyasarIramaNaMtANaM pagaM bhavati sAdhAraNataNao, teyAkammAI puNa patteyaM | patteyaM savvasarIriNaM, teyAkammAI paDuca patteyaM ceSa sambajIvA sarIriNo, tAI ca savvasaMsAriNaMtikAuM, saMsArI(riNo) siddhehiMto aNaMtaguNA hoMti, sabbajIvA aNaMtabhAgUNA, ke puNa!, te ceva saMsArI siddhehiM UNA, siddhA jIvANaM aNaMtabhAgo, teNa UNA aNaMtabhAgUNA bhavaMti, mukkAI aNaMtAI arNatAhiM ussappiNiosappiNIhi kAlaparisaMkhANaM, khettao aNaMtA logA, dovi pUrvavat, 'dabbato sabvajIvehiM aNaMtaguNA jIvabaggassa aNaMtabhAgo', kaha sabajIvANaMtaguNA ? jAI teyAkammAI mukkAI tAI tahevANaMtamedabhinAI asaMkhijjakAlavatthAiyANi jIvehito aNaMtaguNAI bhavati, keNa puNa aNaMtaeNa guNAI?, taM ceva jIvANaM tapaNa guNitaM jIvavaggo bhaSaNati, ettiyAI hojA?, Ayariya Aha-ettiyaM na pAvati, kiM kAraNaM?, asaMkhijjakAlAvatthAyittaNao tesiM davANaM, to kittiyAI puNa hojA?, jIvabaggassa aNaMtabhAgo, kahaM puNa etadevaM cittabvaM?, Ayariya Aha-ThavaNArAsIhiM NidarisaNaM kIrati, sabvajIvA dasa sahassAI dhippaMti, tesiM vaggo dasa koDIo hoMti, sarIrayAI puNa dasasayasahassAI buddhIe avadhArijjaMti, evaM kiM jAtaM ?, sarIrAiM jIvehiMto sataguNAI jAtAI.jIvavaggassa dasa (satatama) bhAge saMvuttAI, NirisaNameyaM, // 5 // Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *iharA sambhAvato ete tiNi vi rAsI aNatA daTTabbA, pava kammayAI vi tassahabhAvattaNao tulasaMkhAI bhavaMti, evaM ohiyAI || |paMca sarIrAI bhaNiyAI.'NeraiyANaM' bhaMte' tyAdi, vaizeSikaM NAragAdINaM iyANI bhaNNati, NAragANaM orAliyA sarIrA baddhellayA Natthi, audArizrI orAliyasarIrajoggadabbagahaNAbhAvattaNao, raiyANaM beumviyA baddhallayA jAvaMta eva nArakA, te puNa asaMkhejA, asaMkhijjAhikAdizarIraprajJApanopAGgam ussappiNiosappiNIhiM kAlapamANaM, khettao asaMkhijAo seDhIo tAsiM padesamettA NAragA, Aha-pataraMmi asaMkhijAo|* svarUpam // seDhIo?, Ayariya Aha-sayalapayaraseDhIo tAva Na hoMti, jai hoMti to patara ceva bhaNataM, Aha-to tAo seDhIo 12 zarIra0||kiM desUNapayaravattiNIo hojA?, addhapataravattiNIo tibhAgacaubhAgavattiNImo hojjA?, tAoNaM seDhIo patarassa * asaMkhijaibhAgo, evaM visesiyaraM parisaMkhANaM kahiyaM hoti, ahavA idamannaM visesiyataraM, vikkhaMbhasUtIe parisaMkhANaM bhaNNati. tAsiNaM seDhINaM vikkhaMbhasUtIaMgulapaDhamavaggamUlaM, vitiyavaggamUlaM tatiyaM jAva asaMkhijAmatti, tamhA aMgulavikkhaMbhakhittavattiNo seDhirAsissa jaM paDhamaM vaggamUlaM bitieNa vaggamUleNa paDuppAijati evatiyAo seDhIo sUtI, ahavA * idaM sAma(aNNeNa pagAreNa pamANaM bhaNNati jahA-ahavvaNaM aMgulabitiyavaggamUlaghaNappamANamittAo seDhIo, tasseva aMgula |ppamANakhettavattiNo seDhirAsissa jaM bitiyaM baggamUlaM tassa jo ghaNo evatiyAmo seDhIo vikkhaMbhasUtI, tAsiNaM seDhINaM +padesarAsippamANamittA nAragA tassa sarIrAI ca, tesiM puNa ThavaNaMguleNaM NidarisaNaM, do chappaNAI seDhisatAI aMgulabuddhIe | dhippati, tassa paDhamaM vaggamUlaM solasa, vitiyaM cattAri, tatiyaM doSiNa, te paDhamaM solasayaM tatieNa caukkaNa vaggamUleNa guNiyaM causaTThI jAtA, bitiyavaggamUlassa vi caukassa ya ghaNo so ceva causaTThI bhavati, pattha puNa gaNiyaghaNo aNuvattio bhavati, jaM bahuyaM thoveNa guNijjati, teNa do pagArA bhaNitA, iharA tiNNi vi bhavaMti, imo tatio pagAro-aMgulavitiyavaggamUlaM paDhamavaggamUlapaDuppaNaM, evaMpi sA ceva causaTThI bhavati, ete savve rAsI sambhAvato asaMkhijjA daTTabvA, eyAI nAragaveubbiyAI baddhAI, mukkAI jahohimorAliyAI, pavaM sabyasarIrAI mukkAI bhaNiyabvAI baNassatiteyAkammAI morce, devanAragANaM teyAkammAI // 6 // Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prajJApanopAGgam svarUpam // 12 zarIra duvihAipi saTTANaveubviyasarisAti, sesANaM vaNassatibajANaM saTANorAliyasarisAiM idANI jaM jassa na bhaNiyaM taM bhaNihAmi-asuraveubviyA babellayA asaMkhijjAto seDhIbho payarassa asaMkhijjaibhAgo, tAsiNaM seDhINaM vikkhaMbhasUtI ya padamabagga-|| mUlassa saMkhijaibhAgA, tassa aMgulavikkhaMbhakhettavattiNo seDhirAsissa jaM paDhamaM vaggamUlaM, tattha jAo seDhIo tAsiM saMkhijjai-II audAribhAgo, parva neraiehito asaMkhejaguNahINA vikkhabhasUtI bhavati, jamhA mahAdaMDaevi asaMkhijaguNahINA sabve ceva bhavaNavAsI rayaNa-| kAdizarIra| ppabhApuDhavineraipahiMtovi, kimuta sabvehito, evaM jAva thaNiyakumArANaM, puDhaviAUteUsu (veubba) uvavaja kaMTThA bhANiyabbA, vAukAiyANaM beubviyA badallayA asaMkhijA, samae samae avahIramANA paliovamassa asaMkhijjaibhAgamitteNaM kAleNaM avahIraMti, No ceva NaM avahIyAI sitA, sUtra, kahaM puNa paliovamassa asaMkhijjAbhAgasamayamittA bhavaMti?, AyariyAha-vAukAiyA cauvihA suhumA pajattA apajjattA, bAirAvi pajattA apajjattAvi, tattha tiNNi rAsI patteyamasaMkhijalogapadesarAsimittA, je puNa bAdarA pajattA te paraM payarAsaMkhijahabhAgamittA, tattha tAva tiNhaM rAsINaM veubviyaladdhI ceva natthi, bAdarapajjattANaMpi saMkhijjahabhAgamittANaM laddhI asthi, tato paliomAmasaMkhijjabhAgo ceva, te pavannAI?, taM na jujjati, (kiM) kAraNaM, jeNa sabvesu ca lokAkAzAdiSu valayAdiSu vAyavo vijjaMti, tamhA aviubviyAvi taM ghettavyaM, sahAvo tesiM vAtiyabvaM, vAtAdvAyuritikRtvA, beiMdiyorAliyA baddhellayA asaMkhijA asaMkhijAhiM osappiNiussappiNIhiM kAlaparimANaM, taheva khittao asaMkhijAo seDhIo taheva patarassa asaMkhijaibhAgo, kevalaM vikkhaMbhasUtIe viseso, vikkhaMbhasUtI asaMkhijjAo joyaNakoDAkoDIotti visesiyataraM parisaMkhANaM, mahavA imamaNNaM visesiyataraM asaMkhijjAI seDhIvaggamUlAI, kiM bhaNiyaM hoti !, ekAe seDhIe jo padesarAsI tassa paDhama vaggamUlaM bitiyaM tatiyaM jAva asaMkhijjAI vaggamUlAI jo padesarAsI bhavati tappamANA vikkhaMbhasaI beIdiyANaM, nidarisaNa-paTTi sahassAI paMca ya sayAI chattIsAI padesANaM, tIse padamavaggamUlaM be satA chappaNA, vitiyaM solassa, tatiyaM cattAri, cautthaM doNNi, evametAI baggamUlAI saMkaliyAI // 7 // Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI. audArikAdizarIrasvarUpam // do satA bhaTusattarA bhavaMti, evaDhyA padesarAsI seDhINaM vikkhabhasaI, pate ca sadbhAvato asaMkhijjayA mUlarAsI patteyaM2 ghettabvA, idANI imA maggaNA-kiMpamANAhiM puNa ogAhaNAhiM pUraijamANA beiMdiyA payaraM pUrijati? tatto mAha suttaM. beiMdiyANaM bhorAliya sarIrehiM bahellapAhiM pataraM avahIrati asaMkhijAhiM ussappiNiosappiNIhiM kAlato,' taM puNa pataraM aMgulapayarAsaMkhejaibhAga- prajJApanopAGgam 1mittAhiM savvaM pUrijjati, taM puNa kevaipaNaM kAleNaM pUraijjati dhArejati, (sAhijati) vA?, bhaNati-asaMkhijjAhiM ussappiNi osappiNIhiM, kiM pamANeNa puNa khettakAlAvahIraNa ?, bhaNNati, 'aMgulapayarassa AvaliyAe asaMkhijjahabhAgapalibhAgeNaM, jo so 12 zarIra0/ aMgulapayarassa asaMkhijjaibhAgo evaipahiM palibhAgehiM avahIrati, pasa khettAvahAro, Aha-asaMkhijjahabhAgagahaNeNa yeva siddha kiM palibhAgagahaNeNaM ?, bhaNNati ekeka beiMdiya palii bhAgo so paribhAgametteNaM kAlaM bhaNiyaM avagAhotti, kAlapalibhAgo AvaliyApa asaMkhijjaibhAgo, eeNa AvaliyAe asaMkhijjaibhAgametteNaM kAlapalibhAgeNaM ekeke khittapalibhAge sAhijjamANe savaM logapayaraM sAhijjati khettao, kAlato asaMkhijjAhiM ussappiNiosappiNIhi, evaM beiMdiyaorAliyANaM ubhayamapyabhihitaM saMkhappamANaM ogAhaNapamANaM ca, pavaM teiMdiyacauridiyapaMciMdiyatirikkhajoNiyANavi bhANiyabvAI, paMcidiyatiriyabaddhellayA asaMkhijjA asaMkhijjAhiM ussappiNiossappiNIhiM kAlao, taheva, khittao asaMkhijjAo seDhIo, payarassa asaMkhijjaibhAgo vikkhaMbhastI, NavaraM aMgulapaDhamavaggamUlassa asaMkhijjatibhAgo sesaM jahA asurakumArANaM maNuyANaM orAliyA baddhellayA siya saMkhijjA siya asaMkhijjA, jahaNNapade saMkhejjaibhAgo sesaM jahA asurakumArANaM, jahaNNapadaM nAma jattha savvatthovA maNussA bhavaMti, Aha-kiM evaM saMmucchimANaM gahaNaM aha tabbirahiyANaM !, Ayariya Aha-gambhavatiyA niya(ca)kAlameva saMkhijjA parimitakSetravartitvAt mahAkAyatvAt pratyekazarIratvAca, tasmAt setarANAM grahaNaM ukosapade, jahaNNapade gambhavatiyANa ceva kevalANaM gahaNaM, kiM kAraNaM?, jeNa saMmucchimANaM cauvIsaM muhuttA aMtaraM aMtomuhuttaM ca ThitI, jahaNNapade saMkhijjA, saMkhittattaNaeNa Na Najjati, kataraMmi saMkhijjapade hojjA?, teNa visesa kareti, jahA-saMkhijjAmo koDIo, ahavA idamaNaM visesiyataraM parisaMkhANaM vANa * // 8 // Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIprajJApano pAGgam 12 zarIra0 NisaM paDuna khuzcati, kaha?, pagUNattIsa ThANAI, tesiM sAmitikIe sannAe nisaM karomi-jahA tijamalapadassa uvariMI baujamalapadassa hiTThA, kiM bhaNitaM hoti !, aTuNDaM aTTaNhaM ThANANaM jamalapadaMti saNNA sAmayigI, tiNi jamalapadAI smudiyaa| tijamalapadaM, ahavA tatiyaM jamalapadaM tijamalapadaM, eyarasa tijamalapadassa uvarimesu ThANesu baTTati, jaM bhaNiyaM-cauvIsahaM ThANANaM || audAriupari ghaTTati, cattAri jamalapadA caujamalapadaM, ahavA cautthaM jamalapadaM caujamalapadaM, kiM ca taM?, battIsaM ThANAI caujamalapadaM kAdizarIraeyassa caujamalapadassa hevA vahati maNussA, [amnehiMtihiM ThANehiMto pAvaMti,] jai puNa battIsaM ThANAI pUraMtAI to caujamalapadassa | kharUpam // uvari bhaNNati, jamhA battIsaM Na pAvati tamhA heTThA bhaNNaMti, [jadi] ahavA donnira vaggA jamalapada bhaNati, cha baggA | samuditA tijamalapadaM, ahavA sattamaThANaM cautthaM jamalapadaM caujamalapadaM, jeNaM ca chahaM vaggANaM ucariM baTuMti sattamaThANassa ca heTTA | teNaM tijamalapadassa uvariM caujamalapadassa heTutti bhaNNati, saMkhejAo koDImo ThANabiseseNa niyAmiyAbho, idANI visesi| yataraM phuDaM saMkhANameva nidarisati jahA-ahava Na cha? vaggo paMcamavaggapaDuppaNo, cha vaggA uvaThASijati tajahA-ekassa ghaggo pako, esa puNa bahIrahimottikAuM vaggo cevana bhavati, teNa viNha baggo cattAri esa paDhamo vaggo, eyassa vaggo solasa, pasa | bitiyavaggo, payassa ghaggo besatA chappaNNA, esa tatio vaggo, eyassa baggo paNaTTi sahassAI paMcasayAI chattIsAI pasa cauttho | vaggo, payassa imo ghaggo, taMjahA-cattAri koDisatAo auNatIsaM ca koDIo auNAvaNNaM ca sayasahassA sattaddhiM ca | sahassAI do ya sayAI chaNNauyAI, ramA ThavaNA-4294967296, esa paMcamo baggo, eyassa gAhAmo-cattAri ya koDisayA | bhauNAtIsaM ca hoMti koDIo / auNASaNaM lakkhA sattaDhei ceva ya shssaa||1||doy sayA channauyA paMcamavaggo samAsao hoha / | | payassa ko vaggo cha8o jo hoi taM vocchaM // 2 // "eyassa paMcamavaggassa imo vaggo hoi, taMjahA-kaM koDAkoDI satasahassA caurAsitiM ca koDAkoDisahassA cattAri ya sattaTThA koDAkoDisayA coyAlIsaM ca koDisayasahassA satta ya koDisahassA kAtini ya sattarA koDisayA paMcANauiM ca satasahassA pakAvaNaM ca sahassA chacca sayAsolasuttarA, ramA uvaNA-184467440 // 9 // * Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ audArikAdizarIrakharUpam // zrIprajJApanoM pAGgam 12 zarIra0 73709551616, esa chaTTo vaggo, payassa gAhAo, taMjahA-"lakkhaM koDAkoDI caurAsII bhave sahassAI / cattAri sattaTThA haoNti sayA koDikoDINaM // 1 // coyAlIsalakkhAI koDINaM satta ceva ya shssaaii| tiSNi sayA sattayarI koDINaM hoMti nAyabvA // 2 // paMcANautI lakkhA ekAvaNaM bhave shssaaii| chasolasuttarasayA ya pattha chaTTho havati vggo||3|| pattha ya paMcamachaTehiM paoyaNaM, esa chaTTho baggo paMcameNa vaggeNa paDuppAijati, paDuppAie samANe jaM hoti pavaiyA jahaNNapatiyA maNussA havaMti, te ya ime pavaiyA-79228162514264337593543950336, evametAI auNatIsaM ThANAI, evaiyA jahaNNapaiyA maNussA, cha| | tiNNi2 supaNaM paMceva ya nava ya tiNi cttaari| paMceca tiNi Nava paMca satta tiNNeva tiNNeva // 1 // cau cha ho cau pako paMca du chakkevago ya attev| do do nava satteva ya ThANAI uvari huMtAI // 2 // ahavA imo paDhamakkharasaMgaho ti 'chatti tti supaNa tica pati Na pa sa ti ti ca cha du ca pa pa duccha e abe biNa sa paDhamakkharasanni(saMga) yA ThANA // 1 // ' pate puNa niramilappA koDihiM vA koDAkoDIhiM cattikAuM teNa puvva puvaMgehiM parisaMkhANaM kIrati, caurAsIi sayasahassAi puvaMga bhaNNati, payaM pavatieNa ceva guNiyaM purva bhaNNati, taM ca ima-sattara koDisatasahassAI chappaNNaM ca koDisahassAI, pateNa bhAgo hIrati, tato idamAgataM phalaM bhavati-pakArasa puvvakoDAkoDIo bAvIsaM ca puzvakoDisatasahassAi caurAsIdaM ca puvakoDIsahassAi aTTha dasuttarA puvakoDisatA ekkAsItiM ca puvvasayasahassAI paMcANautiM ca puvvasahassAItti, tiNi ya chappaNo pubbasayA,pataM bhAgalandhaM bhavati, tao pubvehiM bhAgaM Na payacchati, pubaMgehiM bhAgo hIrati, tato idamAgataphalaM bhavati-pakavIsaM puvyaMgasatasahassAI sattari puvaMgasahassAI chacca pagUNasaTThAI puvbaMgasayAI, tato idaNNaM vegalaM bhavati-tesItimaNussasatasahassAI paNNAsaM ca maNuyasahassAI tiSiNa ya chattIsA maNussasatA, esA jahaNNapadiyANaM maNussANaM sakhA, etesiM gAhAo-maNuyANa jahaNNapade ekkArasa pubbkoddikoddio| bAvIsa koDilakkhA koDisahassA ya culasII // 1 // aTTeva ya koDisayA puSvANa dasuttarA to hoMti / pakkAsIti lakkhA paMcANautI-sahassA ya // 2 // chappaNNA tiNNi sayA pubvANaM puvvavaNiyA aNNe / etto pubbaMgAI imAI ahiyAI // 10 // Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ audArikAdizarIrasvarUpam // prajJApano pAGgam 12 zarIra aNNAtiM // 3 // lakkhAi ekavIsaM puvaMgANa sattariM sahassA ya / chaccevegUNaTThA pubaMgANaM satA hoti // 4 // tesIti satasahassA paNNAsaM khalu bhave sahassA ya / tiNi sayA chattIsA pavatiyA vegalA maNuyA // 5 // eyaM ceva ya saMkhaM puNa aNNeNa pagAreNa |* bhaNNati visesovalaMbhanimittaM, taMjahA-'ahava Na chaNNautichedaNagadAyI rAsI' chanauti chedaM jo deti rAsI so chanautichedayaNagadAyI, kiM bhaNitaM hoti ?, jo rAsI dovArA chedeNa chijjamANo 2 chanautibAre chedaM deti, sakalarUpapajjavasito, tattitA vA|* | jahaNNapatiyA maNussA, tatiyA orAliyA vA baddhellayA, ko SuNa rAsI chaNautichedaNagadAI bhavejA?, bhaNNati-esa ceva chaTo * vaggo paMcamavaggapaDuppayo jattio bhaNito esa chaNautichedaNae deti, ko paccato?, bhaNNati-paDhamo vaggo chijamANo do chedaNae deti, vitio cattAri, tatio aTu, cauttho solasa, paMcamo chattIsaM, chaTo causaTThI, etesiM paMcamaTANaM vaggANaM chedaNatA miliyA channauti bhavaMti, kahaM puNa?. jamhA jo jo vaggo jeNa vaggeNa guNijjai tesiM doNhavi tattha cheyaNA lambhaMti, jahA-paDhamavaggo bitieNa guNio chedaNe cha deti, bitieNa tatio guNio bArasa, tatieNa cauttho guNio cauvIsaM, cauttheNa paMcamo:guNio aDayAlIsaM chedaNae deti, evaM paMcameNa vi chaTo guNio channauti chedaNae deti, pasa paJcao, ahavA rUpaM ThaveUNa taM channautivAre duguNA duguNaM kIrati, kataM samANaM jati puvvabhaNiyaparimANaM pAvati to chijamANaMpi te ceva chedaNae dAhititti paJcato, evaM jahaNNapadamamihitaM, ukkosapadamiyANiM, tattha imaM suttaM-'ukkosapadamasaMkhijjA, asaMkhijAhiM ussappiNiosappiNIhiM kAlao, khettao rUvapakkhittehiM maNussehiM seDhI avahIrati, kiM bhaNiyaM hoti?, ukkose pade je maNussA bhavaMti tesu pakkammi maNussarUve pakkhitte samANe tehiM maNussehiM logaseDhI avahIrati, tIse ya seDhIe kAlakhettehiM avahAro maggijjati, kAlato tAva asaMkhijjAhiM ussappiNiosappiNIhiM, khittao aMgulapaDhamavaggamUlaM tatiyavaggamUlapaDuppaNNaM, kiM bhaNiyaM hoti !, tIse seDhIe aMgulAyate khaMDe jo padesarAsI tassa jaM paDhamaM vaggamUlaM taM tatiyavaggamUlapadesarAsiNA paDuppAtijjati, paDuppAdie jo padesarAsI bhavati evaiehiM khaMDehiM 4 seDhI avahIramANA 2 jAva niTTAti tAva maNussAvi abahIramANA NiTTAti, Aha-kahamekA seDhI padahamettehiM khaMDehiM avahIra // 11|| Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prajJApano pAGgam 12 zarIra0 mANA 2 asaMkhejAhiM ussappiNibhosappiNIhiM avahIrati ?, AyariyA Aha-khittAdi suhamattaNato, sutte ya bhaNiyaM 'muhumo ya|4| hoti kAlo tatto suhumayara havati khittaM / aMgulaseDhImette ussappiNIo asaMkhijjA // 1 // beubbiyA badallayA samayera avahIra-1 mANA 2 saMkhijjeNe kAleNaM bhavahIrati, paThitasiddhaM, AhAragAI jahA ohiyAI, vANamaMtaraveunciyA asaMkhijjAhiM ussappiNi-| audAriosappiNIhiM taheva, khettao asaMkhijjAo seDhIo, seDhINaM vikkhaMbhasUtI, vaktabyeti vAkyazeSaH, kaMThyA noktA, kiM kAraNaM?,* kAdizarIrapaMciMdiyatiriyorAliyasiddhattaNao, jamhA mahAdaMDae paMciMdiyatiriyaNapuMsapahiMto asaMkhijjaguNahINA vANamaMtarA paDhijjaMti, evaM kharUpam // vikkhaMbhasUtIvi tesiM tehiMto asaMkhijjaguNahINA ceva bhANiyabvA, idANI palibhAgo saMkhejjajoyaNasatavaggapalibhAgo payarassa, jaM saMkhijjajoyaNasatavaggamitte palibhAge ekeke ghANamaMtare uvijjate patara pUrijjati, tammattapalibhAgo Na ceva avahIraMti, 'joha-14 siyANa' ityAdi, joisiyANaM beumviyA baddhellayA asaMkhijA, asaMkhijjAhiM ussappiNibhosappiNIhi avahIraMti kAlato, khittao asaMkhijjAo seDhIo payarassa asaMkhijjAbhAgotti taheva viseso, tesiM NaM seDhINaM vikkhaMbhasaI, vaktavyeti zeSa :, kaNThayA |" [na kiMcAtaH] bhUyate, jamhA vANamaMtarehiMto joisiyA saMkhijjaguNA paDhijjaMti, tamhA vikkhabhasUI vi tesiM tehito saMkhijja-|* guNA ceva bhavati, Navara palibhAgaviseso, jahA vichappaNNaMgula sayavaggapalibhAgo payarassa, payarae palibhAge ThabijjamANe ekeko joisio sabba payaraM pUrijjati, taheva sohijjara vi, joisiyANaM vANamaMtarehito saMkhejjaguNahINo palibhAgo saMkhijjaguNAbhahiyA suuii| 'bemANiya' ityAdi, vemANiyANaM veubbiyA baddhallayA asaMkhejjA kAlo taheva, kheto asaMkhijjAo seDhIo tAo|* NaM seDhIo payarassa asaMkhijjahabhAgo, tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI aMgulabitiyavaggamUlaM tatiyavaggamUlapaDappaNaM, ahayA|M bhaMgulatatiyavaggamUlaghaNappamANamettAo seDhIo taheva, aMgulavikkhaMbhakhettavattiNo seDhIrAsissa paDhama baggamUlaM vitiya tatiyaM || cautthaM jAva asaMkhijjAitti, tesipi aM vitiyaM baggamUlaM tatiyavaggamUlaseDhippadesarAsiNA guNijjati, guNie jaM hoti tatiyAo* // 12 // seDhIo vikkhaMbhaI bhavati, tatiyassa vA baggamUlassa jo ghaNo pavaiyAo seDhIo vikvaMbhasaI, NidarisaNaM taheva, bechappaNNa Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI prajJApano pAMgam 12 zarIra0 * 13 pari0 zarIrapadaM satiyamaMguliM tassa padamavaggamUlaM solasa, bitiyaM cattAri, tatiyaM doNNi, bitiyaM tatiraNa guNiyaM aTTha bhavaMti, tatiyaM bitiraNa guNiyaM te ceva aTTha, tatiyassa vi jo ghaNo sobi te ceva bhaTTa, evamete sambhAvato asaMkhijA rAsI daTThavvA, evameyaM vaimANiyappamANaM mAto asaMkhijaguNahINaM bhavati, kiM kAraNaM?, jeNa mahAdaMDara bemANiyA nerahapahiMto asaMkhijjaguNahINA ceva paDhijaMti, * pariNAmapadaM paterhito neraiyA asaMkhijjaguNatti, zeSaM nipuNadhiyA parasparavyaktibhUtA atra vedaM (yutimatA sUtrAdeveda) bhAvanIyamiti / ca || prajJApanApradezavyAkhyAyAM dvAdazazarIrapadavyAkhyA samApteti // sAmprataM trayodazamArabhyate, tasya cAyamabhisaMbandhaH - ihAnantarapade audArikAdizarIravibhAga uktaH, tAni punaH zarIrANi tathApariNAme sati bhavantItyataH pariNAmasvarUpapratipAdanAyedamArabhyate iha cedamAdisUtraM kativihe NaM bhate !" "pariNAmo hyarthAntaragamanaM na ca sarvathA * * vyavasthAnaM / na ca sarvathA vinAzaH pariNAmastadvidAmiSTaH // 1 // dravyArthasya / satparyAyeNa nAzaH prAdurbhAvo'sato ca paryayataH / dravyANAM pariNAmaH prokaH khalu paryayanayasya // 2 // " duvihe paNNatte jIvapariNAme ya ajIvapariNAme ya, tatra yo jIvapariNAmaH sa prAyogikaH, yaH puna* rajIvapariNAmo varNAdiH sa vaidhasikaH, tatra jIvapariNAmo dazavidho gatipariNAmAdiH, gatireva pariNAmo tipariNAmaH, iMdriyANyaiva * * pariNAmaH indriyapariNAmaH kaSAya eva pariNAmaH kaSAyapariNAmaH, lezyA eva pariNAmo lezyApariNAmaH, yoga eva pariNAmaH yogapariNAmaH, upayoga eva pariNAmaH upayogapariNAmaH, jJAnameva pariNAmo zAnapariNAmaH, darzanameva pariNAmaH darzana gariNAmaH, cAritrameva * pariNAmaH cAritrapariNAmaH, veda eva pariNAmo bedapariNAmaH, gamanaM gatiH "anekArthA dhAtava" iti na dezAntaraprAptilakSaNA, gati- * * nAmakarmmodayAnnArakAdiryA saMjJA sA gatirnirucyate, tasyAzca kAraNaM gatinAmodayaH, gatipariNAmazca AbhavakSayAt, idAnIM kramakAraNamucyate, gatipariNAme sati iMdriyapariNAmaH, indriyapariNAme ca iSTaviSayasambandhAd rAgadveSapariNatiriti kaSAyAH, kapAyapari* patirdezonAM pUrvakoTiM bhavati yasmAduktaM lezyAnAM sthitinirUpaNAdhikAre lezyAbhyayane zuklalezyAyA jaghanyotkRSTA sthiti:- " muducadaM *** // 13 // Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI * prajJApano pAMgama 13 pariNAma0 ** tujaNNA, ukkosa havaMti puvvkoddiio| NavahiM varisehiM UNA NAyavvA sukkalesAe // 1 // " yogapariNAme ca sati lezyApariNAmaH yasmAnniruddhayogasya pariNAmo'paiti yataH samuchinnakriyaM dhyAnamalezyasya bhavati, saMsAriNAM ca yogapariNatAvupayogapariNatirbhavati ato yogapariNAmAnaMtaramupayogapariNAmaH, sati copayogapariNAme jJAnapariNAmaH jJAnAjJAnapariNAme ca sati samyagramithyApariNatiH, samyagdarzanapariNAme ca cAritrapariNAmaH, khyAdivedapariNAme cAritrapariNAmaH natu cAritrapariNAme vedavRttiH yasmAdavedakasyApi yathAkhyAtacAritrapariNatirdRSTA, evamete gatyAdipariNAmavizeSA hetuhetumadbhAvenopadiSTAH sAmAnyataH, idAnImuttaro granthaH saMkhyAbhedena * pariNAmabhedena cAnusaraNIyaH, 'ajIvapariNAme dasavihe baMdhaNapariNAmAditaH, baMdhanapariNAmasya idaM lakSaNaM "samaNiddhayAe bandhoNa * hoti samakkhayAe faNa hoti / vemAiyaNiddhalukkhattaNeNa baMdho u khaMdhANaM" // 1 // etaduktaM bhavati samaguNasnigdhasya samaguNasnidhena paramANvAdinA baMdho na bhavati, tathA samaguNarUkSasyApi yadA punarviSamA mAtrA tadA bhavati baMdha, viSamamAtrApi nirUpaNArtha* mucyate - "Niddhassa NidveNa duyAhipaNaM lukkhassa lukkheNa duyAhiraNaM / Niddhassa lukkheNa uveti baMdho, jahaNNavajjo visamo samo vA // 1 // yadA snigdhaguNasya paramANvAdeH snigdhaguNenaiva baMdho bhavati tadA dvayadhikAdiguNenaiva, rUkSaguNasyApi rUkSaguNena dvyadhikAdiguNena, yadA punaH snigdharUkSayorvandhastadA katham ? ucyate- jaghanyaguNaM varjayitvA, jaghanyaguNamiti ekaguNasnigdhaM ekaguNarUkSaM ca, zeSasya dviguNasni* gdhasya dviguNarUkSAdinA sarvatra bandho bhavati, 'phusamANagatipariNAmo' yena prayatnavizeSAt kSetrapradezAn spRzan gacchatIti, 'aphulamANa- * gatipariNAmo' tu yenAspRzanneva, na ca sambhAvyate khalvayaM pariNAmaH gatimaddravyANAM prayatna medopalabdheH tathAhi abhraMka harmyatalagatavimukAmaprapAtakAla upalabhyate, manavaragatipravRttatvAzca dezAntaraprAptikAlabhedazcetyataH sambhAvyate (na) adhikRtapariNAma iti, * athavA 'dIhagatipariNAme ya hassagatipariNAme ya' tattha dIhagatipariNAme iti viprakRSTadezAntaraprAptipariNAmaH, hrasvagatipariNAma:, * iti sannikRSTadezAntaraprAptipariNAmaH, 'subbhisaheti' zubhaH zabdaH 'dumbhisadetti' durbhizabda iti zeSaM gatArtham // // prajJApanApradezavyAkhyAyAM trayodazapariNAmapavyAkhyA samApteti // * pariNAma padam 113811 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI | prajJApano pAMgam kaSAyapadam kaSAya adhunA caturdaza padamArabhyate, bhasya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarapade gatyAdilakSaNajIvapariNAmaH sAmAnyenoktaH, tatra sAmAnyasya vizeSaviSayatvAdvizeSataHsa eva kacit kazcit pratipAdyate, tatraikendriyANAmapi krodhAdikaSAyabhAvAt pradhAnabandhahetutvAt "sakaSAyatvAjjIvaH karmaNo yogyAna pudgalAnAdatte" (tattvA0 a08 sU02) iti vacanAvAdAveva vizeSataH kaSAyapariNAmapratipAdanArthamidamArabhyate, iha cedamAdisUtra-'karaNaM bhaMte ! kasAyA paNNatA ?' ityAdi, kiyanto bhadanta ! kaSAyAH prakSaptAH?, tatra kaSAyA iti niruktamucyate, "suhadukkhabahusatIya kammakakhettaM kasaMti te jamhA / kalusaMti jaMca jIvaM teNa kasAyatti vuccaMti // 1 // ahavAkamma kasaM bhavo vA kasamAyo siM jato ksaayaato| kasamAyayaMti va jato gamayaMti kasaM kasAyatti // 2 // nirvacanasUtra kSuNNArtha, neraiyANamityAdi praznaH nirvacanaM-cattAri kaSAyA paNNattA' ityetat pravAhApekSayA bhAvanIyaM tatkarmapudgalapradezA'nubhavato neti, | 'Atapaidrita' iti, Atmanyeva pratiSThitaH, pataduktaM bhavati yat svayamAcarati tasya dehikaM pratyapAyaM dRSTvA AtmanaH krudhyatItyAtmapratiSThitaH, parapratiSThitaH yadA para udIrayati AkrozAdinA tadA naigamanayadarzanena parapratiSThita ucyate, kathaM ? yathA samyagdarzanaparIkSAyAmadhikaraNAnuyogadvAre AtmasannidhAne jIve samyagdarzanaM parasannidhAnejIve samyagdarzanamityaSTAsvapi bhaMgeSu bhavati eva| mihApIti, ubhayapatir3hie AtmaparapratiSThitaH, anubhayapratiSThita iti (na) AkrozAdikAraNavazAd (sApekSANi nirapekSANi ca') | karmANi phalavipAkeSu / sopakramaM ca nirupakramaM ca dRSTaM yathA''yuSkam // iti evaM tAvadadhikaraNamedena meda uktaH, adhunA | sambandhitvena bheda ucyate, 'khettaM paDuca' ityAdi, tatra nArakANAM nArakakSetra pratItya tirazcAM tiryakSetraM manuSyANAM manuSyakSetraM devAnAM | devakSetramiti, 'vatthaM paJcatti' vastu sacetanamacetanaM vA zarIraM pratItya duSTasaMsthita virUpaM vA, 'upadhiM paDuca' yadyasya upakaraNa, idAnIM samyagdarzanAdiguNaghAtitvena, 'arNatANubaMdhI'tyAdi anantaM saMsAramanubadhuM zIlamasyeti anantAnubaMdhI krodhaH, tathA svalpamapi pratyAkhyAnamAvRNotIti apratyAkhyAnAvaraNaH, [sarva pratyAkhyAnAvaraNa:-sarva pratyAkhyAnamAvRNotIti pratyAkhyAnAvaraNaH, saMjvalayatIti | saMjvalana, uktaM ca tatra "anantAnyanubadhnanti yato janmAni bhuutye| tato'nantAnubandhyAkhyA krodhAceSu nidarzitA // 1 // nAlpamapyu // 15 // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNAma zrI * tsahedyeSAM pratyAkhyAnamihodyAt / apratyAkhyAnasaMjJA'to, dvitIyeSu nivezitA // 2 // sarvasAvadyaviratiH, pratyAkhyAnamudAhRtam / tadAvaraNasaMjJA'tastRtIyeSu nivezitA // 3 // zabdAdIn viSayAn prApya, saMjvalanti yato muhuH / ato saMjvalanIyAkhyA, caturthAnAmiho prajJApano- * cyate // 4 // teSAmeva krodhAdInAM nivRttipratimeda AkhyAyate- 'Abhoganivvattipatti' jAnan rupyati, aNAbhoganivvattie' ajAnan ** padam pAMgam * ruSyati upazAnta anudayAvasthaH, anupazAnta iti udayaprAptaH, idAnIM phalamedena kAlatrayavartinA meda ucyate- 'cauhiM ThANehiM kammaM ciNisu' ityAdi, [ pApagrahaNAt ghAtikarmmaNAM grahaNaM, athavA sarvameva hi karmma pApamityucyate,] tatra cayanaM nAma kaSAyapariNatasya 13 pariNAma0 * karmmapudgalopAdAnamAtraM gRhyate, upacayo grahaNAnvitasya abAdhAkAlaM muktvA uttarakAlaM jJAnAvaraNIyAdikarmmatayA niSekaH yasmAduktaM * karmmaprakRtisaMgrahaNikAyAM sthitibaMdhAdhikAre abAdhAkaNDake- "mottUNaM sagamabAhaM paDhamAi ThitIe bahutaraM davaM / sese visesahINaM jAkasaMti savvAsiM // 1 // " NANAvaraNijAdikammANaM appaNo jAva abAhA tivAsasahassAiyA taM abAhAkAlaM mocUNaM NANAvaraNijjA* dikammatayA par3hamAe ThitIe bahuyaM kammadaliyaM [ nisiMcati, baMdhissaMti baMdhagrahaNAt tadeva jJAnAvaraNAdikarmmatayA,] tAva visesa hINaM nisiMcati, tathA 'baMdhisu baMdhaMti baMdhissaMti' bandhagrahaNAt tadeva jJAnAvaraNAdikarmmatayA niSiktaM punarapi kaSAyapariNativizepAnikAcyate, tad bandhazabdena kAlatraye'pi nikAcitAvasthaM darzyate, tathA 'udIriMsu udIraMti udIrissaMti' udIraNA hi anudayaprAptaM * cireNa AgAminA kAlena yad vedayitavyaM karmmadalikaM tasya viziSTanAdhyavasAyavizeSeNa karaNenAkRSya udaye prakSepaNamudIraNA, sA ca kaSAyapariNativizeSAdeva bhavati, tathA vedanA kAlatraye'pi, vedanA tu karmmaNa upabhogo'nubhavaH tatra vednaM sthitikSayAdudayaprAptasya karmmaNa udIraNAkaraNena vA udayabhAvamupanItasya bhavati, tathA 'NijariMsu' ti nirjarA nAma karmmaNo'karmmatvabhavanaM, tatazca Atmapra* dezena saha saMzliSTasya karmaNaH zAtanaM tathA cotaM "puvvakayakammasADaNaM tu NijjarA" iti bhruvodayatvAt krodhAdivedanIyakarmmaNAM, tenocyate NijjariMsu 3, kohakasAraNaM mANakasAeNaM mAyAkasAraNaM lobhakasApaNaM iyaM vA dezanirjarA punaH caturviMzatidaNDake'pi bhavati // // prajJApanApradezavyAkhyAyAM caturdazakaSAyapadavyAkhyA samApteti // // 16 // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * uddezaH 1 sAmprataM paMcadazamArabhyate, asya cAyamamisambandhaH, ihAnantarapade pradhAnabandhahetutvAdvizeSataH kaSAyapariNAma uktaH, tadanantaramindriyavatAmeva lezyAdisadbhAvAd vizeSataH indriyapariNAmanirUpaNAyedamabhidhIyate, tatrendriyapadasya prathamodezake indriyANAM saMsthA- * indriyapade nAdyarthasaMgrahArthamidaM gAthAdvayaM - 'saMThANaM bAhallaM pohataM katipadesa avagADhe / appAbahu puTTa paviTTha visaya aNagAra AhAre // 1 // addAya asIya maNI duddha pANA tella phANiya vasA ya / kaMbala thUNA thiggale dIvodahi loga'loge ya // 2 // ' tatra saMsthAnAdyardhapraznavyAkaraNAtmo granthaprabandhaH - 'kati NaM bhaMte! iMdiyA' ityAdi, tAni punarindriyANi satyapIndriyasAmAnye dravyendriyabhAvendriyavi- * *zeSato'dhigantavyAni, yasmAduktaM saMgrahakAreNa - "nirvRtyupakaraNe dravyendriyaM labdhyupayogau bhAvendriya" miti (tattvA. a. 2 sU. 17-18) tatra nirvRttirnAma manuSyagatau manuSyAdijAtau tiryagUgatau ca gavAdijAtI 2, aMgopAGganirvarttitAnIndriyadvArANi karmmavizeSasaMskRtAH * zarIrapradezAH, upakaraNaM nAma sparzAdijJAnAvaraNIyakamrmmakSayopazamAnayanasAdhakatamaH karaNavizeSaH yasmAdupakriyate tenAtmanaH kSayopa* zamatayA sparzAdInAmata upakaraNamityucyate, labdhyupayogau bhAvendriyaM labdhirupayogameva bhAvendriyaM tatra labdhirnAma gatijAtyAdinAmakamrmodayajanita udayo labdhirucyate, yasmAdekendriyajAtinAmakamrmmodayAdekendriyAdirbhavati, tadAvaraNIyakarmmakSayopajanitA ca, iha tu kSayopazamo labdhirucyate, sA ca paMcavidhA, tadyathA sparzanendriyalabdhirjikendriyalabdhiH prANendriyalabdhiH cakSurindriyalabdhiH * zrotrendriyalabdhiriti, upayogastu sparzanendriyAdiSvartheSu bhavati, upayogaH paridhAnamAyogastadbhAvapariNAma ityarthaH / eSAM ca satyAM nirvRttAvupakaraNopayogau bhavataH, satyA ca labdhau nirvRtyupakaraNopayogA bhavaMti evaM vibhAge pradarzite upakaraNendriyAzrayANi prazna* vyAkaraNAni, tadyathA 'soidipaNaM bhaMte! kiM saMThie paNNatte ?' ityAdi, saMsthAnamAkAro, bAhalyaM bahalatA rundatetyarthaH, puDuttaM pRthutA vistIrNatetyarthaH, atrAha-yadi aMgulasyAsaMkhyeyabhAgo bAhalyaM sparzanendriyasya tataH kathamAyudhAdyabhighAte antarvedanAnubhava iti ? ucyate, AtmA zarIreNaiva vedayati duHkhAtmikAM vedanAM nApIndriyeNa jvarazUlAdivedanAvat, zItAdisparzanaM tu sarvavRttitvaca eva bhavati, tatra pAnakAdipAne aMtaH zItasparzagrahaNaM kathaM ? ucyate, sarvapradezaparyantavartitvAt tvacaH abhyantarato'pi zuSirasyoparitvaga zrIprajJApano - * pAMgam 15ndriya * // 17 // Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * indriyapade uddezaH1 *** zrI- Mstyeva, zeSaM gatAthai, 'jAva paviTThAI suNeti' tatra pravezo mukhe nAsikAyAM karNabile vA bhavanti, indriyaviSayAdhikAre ayamapi praznaH prajJApano- aNagArassa NaM bhaMte ityAdi, bhAvita AtmA zAnadarzanacAritraistapovizeSezca yena sa bhAvitAtmA tasya caramAH zailezIkAlAntya samaye nirjarApudgalAH apagatakarmabhAvAsteSAM, 'aNataM' anyatvaM dvayoranagArayoH sambandhinoH ye pudgalAH, nAnAtvaM varNAdikRtaM ekasyaiva 15indiya0 'omattaM' UnatA, tucchattaM nissAratA, gurulaghutve pratIte, kApunarasya praznasyAvakAzaH? ucyate, yasmAduktaM spRSTAnyeva zabdAdidra vyANi zRNotItyAdi, sarvalokasparzitvAzcaiSAM nirjarApudgalAnAM sparzanapravezane sta ityataH praznaH, chadmasthagrahaNaM kevalivyudAsArtha syAt , kevalI sarvairevAtmazarIrapradezairjAnAti pazyati ca, uktaM ca "savvato jANati kevalI sabvato pAsati" tathA coktaM "samastasarvAkSaguNaM nirakSa" miti, chamasthaH punaraGgopAGganAmakarmavizeSasaMskRtairevendriyadvArairjAnAti pazyati ca, ataH chadmasthagrahaNaM, tathA nirvacanaM "deve'vi ya NaM atthegaie jANati pAsati" iti, yasmAddevAnAM manuSyebhyaH paTutarANIndriyANi bhavanti, ato devo'pi na (soM) jAnAti na pazyati ca, kimuta manuSya iti, sarvalokasparzitvAca nirjarApudgalAnAmapi praznaH, 'raiyANaM bhaMte!' ityAdi gatArtha, manuSyaprazne 'sannibhUtA asannibhUtA' iti, iha saMjhigrahaNAdavadhijJAnI gRhyate yasya te kArmaNazarIrapudgalA viSayaH, 'evAmevAsaNNiyA mAyimicchAdiTThI uvavaNNA' iti jAva uparimagevejjA, yadyapyArAtIyeSu kalpeSu praiveyakeSu ca samyagdRSTayaH santi, tathApi teSAM kArmaNazarIrapudgalA na viSayaH, amAyisammadiTThI ubavaNNayA aNuttarAte kahaM jANaMti phAsaMti vA? ucyate, uktamavadhijJAnaviSayAdhikAre "saMkhija kammadavve loge thovUNagaM paliya" miti, kArmaNazarIradravyANi pazyan kSetrato lokasya saMkhyeyAn bhAgAn pazyati, anuttarAzca sampUrNalokanAlI pazyantItyuktaM, atyaMgatiyA vemANiyA jANaMti pAsaMti AhAreti, sarvatra cAhArayantIti ojAhAro gRhyate, yasmAduktaM "sarIreNojAhAro tayAyaphAseNa lomaahaaro| pakkhevAhAro puNa kAvalIo hoti nAyavvo // 1 // " iti, indriyaviSayAdhikAra-evAyaM praznaH 'ahAyaM pehamANa' ityAdi, 'ahAyamiti' Atmazabdena zarIramabhidhIyate, palibhAga: | pratibimbaprAyatvAt pudgalAnAM bhAsuradravye Adarza prativimba saMkrAntaM pazyati, yasmAdukkaM "sAmA udiyA chAyA abhAsuragatA NisiM ***Kong * 4*** // 18 // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indriyapade uddezaH 1-2 prajJApano pAMgam | 15indriya tu kaalaabhaa| sA ceva bhAsuragatA sadehavaNNA muNeyanvA ||1||je Arisassa santo dehApayavA bhavaMti saMkaMtA / tesiM tatthuvaladdhI pagAsajogA Na itaresiM // 2 // " yathA sarvameva hi aindriyakaM sthUladravyaM cayApacayadharmAkaM razmivaca bhavati, yatazcAdarzAdiSu chAyA sthUlasya dRzyate, avagADharazminaH (tataH) sthUladravyasya kasyaciddarzanaM bhavati, na cAntaritaM dRzyati kiMcit atidUrastha vA, ataH 'palibhAgaM' pratibimbaM 'pehati' pazyatItyarthaH, aNagArassa bhAviyappaNo carimA nijarApoggalA chaumattho na jANati Na pAsatIti ca yo'yaM pratiSedho indriyaviSayasya asAvuddezakaparisamApteranuvartayitavyaH, sarvatra caitAn arthAn chanmasthamanuSyo jAnAti pazyatIti vaktavyaM, pratiSeddhavyaM ca arthAt , kathaM ? yasmAt sarve'mI kambalazATakAdipraznA atIndriyArthaviSayAH, yathaiva nirjarApudgalAH chamasthasyendriyaviSayo na bhavatIti pratiSiddhaM, saMzIbhUtasya manuSyasyopayuktasya vaimAnikasya ca paramparopapannasyopayuktasya viSaya iti pradarzitaM atIndriyArthatvAt , atIndriyaM kevalasyaiva viSaya iti sAmarthyAd gamyate, anyathA indriyaviSayAdhikAre eteSAM praznAnAmanavakAza eva, kambalasATaketyAdi, kaMbalasATakaM kaMbala eva, 'AgAsathiggalaM' lokaH mahato bahirAkAzasya paTasyeva vitatasya, 'phuDa' iti vyAptaH, puDhavikAiyAdIhiM suhumehiM savvalogapariyAvaNNehiM phuDe 'tasakAraNaM' sima phuDe siyA No phuDe, jadA kevalI samugdhAyagato tadA tasakAraNaM phuDe, jadA No asthi tadA na phuDe, zeSaM gatArtham / // itIndriyapade prathamoddezakaH 15-1 // dvitIyoddezakasyAmI arthAdhikArAstadyathA " iMdiyauvacaya NivvattaNA ya samayA bhave asaMkhijjA / laddhI ubogaddhA appAbahuyA visesahiyA // 1 // ogAhaNA avAe IhA taha baMjaNoggahe ceva / davidiya bhAviMdiya tItA baddhA puraphkhaDiyA // 2 // " zrotrendriyAdiyogyapudgalagrahaNaM tadupacayaH, kati samayA indriyaparyAptiH? katisamayagRhItAnAmindriyayogyAnAmindriyaparyAptAnAmindriyANAM, // 19 // Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prajJApanopAMgam 15 indriya 16 prayoga0 indriyapade uddezaH 2 ca tato nirvarttanA yo yasyendriyasyopakAraH iMdiyovaogaddhA yAvanti kAlamupayukta Aste, agAhaNA avagraha ityarthaH, zeSaM pratha * pavAnusaraNIyaM, navaraM puDhavikAzya AukAiyavaNassaikAiyANaM dabiMdiyA purekkhaDA aTTha vA Nava vA bhavati, jamhA pate anaMtaraM * prayogaparva ucaTTittA maNussesu uvavacaMti sijyaMti ya, teNa davidiyA maNussabhavasaMbadhiNo aTTha, yadi puNa te caiva aNaMtaraM ubvaTTittA puNaravi tesu caiva puDhavikAiyAdisu uvavajraMti, tato uvvaTTittA maNussesu uSavaNNA sijyaMti tadA Nava, evaM uvaujjiya bhANiyavvaM, * teuvAubeiMdiyateiMdriyacauriMdiyANaM purekkhaDA nava, kahUM? tato ubvaTTittA puDhaviAuvaNassaIsu uvavaNNA samANA tato ubbaTTittA * maNussesu uvavajjaMti sijjhati ya teNa Nava, maNussANaM maNuslAtItA aNatA, baddhA siya saMkhijjA siya asaMkhijjA, kahaM ? pucchA samaya jai saMmucchimamaNussA Natthi tato saMkhijjA, kahaM puNa Natthi ?, jeNa saMmucchimamaNussANaM viraho caubIsamuDuttAti * * aMtaraM bhaNiyaM, jadA puNa atthi tadA asaMkhijjA, vijayAdisu dvirutpanno'nantara bhava eva sidhyati, zeSaM gatArtham // iti dvitIyoddezakaH // // prajJApanApradezavyAkhyAyAM paMcadazapadasya vyAkhyA samApteti // ** adhunA SoDazamArabhyate asya cAyamamisambandhaH, ihAnantarapade pradhAnabandhahetutvAdindriyavatAmeva lezyAdisadbhAvAd vizeSataH * indriyapariNAma uktastadanantaraM pariNAmasyaiva prayogapariNAmavizeSapratipAdanAyedamArabhyate, iha cedamAdisUtram -'kativihe NaM bhaMte ! payoge paNNatte ?' ityAdi, kati prakAro bhadanta ! prayogaH ? yojanaM yogaH parispandaH AtmanaH kriyApariNAmaH samAdhAnaM AtmavyApAra ityarthaH, athavA yujyante'nena kriyApariNAmAbhimukhela sAmparAyikairyApathakarmmaNA vA Atmeti yogAH, gautama ! ' paNNarasavihe ' * ** ityAdi nirvacanaM, tatra satyArthAlocananibandhanaM manaH satyaM tasya prayogo vyApAraH satyamanaH prayogaH evaM zeSeSvapi manaHprayogAdiSu bhAvanIyaM, yAvat audArikazarIrakAyaprayogaH, ihaudArikazarIrameva punalaskandhasamudAyarUpatvAt upacIyamAnatvAt kAyaH audArika 112011 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** kAyaH tasya prayoga iti samAsaH ayaM ca paryAptakasyaiva veditavyaH tathaiaudArikamizrazarIrakAyaprayogaH, ayaM cAparyAptakasyeti, Ahakena sahaudArikaM mizraM ?, ucyate-kArmaNena, tathA cokaM nirmuktikAraNa zastraparizAdhyayane "joraNa kammaraNaM AhAretI aNaMtaraM jiivo| ** teNa paraM mIseNaM jAva sarIrassa NiSphattI // 1 // " Aha-yadyevaM kimayaM kArmaNamizra iti na vyapadizyate ? mizrabhAvasya dviSThatvAt * prayogapadam vizeSAbhAvAcca, ucyate- kArmaNasyAsaMsAramavicchedenAvasthitatvAt (sarva) zarIreSveva bhAvAt tiryaGmanuSyavaikriyAdyAraMbhasamaye'nekadhA mizropapatteH, sUtre ca vicitramizratAyA anabhidhAnAt tasmAdutpattimAzrityaudArikasya pradhAnatvAt kAdAcitkatvAJccaudArikamizra 16 prayoga0 * eva vyapadizyata iti, yadA punaraudArikazarIrI vaikriyalabdhisampanno manuSyaH paMcendriyatiryagyoniko vA paryAptabAdaravAyukAyiko vA vaikriyaM karoti tadaudArikazarIrakAmayoga eva varttamAnaH pradezAn vikSipya vaikriyazarIrayogyAn pudgalAnupAdAya yAvadvaikriya* zarIraparyAptyA na paryAptaM gacchati tAvadvaikriyeNa mizratA'vyapadezacaudArikasya prAraMbhakatvAditi / evamAhArakeNApi saha mizratA * * veditavyA, AhArayati ca tenaivetyalaM vistareNa, tathA vaikriyazarIrakAyaprayogo vaikriyaparyAptakasya, tathA vaikriyamizrazarIrakAyaprayoga- * stadaparyAptakasya kArmaNenaiva, etaduktaM bhavati - devanArakeSUtpadyamAnasya aparyAptakasyeti, AkSepaparihArau prAgvat / labdhivaikriyaparityAge caudArikaprayogastadabhinivRttau satyAM tasyaiva pradhAnatvAt, tathA AhArakamizrazarIrakAyaprayogaH audArikena saha, tat* parityAgenetaragrahaNAyodyatasya pataduktaM bhavati yadA''hArakazarIrI bhUtvA kRtakAryaH punarapyaudArikaM gRhNAti tadA''hArakasya pradhAnatyAdaudArikapravezaM prati vyApArabhAvAnna parityajati yAvat sarvathaivAhArakaM tAvadaudArikeNa saha mizrateti, Aha-na tattena * sarve sarvathA muktaM, pUrvanirvartitaM tiSThatyeva, tat kathaM gRhNAti ?, satyaM tiSThati tattathApyaudArikazarIropAdAnArtha pravRtta iti gRhNAti, * ** tathA kArmaNazarIrakAyaprayogaH vigrahe samuddhAtagatasya ca kevalinastRtIyacaturtha paMcamasamayeSu bhavati, uktaM ca- " kArmaNazarIrayogI caturthake paMcame ca tRtIye ca' kArmaNamizrabhAve prayojanaM kArmaNasyAsaMsAramityAdinA" vivaraNagranthenoktameva / 'raiyA NaM bhaMte! * kativihe prayoge' ityAdyApadaparisamApteH prAyo nigadasiddhameva, navaraM nArakANAM vaikriyamizrazarIrakAyaprayogaH upapAte kArmmaNena uttara- * zrIprajJApano pAMgam 112311 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * prayogapadam vaikriyArame vaikriyeNaiva, kArmaNazarIraprayogastu vigraheNotpadyamAnasyApAntarAlagatAviti / niyataprayogabhAvaciMtAyAM caughato vaikriya mizrazarIrakAyaprayogiNo nArakAdayaH sadaivopapAtottaravaikriyAraMbhabhAvAt, kArmaNazarIrakAyaprayogiNaH sadaiva vanaspatyAdInAM vigrahe-11 prajJApano- NApAntarAlagatau bhAvAt, AhArakamizraprayogaciMtAyAmekavacanabahuvacanAbhidhAne bhAvArtha:-AhArakaM saMyatamanuSyANAmeva bhavati, pAMgam | kadAcidekameva bhavati. yathoktaM "AhAragAI lopa chammAsaM jANa hoti vi kayAi / ukoseNaM niyamA eka samayaM jahaNNeNaM // 1 // 16 prayoga hotAI jahanneNaM ikaM do tiNi paMca va havaMti / ukkoseNaM jugavaM puhuttamettaM sahassANaM // 2 // " ekavacanabahuvacanabhAvArthaH svadhiH yA''locanIyaH, kSuNNatvAnna pratanyate, nArakavakriyamizrazarIrakAyaprayogiNaH sadaiva, dvAdazamuhartake ca gatyupapAtavirahakAle | satyapyuttaravaikriyamizrApekSayA bhavadhAraNIyavaikriyasyeti dhiyA / dvIndriyAdaya audArikamizrazarIrakAyaprayogiNaH sadaivAntarmuhurtaka evopapAtavirahakAle satyapi mizrayogasyApyAntarmuhartikatvAt / paMcendriyatithaMca audArikatvAditi, dvAdazamuhUrtastUtpAdavirahakAlo * garbhavyutkrAntikatirazcAmiti manuSyAH vaikriyazarIrakAyaprayogiNaH sadaiva vidyAdharAdInAM vikurvaNAbhAvAditi / gatiprayogaciMtAyAM |* gatiH pravRttiH prakriyA ceSTA dharma ityanantaraM, gateH prapAta: gatiprapAtaH, tatra kutra 2 gatirUpanipatati, kasya gatirastItyuktaM | bhavati, yogasya kriyArthatvAt dezAntaraprAptilakSaNAcca gatiriti, atrApi dezAntaraprAptirnAsti lezyAgato, tatrApyadhyavasAyasthAnAnAM utkarSApakarSavRttirastIti kRtvA gatizabdaprayogaH, tAni 2 pariNAmAdhyavasAyasthAnAntarANi gacchata iti vacanAt 'ghaTTaNaM' khaMjato gatiH 'thaMbhaNaM' grIvAyAM dhamaNyAdInAM acchatassa vA appaNo aMgapadesANa gatI 'lesANaM' UrUsu jannuyAdisaMbaMdho 'paDaNaM' acchaMto ceva luThati // // prajJApanApradezavyAkhyAM SoDazapadavyAkhyA samAptA // // 22 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ++ ___sAmprataM saptadazamArabhyate-asya cAyamabhisaMbaMdhaH, ihAnantarapade pariNAmasAmAnyAd vizeSataH prayogapariNAma uktaH, tadanantaraM zrI lezyApariNAmavizeSapratipAdanArthamidamArabhyateH, iha ca prathamoddezoktArthasaMgrahArtha iyaM gAthA-'AhAra samasarIrA ussAse kammavaNNa lesAsu / samavedaNa samakiriyA samAuyA ceva boddhavvA // 1 // ' atha kimartha lejhyApariNAmavizeSAdhikAre'mISAmarthAnAmupanyAsaH? lezyAyapade prajJApano-|| ucyate, ukkaM ca prayogapade-"kativihe NaM bhaMte! gatippavAe iti? goyamA! paMcavihe paNNatte taMjahA-payogagatI tatagatI baMdhaNa uddezaH 1 pAMgam 17 lezyA0 chedaNagatI uvavAyagatI vihAyogatI, tattha jA sA uvavAyagatI sA tivihA-khittovavAyagatI," tatra nArakAdibhavatvenopapa(tpa)bAnAM |* jIvAnAmupapAtasamayAt prabhRti AhArAdyarthasaMbhavo'vazyaM bhAvItyupanyAsaH, 'jerayANaM bhaMte ! savve samAhArA' ityAdi, 'jAva samAuyA' atra Ahacceti-kAdAcidAhRtya vA, nArakAdhikAra eva puvvovavaNNayA appakammatarA ityasya bhAvanA-nerAyAuyaNirayagatiasAtAveyaNijANi paDuca jeNeva puvvovavaNNayANaM bahuNijinnaM appaM ciTThati teNa puvvocavaNNagA NeraDyA appakammatarA, pacchovavaNNA mahAkammatarA, tANi ceva paDucca jeNa bahuM ciTThati visesavisesiyataraM ca, imaM suttaM Na sAmaNNavisayaM vyabhicArasaMbhavAt, tathA ca pacchovavaNNovi jahaNNAdiditio puvyovavaNNeNavi ukkosaThitipaNaM NiyameNa appakammayare bhavati, asaNNibhUyANa saNNibhUyANa ya sesakammaThitijahaNNukkosAdivisesabhAvAotti, tamhA samaThitiyA vi Thitiya nAragavisesavisayameyaMti / 'vaNNa' puvvovavaNNA raiyA vizuddhavanayarA, vizuddhataravarNA ityarthaH, kahaM ?, jaNaM rahayANaM appasatthavaNNaNAmakammarasa asubho tibvANubhAvudayo bhavAvekkho, jamhA bhaNitaM kAlamavakhettavekkho udao savivAga avivAgo iti, jaivi AUNi bhavavivAgANi tahAvi (asubho) tivvANubhAvudayo (bhavAvekkho) adhuvodayattAo ya puyovavaNNaehiM upakkameNeva bahuM nijariotti, poggalavipAkaM vaNNanAma puvvovavaNNA teNa viruddhavaNNatarA, pacchovavaNNA jeNa na NijariyaM teNa avisuddhavaNNataratti, pataMpi visesavisayameva, evaM ceva sesANi vi jahatthaM samatIe bhANiyavvANi, lesAsu puvvovavaNNA visuddhalesA, kaha? jeNa tesiM appasatthakammalesANaM kiNhanI // 23 // lakAUNaM asubho tivvANubhAgudamo bhavAvekkho jAtivipAkalesAkammaM tahAvi jogapariNAmo lessA iti viggahevi kammatiya- |* REEEEEEEEEEEEE Ni Bi Tiao Lu Lu Lu Lu Lu Lu Lu Sui Sui . + Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lezyAyapade uddezaH1 prajJApano pAMgam 17 lezyA0 kAlajogo asthitti teNa visuddhalesA / pacchovavaNNehi Na Nijjario teNa avisuddhalesA / vedaNAe sannibhUtA iti, kahaM ? jeNa |' asaNNiNo neraiyatirikkhamaNuyadevesu sabbesu vi atthi, jeNa bhaNiyaM "kativihe gaM bhaMte ! asanniAue ? goyamA! cauvihe asaniAupa paM0 taM0 neraiyaasanniAupa tirikkhajoNiasanniAue maNussaasanniAue devaasanniAue, tattha devanAragaasanniAuyassa jahaNNeNaM dasaghAsasahassAI ThiI, ukkoseNaM paliovamassa asaMkhijaibhAgo, tiriyamaNuyaasaniAuya(ssa) jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM paliovamassa asaMkhijjaibhAgo," tattha je asaNNI neraiyA te appaveyaNA, je saNNI te mahAveyaNA / kriyAsu 'jeya te sammaTTiI tesiM cattAri kiriyA kajaMti' catasraH kriyAH pravartate karmabandhahetubhUtAzceSTA ityarthaH, tadyathA-AraMbhikA 'AraMbho uddavao', tat kRtaM sAmparAyikaM karma parigrahatvAt kvacit mUrchAsadbhAvAt , mAyApratyayA zAThyabhAvAt , apratyAkhyAnakriyA | viratipariNAmAbhAvAt 'NiyajhyAu'tti niyatA-avazyaMbhAvAt , samyagdRSTInAM tvaniyatAH, saMyatAdiSu vyamicArAt, mithyAdarzanapratyayA mithyAtvapariNAmahetukI, zeSaM gatArtha, yAvadasurakumArAdhikAre, 'je te punvIvavaNNagA te NaM mahAkammatarA' kahaM ? chammAsAvasesAuya parabhaviyAuya baMdhae paDucca, jamhA te tirikkhesu maNussesu vA uvavajaMti, tirikkhesu ughavajamANA kayAi egidiesu paDhavikAiyAukAiyavaNassaikAipasu uvacajaMti, paMciMdiyatirikkhesu vA, maNussesu uvavajjamANA kammabhUmayagambhavakaMtiyamaNussesu | uvavajaMti, maNussajogAo pagaDIo baMdhaMti, teNaM pagaMtatiriyamaNuyajogAo pagaDIo paDucca puvocavaNNagA mahAkammatarA pacchovavannagA appakammatarA, jeNa tAo ceva uvaSaNNayA baMdhaMti, paryapi visesavisayameva dadravvaM, aNNahA tiriyamaNayajoggapayaDiMbaMdhe |* satyapi puvvocavaNNagAna]pacchovavaNNagovi ukkosaThitIe ahiNavauppaNNe aNaMtasaMsArie ya mahAkammatare ceva bhavati, teNa samaThitIyAdisu, asurakumAravisesavisayameyaMti, tattha vi baddhaparabhaviyAuyo ceva puvyovavannago gheppati, abaddhAuyathevakAlaM, taheva | uvavaNNagotti, vaNNe-puvyovaSaNNA(a)visuddhavaSaNatarA kaha ? jeNa patesiM bhavAvekkhApa cevaNaehiMNa (suho tibvANubhAvudao so ya puvvoSavaSNehiM bahu) Nijjarito teNa(a)visuddhavaNNA / lesAdi, pubvoSavaNNA avisuddhalesA, kahaM ? jeNa patesiM bhavAvekkhAe // 24 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prajJApano lejhyApade uddezaH 1 paaNgm| 17 lezyA0 kaNhAdilesANaM cauhaM uparimANaM sAhANANa visuddhatarANaM aNubhAbudabhotti, so ya pulboSavaNNapahiM baha Nijariotti teNa avisuddhalessA, pacchoSavaNNaehi Na Nijjarito teNa visuddhalesA, devaneraiyANaM ca lesApariNAmudao upapAtasamayAt prabhRti AbhavakSayAd bhavati, tathA ca tRtIyalezyoddezake vakSyati se pUrNa maMte ! kaNhalesse meraie kaNhalesesu neraipasu uvavajjati, kaNhalesse ubvati ? jallese uvavajjai tallese uvvadRtitti?, etaduktaM bhavati paMciMdiyatirikkhajoNiyA maNussA vA nerAsu uvavajjamANA tiriyamaNuyAupasu khINesu raiyAue paDisaMvepamANo viggahevi NAraga eva labbhati, RjusUtranayadarzanena tasya ca | kaNhAdilesAto pubvabhavAue aMtomuhuttasesara vaTTamANassa lanbhati, yasmAduktaM-"aMtamuhuttaMmi gae aMtamuhuttami sesae ceva / lesAhiM pariNatAhi jIvA vacaMti paraloga // 1 // " tathA ca lesajjhayaNe raIyANaM kaNhAdilesANaM jahaNNukosiyA imA ThitI bhaNitA"dasa vAsasahassAI kAU jahaNiyA ThitI hoti / ukkosA tiNNudahI paliyassa asaMkhamArga ca ||1||nniilaaeN jahaNNaThitI tiNNudahi asaMkhabhAgapaliya ca / dasa udahI ukkosA paliyassa asaMkhabhAgaM ca // 2 // kaNhAe jahaNNaThitI dasa udahI asaMkhamAgapaliyaM ca / tettIsasAgarAI muhutta'hiyAI caukosA // 3 // esA neraiyANaM lesANa ThiI u vaniyA iNamo / teNa paraM vocchAmi | tiriyANa maNussadevANa // 4 // aMtomuttamaddhA lesANa ThiI jahiM jahiM jAu / tiriyANa narANaM vA bajjittA kevalaM lesaM // 5 // " | etaduktaM bhavati-tiriyamaNuyANaM jA jassa lesA asthi tesiM aMtomuttameva ThitI, tatthavi maNussANaM sajogikevalINaM imA ThitI "muhuttarddha ya jahaNNA ukkosA hoti puSakoDI u / NavahiM varisehiM UNA NAyavyA sukalesAe // 1 // esA tiriyanarANaM lesANa | ThitI u panniyA hoti / teNa paraM vocchAmi lesANa ThitiM tu devANaM // 2 // dasa vAsasahassAI kaNhAi ThitI jahaNiyA hoti / pallAsaMkhiyabhAmo ukkoso hoti nAyabbo // 3 // jA kaNhAi ThitI khalu ukkosA ceva smymbhhiyaa| nIlAi jahaNNeNaM paliyAsaMkhaM ca ukkosA // 4 // jA NIlAi ThitI khalu ulkosA ceva samayamabhahiyA / kAUi jahaNNeNaM paliAsaMkhaM ca ukkosA // 5 // | teNa paraM vocchAmi teullessaM jahA suragaNANaM / bhavaNavadavANamaMtarajoisavemANiyANaM ca // 6 // dasa vAsasahassAI teUya ThitI | // 25 // Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * lezyApade uddezaH 1-2 * jahaNiyA hoi / ukkosA doNNudahI paliyassa asaMkhabhAgaM ca // 7 // jA teUe ThitI khalu ukkosA ceva samayamabhahiyA / pamhAi jahanneNaM dasa muhuttahiyAI ukkosA // 8 // jA pamhAi ThiI khalu ukkosA ceva samayamabhahiyA / sukkAe jahaNNeNaM tettIsukosamabhahiyA // 9 // " vedaNA jahA radayA, tatthavi asaNNiNo labhaMtitti, puDhavikAiyANaM kahaM appasarIramahAsarIrattaM jeNa puDhavikAiyANaM sarIrogAhaNA prajJApano 1*| aMgulassa asaMkhijaibhAgo bhaNio?, ucyate, satyametat, tathA astyevAlpamahattvaM zarIrebhyo, jeNa pajjavapade puDhavikAipa pAMgam puDhavikAiyassa ogAhaNAe cauvANavaDie, ato'ssyalpamahattvaM, zeSaM gatArtha, jAva je te apamattasaMjatA tesiM egA mAyAvattiyA 17 lezyA0 kiriyA kajjati samuddesaNAdisu, aNNahA pasuvva No mAtiANabhAvato, pamattANa AraMbhiyA ya mAyAvattiyA ya, vastutaH pramattayogasyArambhatvAt zeSaM gatArtha, jAva jotisiyavedaNAe mAyimicchahiTThI amAyisammadiTThItti, saNNibhUtA asaNNibhUtA iti na bhaNitaM, kiM kAraNaM? jeNa tesu asaNNI Natthi, kahaM ? jeNa asaNNidevAuyassa ukkosA ThitIya paliovamassa asaMkhijjaibhAgo, joisiyANaM jahaNiyA ThitI paliovamaTThabhAgo, vemANiyANaM puNa jahaNiyA paliovarma, teNa tesu asaNI Natthi, 'salesANaM bhaMte ! neraiyA' ityAdi, gatArtha jAva teulesA, asurakumArA vedaNAe saNNibhUtA asapiNabhUtA iti Na bhaNNati, kiM kAraNaM? jeNa teulesA asaNNI Natthi, uktAH prathamoddezakoktAH khlvaahaaraadyo'rthaaH| p017-1|| adhunaa| dvitIyoddezakaH-'salesANaM bhaMte! neraDyA' ityAdi, iha tu tA eva cimtyaMte, kati lezyA iti, tatra "lizi saMzleSaNe" ityasya dhAtoleMzana leNyA, uktaM ca-"tA. kRSNanIla| kApotataijasIpayazuklanAmAnaH / zleSa iva varNabaMdhasya karmabaMdhasthitividhAtryaH // 1 // " yogapariNAmazca lezyA, kathaM punaryogapariNAmo lezyA ? yasmAt sayogikevalI zuklalezyApariNAmena vihRtya antarmuhUrtazeSe yoganirodhaM karoti, tata ayogitvaM prApnoti, ato'vagamyate yogapariNAmo lezyA iti / sa punaryogaH zarIranAmakarmapariNativizeSaH, yasmAduktaM-karma hi kArmaNasya kAraNamanyeSAM ca zarIrANAmiti, tasmAdaudArikAdizarIrayuktasyAtmano vIryapariNativizeSaH kAyayogaH, tathaudArikavaikriyAhArakazarIravyApArAhatavAgdravyasamUhasAcivyAjjIvavyApAro yassa cAgyogaH, tathA caudArikAdizarIravyApAramanovIryapariNatisamUhasAcivyAjjIvavyApAro // 26 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yassa manoyoga iti, yathaiva kAyAdikaraNayukasyAtmano vIryapariNatiryoga ucyate, tathaiva lezyApIti, itazca zarIranAmakarmapariNati| vizeSo lezyA, yasmAdukkaM uttarAdhyayaneSu-"lesajjhayaNaM pavakkhAmi ANupuvi suNeha me| chahaMpi kammalesANaM aNubhAvaM jahakkama // 1 // |' ANAmANi vaNNarasagaMdhaphAsapariNAmavilakkhaNaM ThANaM / ThitiM gatiM ca AuM lessANaM tu suNeha me // 2 // " pate cArthA lezyAdhyayanata prajJApanopavAdhigantavyAH, kecidihaiva lezyApade nAmavarNarasagandhasparzapariNAmasaMsthAnAkhyAH, zeSa kaNThya, navaraM paMciMdiyatirikkhesu dasa *uddezaH 2-3 pAMgam | | appAbahugA-taM. "ohiya paNidiya 1 samucchimA 2 ya gambhatirikkhaitthIo 3 / saMmucchaganmatiriyA 4 mucchimatirikkhI ya 5 17 lezyA0 gambhammi 6 // 1 // samucchima 7 gabhaitthI 8paNiditirigitthIgA9ya ohitthI 10 / dasa appabahugamedA tiriyANaM hoMti nAyavvA // 2 // " zeSa sUtrasiddhaM yAvat uddezakaparisamAptiriti / pa017-2 // idAnIM tRtIyoddezakaH tasyAdisUtram-'nerahae Na bhaMte ! neraiesu | uvavajjatI'tyAdi, dvitIyoddezake nArakAdInAM lezyAparisaMkhyAnamalpabahutvaM maharddhikatvaM coktaM, iha cedaM cintyate-nArakAdInAM svA svA lezyAH kimupapAtakSetropapatrAnAmeva uta vigrahe'pi saMtIti asyArthasya pratipAdanArtha prAk tAvannayAntaramAzritya nArakAdivyapadezaM pRcchati-'jerahae NaM bhNte| raiesu uvavajjaI' ityAdi, kathaM punarnArakAdireva nArakAdiSUpapadyate ? ucyate yasmAnArakAdibhavopagrAhakamAyureva, ato nArakAdyAyuH prathamasamayasaMvedana eva nArakAdivyapadezo bhavati RjusUtranayadarzanena, yasmAduktaM nayavidbhiH RjusUtrasvarUpanirUpaNaM kurvadbhiH "palAlaM na dahatyagnirbhidyate na ghaTaH kvacit / na(nA)zUnye nirgamo'stIha, na ca zUnyaM pravizyate // 1 // nArakavyatiriktazca, narake nopapadyate / narakAcArakazcAsya, na kazcidvipramucyate // 2 // " ityAdi, evaM uvvaTTaNAevi RjusUtranayadarzanenaivoktaM-'aNehae ubaTTaI' ityAdi, 'se pUrNa bhaMte ! kaNhalese neraie' ityAdi, kahaM kaNhalese uvavajjati kaNhalese ubva0 jalese uvavajaha tallese uvvati ? ucyate, tirikkhajoNio maNusso vA baddhAuo raiyattApa uvavajiukAmo tiriyamaNussAue aMtamuhutte sese kaNhalesAdipariNAma pariNamati, tato teNeva pariNAmeNa raiyAuyaM saMvedati, ato kaNhAdilesesu uvavajjati, uvvadRti kaNhAdilese kahaM ? jeNa tesiM kaNhAdilesApariNAmo AbhavakkhayA bhavati, teNa tallese uvvaTTati, asurakumArAdInAmapi iyamevo // 27 // Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI lezyApade uddezaH 3-4 * papattiH, evaM sarvadevAnAM / tiriyamaNussANaM puNa aMtomuhuttio lesApariNAmo, teNa kadAi jallese uvavajati tallese uvvadRti, |* | kadAi lessaMtarapariNAma pariNate uvvadRti, kaNhalese neraie kaNhalessagAI dabvAI giNhittA kAlaM karoti tadA NIlalesApariNato prajJApano uvavajjati jallesA, neradayaM paNihAe pratItya tadapekSayA kiM pramANakSetraM pazyati', zeSaM gatArtha / p017-3|| atra ceyamadhikAragAthApAMgam "pariNAmavannarasagaMdhasuiappasatthasaMkiliTThaNhA / gatipariNAmapadesogADhavaggaNaThANANamappabahuM // 1 // " viSamapadavyAkhyA-se guNaM bhaMte! 17 lezyA0 | kaNhalessA nIlalesaM pappa tArUvattAe' ityAdi, "jallesAI davAI pariyAittA kAlaM kareti tallese uvavajati"tti vayaNAto kAraNameva kArya bhavatyupacArAd uktaM kaNhalesA nIlalesaM pappa tAruvattAe pariNamatIti, evaM kAuteupamhasukkANaM uparyupari tAgRpyatetyAdi, tathA ca dRSTAntaH-se jahA NAmae khIrapa siM pappa tArUvattAe, nIlalezyArUpAdibhAvaM-pratipadyata iti, evaM tAvad bhavasaMkrAnti pratItya ukta / yadA punastiryaGmanuSyo vA svasminneva bhave vartamAnaH kRSNalezyApariNato nIlAdilezyAbhAvaM pariNamati, nIlalezyApariNato vA kRSNAdilezyAdibhAvaM pariNamati, tatrAyaM dRSTAntaH-se jahA nAmae veruliyamaNI siyA kiNhasuttae vA jAva sukkilasuttae vA Aie Aviddha ityarthaH, tAsuttattAe pariNamae / kaH punaryo dRSTAntadAAntikayorarthayoH prativizeSaH ? ucyate-yathA pUrvadRSTAnte kSIratakagatA rUpAdayo'nyo'nyAvayavAvibhAgataH pariNamyapariNAmakamAvena vartate, naivamiha, kiMtvekadezasaMsargAt vaiDUryamaNezva svAsthyAt kRSNAdisUtratAdrapyatA'numIyate tathA dAntikayorapi pUrvakAryakAraNabhAvo'numIyate, kRSNAdilezyAdravyANyadhikRtyAnubhAvazca, iha tu saMsargamAtraM dravyANyadhikRtya pradezasaMkramamAtraM gRhyate, natvanubhAvasaMkramaH, tathA cedaM pradezasaMkramaNalakSaNaM-"jaM daliyamanapagatiM nijaha so saMkamo padesassa"tti / anubhASasaMkramasya tvidaM lakSaNaM-"tatthaTThapadaM ubvaTTiyA va oSaTTiyA va avibhaagaa| aNubhAgasaMkamo esa annapagati NiyA vAvi // 1 // " etadukkaM bhavati-sumAsubhANaM pagaDINaM subhAsumo aNubhAvo, subhANaM subho visohIe uvvahijjatti, kahASijatitti bhaNiya, asubhANa asumo saMkileseNa uvvahijjati, subhANaM subho saMkileseNa ovahijjati nAsijjatitti bhaNitaM, asubhANaM asubho visohIe opaTTijjati, esa aNubhASasaMkamo, ahavA aNNapagati NiyA vAitti aNNapagatiaNubhAvapAdaNeNaMti // 28 // Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lezyApade uddezaH 4 prajJApano pAMgam 17 lezyA0 bhaNiyaM hoti, asmiMzyoddezake prAyazaH kRSNAdilezyApariNAmayogyavyagata eva vicAraH, tathAcottarapranthaH rUpAdinirUpaNAtmakadravyagata eva kRSNAdidravye na tathAbhUtabhAvo bhavati atastAnyeva dravyANi lezyA abhidhIyante kRSNAdilezyApariNAmakAraNatvAt kRSNAdilezyA eveti, kAraNaM ca kAryAda bhinnamiti pRcchati, 'kaNhalesANaM bhaMte! kerisayA vaNNeNa'mityAdi, anyathA hi kaNhalessA davyA NaM * bhaMte! kerisayA vaNNeNamityeva vaktavyaM syAt, zeSaM gatArtha, vaNNAhikAre jo pattha koilacchado so tilakaMTato bhaNNati, ubvattato(uccaMtago) daMtarAgo bhaNNati, varapuriso vAsudevo bhaNNati, hInamadhyamottamAtrayaH, punarapi hIne hInAdayastraya ityAdi, utpannavikalpatrayatribhedatayA bahuvidhatA vAcyA / pradezaciMtAyAM tadyogyaparamANavaH pradezA iti / avagAhacintAyAM-pradezA:-kSetra-24 pradezA iti / vargaNAH kRSNalezyAdiyogyadravyavargaNA eva gRhyate audArikAdivargaNAvat, etAzca varNAdibhedena samAnajAtIyAnekasadbhAvAdanantA iti / sthAnaciMtAyAM tAratamyena vicitrAdhyavasAyanibandhanAni kRSNAdidravyavRndAnyeva gRhyante, anyathA ihaiva pradezArthacintAyAmanantaguNatvamuktamayuktaM syAt , asaMkhyeyatvaM ca, tathAvidhaikapariNAmanivandhanAnAmanantadravyANAmapyekAdhyavasAyahetutvenaikatvabhAvAditi, atra bahuvaktavyaM tattu nocyate, avacUrNikAmAtratvAt prArambhasya / iha jahaNNalesATThANapariNAmakAraNabhUtA davyA ceva jahaNNalesaTANasaheNa bhaNNaMti, te ya saTTANapariNAmaguNamedao asaMkhijjA bhavaMti, pattha nirisaNaM, jahA phalihamaNissa alattarAgavaseNa rattattA jA bhavati sA jahaNNarattaguNAlattagavaseNa jahaNNA, evamegaguNavaDIpa jahaNNAe ceva rattattApa asaMkhijA ThANA havaMti, te ya vavahArato thovaguNattikAuM jahaNNagA ceva bhavati, evama[pyappaNo vi lessAdavvoyahANavasato pariNAmavisesA bhAviyabvatti, uktaM ca "kRSNAdidravyasAcivyAt pariNAmo'yamAtmanaH / sphaTikasyeva tatrAyaM, lezyAzabdaH prayujyate // 1 // " evaM ukkosagAvi bhANiyabvA, ettha jadappamiti ekaguNAi abbhahiyAvi davA jahaNNaTThANajogA hoti, te paDuzca paDhamaM kaNhalesAnIlA-* disu davaTThAe ciMtanaM, evaM ukkosagANavi jahaNNukkosagANavi, pattha ya davvagataguNatAratammamede satyapi tAratamyenAnekaguNakali-| tairapi leNyAdravyairAtmana ekatvaviziSTo'dhyavasAyaH kriyate, anyathA dravyaguNAnAmAnaMtyAdanaMtAni sthAnAni syuriti sUkSmadhiyA * // 29 // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApano pAMgam 17 lezyA0 18kAya0 bhAvanIyaM, ityalaM prasaGgena / 17-4||'se guNaM bhaMte ! kaNhalessA nIlalesA pappa No tArUvattAe' ityAdi, kaH punarasya sambandhaH, uktamanantaroddezake asaMkhijA guNA iti, kaNhalesApa ThANA, tatra alpabahutve thoSA jahannayA kAulesaTANA davvaTThayAe, jahannayA kalezyApade nIlalesaTANA asaMkhijjaguNA iti, evaM uttarottarA asaMkhijaguNA, tattha yadA jIvo jahaNNaesu kAulesAThANesu vaTTati tANi ya 14 uddezaH 5 nIlalesAThANANaM pratyAsannAnIti prAptimAtraM gRhyate, na tu pariNamyapariNAmakabhAvaH vaiDUryamaNinIlAdisUtrakadRSTAntAt AkArabhAva kAyasthitimAtra gRhyate, AkAra eva bhAvaH AkArabhAvaH, mAtrazabdasyAvadhAraNAtmakatvAt palibhAgabhAvamAyAe vA se siyA iti pratibimbamAtra, padaM ca tattha gatA 'ukkosatti (osakkai), jamhA kaNhalesAe jahaNiyAe heTTA annalesA natthi, teNa tattha gatA ceva ukkosatitti bhaNitaM, majhamissiyAo tattha gatA osakkati, kaha? jeNa NIlAe hiTThA kaNhalesApa asthi teNa osakkatti, uvaripi kAU atthi teNa |ussakatti, evaM sesayAovi, sukalesAe uvari aNNA lesA Natthi teNa osakkatti ceva bhANiyavvaM // 17-5 // SaSToddezakastu grantha evAnusaraNIyaH // 17-6 // // prajJApanApradezavyAkhyAyAM saptadazapadavyAkhyA samApteti // ___ adhunA aSTAdazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarapade pariNAmasAmyAdvizeSato lezyApariNAma uktastadanantaraM gati|pariNAmavizeSakAyasthitipariNAmapratipAdanArthamidamArabhyate, iha cedamadhikAragAthAdvayaM-'jIva gatiMdiya kAe joge vede kasAyalesA ya / |sammattaNANadasaNa saMjama upabhoga AhAre // 1 // bhAsagaparitta pajatta suhama saNNI bhavatthi carime ya / patesiM tu padANaM | kAyaThitI hoti NAyavvA // 2 // ' Aha-kAyasthitiriti kaH zabdArthaH iti ?, ucyate, kAyo hi vivakSitasAmAnyavizeSarUpo jIvakAya eva tasmin sthitiH, etaduktaM bhavati-yasya vastunaH yena paryAyeNAdiesyAvyavacchedena bhavanaM sA kAyasthitirucyate, yathA |* // 30 // . Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApano pAMgam 18kAya | 'jIve NaM bhaMte !' ityAdi tatra "jIva prANadhAraNe" jIvanaM jIvaH, jIvanaparyAyeNAdiSTasya jIvasya jIvanaparyAyaH sarvAddhA, yata AyuSka* karmapudgalAnubhavanaM saMsAriNAM jIvanamucyate dravyaprANAnadhikRtyedamukta, muktAnAM jJAnAdayastu bhAvaprANAH, mukto'pi jIvati sA | tairiti, ataH saMsAryavasthAyAM muktAvasthAyAM ca sarvatra jIvanamastIti sarvAtAm, idAnIM tasyaiva jIvasya nArakAdiparyApairAdiSTasya | taireva paryAyairavyavacchedena bhavanaM vartanaM yat , tad granthata evAnusaraNIyamiti, yazca vizeSaH sa ucyate, sendriya iti labdhIndriyaMkAyasthitipratItya, yasmAd vigrahagatAvindriyaparyAptyA aparyAptasya labdhIMdriyamastyeva, ataH sendriya ityuktaM sUtre, anyathA yadIndriyaparyAptyA-1 padam paryAptasyaiva sendriya ucyate tato vigrahagatau upapAtakSetraprAptasya vA indriyaparyAptyA aparyAptasya sendriyatvaM na syAt, tatazca 'seMdie NaM / bhaMte! seMdie kAlato kevacira'mityasya praznasya yanirvacanaM tadanarthakaM syAt , tathA 'sakAie NaM bhaMte!' ityAdi, ihApi sakAyika iti |* | kArmaNazarIramadhikRtyoktaM, anyathA zarIraparyAptyA aparyAptasya vigrahagatau ca vartamAnasya sakAyikatvaM na syAt, tathAcAsmin | prazne nirvacanamanarthakaM syAt , 'sajogINa'mityAdi, atrApi kArmaNazarIrakAyayogamevAdhikRtya sayogipraznaH, pudgalaparAvarta iti, aTThavihaM | poggalagahaNaM jIvassa orAliyaveubviyaAhAragateyabhAsAANApANumaNakammaiyattaNeNa, pucchAkAle ya jaM bhavaggahaNaM taM avahiM | kAUNa, tato jadA savvapuggalA paramANuprabhRtayaH orAliyAdisarIrabaMdhajogattaNamAvaNNA pagidiyAdibhAve vaTTamANeNa pariNAmiyA | tadA poggalapariyaTreti bhaNNati, avaddhamiti arddhasya samIpe apArddha desUNamiti kiMcidUnamarddha, maNoyogo pagaM samayaM, kahaM , maNayoge | khaMdhe paDucca orAliyAdikAyajogeNa jIvavyApAro paDhame samaye ceva uvaramati marati vA tattha egasamayaM, aMtomuhuttaM gahaNa| nisagge kareMtassa aMtomuhuttio, evaM vaijogovi, paDhamasamaye kAyajogeNa gahiyANaM bhAsAdavANaM bitiyasamapa vaijopaNa NisaggaM | kAUNa uvaramaMtassa maraMtassa vA egasamaio lambhati, aMtomuttaM gahaNanisaggA kareMtassa aMtomuhuttio, bhAsAladdhiyassa vaijogo | lambhatitti / ukkoseNaM vaNassaikAlo, vaNassaikAipasu kAyayoga eva kevalotti, tato beiMdiyAdisu uvavaNNassa vahajogovi asthi | | sAdIe sapajavasie / savedae jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, kahaM ? bhaNNati uvasAmato tivihaM vi vedaM uvasAmittA anubhAvataH avedako // 31 // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIprajJApano pAMgam 18 kAya | bhUtvA punarapi pratipatane savedakatvaM prAptaH, tatastatkSaNAdeva upazamakazreNI pratipadya mohanIyamupazAmayatyantarmuhattaineti, ato | aMtarmuhUrteneti, atra kaizcidatigahanatvAt prastutasya bhrAntyA likhitaM kilopazamazreNyanantaraM kSapaka zreNI pratipadyata iti, etadapakarNa *kAyasthiti| yitavyaM, atra viruddhatvAd, uktaM ca samyaktvAdinirUpaNAyAM kalpAdhyayane-"sammattammi u laddhe paliyapuhutteNa sAvao hojA / padam caraNovasamakhayANaM sAgarasaMkhaMtarA hoMti // 1 // evaM apparivaDie sammatte devamaNuyajammesu / antaraseDhivajaM egabhaveNaM ca savvAiM // 2 // " | tathA'nyenApyuktaM-"mohopazama ekasmin bhave dviH syaadsnttH| yasmin bhave upazamaH kSayo mohasya tatra na // 1 // " ukkoseNaM dasuttaraM paliovamasataM pubbakoDIpuDuttamambhahiyaM, kahaM ? itthI ubasamaseTiM paDivaNNA tivihaMpi vedaM ubasAmittA avedakatvaM prApya pratikA patitA strIvedaprathamasamayasaMvedanakAla pava kAlaM kRtvA deveSUpapadyate, tatra ca paMveda eva bhavati, nAnyaH, tathA coktaM-"uvasamasamma-14 | ttaddhA, aMto AukkhayA dhuvaM devo / tisu Augesu baDhesu jeNa seDhiM na Aruhati // 1 // " ukkoseNa puNa IsANe kappe paNapaNNapaliovamA| ugAsu apariggahiyadevIsu aNaMtaraM do vAre uvavajamANApa dasuttaraM palioSamasataM bhavati, ithibhavehi ya kaI hiMpi puvakoDi. puhuttamabhahiyaM, Na jato asaMkhejjavAsAuyA ukosaThitIM pAvati, evaM sesesuSi bhAviyaba, NavaraM aTThArasapaliyAI IsANe ceva|* | navapaliovamAyugAsu pariggahiyadevIsu uvavajamANIe, paliovamasataM sohamme apariggahiyAsu, coisa u taMsi ceva pariggahi| yAsu, paliovamapuhuttaM devakurAdisu / purisaveo jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, kahaM ! aNNavedehito purisesu uvavajiUNa aMtomuhuttaM | jIviUNa puNovi annavedagesu ceva uvavajjamANotti, anye tu puriso uvasaMtavedo aMtomuhuttaM kAlaM kAUNa devesu uvavanno puNovi purisavedao cevatti vyAcakSate tadabhiprAya tvatigambhIratvAnna vidmaH, ukkosaM kaMThaM, NapuMsagavedao jahaNNeNaM egaM samayaM, paDivajamANo egasamayamavedago hoUNamato, ukkoseNa aMtomuhuttaM tato paraM niyamena parivaDaNe vedabhAvaotti / 'kohakasAI jahaNNeNa | aMtomuhutta'mityAdi, viziSTamupayogodayamadhikRtyedaM bhAvanIyaM, lobhakasAyI jahaNeNaM pakkaM samayaM, kahaM ! jo uvasamaseDhIpajjavasANe // 32 // uvasaMtavItarAgo hoUNa parivaDato lobhANupaDhamasamayasaMvedaNe ceva kAlaM karei tasya kila tadanantaraM sabve ceSa kasAyA jugavamevodayaM Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgacchati, tadA lobhakasAya eva kevalotti evaM guravo vyAcakSate, Aha yadyevaM krodhAdiSvapi kasmAdevameva na bhavati ? ucyate teSAM yathopavAntarmuhUrttakaH prAramme upazamakAlaH evaM pratipatato'pi yugapadevAraMbho, maraNe'pi tadbhAvAdevetyarthaH / leiyAdhikAre - * prajJApanopAMgam * 'kaNhalelA ukkoseNaM tentIsaM sAgarovamAI aMtomuDuttamanbhahiyAI' adhaH saptama pRthivyAmutpadyamAnasyodvarttamAnasyApi kiMcit kAlabhAvAt, * "jallese ubavajjati tallese uvvaTTatitti" vacanAd / evaM NIlalesAdi paMcamapuDhaviAdipatthaDe, kAulessA tatiyapuDhavipaDhamapayareti, 18 kAya0 * teUlessA IsANe, pamhalessA baMbhalopa, sukalesA aNuttaresu, 'sammaddiTThI sAdIe apajjabasie' khAiyasammattaM pahuca, sAdIe sapa * jabasite, puNa khaovasamiyAdi pazca taM ca ukkosao chAvaTThi sAgarovamAI sAtiregAI kahaM ? "dobAre bijayAdisu gayassa * tiNNaccute ahava tAI / atiregaM narabhaviyaM NANAjIvANa savvaddhaM // 1 // " ohiNANI jahaNNeNaM egaM samayaM', kahaM? jayA vibhaMganANI * saMmattaM paDivajjati tassa paDhamasamaye taM caiva vibhaMgaM ohiNANaM bhavati, tammi samaya tasla parivaDati jadA tadA pakkaM samayaM * * maNapajjavaNANI jahaNaNeNaM pakkaM samayaM, saMjayassa appamattaddhApa ghaTTamANassa maNapajjavaM samuppaNNaM utpattisamayaM kAlaM kareMtassa paribaDitaM / 'ohidaMsaNI do chAvaDIo sAtiregAo', kahaM ? vibhaMgaNANI tirikkho maNusso vA ahe saptamApa ubavaNNo tettIsasAgarovamaThitI, tato tatthuvvaTTaNakAlAsapaNe sammattaM pAviya puNovi paricayai ya aparivaDiyaNa ceva vibhaMgeNa puvyakoDimAupasu * tirikkhesu jAo, puNaravi aparivaDiyavibhaMgo ceva ahelattamAra uvavaNNo, tattha tettIsasAgarovamaTTitIto, to puNovi ubbaTTaNakAle sa sammataM pAviya puNovi paricayai, aparivaDiyaNa ceva vibhaMgeNa pugvakoDibhaupasu tirikkhesu jAo, Aha kiM lasmattaM * paDivajjati 1 ucyate, jato vibhaMgasla thovA ThitI, bhaNiyaM ca -"vibhaMgaNANI jahaSNeNaM pakkaM samayaM, ukkoleNaM tettIsaM sAgarovamAI * desUNapuNvakoDIpa aSbhahiyAI"ti, tato aparivaDiyavibha~go maNusvattaM pAviya saMjamaM lahittA vijayAdisu dobAre ubavajjamANassa dutiyA chAvaTThI bhavati, daMsaNaM ca vibhaMgohINa jao tullameva, ato do chAvaTTI sAtiregAo / kecidevaM vyAcakSate, iha ca avigrahe* NAdhaH saptamapRthivyAstiryakSu utpAdayitavyaH, vigrahe vibhaGgasya pratiSiddhatvAd, vakSyati ca 'vibhaMgaNANI paMciMdiyatirikkhajoNiyA * kAyasthitipadam // 33 // Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIprajJApano kAyasthiti padam pAMgam 18 kAya maNussA ya", AhAragA No AhAragatti / avasesesu jIvAdibhaMgo, guravastu vyAcakSate, kiM naH saptamanarakapRthivInivAsinArakAdiparikalpanayA? sAmAnyenaiva nArakatiryaGnarAmarabhaveSu paryaTataH khalvavadhivibhaMgAvetAvaMtaM kAlaM bhavata iti, tata Umapadharga iti / | saMjae evaM samayaM, carittapariNAmasamae ceva kAlaM kareMtassa, savasAvajaparivajaNapariNAmassa ya ekasAmAyikasya bhaavaat| saMjatAsaMjate jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, duvihatibihAipaDivattiuvaogassa niyamA pavAntarmuhartikatvAt / sajogibhavatthakevaliaNAhArae ajahaNNamaNukkoseNaM tiSNi samayA, kahaM ? samavahatasya kevalinaH, uktaM ca-"prathame samaye daMDaM kapATamatha cottare tathA smye| maMthAnamatha tRtIye lokavyApI caturthe tu // 1 // saMharati paMcame tvaMtarANi maMthAnamatha punaH SaSThe / saptamake tu kapATaM saMharati tato'STame daMDam // 2 // audArikaprayoktA prathamASTamasamayayorasAviSTaH / mizraudArikayoktA saptamaSaSThadvitIyeSu // 3 // kArmaNazarIrayogI caturthake paMcame tRtIye ca / samayatraye'pi tasmin bhavatyanAhArako niyamAt // 4 // " atra guravo vyAcakSate-maMthAnasamaye bahiH pradeze nirgamAdanAhArakaH sarvaparizAtasamayavagrahikaH, SaSThe tu maMthAnopasaMharaNasamaye AhArakaH, ataH pradezapradezAH sarvathA tatra yujyamAnAH ityasmAdeva gamyate dezato'pi svAvagAhanAtaH pradezo'yamanAhArakaH / abhAsae sAdIpa sapajaghasie aMtomuhuttaM egidiyo abhAsao, beiMdiyAipasu bhAsapasu uvavaNe aMtomuhurta jIviUNa ya puNaravi pagidiyo / carime aNAdIe sapajjavasipa, bhabvavva, acarime aNAdIpa apajjavasie, abhabvanca, sAdIe apajjavasipa siddha tasya siddhatvenAcaramatvAt na hi sa siddho vidyate | yasmin sati punaraparo na bhaviSyati // // prajJApanApradezavyAkhyAyAmaSTAdazapadavyAkhyA samApteti // // 34 // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI antakriyApadam ekonaviMzatitamaM tu nigadasiddhameva, navaraM samyagmithyAdRSTayA pratipadyamAna eva, na tu pratipatantaH "sammA micchaM na uNa |* mIsaMti dhayaNAo" (?) // pa0 19 // sAmprataM viMzatitamamArabhyate / asya cAyamabhisaMbaMdha:-ihAnantarapade samyaktvapariNAmaH pratipAditaH, iha tu pariNAmasya gatipariNAmavizeSA evAntakriyeti tat pratipAdanArthamidamArabhyate, iha cedamAdisUtra-'jIve NaM bhaMte aMtakiriyaM karijjA' ityAdi, tatra prajJApano amanamantaH avasAnaM, kasya ? karmaNaH, tasya tasmin vA kriyA antakriyA, kAntakaraNaM mokSa ityarthaH, "kRtsnakarmakSayo mokSa" pAMgam | iti vacanAt , zeSaM punaH prAyaH sUtrasiddhameva yAvat 'rayaNappabhApuDhavineraipa NaM bhaMte !0 aNaMtaraM uvvaTTittA titthagarattaM lamejjA?' 19 samyaka ityAdi, anaMtarAgatA vivakSitabhavAnantarabhavasthA ucyate, tathA strINAM viMzatirbahutarapravrajanAt, 'jassa gaM nerayassa titthagaranAmagottAI kammAI baddhAi'ti-bandhamAtra, puTThAI, nidhattAni-udvartanApavartanakaraNavarjazeSakaraNAyogyatvena vyavasthApitAnItyarthaH, kaDAiMtinikAcitAni sarvakaraNAyogyatve vyavasthApitAni, paTTaviyAiMti manuSyagatipaMcendriyajAtitrasabAdaraparyAptasubhagAdeyayaza kIrtinAmakarmasahodayatvena vyavasthApitAnItyarthaH, "NiviTThAIti tIvrAnubhAvatayA, abhisamanvAgatAnIti-udayAbhimukhIbhUtAni, 'udiNNAI' vipakkAni zeSa granthata evAnusaraNIyaM, yAvat 'aha bhaMte !' ityAdi tatrAsaMjatabhavyadravyadevA ke ? ucyate, asaMyatAH-cAritrapariNAmazUnyAH, bhanyAH-devatvayogyAH, ata eva dravyadevA iti, samAsazcaivaM asaMyatAzca te bhavyadravyadevAzceti, tatraite asaMyatasamyagdRSTayaH kiletyeke, yataH kiloktaM-"aNubvamahanvaehi ya bAlatavo'kAmanijarAe ya / devAuyaM nibaMdhati sammadiTThI ya jo jIvo // 1 // " pataJcAyuktaM, yato'mISAmutkRSTata uparimapraiveyakeSu upapAta uktaH, samyagdRSTInAM tu dezaviratAnAmapi na tatra vidyate, dezaviratazrAvakANAmapyacyutAd UrdhvamagamanAt, [samyagdRSTInAM tu deze] nApyete nivAsteSAmihaiva medenAbhidhAnAt , tasmAn mithyAdRSTaya eva bhavyAbhavyamedAH zramaNaguNadhAriNaH akhilasAmAcAryanuSTAnayuktA dravyaliGgadhAriNo gRhyante, te'pyakhilakevalakriyAprabhAvata pavoparipraiveyakeSUtpadyanta iti, asaMyatAzca satyapyanuSThAne cAritrapariNAmazUnyatvAt / avirAdhitasaMyamAH-pravrajyAkAlAdArabhyAbhapracAritrapariNAmAH, svalpa // 35 // Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** mAyAdisaMbhave'pyanAcaritopaghAtA ityarthaH, anyathA pIThAdInAmanuttarasureSUpapAtAbhAvaH syAt / virAdhitasaMyamAH pratipakSato bhAva- * nIyAH / avirAdhitasaMyamAsaMyamAH - pratipattikAlAdArabhyAkhaMDitadezaviratipariNAmAH zrAvakAH, itare pratipakSato veditavyA iti / asaMjJino ye akAmanirjarAdibhyo deveSUpapadyate / tApasAH parizaTitapatrAdyupabhoginaH / kaMdarpikAH - vyavahAratazcaraNavaMta eva kandarpakauku vyAdi kurvanti, uktaM ca "kaMdappe kukkuipa davasIle yAvi hAsaNakare y| vimhAviMto ya paraM kaMdappaM bhAvaNaM kuNai // 1 // kahakaha 20 anta0 * kahassahasaNaM kaMdappo anihuyA ya saMlAvA / kaMdaSpakahAkahaNaM kaMdappuvaesa saMsA ya // 2 // bhamuhaNayaNAipahiM vayaNehi a tehiM tehiM taha ciTTha | kuNai jaha kukkuaM cibha isai paro appaNA ahasaM // 3 // vAyA kukkuio puNa taM jaMpara jeNa haslapa * anno / NANAvihajIvarute kuvvati muhatUraNa caiva // 4 // bhAsati dutaM 2 gacchapa ya dappiavva goviso sarae / savvadavahavakArI * * phuhRti va TThio vi dapyeNaM // 5 // besavayaNehi hAsaM jaNayaMto appaNo paresiM ca / aha hAsaNoti bhaNNati dhayaNovva chale jiya cchaMto // 6 // surajAlamAdipahiM tu vimhayaM kuNati tabvihajaNassa / tesu na vimhayai sayaM AhaTTakuheDagesuM ca // 7 // jo saMjatoSi * eyAsu appasatthAsu bhAvaNaM kuNati (vaTTara kahaMci) / so tavvihesu gacchati sureSu bhaio caraNahINo // 8 // " carakaparivrAjakAH- * dhATibhikSopajIvitridaNDinaH, kilviSikAH-vyavahAratazcaraNavaMta eva ye jJAnAdyavarNavAdinaH uktaM ca- "NANassa kevalINaM dhammA* yariyANa savvasAhUNaM / mAI avaNNavAdI kivvisiya bhASaNaM kuNati // 1 // kAyA kyA ye te ciyate caiva pamAya appamAdAya / * mokkhAhigArigANaM joisajoNIhiM kiM kajjaM ? // 2 // egaMtaramuppAde aNNoSNAvaraNatA duveNhaMpi / kevaladaMsaNaNANANamegakAle ya_pagataM // 3 // jaccAdIhiM avaNNaM vihasati vaTTa nayA vi uvvaae| ahito chiddappehI pagAsavAtI aNaNukUlo // 4 // bhavisaha NA turiyagatI aNANuvittIya avi gurUNaMpi / khaNamettapItirosA gihivacchalagA ya saMcaiyA // 6 // gUhati AtabhAvaM ghApati guNe * parassa saMte'vi / coro vva savvasaMkI gUDhAyAro vitahabhAsI // 6 // tiryaJco- gavAzvAdyo dezaviratiprabhAvato bhAvanIyA iti / * AjIvikAH - pAkhaMDikavizeSAH, gozAlamatAnusAriNa ityeke, AjIvaMti vA ye'vivekato labdhipUjAkhyAtyAdibhistapazcaraNAdIti / zrIprajJApano pAMgam antakriyApadam // 36 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prajJApano pAMgam 20 anta0 21 zarIra0 *+ AbhiyogikAya ihAbhiyuMjate vidyAdibhiriti / svaliGginastu vyApannadarzanA NiNDavA iti / raiyAdINaM asaNNiAuyassa appabahuttaM Augassa dIhaharusate paDucca, zeSaM sugamam / // prajJApanApradezavyAkhyAyAM viMzatitamapadavyAkhyA samApteti // == antakriyApadaM zarIra * padaM ca sAmprataM ekaviMzatitamamArabhyate, asya cAyamamisambandhaH, ihAnantarapade gatipariNAmavizeSo'takriyApariNAma uktaH, * ihApi gatipariNAmavizeSa eva zarIrasyAvagAhanA saMsthAnAdIni ca narakAdigatAvutpannAnAM ciMtyanta iti, tatreha saMgrahagAthA - * "bidhisaMThANapamANe poggala ciNaNA sarIrasaMjogo | davvapadesappabahu sarIrabhogAhaNappabahuM // 1 // tatra 'kaha NaM bhaMte! sarIrA' ityAdi * * sUtrasiddhaM 'yAvat AhAragasarIrassa jahaNNeNaM desUNA rayaNI' tathAvidhaprayatnavizeSatastathArambhakadravyavizeSatazca prArambhakAle'pyukta- * pramANabhAvAt zeSaM sugamaM yAvat 'jIvassa NaM bhaMte mAraNaMtiyasamugdhApaNaM samohayassa teyagasarIrassa ke mahAliyA sarIro* gAhaNA paNNattA ? goyamA ! sarIrappamANamittA vikkhaMbhabAhalleNaM' tattha vikkhaMbho urodaravittharo bAhalaM udarapiThighoMTattaNaM, AyAmeti AyAmo- dairghya, 'jahaNaNeNaM aMgulassa asaMkhijjarabhAgaM' AsaNNe uvavajamANassa dhippara, 'ukkoseNaM logaMtAo logaMta' ahologaMtAo uDalogaMte uvavajjamANassa, ayaM ca egiMdiyANa ceva bhavati suhumabAdarANaM, na sesANaMti 'beiMdiyassa tiriya* logAto logaMto' kahaM ? jeNa egidiesu vi samaMtAto uvavajjati, beiMdiyassa tiriyalogAotti, aNNahA uDalogA ahologato * ekadesa bhAvevi te saMti veba 'NeraiyANaM AyAmeNaM jahaNaNeNaM sAtiregaM joyaNasahassaM' kahaM ? narakagatyAH (kAduddhRtya ) pAtAlakuyaM midettA macchesa pAtAlAto vA macchassa naragesu uvavajjamANassa, anye tu vyAcakSate - nArakANAM yojanasahasraM, kahaM ? * sImaMtako nAma narakaH sarvoparivartI vajramayo yojanasahasrabAhulyakuDyaH, ito yojanasahasramavagAhya tatra ye nArakA matsyA bhavitu // 37 // Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIrapadam kAmAste tadAsanasamudAtagatAstatra sahasraM labhate, bhavaNavativANamaMtarajoisiyasohammIsANANaM ya jaghanyato'GagulasyAsaMkhyeyazrI- bhAgaH, kathaM ? patesiM egidiesu uvavAto atthitti, tena te svAbharaNeSvaGgadAdiSu kuNDalAdiSu vA ye maNayaH padmarAgAdayaH teSu | prajJApano gRddhA mUcchitAstadadhyavasitAsteSvAbharaNakAdiSu pRthivIkAyikatvenotpadyante, iha tu pUjyAH khalvevaM bhAvArthamativarNayaMti-yathopapAta- 1* pAMgam dezagatajIvapradezApekSayaitaducyate, kutaH? maNeH tadupapAtakSetrasya vA taccharIraviSkaMbhavAhulyAyogAt, na ca tatra gato'pi tatra 21zarIra0saMghAtamadhikRtya tadAhArakastadA bhavati, tadA viSkaMbhaM bAhulyaM copasaMhatya sarvAtmanA tatra pratiSTho bhavatIti, ayaM ca svAbharaNA- | dAvutpadyamAna pava draSTavya iti, sthApanA / ahe jAva taccA puDhavIti, tatra gatA eva mriyanta iti, tiriyaM sayaMbhUramaNassa bAhirille vediyaMte je puDhavikAiyA tesu uvavajjamANassa, uhUM isIpabbhArAe puDhavikAiyattaNeNa, sanatkumAradevasya jaghanyataH aMgulasyAsaMkhyeyabhAgaH, kathaM ? te ekendriyeSu vikalendriyeSu vA notpadyante yatra paMceMdriyatiryaGmanuSyAstatrotpattavyamiti, puSkariNyAdiSu jalAvagAhanAdi kurvatastatraiva matsyAditvenotpattiH, pUrvasambandhinI vA striyaM pariSvajya mRtasya ihAgatasya labhyate, utkRSTataH adholavaNe, mahApAtAlA lakSapramANAsteSAmadhaH tribhAgo vAyupUrNaH uparyudakasya tribhAgaH, madhye dvitIyatribhAgo vAyUdakayorutsaraNApasaraNadharmaH, tatra matsyAdiSUtpadyate, tiryak svayambhUramaNe matsyAdiSveva, UrdhvaM yAvadukta (dacyuta) iti, anyadevanizrAgatasya, na tatra vApyAdiSu matsyAdaya itIhava tiryaGmanuSyeSUtpattiH, evaM yAvat sahasrAradevasya, AnatAdidevA manuSyeSvevotpadyante, tatrAgulAsaMkhyebhAgaH, kathaM ? ucyate, iha pUrvasambandhinI manuSyastriyaM manuSyeNopabhuktAmupalabhyAsannamRtyutvAdviparItasvabhAvatvAt , sattvacaritavaicitryAt karmagateraciMtyatvAt kAmavRttamalinatvAd, uktaM ca "sattvAnAM caritaM citramacintyA karmaNAM gatiH / malinAnata (natvaM ca) kAmAnAM, vRttiH paryantadAruNA // 1 // " ityataH kathaMcittAmeva paridhija pvajya (paribhujya) tadavAcyapradeze svAvAcyaM prakSipya mRtasya satastasyA pava garne manuSyatvenotpadyamAnasya labhyata iti, jeNa bhaNiyaM-"maNussavIe NaM bhaMte ! kAlato kevacciraM ? go0 jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM bArasa muhuttA" tena dvAdazamuhUrtAbhyantare upabhuktAM tAM pariSvajya mRtasya tatravotpattirmanuSyatvena, evaM * $$$$Suo $$$$$ // 38 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI- prajJApano pAMgam 21zarIra0 22 kriyA * pAvadacyutadevasya adhastiryak kaMThoktaM / aveyakAdayo vandanAdyapi tatrasthA paba kurvanti tena ihAnAgamanAdaMgulAsaMkhyeyabhAgAsaMbhava |* | zarIrapada iti / zeSaM sugamaM yAvat orAliyasarIrassa poggalA cijaMti NivvApAraNaM chadisaMti, jattha orAliyasarIriNo jIvasya chasuvi disAsu poggalANaM saMbhavo atthi, vAghApaNaM siya tidisiM caudisiM paMcadisiM ceti, suhumanimaoyajIvANaM logate avagAhaNaM jattha kriyApadaM ca uhuM logAgAsaM Nasthi, tiriyapi pugveNa Nasthi, uttareNa Nasthi, ahe dakkhiNeNaM avareNa vi atthi, tattha tidisiM, jattha uttareNa tattha caudisiM, jattha pubveNa asthi tattha paMcadisiM, ayaM vyAghAtaH lokAnte sthitasya / zeSaM sugamaM yAvat teyAkammANaM ca orAliyasarIrajahaNNogAhaNAo visesAhiyA, kahaM ? mAraNaMtiyasamugdhApaNaM samohatassa pubbasarIrAo annaM sarIraM giNhaMtassa jahaNNAvagAhe'vi tadaMtarAlaM tadapi byAptamiti vizeSAdhikAH, zeSaM gatArtham // // prajJApanAMpradezavyAkhyAyAmekaviMzatitamapadavyAkhyA samApteti // sAmprataM dvAviMzatitamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarapade gatipariNAmavizeSa eveti kRtvA zarIrAvagAhanAdi cintitaM, iha nArakAdipariNAmena pariNatAnAM jIvAnAM prANAtipAtAdikriyAvizeSazcintyata iti, iha cedamAdisUtram-'katiNaM bhaMte / kiriyAoM' ityAdi, tatra karaNaM kriyA, karmanibandhanA ceSTetyarthaH sA ca paMcadhA, taMjahA-kAiyA ityAdi, tatra cIyata iti | kAyaH, kAya eva kAyena vA nivRttA kAyikI, tathA'dhikriyate nArakAdiSvAtmA'nenetyadhikaraNaM dehAdi tasmin bhavA tena vA nirvRttA AdhikaraNakI, tathA pradveSo-matsaraH karmabandhaheturakuzalo jIvapariNAma ityarthaH tasmin bhavA tena vA nirvRttA prAdveSikI, tathA paritApanaM paritApaH pIDAkaraNamityarthaH tasmin bhavA tena vA nirvRttA pAritApanikI, tathA prANAtipAtakriyA, ihendriyaprANAdayaH // 39 // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prANAsteSAmatipAto - vinAzaH prANAtipAtastasmAt kriyeti samAsaH, tatra kAyikI dvibhedA, tadyathA - aNuvarayAkAiyA ya duppautta kAiyA ya, tatra noparato'nuparataH, duSprayuktazcAsau kAyazceti tasmin bhavA tena vA nirvRttA duSprayuktakAyikI, iyaM pramattasaMyatasyApi * kriyApadam bhavati, pramAde sati kAyaduSTayoganiyamAt / tathA adhikaraNikyapi dvimedA, tadyathA-saMjoyaNAdhikaraNiyA ya NivvattaNAdhikaraNayA pAMgam *ya, tatra saMyojana halagaraviSakUTayaMtrAdInAM tadeva saMsArahetutvAdadhikaraNamiti -samAsaH pUrvavat, iyamapyanantarasaMyojayiturbhavatIti, kriyA0 22 evaM akSaragamanikA svabuddhadhaiva kAryA, tathA nivarttanaM asizaktikuntatomarAdInAmiti, paMcavidhasya vA zarIrasya, tathA prAdveSikI trividhA, tadyathA- 'je NaM appaNo vA parassa vA tadubhayassa vA asubhaM maNaM pahAreitti' yaH kazcit Namiti vAkyAlaGkAre, AtmanaH* svasya vA, parasya vA anyasya vA tadubhayasya vA svaparobhayasya azubhaM - akuzalaM manaH - antaHkaraNaM pradhArayati - prakarSeNa dhArayati * pradhArayati karotItyarthaH, atraike vyAcakSate - Atmana upari tathA parasya tadubhayasyeti, tathAcAtmana evopari kasmizcidAcarite sati vipAkadAruNe saMvRtte avivekataH akuzalaM manaH pradhArayati, evaM parasya tadubhayasya ceti bhAvanIyaM, athavA 'jeNaM' ti yena vizeSeNA* tmanaH parasya tadubhayasya vA akuzalaM manaH pradveSahetutvAditi, naitadevaM, vItarAgAdiceSTAyA niravadhatvAdanumatyabhAvAt, sAvadyaceSTAtazca * sA bhavati, saMsArAbhinandinaH AtmA prAdveSikyeva vastuto veditavyA iti, bahnatra vaktavyaM tantu nocyate granthavistarabhayAditi / pAritAnikI trividhA, tadyathA- jeNaM appaNo betyAdi, asAtAM duHkharUpAM vedanAmudIrayati / Aha evaM sati locAkaraNatapo'nuSThA*nAkaraNaprasaMgaH, naitadevaM, vipAkahetatvena cikitsAkaraNavalloca karaNAdera sAtatvAnupapatteH azakyakaraNapratiSedhAzca / uktaM ca- "so hu ** tavo kAyavvo, jeNa maNo maMgulaM na ciMtei / jeNa na iMdiyahANI, jeNa ya jogA Na hAyaMti // 1 // " tathA prANAtipAtakriyA trividhA tadyathA-jeNamityAdi, jIvitAd vyaparopayati-jIvitAd bhraMzayatItyarthaH, ata evAkAraNe akAlamaraNamapi niSiddhamiti / zeSaM sUtrasiddhaM * * yAvat 'asthiNaM bhaMte! jIvANa' mityAdi, iha viSayaviSayibhAvazcintyate, tatra viSayaH SaT kAyAH, viSayiNI prANAtipAtakriyA / AhaivaM vaktavyaM asti jIve'pi prANAtipAtakriyA ?, haMtaH asti, haMta saMpreSaNa pratyavadhAraNavivA (pA) deSu iha tu pratyavadhAraNe, zrI prajJApano 118011 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIprajJApano kriyApadam pAMgam 22 kriyA yadyasti kAsti ? SaTsu jIvanikAyeSu iti, kimucyate kajjatIti ucyate anatItanayAbhiprAyAtmako'yaM praznaH katamo'tra nayo'yamadhyavasya pRcchati ? ucyate RjusUtraH, yasmAd RjusUtrasya hiMsApariNatikAla eva prANAtipAtakriyA, nAnyathApariNatasya, evaM ca sUtroktaM-"AtA ceva ahiMsA AyA hiMsatti Nicchao esa" tti, Atmaiva hiMsApariNateH hiMsetyucyate, ataH kriyamANaiva kriyA, nAnyathA, evaM sarvatra bhAvanIyaM, navaraM viSayaH "paDhamaMmi savvajIvA bIe carime ya sabadabvAI / sesA mahabvayA khalu tadekadeseNa davvANaM // 1 // " zeSa sUtrasiddhaM yAvat-'jIve NaM bhaMte! pANAivAeNaM kati kammapagaDIo baMdhatItyAdi, atra saptavighabandhakA AyurvayaH aSTavidhabandhakAH sahAyuSA, evaM jaheva suttaM sattavihabaMdhakAvi aTTavihabaMdhagAvi, tatrAyurbandhAdhyavasAnasahitA aTThavihabandhakA., tadvirahAt saptavidhabandhakA iti, yasmAdantarmuhUrtamAyurbandho bhavati zeSAzca mUlaprakRtayaH pratikSaNaM badhyanta iti, etacca | dravyArthanayadarzanenAviratiM pratyuktaM, itarathA hi dhrudhabaMdhitvAt jJAnAvaraNAdiprakRtInAM vigrahagatAvapi bandho'sti mUlaprakRti prati, na | tu hiMsAdipariNatikAla eva gRhyate / zeSa sUtrasiddhaM yAvat jIvANaM bhaMte ! NANAvaraNijaM kammaM baMdhamANA kati kiriyA' ityAdi, | kaH asyAmisambandhaH?, uktaM jIvAH prANAtipAtena saptaSidhaM vA aSTavidhaM vA karma badhnAti, iha tu tameva prANAtipAtaM jhAnAvara| NIyAdi karma badhnan jIvaH katibhiH kriyAbhiH saMprA(mA)payatIti, kiMca kAryeNa jhAnAvaraNIyakarmAkhyena kAraNasya prANAtipAtA| khyasya nivRttimedAH pradazyate, tadbhedAcca bandhavizeSo'pIti, tathA coktaM-"tisRbhizcatasRbhiratha paMcabhizca hiMsA samApyate kramazaH / |bandho'sya viziSTaH syAt yogapradveSasAmAnya( sAmyaM cet) // 1 // " ceti, kAryakAraNavyavasthA ca ApekSAkRtA, yathA prANAtipAtaH | kAraNaM bandhasya tathA bandho'pi saMsArakAraNamiti, nivRttimedaM darzayati 'siya tikirie' ityAdi, kAiyaadhikaraNIyapAosi| yAhiM tikirie, kAiyaadhikaraNIyapAosiyapAriyAvaNiyAhiM caukirie, kAiyaadhikaraNIyapAosiyapAriyAvaNiyapANAivAya| kiriyAhiM paMcakirie, zeSa nigadasiddhaM, 'jIve NaM bhaMte ! jIvAo kAkirie' ityAdi, atha ko'sya sambandhaH?, ucyate, na *kevalaM vartamAnabhavavartino jIvasya jJAnAvaraNIyAdikarmabaMdhabhedaprarUpaNAyAM kAyikyAdikriyAvizeSeNa prANAtipAtamedaH pradazyate, // 41 // Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIprajJApano pAMgam 22 kriyA kirie, tatreyamupapattiH, yasmAd bhavanavAsyAdayo devAH tRtIyAM pRthivIM gatA gamiSyanti ca uktaM te punaH kathaM gatA gamiSyantIti?* punvasaMgatyassa vedaNamuvasAmaNatAe, pUrvavairiNo vA vedanodIraNArtha tatra gatA nArakaizdhyaMta ityapyantakAla eva kathaMcit saMbhavamAtrameta kriyApadam diti / siya akirie tattha kahaM ? jassa sarIre ekadeseNaM abhighAtAdisaMbhavo Natthi, taM paDucca bhaNNati siya akiriya iti / atra para Aha-nArakasya kathaM dvIndriyAdibhyaH kAyikyAdikriyAH ? ucyate, yasmAt pUrvabhavazarIraM na vyutsRSTaM, jAva taM zarIraM jIveNaM nivvattiyaM tabhAvaM Na chaDetti tAva tat pUrvabhAvaprajJApanIyasya (mate) tasyaiveti vyapadizyate, "ghRtaghaTanyAyena," atastena zarIreNa ekadezena asthyAdinA yo'nyaH prANAtipAtaM karoti, tataH pUrvanivartitazarIrajIvo'pi kAyikyAdikriyAbhiryojyate, avyutsRSTAdhikaraNatvAt , yato na kevalaM kAyikIceSTAta eva, avyApArAdapi bhavati, adhikaraNatvAt kAyasya adhikaraNikI ca, prAdveSikI tu kathaM ? yadA tu tameva jIvazarIraikadezamabhighAtAdisamartha anyaH prANAtipAtodyato dRSTvA tasmin ghAtye dvIndriyAdau samutpannakrodhAdikAraNaH, abhighAtAdisamartha ca pAritApanikI prANAtipAtakriyA ca zeSa nigadasiddhaM yAvat 'jassa Na' mityAdi, idAnIM kAyikyAdInAM eka-| jIvAzrayANAM parasparaM avinAbhAvitvaM cintyate 'jassa NaM kAyikI'tyAdi, iha kAyikrIkriyA prANAtipAtanirvartanasamarthA prativiziSTaudArikAdikAyAzrayaiva gRhyate, na kArmaNazarIrAdhayA, ata AdyAnAM tisUNAM kriyANAM parasparato niyamyaniyAmakabhAvaH, kathe? kAyasyAdhikaraNatvAt kAye sati adhikaraNakI bhavati, kAye ca sati pradveSaH sphuTaliMgo bhavati rUkSavaktrAdinA, tathAcoktaM "rUkSayati ruSyato nanu vaktraM snihyati ca rajyataH puMsaH / audAriko'pi deho bhAvavazAt pariNamatyevam // 1 // " iti paritApanasyAniyamaH kathaM ? yadyasau ghAtyo mRgAdiH ghAtakena dhanuSA kSiptena vidhyate tatastasya paritApanaM maraNaM vA bhavati nAnyathA, tato'niyamaH, zeSa prakaTAthai yAvat 'samayaM Na' miti kAlagrahaNaM 'jaM desapadesamiti kSetragrahaNaM yathA caitAH, kAyikyAdikriyAH jJAnAvaraNIyAdikarmabandhakAraNaM, tathaiva etAH saMsArakAraNamiti pRcchati, na kevalaM kAraNa eva kAryamupacaryate, kintu // 42 // kAraNeSvapi kAryopacAro bhavatIti, Aha ca-'kati NaM bhaMte ! AyojiyAo kiriyAo' ityAdi, AyojayaMti AtmAnaM saMsAra Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIprajJApano kriyApadam pAMgam 22 kriyA kintu atItabhavakAyasambandhikAyAdikriyAvizeSeNApi prANAtipAtAdi, bhamaMtehiM savvajIvahiM tesu tesu ThANesu zarIrAyudhAdiNo vippamuttA, tehiM sattha(tthAi)bhUehiM yadA kassadi svataH parato vA pariyAvaNAdayo bhavaMti tadA tassAmiNo bhavaMtaragatassavi tadanivR| ttatvAt kiriyA saMbhavaMti, vyutsRSTeSu tu nivRttasya na bhavaMti, pattha udAharaNaM vasaMtapure nagare,ajiyaseNassa raNNo paricAragA duve kulaputtagA, tatthego samaNasaDDo, iyaro micchAdiTThI, annayA rayaNIe rano nissAe sasaMbhama tUraMtANaM tesiM ghoDagArUDhANaM khaggA pasaDhA(NA)saDeNa maggiyaM, jaNakolAhalao ya, naTuM, iyareNa hasiyaM-kimannaM na hohI ? saDeNa ahigaraNaMtika? vosiriyaM, iyare khaggAte khaggA baMdiggahasAhasigehiM laddhA, gahio ya NehiM rAyavallaho palAyamANo vAvAio ya, tato ArakkhigehiM gahiUNa rAyasamIvaM nItA, kupito rAyA, pucchiyaM caNeNa-kassa tumme ? tehiM bhaNiyaM-aNAhA, kallaMciya kappaDiyA, pattha amha khaggA, kahiM laddhitti pucchie bhaNiyaM-paDiyatti, tao sAmariseNaM raNNA bhaNiyagavesaha turiyaM mama aNavAdaveriyANaM IsaraputtANaM mahApamattANaM kesi ime khaggetti, tao tehiM niuNaM gavesiUNa viSNattaM raNosAmi! suNa guNacaMdabAlacaMdANaMti, tato raNNo pihaM pihaM saddAveUNa bhaNitA-leha niyakhagge, ekkeNa gahiyaM, pucchito raNNA-kahaM puNa te NaTuM ?, teNa kahiyaM, kIsa na gaviTuM ?, bhaNati, sAmi! tujjha pasAraNa paddahamettapi gabesAmi?, sahoNa icchati, raNNA pucchito-kIsa na giNhasi ?, teNa bhaNitaM-sAmi ! amhANamesa Trii ceva natthi jamevaM eDi(geNha)jjati, ahigaraNataNato, saMbhame ya maggaMtaNavi na ya laddhati vosiriyaM, ato Na kappati me gihiuM, tato raNNA pamAdakArI aNusAsio, iyaro vippamukko, esa diTThato, imo ya se atthovaNato, jahA-so pamAyagammeNa avosiraNadoseNa avarAha patto evaM jIvovi jamma'tarambhatthaMpi dehAudhAdi avosiraMto aNumatibhAvato pAveda dosaM, zrUyate ca jAtismaraNAdinA vijJAya pUrvadehamatimohAt suranadI pratyasthizakalAni nayaMtItyalaM vistareNa / / 'jIve NaM bhaMte jIvAto' ityAdi, tatra nArakAdevAn prati catuSkriyA eva, "anapavAyuSo nArakA devAn" iti vacanAt, audArikazarIriNaH saMkhyeyavarSAyuSaH prati paMcApi kriyAmedAH saMti, te'pavAyuSa iti, jattha nerahayadevAo paMca(cau)-124 // 43 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prajJApano pAMgam 22 kriyA ityAyojikAH, zeSaM pUrvavadeva / na kevalaM SaT kAyAdayaH prANAtipAtAdikriyAhetava eva, kiMtu tadviramaNe vivakSitahetavo'pi bhavantItyataH pRcchati-'atthi NaM bhaMte ! jIvANaM pANAivAyaveramaNe kajjA ? haMtA kajjaI' ityAdi, evaM 'jAva micchAdasaNasallaveramaNe NaM kriyApadam tathA pANAivAyavirayassa baMdho asti nAstIti pRcchati-'pANAivAya(virae)veramaNe NaM bhaMte ! jIve kati kammapagaDIo baMdhatI'tyAdi, Aha-kRthaM punarviratasya baMdhaH? ko'bhiprAyaH ? yadi viratibandhahetuH syAttato nirmokSaprasaGgaH, yaccoktam-"samyagdarzanazAnacAritrANi mokSamArga" ityetaddhIyate, ucyate, na viratibandhahetuH, kiMtu viratasya kaSAyayogA bandhakAraNaM devAyuSkAdInAM zubhaprakRtInAM, tathA coktaM "tahArUvaM NaM bhaMte ! samaNaM vA mAhaNaM vA pajjuvAsamANassa kiMphalA pajjuvAsaNA? savaNaphalA' ityAdi, jati NaM bhaMte ! tahArUvassa samaNassa vA 2 pajjuvAsaNA savaNaphalA taM ceva, kiMpattieNaM bhaMte! devA devalopasu uvavajaMti ? kammasaMgiyAe ajjo! devA devalopasu uvavajaMti, puvatavasaMjameNaM, sAmAiyacheovaTThAvaNiyaparihAravisuddhIyAisu kasAyA saMbhavaMtIti, ato virato baMdhati / AraMbhiyA pramattasaMjamassa, kahaM ? ucyate yasmAduktaM-" saMraMbho saMkappo paritAvakaro bhave smaarNbho| AraMbho uddavao suddhaNayANaM tu sabvesi // 1 // " tasya ca saMjvalanakaSAyodayAt pramattatvaM, pramattatvAca sAMparAyikabandhaH / mAyAvattiyA apramatta-IN saMyatasya kathaM? ucyate-pravacanoDAhAcchAdanAthe ballIkaraNasamuddezAdiSu, tatpratyayabandhaH IryApathaH / zeSAH kaNThyAH / prANAtipAta- | viratAH saMyatamanuSyA pava, te ca saptavidhabaMdhakA AyurvandharahitAH, AyuSkasahitA aSTavidhabaMdhakAH, SavidhabaMdhakA ubhayazreNipratipannAH mohAyurvandharahitAH, ekavidhabandhakA upazAntakSINakaSAyasayogikevalinaH sadvedyabandhaM prati, pateSu yatraikavacanaM tatropayujya vaktavyaM / alpabahutvAdhikAre-savvathovAo micchAdasaNavattiyAo, katha! mithyAdRSTInAmeveti / apaJcakkhANakiriyAo visesAhiyAo, yena asaMyatassa ceva micchAdRSTezceti, ato vizeSAdhikAH, pArigrahikI vizeSAdhikA, yena dezaviratAnAM pUrvayozca, ArambhikI vizeSAdhikA, yena pramattasaMyatasyApi bhavati pUrveSAM ca, mAyApratyayikI vizeSAdhikA, yenApramattasaMyatasyApi bhavati pUrveSAM ca mithyAdRSTiprabhRtInAmiti // // 44 // // prajJApanApradezavyAkhyAyAM dvAviMzatitamapadavyAkhyA samApteti / / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIprajJApanopAMgam 23 karma sAmprataM trayoviMzatitamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarapade nArakAdigatipariNAmapariNatAnAM jIvAnAM prANAtipAtAdi kriyAvizeSazcintitaH, iha punaH karmabandhAdipariNAmavizeSazcintyata iti / iha ceyamadhikAradvAragAthA-"kati pagaDI kaha |* karmaprakRti baMdhati katihivi ThANehiM baMdhae jiivo| kati vedeha ya pagaDI aNubhAvo kativiho kassa // 1 // " 'kati NaM bhaMte ! kammapagaDIoM' padam ityAdi, Aha-uphtameva kriyApade kati prakRtaya iti-iha tu kimarthaM prakRtisaMkhyA'rthaH praznaH?, ucyate, astyatra vizeSaH-tatroktaM zAnAvaraNIyAdi karma banan jIvaH katimiH kriyAbhiryujyate ?, kriyAzca prANAtipAtahetavaH, prANAtipAtazca bAhya jJAnAvaraNIyAdikarmabaMdhakAraNaM, karmabandhaH kArya; iha tu zAnAvaraNIyAdikarmabandha pavAntaraM karmabandhakAraNamityayaM vizeSaH / tathAcokaM "puvabhaNitaM tujaM bhaNNatI puNo tattha- kAraNaM asthi / paDiseha aNuNNA vA kAraNa(heu)visesopalabho vA // 1 // " baMdhavizeSapratipAdanArtha, na kevalaM kAyikI kriyA sAmparAyikabandhasya kAraNaM, IpithabaMdhasya ca / jhAnAvaraNIyAdi punaH sAmparAyikasyaiva, kSINAvaraNasya kevalinaH kAyakriyAnimitta IryApathabaMdha eva / vAGmanoyogAvapi kAyayogavizeSa eva / atha ko'yaM zAnAvaraNIyAdikarmakramaniyamaH ?, ucyate, yasmAt mAnasvatantra AtmA, tasya zAnasvatantrasya AtmanaH svabhAvopaghAti zAna(nAvaraNaM)darzanAvaraNaM ca / jJAnadarzanAvaraNayoH kathaM prAk pazcAdvA?, ucyate, yasmAcchubhAzubhaprakRtInAM zubhAzubhAnubhAvabandhakAle sAkAropayuktasya ekadvitricatuHsthAnikarasavizeSanivartanayogyAnyadhyavasAyasthAnAni labhyante, anAkAropayuktasya zubhAzubhaprakRtInAM zubhAzubhAnubhAva (bandhakAle) dvisthAnikarasanivartakAnyeva, sAkAropayogazca jJAnamityato jJAnAvaraNaM prathama, tathAcoktaM karmaprakRtisaMgrahaNikAyAm| "aNagArappAuggA biThANagayA u duvihapagaDINaM / sAgArA savvatthavi" tti, pataduktaM bhavati-jIvassa saMkilesapariNayassa visohiyApariNayassa vA aNagArovauttassa subhAsubhapagaDINaM subhAsubhaduTThANiyarasanivattiyANi ceva ajjhavasANaThANANi labhaMti, | 'duvihapagaDINaM' subhANaM asubhANaM ca 'sAgArA savvatthavI'ti sAgArovauttassa subhAsubhapagaDINaM subhAsubhaegaThANiyaduTThANiyatihANiyacauTTANiyarasanivvattayANi savvattha ajjhavasANANi lambhaMti / tato vedha, yasmAt sarvameva hi karma anubhavakAle sukha // 45 // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padam duHkhavedanArUpeNAmivyajyate / tatra mAnAvaraNavipAkaH sukhaduHkharUpaH, kathaM ?, yasmAt uktaM "sambhAvassa paritrANaM parato ya suhittaNaM / paMciMdiyavasattaM ca pajjattaM dukhakAraNaM // 1 // " sukharUpastu vyAvAdhAbhAvazca sarvazatve na bhavati paramasukhI vyAbAdhAbhAvastu karmaprakRti zrI svasthasya, na tu sukhaM / mohanIyavipAko'pi sukhAdirUpaH / devamanuSyAyuSaH sukharUpaH, zeSastu duHkharUpaH / tathA zubhanAmakarmaprajJApano vipAkaH sukharUpaH, azubhanAmakarmavipAko duHkhruupH| gotravipAkaH uzcairgotraM sukharUpaH, nIcargotraM duHkharUpaH / vighnavipAko dAnAdi, pAMgam dAnaM sthAnavyayAt sukharUpaM, asthAnavyayAJcaurAdikAt pratyapAyAnubhavAd duHkharUpaH, icchitadravyalAbhAt sukhaM tadviparItAdaduHkhaM, 23 karma|* (iSTAhArAdeH sukhaM anyathAbhUtAt duHkha), abhISTavastrAlaMkArAdyupabhogAt sukhaM, tadviparItAddukhaM, balasampannAt sukhaM taddhInatvAd duHkhamiti / tato mohanIyaM, yasmAd iSTAniSTaviSayasaMbaMdhAt sukhadukhe, te ca rAgadveSAbhyAM bhavataH, rAgadveSau mohanIyamiti, tata AyuSkaM, bahvArambhAdInAM mohanIyodayAt / tato nAma, narakAdyAyuSkasahodayatvAnnArakAdigatinAmAdInAM / tatazca gotraM, nArakAdibhavAzrayAbhivyaMgyatvAt / tato vighnaM, uccaiHkulotpannasya dAnalAbhAdibhirabhivyajyate rA(ga)japrabhRtInAM, nIcaiHkulotpannasya tu viparyaya iti / evameteSAM krama uktaH / tatra jJAnAvaraNIyamiti, mAnamAviyate yena karmaNA karaNe'nIyari jJAnAvaraNIyaM vizeSAvadhAraNamityarthaH / darzanAvaraNIyaM sAmAnyAvabodhasya / tathA vedyata iti karmaNi anIyari vedanIyaM / muhyate'nena mohanIyaM, sarvatra anIyar / tathA iN gatau pati yAti cetyAyuH, auNAdika us janerusIti pateNizceti vRddhiH / 'NamaH pratve' gatyAdIn zubhAzubhAn namayatIti nAma / gUyata iti gotraM / antarAyo-vighnaH, antarAye bhavaM antarAyikaM / zeSamuttAnArtha / yAvat | 'kahaNNaM bhaMte ! jIve aTTakammapagaDIo baMdhatI'tyAdi, atra nirvacanaM 'goyamA ! NANAvaraNijjassetyAdi, zAnAvaraNIyasya karmaNa udayena, kiM?, darzanAvaraNIyaM karma nirgacchati, nizcayena gacchati nirgacchati viziSTodayApanamAsAdayatItyarthaH / tathA darzanAvaraNIyasya karmaNa udayena darzanamohanIyaM karma nirgacchati, vipAkAvasthaM karotItyarthaH, asyaivodayena mithyAtvaM nirgacchati, tatazca mithyA-* // 46 // . | tvena udIrNena evaM khalu jIvo'STakarmaprakRtIbadhnAti, khaluzabdaHprAyovRttyarthapradarzanArthaH, prAyastAvadevamanyathA samyagdRSTirapi kazcid Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badhnAtyeva, kazcinna badhnAtItyapi, sUkSmasaMparAyAdiriti / etaduktaM bhavati pUrvakarmma pariNAmAduttarakarmmArambhaH yathA bIjAdevAMkuramUla* parNAdInAmiti / jJAnAvaraNIyamutkarSaprAptaM darzanAvaraNIyaM prapadyate, dRzyante ca zUnyavAdikuvAdinaH kuzAnavAsitA viparItaM pazyanta prajJApano iti bhAvanIyaM / zeSaM sugamaM / yAvat 'jIve NaM baddhasse'tyAdi, navaraM 'vIriovaggahiehiM'ti jIvavIryopagRhI' tairiti, tatra jIveNa *+ pAMgam baddhasseti rAgadveSArdratvAt svAmavasthAM prApitasya, karmmatayA pariNatasyetyarthaH / 'puTThassa' AtmapradezaiH saha liSTasya / 'baddhapAsapuTTa23 karma0 *sse 'ti AveSTanapariveSTanatayA / saMcitasyAbAdhAkAlAtikrAntasyottarakAlaM niSaktasyetyarthaH / citasya - baddhasya pradezatayA / upacitasya * * karmaprakRti padam saMkramaNAdikaraNAyogyatvena vyavasthApitasyetyarthaH / idAnIM kramaM darzayati- 'AvAgapattassa' ityAdi, AvAgapattassa prathamapAkAbhi- ** mukhaM prathamaM tat karmma, tato vipAkaH, tataH pAkaphalaniSpattiH, tataH svarUpAbhivyaktirudayaH, atra trapuSyAH phalamudAharaNaM, yathA puSIphalasya puSpadaurhRdAdi tatsadRza ApAkaH, AGzabdaH AdikarmmaNi yathA Arabdhamiti / tasyaiva yadA vRMtasaMbaddhameva nAla, kAThinyazyAmAdiguNapariNataM tatsadRzo vipAkaH / tadeva yadA AyattavRttAdinA saMsthAnavizeSeNa pariNataM tat- * sadRzaM phalaM / tadeva yadA tadbIjakATinyAdinA pAkena pariNataM tatsadRzaM udayaH / tat punarjIvena kathaM nibaddhamiti tata Aha* 'jIveNa kayassa' jIva upayogasvAbhAvyAdrAgAdipariNatyA karoti, nAnyathA, kintu karmmabandhanabaddha pava, tathAcoktaM- "jIvastu karma bandhanabaddho vIrasya bhagavataH kartA / saMtatyA'nAdyaM ca tadiSTaM kamrmAtmanaH kartu // 1 // "riti / nirvarttitamiti yadapi bandha- * kAle'viziSTajJAnAvaraNIyAdikarmmayogapudgalagrahaNaM karoti tathA'pyanAbhogikena vIryeNa jJAnAvaraNAditayA yad vyavasthApanaM tanni *varttitamityucyate, rasAdisaptadhAtutayA vyavasthApanaM AhArasyeva / pariNAmitamiti, vizeSapratyayaiH pradveSanihnavAdibhiH bIjamivAGkuratvena / svayamudIryate atiprakarSAnnirapekSaM, pareNodIryate yat sApekSaM / 'gatiM prApya' nArakAdirgatiH, tatra asAtodayo yathA nArakANAM tIvro na tathA tiryagAdInAM / 'sthitiM prApya', tatrApi sthitiprakarSAH, 'bhavaM prApya', yathA satyapi devabhavatve sAmA* nikatvAbhiyogyatvAdirvizeSaH, ayaM paranirapekSa udayo gatyAdiH / 'poggalaM pappa' poggalapariNAmaM ca pappatti, ayaM sApekSaH, tatra // 47 // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puGgala:- kASThaloSTAdilakSaNaH pariNAmazcAbhyavahRtasya vAtAdilakSaNa iti / tatra nirvacanaM 'dasaviha' mityAdi, sotAvaraNetyAdi * zrotrAvaraNa ityanena nirvRtyupakaraNe dravyendriyaM gRhyate / tadvijJAnAvaraNA iti, labdhyupayogau bhAvendriyaM gRhyate / evaM sarvatra / ekendriyANAM caturNAmAvaraNaM, dvIndriyANAM trayANAmAvaraNaM, trIndriyANAM dvayoH, caturindriyANAmekasya, nirvRtyupakaraNendriyayoH * prAptayorapi kuSThAdivyAdhibhirupahatatvAt tadvijJAnAnupalabdhiH, jAtyandhajAtibadhirAdInAM vA / 'jaM' vedeti poggale vA' vedayatIti pAMgam yadA sambandhamupayAti kASThAdinA abhighAtajananasamarthena pudgalairvA, tadabhighAtAdijanitena mUrcchAdinA tadA jJAnapariNatyupaghAtaH / 23 karma0 * 'poggalapariNAmaM ce'ti, atra vedayatIti AhAritasya vAtikapaittikazleSmikabhojanasyottarakAlaM rasAdinA parimitasya vA * dhAtUnAmudayAt zAnapariNatyupadhAtAH / tathA 'vissasA vA poggalapariNAma' miti vizrasApariNAmaM zItoSNAtapAdikaM prApya, tatsambandhAzcendriyopaghAtastadupaghAtAcca jJAnapariNatyupaghAtaH, 'jANiyavvaM Na jANatI 'ti jJAtavyamaindriyakamapi sadvastu jJAnapariNateH pratihatvAnna jAnAti, ayaM sApekSo vipAkaH, nirapekSasya tu ayaM sUtrAlApaH -tesiM vA udapaNaM teSAmiti jJAnAvaraNIyAdikamanu* bhAvavizeSANAM / 'jANitukAme Na jANati'tti, jJAnapariNAmena pariNatumicchato vijJAnapariNatyupaghAtaH / ' jANittAvi Na yANati'tti prAk jJAtvApi punarna jAnIte teSAmevodayAt, tathA ca apariNativipariNatyorheturhi tadAvaraNamiSTamiti / uktaM ca- "sApekSANi va nirapekSANi ca karmANi phalavipAkeSu / sopakramaM ca nirupakramaM ca kaSTaM yathA''yuSkaM // 1 // " tatra sApekSANAM vAtikapaittikazleSmika*** bhojanazItoSNavarSavAtAdInarthAnapekSya, na tu sukhaduHkhakrodhAdipariNAmaH / 'ucchannaNANI yAvi bhavati'tti, jJAnajJAninoramedAt pracchAditajJAnyapi bhavati / zeSaM sugamaM / yAvanniddetyAdi, tatra nidrAdInAM svarUpaM - "suhapaDiboho NiddA duhapaDibohA ya ninidA jaya / payalA hoti Thiyassa u payalapayalA ya caMkamao // 1 // zrINagiddhI puNa atisaMkiliTThakammANuveyaNe hoti / mahaNiddA diNa* ciMtiyavAvArapasAhaNI pAyaM // 2 // " cakSurdarzanAvaraNaM cakSuH sAmAnyopayogAvaraNamityarthaH, evaM zeSeSvapi bhAvanIyaM / ' jaM beyati poggalaM * vA' mRduzayanIyAdi, 'poggale vA' mRduzayanIyagandharUpagaMDopadhAnAdIn, 'poggalapariNAmaM vA' mAhiSadadhyAdyabhyavahArapariNAma zrI prajJApano *** karmaprakRti padam 118211 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRti padam pAMgam 23 karmaH/kA mityarthaH, 'vIsasA vA poggalANaM pariNAma' varNasvabhrasaMbhRtanabhorUpaM dhArAnipAtAdirUpaM vA, 'tesiM vA udapaNaM' darzanAvaraNIya karmAnubhAvavizeSANAM vipAkena, 'pAsiyavvaM na pAsatItyAdi pUrvavat, navaraM drshnaamilaapH| zeSa sugamaM / yAvat 'maNuNNA saddA prajJApano- ityAdi, tattha maNuNNA AgaMtukA beNuvINAdizabdA gRhyante, AtmIyA apyeke, evaM rUpAdiSvapi bhAvanIyaM, ihatajanyasAtAvedana II nIyodayA tu bhavaitti / manosuhatA-sukhitaM manaH, vaisuhatA-AhvAdanIyA vAk, 'jaM vedeti poggalaM vA' srakcandanAdi, 'poggale vA' bahupa taMbolamAdie, 'poggalapariNAmaM vA' dezakAlavayo'vasthAnurUpAhArapariNAma, 'vIsasA vA poggalANaM pariNAma' kAle'bhila-* SitaM zItoSNAdivedanApratIkArarUpaM, 'tesiM vA udaeNaM' sAtAvedanIyakarmapudgalavizeSANAM vipAkena, zeSa prakaTArtha yAvat 'vaiduhiyA' navaraM pratipakSato bhAvanIyaM, 'vedeti poggalaM vA' viSazastrakaMTakAdi, 'poggale vA te ceva bahU 'poggalapariNAmaM vA+ apathyAhArapariNAmaM, vIsasA vA poggalANaM akAle'niezItoSNAdipariNAmaM, 'tesiM vA udapaNaM' sAtAvedaNijakammaMsANaM vivAge* NaMti / zeSamuttAnArtham / yAvat 'sammattaveyaNijje' ityAdi, samyaktvavedanIyaM nAma yadiha vedyamAnaM prazamAdipariNAmaM karotIti / mithyAtvavedanIyaM tu viparItaprazamAdipariNAmaM / samyagamithyAtvavedanIyaM mizraM / kaSAyavedanIyaM krodhaadiprinnaamN| nokaSAyavedanIyaM hAsyAdipariNAmamiti / 'jaM vedeti poggalaM vA poggale vA' paDimA sAhumAdIe, 'poggalapariNAmaM vA' dezAdyanurUpAhArapariNAma * karmapudgalavizeSopAdAnasamarthamiti bhAvArthaH, zrRyate ca loke phalAdibhakSaNapariNAmAt dehAdhikyAdi 'vIsasA vA poggalANaM pariNAma' abhravikArAdilakSaNaM, tathAca dRSTvA bhAvayati-"AyuH sarijjaladharapratima narANAM, sampattayaH kusumitamasAratulyAH / svapnopabhogasadRzA viSayopabhogAH, saMkalpamAtraramaNIyamidaM hi sarvam // 1 // " anyadvA prazamAdipariNAmanibandhana miti, 'tesiM vA udaeNa, mityAdi, kSuNNArtha yAvat paraM raiyAue ityAdi. atra 'jaM pati poggalaM vA' zastrAghAyuSkApavartanasamartha, 'poggale vA bahue poggalapariNAma vA' viSAnnAdipariNAmaM 'vIsasA vA poggalANaM pariNAma' zItAdikamevAyurapavartanakSama, zeSaM sUtrasiddha yAvat 'iTTA saddA' ityAdi pate cAtmIyA eva parigRhyante, nAmakarmavipAkitvAt , taMtrIsvanAdyutpAditA iti caike, na cedamati // 49 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zobhamanyakamrmodayanirvartyatvAt teSAmiti / iSTA gatirmattavAraNAnukAriNI, zivikAdyArohaNatacaike / iSTA sthitiH sahajA, siMhAsanAdau * cAnye / iSTaM lAvaNyaM chAyAvizeSalakSaNaM, kuMkumAdyanulepanajamapare / 'iTThA jaso kittitti, atra yazaHkItyarayaM vizeSa: "dAnapuNyaphalA kIrtiH, parAkramakRtaM yaza" iti, 'iTTe uTThANakammabalavI riyapurisakkAraparakame' tatrotthAnaM dehaceSTAvizeSaH, karma-ArecanabhramaNAdi, prajJApano- * balaM - zArIrasAmarthyavizeSaH, vIrye tu jIvaprabhavaH, puruSakAra:- abhimAnavizeSaH saceSTa eva, niSpAditasvaviSayaH parAkrama iti / pAMgam zrI 23 karma0 anye tu vyAcakSate - udvANaM-DiMDikAdInAM tripAdArUDhAnAM yanayanaM karma - halAdisambandhanaM kRSyAdi, balaM halAdivyAyAmajaM zarIraM, parAbhibhavajAstu vIryapuruSakAraparAkramA iti etaca nAtIva saMgatamuktanyAyAditi / 'iTThassaratA' vallabhasvaratA, tatra iTThA saddA * iti sAmAnyoktAviyaM vizeSoktistadanyabahu (tama) satvApekSA vagantavyeti / 'kaMtassaratA' taba kAntAH - kamanIyAH, sAmAnyato'bhilaSaNIyAH * ityarthaH 'piyassaratA' bhUyo bhUyo'bhilaSaNIyaH priyaH, 'maNuNNassaratA' tatroparatavAco'pi prItaH zrotRsmRtijanako manozaH, 'jaM vedeti poggalaM vA' vINAvarNakagandhatAmbUlapaTTazibikAsiMhAsanakuMkumadAnagajayogagulikAdi, 'poggalapariNAmaM vA' brAhmadhAdyAhArapariNAmaM, * 'vIsalA vA poggalANaM pariNAmaM' zubhajaladAdikaM 'tesiM vA udaraNa' mityAdi sUtrasiddhaM, etadeva viparItamazubhasya bhAvanIyamiti / gotracintAyAM 'jAtivisiddhatetyAdi, tatra jAtyAdayaH prakaTArthAH / 'jaM vedeti poggalaM vA' yato bAhyadravyasambandhAnnIca kulotpanno'pi rAjA diviziSTapuruSasaMparigrahAdvA jAtyAdisaMpanna iva mAnyo bhavati, balamapi lakuTAdibhramaNAt, rUpaM prativizeSAlaMkArasambandhAt, tapastu girikUTAdyArohaNenAtApanAM kurvataH zrutaM tu manojJasudezasambandhAt, 'poggale vA' bahue, 'poggalapariNAmaM vA' divyaphalAhArapariNAmaM, 'vIsasA poggalANaM' AkasmikAbhihitajaladAgamAdisaMvAdalakSaNA, 'tesiM vA udapaNa' mityAdi, sUtrasiddhaM / etadeva viparItaM nIcairgotrasya / antarAyacintAyAM 'dANaMtarAya' ityAdi, tatra dAnAntarAyaM yadudayAt sati vibhave satsu ca pAtreSu jAnava vastvasAratAM dattasya phalavizeSAnnotsahate dAtumiti / lAbhAntarAyaM yadudayAt satyarthitve sati ca prasiddhe tadddravyasamanvite dAtari yAJcAkuzalo yAcannapi na labhata iti / bhogAntarAyaM yadudayAt sati viziSTAhArAdau asati vairAgyaje pratyAkhyAnapariNAme *** karmaprakRti padam // 50 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI. karmaprakRti | padam prajJApanopAMgam 23 karma kArpaNyAt notsahate bhoktumiti / upabhogAntarAyaM pavameva bhAvanIyaM, navaraM bhogopabhogayorayaM vizeSa:-sakRd bhujyata iti bhogaH, punaH punaH bhujyata iti upabhoga iti, uktaM ca-" sati bhujjatitti bhogo so puNa aahaarpupphmaaiio| uvabhogo puNo puNa uvabhujjati vatthavilayAdI // 1 // " tyAdi / vIryAntarAya yadudayAt sati balavati zarIre vidyamAne sAdhye-prayojane hInasattvadoSAnna pravarttata ityAdi / 'jaM vedeti poggalaM vA' prativiziSTaratnAdisambandhAttadviSaya eva dAnAntarAyodayaH / sandhichedanopakaraNasambandhAt laabhaantraayH| yatkarmodayAt viziSTAhArAdisambandhAdana(rthAirthasambandhAd lobhato vAbhogAntarAyakarmodayo'pi bhAvanIyaH / evamupabhogAntarAyakamrmodayo'pi bhaavniiyH| tathA bAhyadravyAmighAtAd vIryopaghAtadarzanAd vIryAntarAya iti / 'poggale vA bahue poggalapariNAmaM vA' tathAvidhadravyAhArapariNAmamiti / vIsasA poggalANaM pariNAma' citraM zItAdilakSaNaM, tathA ca zItAdyamibhavAdapi na dAnAdibhAva iti bhAvanIyaM / tesiM vA udaeNa'mityAdi, gatArtha yAvaduddezaparisamApteriti / ukto jJAnAvaraNAdInAmanubhAvaH, idAnImuttaraprakRtivibhAga ucyate, tatra vizeSaparijJAnArthaH praznaH 'kati NaM bhaMte!' ityAdi, praznanirvacanasUtrArthaH pUrvavat, tatra zabdAderarthasya Abhimukhyena niyato-nizcito bodhaH abhinibodho sa evAminibodhikaM tacca tat jJAna ca AbhinibodhikahAnaM tasyAvaraNamAminiyodhikajJAnAvaraNaM / zRNotI'ti zrutaM, tadeva zAnaM tasyAvaraNaM zrutajJAnAvaraNaM / avadhIyate tenAsminnityavadhiH-maryAdA yasmAttayA dravyakSetrakAlabhAvA parasparanibaddhA maryAdayA zAyante tasmAdavadhiH, sa eva zAnaM avadhijJAnaM tasyAvaraNa avadhizAnAvaraNaM, pari-sarvato bhAve, avanaM-gamanaM manasi manaso vA paryavA., teSAM teSu vA jJAnaM manaHparyavajJAnaM tasyAvaraNaM manaHparyavajJAnAvaraNaM / kevalasya-kRtsya-sampUrNasya dravyAdeyasya jJAnaM kevalajJAnaM tasyAvaraNaM kevljnyaanaavrnn| darzanAvaraNIya nidrAdi, tatra nidrApaJcaka prAptAyA darzanalabdharupaghAtaM karoti, sukhAvaprabodhAtmikA nidrA, duHkhaprabodhAtmikA nidrAnidrA, tiSThataH pracalA, caMkramataH pracalApracalA, styAnaddhiH-udayAdvAsudevArddhabalasadRzo bhvti| cakSurindriyeNa zrutajJAnAvaraNIya kSayopazamaM nItvA sAmAnyArthAvabodhaH cakSurdarzanaM, zeSairindriyairmanasA ca sAmAnyArthAvabodho'cakSurdarzanaM, avadhijJAnasya sAmAnyArthAvabodhaH avadhidarzanaM, kevalasya // 51 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnyArthAvabodhaH kevaladarzanamiti / vedyaM sAtamasAtaM vA yasyAdayAt zArIraM mAnasaM vA sukhaM vedayate tat sAtaM tadviparIta* masAta / moho dvividhaH - darzanamohazcAritramohazca, darzanamohanIyaM bandhaM prati ekavidhaM, satkarmmatathA trividhaM samyaktvaM mithyAtvaM kaSAyAH SoDaza saMyojanAdayaH, "saMyojayati yannaramanantasamyagmithyAtvamiti / cAritramohanIyaM kaSAyA nokaSAyAzca tatra pAMgam saMkhyairbhavaiH kaSAyAste / saMyojanatA'nantAnubaMdhitA cApyatasteSAM // 1 // " iha sarvapratyAkhyAnaM dezapratyAkhyAnaM vA na yeSAmudaye 23 karma0 * labhyate te bhavantyapratyAkhyAninaH, sarvaniSedhavacano'yaM nam / AvRNvanti pratyAkhyAnaM svalpamapi yena jIvasya tena pratyAkhyAnaM na labhyata iti pratyAkhyAnAvaraNAH / Aha-na yeSAmudaye pratyAkhyAnamastIti naJ pratiSedhAt apratyAkhyAnAH, ihApi cAvaraNazabdAt * pratyAkhyAnapratiSedha iti ka eSAM prativizeSaH?, ucyate, nanUktaM tatra naJ sarvaniSedhavacanatvAt sarvapratyAkhyAnavidyAtinaste, iha punarAG ** maryAdAyAM ISadarthe ca varttata iti na sarvaniSedhaH, kiM tarhi ? sarvaviratereva niSedho gamyate, na dezavirateriti tathA coktaM- "sarva pratyAkhyAnaM yenAvRNvanti tadabhilaSato'pi / tena pratyAkhyAnAvaraNAste nirvizeSoktyA // 1 // tatrAG maryAdAyAM tAvadviratipratyA* khyAnAvaraNA na dezavirateriti, pratyAkhyAnAvaraNAH, ISadarthe'pi pratyAkhyAnasya ISad varaNAH pratyAkhyAnAvaraNAH, yato dezataH * ** pratyAkhyAne'pi nAstyeva bhUyasInAM viratiratastat sambandhinImISad viratA AvRNvantIti tanmAtrAvaraNAH / Aha- kimete vidyamAna mAvRNvanti pratyAkhyAnamutAvidyamAnamiti ?, ucyate, nAsataH kharaviSANasyevAvaraNamastItyato nAvidyamAnaM na ca vidyamAnaM * abhavyAdInAmapi saviramaNaprasaMgAt, parizeSAt pratyAkhyAnapariNaterAvaraNAH pratyAkhyAnAvaraNAH, pariNatizabdalopAt / ISat parI- * pahAdisaMpAte jvalanAH saMjvalanAH, saMzabdasya ISadarthatvAt, tathA ca " saMjvalayanti yatiM yat saMvignaM sarvapApaviratamapi / tasmAt saMjvalanA ityaprazamakarA nirucyante // 1 // " AdyakaSAyatrayavikalpAnuvarttitvAnnokaSAyAH, yataH kSINeSu dvAdazasu teSAmabhAvaH, te * ca hAsyAdayaH, hAsyodayAt sanimittamanimittaM vA hasati zokodayAt paridevanAdi, ratiH prItirbAhyAbhyantareSu vastuSu eteSveva * aprItiraratiH, bhayaM trAsaH cetanAcetaneSu vastuSu vyalIkatA - jugupsA, striyAH strIvedodayAt puruSAbhilASaH puMsazca puMvedodayAt zrI prajJApano karma prakRti padam // 52 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIprajJApanopAMgam 23 karma vyabhilASaH, napuMsakasya napuMsakavedodayAt strIpuMsAbhilASitA / AyuSkaM nArakAdicaturvidhaM / gatinAma-gatiparyAyeNAtmA gatinAmakarmodayAt Abhimukhyena pariNato gacchatIti gatiH, sA caturvidhetyAdi / samAnajAtIyaM yat sAmAnyaM sA jAtiH, yathA pakendriyatvaM || kama sabaikendriyANAM sAmAnya jaatiH| evaM sarvatra / nanu ca sparzanendriyAvaraNakSayopazamasadbhAvAdekondrayo bhavati, nAma ca audayiko padam bhAvaH, kathamekendriyatvaM ghaTate ?, satyametat , tathApi yadyasya jAtinAma na syAttata ekendriya iti sajJAM na labhate, tasmAt sajJA. kAraNaM yat karma tannAmetyucyate, tacaikendriyajAtinAmAdi paMcavidhaM / zIryata iti zarIraM, tazcaudArikAdi paMcavidhaM, tatra udAraM-pradhAna tIrthaMkaragaNadharazarIrANi pratItya, orAlamapi ca vistarAlaM vizAlamiti, yasmAt samadhikayojanasahanapramANaM, orAlamiti vA svalpapradezopacitatvAca meNDavat tadyogyapudgalagrahaNakAraNaM yat karma, tat audArikazarIranAma pudgalavipAki / evaM sarvatra / vividhA viziSTA vA kriyA vikriyaa| Ahiyate dayAdikAraNAnuddizya gRhyata ityarthaH, kAryaparisamAptezca punarmucyate yAciopaskAravat / tejoguNopetadravyasamartha taijasamuSNaguNaM, tadeva yadottaralabdhirutpadyate tadA nisRjati, gozAlavat , yasyottaraguNalabdhirnAsti tasyAhArapAcanaM / sarvakarmAdhArabhUtaM kArmaNa, yathA kuMDaM vadarAdInAM, sarvakarmaprasavasamartha vA, yathA bIjamaGkharAdInAM / pudalaracanAvizeSaH saMghAtaH, teSAmevaudArikAdiyogyAnAM pudgalAnAM gRhItAnAM yasya karmaNa udayAt zarIraM ghanIbhavati tat saMghAtanAma pudgalavipAki, taccaudArikAdibhedena paMcavidhaM / badhyate'neneti bandhanaM, tat punaH sarvAtmapradezagRhItAnAM gRhyamANAnAM ca pudgalAnAM sambandhajanakaM anyazarIrapudgalA saha sambandho yasya karmaNa udayAd bhavati tat baMdhananAmetyucyate, vidyate tat karma yannimittaM dvayAdisaMyogApattirbhavati, yathA kASThadvayamedaikatvakaraNe jatu kAraNaM, audArikAdizarIramedavattadapi paMcavidhaM / | saMsthAnamAkRtiH, tathaiva gRhItasaMghAtitadehapudgaleSu saMsthitivizeSo yasya karmaNa udayAd bhavati, tat saMsthAnanAma SaDvidhaM samacaturanAdi / mAnonmAnapramANAni anatiriktAnyaGgopAGgAni ca yasmin zarIrasaMsthAne tat saMsthAnaM samacaturanaM / nAmita | upari sarvAvayavAH caturasralakSaNAvisaMvAdinaH adhastu tadanurUpaM na bhavati tat nyagrodhaM / nAmito'dhaH sarvAvayavAH sama // 53 // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRti padam prajJApanopAMgam 23 karma caturasralakSaNAvisaMvAdinaH, upari tu tadanurUpaM na bhavati tat saati(di)| grIvA hastapAdau ca [Adi lakSaNayuktAH, saMkSiptavikRtamadhyaM koSThaM kujalakSaNayuktaM koSThaM grIvAyupari hastapAdau [vAca] lakSaNahInA vAmanaM / kubjametadviparItaM / hastapAdAghavayavAH prAyaH pramANavisaMvAdinastad huNDamityucyate / "tulaM vittharabahulaM ussehabahulaM ca maDahakoTuM ca / heTiLakAyamabaha savvattha asaMThiyaM huMDaM // 1 // " aMgAni-hastapAdAdIni, upAGgAni-aGgalyAdIni aGgopAGgAni ca zrotraghrANAdIni yasya karmaNa udayAgnirvaya'nte tadaGgopAGganAma / markaTabandhasthAnIyamubhayoH pArzvayorasthi nArAcaM, RSabhaH-paTTa, vajraM-kIlikA, vajaM ca RSabhazca nArAcaM ca yatrAsti tad vajrarSabhanArAcaM saMhananaM, markaTapaTTakIlikAracanAyuktaH prathamo'sthibandhaH, markaTakIlikAbhyo dvitIyaH, markaTasaMyuktastRtIyaH, makaTaikadezabandhena dvitIyapAveM kIlikAsambandhazcaturthaH aMguli(asthi)dvayasya yuktasya madhye kIlikaiva dattA kIlikAsaMhananaM, asthIni carmaNA nikAcitAni kevalameveti asaMprAptasambandha sevAta, nityaM parizIlanAmAkAMkSati snehapAnAdi, evaMvidhAsthisaMghAtakAraNaM saMhanananAma, audArikavizeSaviSayameva / varNanAma-audArikavaikriyAdiSu zarIreSu yasyodayAt kRSNAdivarNanivRttirbhavatIti / gandhanAma-teSveva zarIrAvayaveSu sugandhatA durgandhatA vA yasya karmaNa udayAt / rasanAma-teSveva zarIrAvayaveSu tiktAdirasavizeSaH yasyodayAt tat rasanAma / teSvevAvayaveSu kakkhaDAdisparzavizeSo yadudayAt tat sparzanAmASTavidha / ANupubbI-parivADI AkAzazreNInAM yadudaye gamanaM jIvasya bhavati vigrahagatI tadAnupUrvInAma, nArakAdicaturvidhaM / zarIrasambandhAdagurulaghu AtmAnaM nAmayati zarIraM na gurU nApi ladhveti tadagurulaghu / upaghAtanAma-yadudayAt upahanyate / parAghAtanAma-yat parAn Ahati / ucchvAsanAma-yadudayAducchvAsanizvAsanivRttirbhavati / AtapanAma-pRthivIkAye AdityamaNDalAdau / udyotanAma-anuSNaH prakAzaH khadyotaratnAdiSu, na punaragnestasyoSNasparzanAmodayAdauSNyaM, rUpaM ca lohitanAmodayAt / vihAyogatizcaMkramaNaM, nArakAdInAM yadudayAd vihAyogatinAma, tadvividhaM prazastAprazastamedAt, tatra prazastaM haMsagajavRSabhAdInAm, aprazastaM tUSTrAdInAm / asanAma-yadudayAcalanA spandanaM ca bhavati / sthAvaranAma-yadudayAdaspando bhavati / bAdaraM-sthUlaM yadudayAt ekendriyakaM zarIraM bhavati / sUkSmanAma-yadudayAdatIndriyaM zarIraM | // 54 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavati / paryAptanAma - yadudayAdindriyAdiniSpattirbhavati / tadviparItamaparyAptakaM, pratyekazarIranAma - yadudayAdeko jIvaH khalveka*meva zarIraM nivarttayati / sAdhAraNanAma-yadudayAd bahavo jIvAH khalu ekameva zarIraM nivarttayati / sthiranAma yadu- * dayAccharIrAvayavasthairya ziro'sthidantAnAM bhavati / asthiranAma yadudayAdavayavAnAmeva mRdutA bhavati karNajihvAdInAM / zubhanAma yadudayAccharIrAvayavAnAM zubhatA, yathA zirasaH, zirasA spRSTastuSyati, pAdAdirazubhastena spRSTo ruSyati / subhaga23 karma0 * nAma yadudayAt kamanIyatA / tadviparItaM dumaganAma susranAma yadudayAt sausvayaM bhavati, zrotRRNAM zrutvA yatra prItirutpadyate / tadviparItaM duHsvaranAma AdeyanAma yadudayAt yazceSTate bhASate vA tat sarva lokaH pramANIkaroti / tadviparItamanAdeyaM / yazaHkIrtinAma yadudayAt kIrtyate saMzabdyate guNavAniti / tadviparItamayazaH kIrttinAma / nirmANanAma yadudayAt sarva* jIvAnAM jAtau aMgopAMgaviziSTatA bhavati / tIrthakaranAma yadudayAt sadevamanujAsurasya lokasya pUjyo bhavati / gotramuccairgotraM * yadudayAdazAnI virUpo nirdhano'pi satkulamAtrAdeva pUjyate / nIcairgotraM jJAnAdisampanno'pi yaduddyAnnindyate / dAnAntarAyaM-sati * dAtavye pratigrAhake ca dAnaphalaM ca vijAnan yadudayAt notsahate dAtuM tad dAnAntarAyaM / yat sarvakAlaM dadadapi anyasya yAca * yato notsahate dAtuM tattasya lAbhAntarAyikodayaH / sakRt bhujyate iti bhogaH- AhAra mAlyAdiH, sati vibhave prativiziSTaM yadudayAna bhuMkte tadbhogAntarAyikaM / punaH punaH bhujyata ityupabhogo-vastrAlaMkArAdi, yadudayAnopabhuMkte tadupabhogAntarAyaM / vIrya zaktiH ceSTA. nirujo vayasthAzcAlpabalA yadudayAd bhavanti tad vIryAntarAyamiti / idAnIM mUlottaraprakRtInAmutkRSTajaghanyasthitibandhaparijJAnArthaM * pRcchati - NANAvaraNijassa NaM bhaMte! kammassa kevahaya' mityAdi, praznaH, nirvacanaM 'tIsaM sAgarovamakoDIo', iyatA siddhe idamapRSTasya * vyAkaraNaM - 'tiniya vAsasahassAiM abAhA, abAhuNiyA kammaThitI kammanisego' iti, kimarthaM ? ucyate, sthitidvaividhyapradarzayatA bandhakAle AtmA aviziSTameva karmmapudgalopAdAnaM kRtvA uttarakAlaM jJAnAvaraNIyAdikarmmaNAM svasvAbAdhAkAlaM muktvA jJAnA- * * varaNIyAdiprakRtivibhAgatayA anAbhogikena vIryeNa udayasahitaM taddalIkaM niSiJcati, ato dvividhA sthitiH karmmatvApAdanamAtrarUpA zrI prajJApanopAMgam karma prakRtipadam // 55 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRti zrIprajJApano pAMgam 23 karma padam anubhavamAtrarUpA ca, yataH sthitiravasthAnaM tena bhAvenApracyavanaM, tatra karmatvApAdAnarUpAmadhikRtya tIsaM sAgarovamakoDAkoDIo, varSasahanatrayonA udayasahitA iti. jamhA aggAyaNIyapubve kammapagaDIpAhuDe bandhavihANe ThitibandhAhigAre "ca tAri aNuyogadArANi, | taM jahA-ThitibaMdhaThANaparuvaNA NisegaparUSaNA abAhAkaMDaparUvaNA appAbahuyaMti," tata utkRSTamavAdhAkaMDakaM utkRSTa niSekakAlaM| cetyetadapyubhayamapyupadarzitaM bhavati / idAnImakSarArtho vivarijjati-tiSiNa vAsasahassAI abAha'tti, pataduktaM bhavati-baMdhApaliyAo Arambha jAva tinni vAsasahassAi tAva kammaMna bAdhati nodayaM yAtItyarthaH, tato aNaMtarasamaye nisiMcati kammada likaM, Nisego nAma NANAvaraNijjAdikarmApudgalaracanAnubhavArtha, taM ca paDhamasamae bahuga NisiMcati, bitiyasamae visesahINaM, tatiye visesahINaMti, pavaM jAva ukosaThitiyaM kammadaliyaM tAva visesahINaM NisiMcati, tathAcoktaM-kammapagaDIsaMgahaNIpa-"mottUNa sagamavAha paDhamApa ThitIe bahutara davvaM / etto visesahINaM jAvukkosaMti sabvasi // 1 // " abAdhA-antaraM, kasya ? karmaNa udayasya ? tA eva abAiNiyA dhAdhu loDane bAdhayati bAdhA karmaNa udaya ityarthaH, pataduktaM bhavati udayasahiyA yA sthitiH sA abAdhAkAleNa UNiyA yathA kRtA sthitiH saMbAdhyate, karmaniSekazva abAdhAkAlenaivonaH, dasahaM sAgarovamakoDAkoDINaM vAsasahassaM abAdhA, evaM terAsiyakaraNeNaM sabbakamANaM jA jassa ThitI tA tassa avAhA uvaujiuNa bhANiyabvA, sabbajahaNNA bhaMtomuhuttaM abAdhA, jattha jattha sAgarovama satta bhAgA dopiNa tiSNi cattAri satta vA tattha imA karaNagAhA-"vaggukossaThitINaM micchattukkossaeNa jaM laddhaM / sesANaM tu jahaNNo pallAsaMkhijjageNUNe // 1 // " etadukta bhavati-vaggukkassaThitINaM AvaraNadugavedaNijaaMtarAIyANaM mUlapagaDINaM tIsaM sAgarovamakoDAkoDIo, tahA micchattassa sattari, kasAyaveyaNijassa cattAlIsaM, nokasAyaveyaNijjassa bIsaM, NAmagoyANaM bIsaM, pasA ghaggukassaThitI, eyApa vaggukassaThitIe micchattassa ukkosiyAe ThitIpa sattarisAgaroSamakoDAkoDI-14 parimANAe tIsAe sattarIe cattAlIsAe vIsAe ya koDAkoDINaM bhAgo harijati, tattha bhAgalakhaM tiNi sattabhAgA, satta sattabhAgA, doSiNa sattabhAgA, pate palimovamassa asaMkhijjaibhAgeNa UNagA jahaNiyA ThitI, jesiM kammANa aMtomuhuttaM jahaNiyA // 56 // Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIprajJApano pAMgam 23 karma | ThitI. jesiM kammANaM aMtomuhuttaM jahaNiyA ThitI patthi pagidiyANaM pate caiva sattabhAgA paDipuNNA ukkosaThitIva se jahaNNA. paliovamaasaMkhabhAgUNA, pate ceva sattabhAgA beiMdiyaThitIbaMdhe paNuvIsAe guNijjaMti, teidiyaThitibaMdhe paNNAsAe guNi-| kaprakRti| jaMti, cauridiyaThitIvandhe sateNa guNijjaMti, asaNNipaMciMdiyaThitIvandhe sahasseNa guNijjaMti paDipuNNA ukkosiyA || padam | ThitiyA, pallaasaMkhiyabhAgUNA jahaNiyA ThitI, sesaM kaNThyaM, navaramatra pUjyA vyAcakSate-"abAhA abAiNiyatti abA| hAkAleNaM bAdhAkAle UNe kammaThitIe"tti, etaduktaM bhavati-karmaniSeka udayasahitaH, tatazca triMzatsAgaropamakoTikoTyaH parA | sthitirityAdyapi na virudhyate, yata patAvAneva karmaniSekaH khalu udayasahita iti, jattha ya darisaNAvaraNijjAdau jahaNNaThitI kAlo vi bahu bhaNito so kila visesavisao daTThavA, tattiyakAlodayo ya purisakAreNa parihavijjatitti bhASanIya, ato na sA | deve suvaNAdikiriyatti, sAmaNNeNa puNNodayo atthi ceva, jahA desakAliyAdiviNNANakhatovasamato mose, tat sarvamapi seseNa | ajANotti vitti, batiregA bhAvaNA, 'egidiyANa sammattaveyaNijassa Na kiMci' bandhanti tathAvidhapariNAmAbhAvAt, Aha-jadi evaM kahaM aNaMtaramave keha sijhaMti? bhaNNati, sijanamANabhave veyaittA ceva simaMtitti na virodho, tathA ca sammattaveyaNijassa jaNNiyA aMtomuhuttiyA ceva abAdhA bhaNiyatti, kohamANamAyAlobhasaMjalaNApa ya domAsA ityatrApi vatti(bandha)kAla eva | viziSTodayastvanyathaiva, tatazca pakSaM yA sthitiH pratipAditA saMjvalanAnAM pradezAntare sA na virudhyata iti, jattha Aussa jahaNNaTThitIbaMdhasAmiNihese AlAvao-je jIve asaMkhippaddhApaviDhe iti, jIvA sobakkamAuyA NiruvakamAuyA ya, tattha deva| nAragA ya chammAsAvasesAuyA parabhaviyAuyaM bandhaMti, evaM tiriyamaNuAvi asaMkhejavAsAuyA je puNa tiriyamaNuA saMkhija-|+ | vAsAuyA niruvakamA te niyamA tibhAgAvasesAuyA parabhaviyAuyaM bandhaMti, je sovakamAuyA te siya tibhAgasesAuyA jAva* 'asaMkhippaddhApavi?'Na sakati saMkhiviu timAgAdiNA / samvaniruddha se Aue sesatti, 'savvaniruddhe'tti AyurvandhanirvartanamAtra eva kAlaH na parato'sti jIvanakAla ityarthaH, 'sese'tti upamuktazeSa, 'savvamahaMtIe AuyabandhaddhApatti, savvamahato AuyabaMdhakAlo, // 57 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRtikarmabandhapade prajJApano pAMgam 23 karma 24 karmapra0 jo jIvo aTTahiM AgarisehiM AuyaM Nivatteti 'tIse AuyabandhaddhAe carimakAlasamayasi sabvajahaNiyaMsi ti, carimasamayakAlagahaNeNa na paramaNiruddho samao dhippati, kiMtu egAgarisassagahaNakAlo, jato vakaMtIpa bhaNiya-jIve NaM bhaMte ! ThitiNAmanihattAuyaM katihiM Agarisehi pagare ? goyamA! jahaNNeNaM pakkeNa ukkoseNaM ahahiM AgarisehiM' ukkosiyA ThitItti vattijatitti, teNa samvatthovA jIvA aTThAgarisaNivattagA, sesA sattahiM Arama saMkhijaguNA jAva egAgariNivattagA saMkhijaguNatti, te ya jahaNNa ThitiyA tAvatA kAleNa 'jahaNiyamiti ThitI saMbajjhatI, 'apajjattApajjattiya Nivattei'tti, laddhIpa apajattapajjattao sarIriMdiyapajjattINivattaNAjoggAM ThitiM bandhati'tti bhaNiyaM hoti, jadi puNa sarIridiyapajattIe apajatto kAlaM karijA to davidiyapajattIe apajjattayassa pagidiyAdivavapaso Na pAvati, Na ya parabhaviyAuya bandhati, jeNa orAliyAdINaM tiNhaM sarIrANa kAyayoge vahamANo, aNNahA nahoti jJAnAvaraNIyaM, nAraka utkRSTasthitiM paryAptigataH sAgAropayuktaH, jAgare-jAprat nArakANAmapi kiyAnapi nidrAnubhavo bhavatyeva, zeSa kaNThayaM, yAvat 'kammabhUmagapalibhAgI vA,' tattha gambhiNiyA'vahitA kammabhUmijAto jAtismaraNAdinA bhAvaliGgaM paDivajati, aNNe avahAreNa kammabhUmitthaM bhaNNati, zeSa sUtrasiddhaM yAvat padAnta iti / prajJApanApradezavyAkhyAyAM trayoviMzatitamapadavyAkhyA samApteti. sAmprataM caturviMzatitamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarapade karmabandhAdipariNAmavizeSazcintitaH, vakSyamA NeSvapi caturyu sa eva vizeSataH kacit kacit cintyata iti, tatra karmabandhapadAdisUtra-'kati NaM bhaMte!' ityAdi, upanyAsavAsya vizeSAmidhAnArtho'duSTa eva, evaM zeSeSvapi dRSTavyaM / tatra sattavihabandhae AuyavajaM, aTThavihabandhae sahAuNA, chavihabandhae mohAuyavajaM suhumasaMparAye, ukta ca-"sattavihabandhayA hoMti pANiNo AuvajiyANaM tu / taha suhumasaMparAyA chabdhihabandhA // 58 // . Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI. prajJApanopAMgam karmaprakRtibandhAdIni karmaprakatyAdi viNidivA // 1 // mohAuyavajANaM pagaDINaM te u bandhayA bhaNiyA / uvasaMtakhINamohA kevaliNo egavihabandhA // 2 // " zeSa prakaTArtha yAvat vedanIyacintAyAM-pagavihabaMdhagA havaMti se ya uvasaMtakasAyAietti / bhaNiyaM ca-"uvasaMtakhINamohA kevaliNo egavihabandhA / te puNa dusamayaThitIyassa bandhayA Na puNa saMparAyassa // 1 // " ityAdi, tatthavi sAyAvedaNijassa, zeSamuttAnArtha yAvat padasamApteriti // caturviMzatitamapadavyAkhyA smaaptaa|| | vetapade-jattha 'sattavihavedae vA aTThavihavedae vA cauvihavedapa vA' sattavihaveyao suhumasaMparAimo upasamago vA khavago *vA, mohaNijjassa udamo taMmi vocchijjati teNa satta, aTTa savvAo vedatassa, caumvihavedo(dago) sajogI kevalI sAta vepamANo | cattAri vedaNijjAuyaNAmagoyANi cau // vedapadaM (smt)| paJcaviMzatitamapadavyAkhyA smaaptaa|| vedapagdhapade-'jIve NANAvaraNijjaM vedemANe sattavihabandhae' AuyavajjAo, bhaTTa saMpugNAo, 'chabbihabandhara' seTidugapaDivaNNo suhumasaMparAyo mohAGayANaM avandhagotti, 'egavihabandhapa' khINakasAo sAtAvedaNijjassa, zeSa upayujya bhaMgAH kAryAH // vedavandhaparda (smttN)| paraviMzatitamapadavyAkhyA samAptA // vedavedapade-'jIve nANAvaraNijjaM vedemANe sattavihavedae, ' seDhidugapaDivaNNo tassa mohassa udao Natthi seNa satta saMpuNNAo aTTha // vedavedapadaM (samatta) // prajJApanApradezavyAkhyAyAM saptaviMzatitamapadavyAkhyA samApteti // sAmpratamaSTAviMzatitamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-dahAnantarapade nArakAdigatisamApannAnAM prANinAM karmavedanA| pariNAma uktaH, iha tu pariNAmavizeSa eva AhArapariNAma ityataH sa eva niruNyate, iha cArthasaMgrahagAthAH-"sacittAhAraTThI // 59 // Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIprajJApano pAMgam 28 AhAra * kevai kiM vAvi sabbao ceva / katibhAgaM sake khalu pariNAme ceva boddhabve // 1 // egidiyasarIrAdI lomAhAre taheva | maNabhakkhI / etesiM tu padANaM vibhAvaNA hoti kAyabvA // 2 // " 'naraiyANaM bhaMte !' ityAdi prakaTArtha yAvat 'AbhogaNivvattie ya aNAbhogaNivvattie ya, tatra AbhoganamAbhogaH uvayogo'bhisaMdhirityarthaH, viparItastvanAbhogaH, tatrAbhoganivarNita AhArayAmItIcchApUrva nirmitaH, anAmoganivartitastvAhArayAmIti viziSTecchAmantareNApi prAvRTkAle pracurataramUtrAdyamivyaGgyazItapudgalAdyAhAravat , tatttha NaM je se aNAbhoganivattipa se NaM satataMtti tIvakSubedanIyakamrmodayAdojAhArAdinA prakAreNa 'aNusamayaM' samae samae / 'avirahie'tti cukkhalitanyAyAdivirahitaH / athavA pradIrghakAlopabhogyAhArasya sadgrahaNespyanusamayaM bhavatyeva, ataH sAtatyagrahaNapratipAdanArthamavirahita ityAha 'AhAraTTe samuppajjati' AhArArthaH AhAraprayojana dravyabhAvayuktaM prayojakaphalarUpamityarthaH, samuppajjati bhavatItyarthaH / 'tattha NaM je se Abhoganivvattipa se NaM asaMkhijjasamaie aMtomuhuttie AhAraTTe samuppajjati', kimuktaM bhavati ? AhArayAmItyabhilASAmAtrAhArasya dravyapariNAmajanitatIvrataraduHkha jananapurassaramantarmuharsAt iti, zeSa prakaTArthaM yAvat 'aNNataraThitiyAi'ti jaghanyamadhyamottama (sthitikAni) sthitiriti ca-AhArayogyaskandhapariNAmatvenAvasthAnaM, 'ThANamaggaNaM paDuccatti tiSThatyasminniti sthAna-sAmAnya yAva ekavarNa dvivarNamityAdi, vidhAnaM punarvizeSo nIlAdi / 'puTThANi'tti AtmapradezasaMsparzanamAtra, tat punarAtmapradezAvagAhakSetrAd bahirapi bhavati / 'avagADhAnI tiAtmapradezaiH sahakakSetrAvagADhAnItyarthaH / 'anantarAvagADhAnIti AtmapradezAnantarasthAni, naikAdivyavahitAni / AdyapIti, Abhoganirvartitasya AhArasyAntamA~irtikasya AdimadhyAvasAneSu sarvatrAhArayanti 'savisapati sa eva spRSTAvagAdAnantarAvagaDhAkhyaH tasmin svaviSaye Aharayati / aNuvAdaratvaM apekSayA teSAmAhArayogyAnAM skandhAnAM pradezavRddhayA varddhitAnAmubhayamAhArayati / Anu| pUrvI, yathAsanaM nAtikramya, urvamadhastiryak ceti, disi 'niyamA chadisi'tti 'mosaNNakAraNaM paDucatti bAhulyakAraNaM pratItya * mazubhabhASa papa tat kAraNamiti, tathApi prAyo mithyAvRSyaH kRSNAdIni AhArayaMti, na tu bhaviSyattIrthakarAdayaH / tesiM porANa // 6 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI- 4 prajJApanopAMgam 28mAhAra vaNNAdiguNe vipariNAmAdINi egaTTiyANi vinAzArtha prtipaaditaani| 'savvappaNayAe 'tti sarvAtmapradezaH, zeSa prakaTArtha yAvat | 'raieNaM bhaMte ! je poggale AhArattApa geNhaMti, tesiM poggalANaM seyaM ' eSyatkAle grahaNakAlottarakAlamityarthaH, katibhAgamAhA+ rayaMtI 'tyAviprazne, uttara-goyamA ! asaMkhijjaibhAgamAhArayaMtIti, atra kecid vyAcakSate-gavAdiprathamavRhagrAsagrahaNa ivAnye patanti / anye tvAcakSate-RjusUtranayadarzanAt svazarIratayA prinntaanaamsNkhyeybhaagmaahaaryti| anye punaritthamabhidadhati asaMkhijjAbhAgamAhAraititti, zeSAstu kITTIbhUya manuSyAbhyavahRtAhAravanmalIbhavaMti, na zarIratvena pariNamantItyarthaH / 'aNaMtabhAgaM AsAeMti gRhItAnAM ca pazcAdanantabhAgamAsvAdayanti, vitiyapraznasUtranirvacane tu sarve AhArayantItyatra viziSTaprahaNagRhItA AhArapariNAmayogyA eva gRhyante, ujjhitazeSA ityarthaH, anyathA pUrvAparavirodhAd, uktaM ca-"jaha (jaM)jaha sutte bhaNiyaM taheva taM jai viyAlaNA nntthi| kiM kAliyANuyogo diTTho didvippahANehi // 1 // " 'kIsattApa 'tti kena prakAreNa kiM ruuptyetyrthH| aNiTThAdINi egaTThiyANi / 'amijjhittApa'tti amidhyA-abhilASaH, atRptatvAt punaH punarapyabhilASatvena ityarthaH athuteneti cAnye, 'ahattApa 'tti gurupariNAmatayA, 'No udRttAe'tti No laghupariNAmatayA, zeSaM prakaTArtha yAvadasurakumArAdhikArAntaH, NavaraM cautthabhattassa dazavarSasahasrAyuSAM tu sAgaropamAyuSAM varSasahasrAt , abhyadhike abhyadhikaM, evaM sarvatra devAnAM palyopamAsaMkhyeyabhAgAyuSAM tadadhikAyuSAM ca divasapRthaktvamayaseyamiti / pRthivIkAyaciMtAyAM NivvAghAeNaM NiyamA cha hisiM NivyAghAto logamajhe, vAghAto logate vi Thiyassa bhAvAt / prAkRte ca zeSaM prakaTAthai yAvat 'phAsidiyavemAtattAe'tti viSamA mAtrA vimAtrA iSTAniSTanAnAmedatayA, na tu yathA nArakANAmazubhatayA surANAM zubhatayA ceti, zeSa nigadasiddhaM yAvallomAhArapakkhevAhAre yatti, tatra lomAhAraH khalvoghato varSAdiSu yaH pudalapravezo mUtrAdigamya iti, prakSepAhArastu kAvalikaH, tatra prakSepAhAre bahUnyaspRSTAni antarbahizca dravyANi vidhvasyante sthaulyasaumyAbhyAM, zeSaM sugama.yAvat paJcandriyatiryagadhikAre-ukkoseNa chaTThabhattassatti, devakuruuttarakurusu / maNussAdhikAre-aTThamabhattassatti, tAsu ceva, vemANiyAhikAre-tettIsAe vAsasahassANaM'tti aNuttarasurANaM, zeSa sugama yAvat 'pubvabhAvapaNNavaNaM paDucce'tyAdi, tatra pUrvabhAva // 6 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhArapadam zrI prajJApano pAMgam 28 AhAra prazApanA bhUtapUrvagatirabhidhIyate, 'paDuppaNNapaNNavaNaM paDuzca niyamA paMcidiyasarIrAI tatra pratyutpannayaMti yadA pariNAmayaMti zarIratayA tadA tajjIvAvayavA eva bhavantItyarthaH, zeSaM sugamaM yAvaduddezakaparisamApteH, navaraM ayamojAhArAdivibhAgaH "sarIreNojAhAro tayAya phAseNa lomaahaaro| pakkhevAhAro puNa kAvalio hoti nAyavvo // 1 // oyAhArA jIvA samve'pajattayA muNeyavvA / |pajjattagA ya lome pakkheve hoMti bhaiyavvA // 2 // egidiyadevANaM raiyANaM ca Natthi pkkhevo| sesANaM jIvANaM saMsAratthANa pakkhevo // 3 // lomAhArA egidiyA uneraiya suragaNA ceva / sesANaM AhAro lomapakkhevo ceva // 3 // oyAhArA maNabhakkhiNo bAya sabvevi suragaNA hoti / sesA havaMti jIvA lomAhAre muNeyabvA // 4 // " devANaM pajjattApajjattANaM aNAbhogaNivvattio oyAhAro, |pajattANaM puNa AbhogaNivvattio maNobhakkhaNotti, sesANaM lomAhAro aNAbhoganivvattio, raiyANaM oyAhArotti, alamati prasakena / idAnIM dvitIyoddezakaH tasya cAmI khalvarthAdhikArAH-"AhArabhaviya saNNI lesA diTThIya saMjaya kasAe / NANe joguvayoge | vede ya sarIrapajjattI // 1 // " 'jIve NaM bhaMte!' ityAdipraznasUtrasya nirvacanaM 'siya AhArae siya aNAhArae 'tti kahaM ? pattha viggahasamugghAya se lesipa siddha ya aNAhArae sesAvatthAsu AhAraetti kaTu, uktaM ca-" viggahagatimAvaNNA kevaliNo samohatA | ajogI ya / siddhA ya aNAhArA sesA AhAragA jIvA // 1 // " "jIvA AhAragAvi aNAhAragAvi', jeNa suhumanigodANaM asaMkhi jaibhAgo sadAkAlaM vigmahe vaTTati, teNa aNAhAragesu vi bahuvayaNaM, kaha? je jeraiyA sabvevi tAva hojA AhAragA, upapAta| virahabhAvAt / 'ahavA mAhAragA ya aNAhAraga 'tti, pagavayaNaM, kahaM ? jepA nirayagatIe bArasa muhuttA ukkosao uvavAyaviraha| kAlo bhaNito, uvavAyaviggahe ya kadAvi pakko ceva havejA ato egavayaNaMti / aNAhAragA puNa jeNa viggahe katAi do tinni saMkhejA | asaMkhijA vA hojtti| joisiyavemANiyA asaNNitti na pucchijaMti, jeNa tesu asannidevattaM Natthi, bhavasiddhio-bhavyaH, abhava| siddhio-abhavyaH, ubhayapratiSedhavartyapi siddha eva, saMzI anAhAraka eva vigrahagataH, saMzyAyuSkavedanAzca saMzyeva labhyate, asaMkSI dvIndri yAdiH, bahuvayaNapucchAe AhAragAvi aNAhAragAvi kahaM ? sAmAnyenAsaMzigrahaNAt taMmi cAnAhArakANAmapi medabahutvAt , ubhaya-1* // 62 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhArapadam * zrIprajJApanopAMgam 28 AhAra + + pratiSedhavartI bhavasthakevalI samudAtAdyavasthAsu bhaavniiyH| saMjate jIve ya maNusse ya tiyabhaMgo, sabvevi tAva hojA* AhAragA, ahavA AhAragA ya aNAhArage ya, paga kevalisamohae selesigate ya bhavati, pate va bhugaa| saMjatAsaMjatA tisuvi ThANesu pagatteNa vi puhatteNa vi AhAragA ceva bhavaMti, bhavAntaragatI kevalisamuddhAtAdhavasthAsu ca dezaviratipariNAmA-14 bhaavaat| kohakasAyAdIsu navaraM devesu cha bhaMgatti, ettha mANAdivisuddhadae koho na vikkhijjati, evaM sesesu vi|* 'ohiNANI pazcidiyatirikkhajoNiyA AhAragA no AhAraga'tti atra guravo vyAcakSate-nApratipatitAvadhistiryavevotpadyate | (devo) manuSyo veti| evaM vibhaMgacintAyAmapi bhAvanIyaM, Aha-uktamevAvadhidarzanasthitinirUpaNAyAM do chAvaTThIo Thititti, tattha neraiyo aparivaDiyavibhaMgo gacchati tiriesutti vakkhANitaM kahaM ? bhaNNati-egAyariyamapaNa so niyamA aviggaheNeva * gacchatitti no aNAhArae bhavatitti darisiyaM, annahA ciya tattha vakkhANiyaM ceva / maNapajjavaNANI AhAragA ceva, aparivaDie maraNAbhAvAt , zeSaM sugama, yAvat 'orAliyasarIrI jIvamaNussesu tiyabhaMgo' samohatetara sajogikevaliNo paDuzca / sagalapajjattIsutti epa ceva gheppaMti, AhArapajjattIe apajjattae paDhame samae ceva AhAreti, teNa ikasamAmo ceva AhArapajattIkAlo, jeNa* vitiyAdisamapasu savvattha AhArao, sarIrapajjattIpa apajjattae siya AhArae siya aNAhArapatti, viggahe aNAhArae vimgahe ceva | sarIrapajattIe apajattao aNAhArao, tato pacchA uvavAyakhittaM patto jAva sarIrapajjati Na jaNeti tAva AhArao ceva labbhati, evaM iMdiyaANApANubhAsamaNapajjattIe siya AhArae siya aNAhArapa, sabvattha viggahe ceSa aNAhArae labhati, tato uva-* vAyakhittaM patto savvapajattINaM apajattao AhArao ceva bhavati, 'uvarillAsu causu apajjattIsu neraiyadevamaNUsesu cha bhaMgA,' AhAragA ya AhAragA aNAhArapa ya aNAhAragA AhArae ya aNAhArae ya, caubhaMgo ya kathaM ? yasmAt causu apajjattagA kayAi Na hoi vi je ya asthi devA te AhArAdipajattI pajjattagatti nAghiyaMte tatazca te yadA bhavanti tadA sarve AhArakA vA anAhArakA vA, vigrahe'pi te tAbhiH paryAptibhiraparyAptA eva, caturbhaGgakeSu sugamaH, 'avasesANaM' vigaliMdiyANaM 'jIvegiMdiyavajo tiya // 63 // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApano pAMgam 28 AhAra 29upayoga bhaMgo' 'bhAsAmaNapajattapasu jIvesu paMciMdiyatirikkhajoNIesu ya tiyabhaMgo,' pattha jIvA vi ta pate ceva jeNa sammucchimA AhAragA || ANAhArate ya aNAhArapa ya, 'neradayadevamaNupasu cha bhaMgA' vivakSite kAle caramaparyAptyaparyAptakAbhAvAt , tatazca bhAvanA'tra prAgvad AhAropa yogapade yadA bhavanti tadA sarve AhArakA vA athavA AhArakAzca anAhArakAca, zeSaM sUtrasiddhaM yAvat / atra adhikRtArthabhAvanArthamevaitA gAthAH pratipAditAH, tadyathA-"siddhegeMdiyasahiyA, jehiM tu jIvA abhaMgayaM tattha / siddhegeMdiyavajehi hoti jIvehi tiyabhaMgo // 1 // asaNgIsu ya raiyadevamaNuesu hA~ti chbbhNgaa| puDhavidagatarugaNesu ya chanbhaMgA teulesAe // 2 // " jeNa tesu bhavaNavativANamaMtarajoisiyavimANasohammIsANayA devA uvavajaMti teNa teulesA lambhati, "kohe mANe mAyA, chambhaMgA suragaNesu sabvesu / mANe mAyA lome, neraiehiMpi chabbhaMgA // 3 // AmiNibohiyaNANe suyaNANe khalu taheva saMmatte / chanbhaMgA khalu niyamA, biyatiyacauridipasu bhave // 4 // uvarila apajjattIsu, causu nehayadevamaNuesu / chabbhaMgA khalu niyamA, vajA paDhamA apjjttii||5|| saNNI visuddhalessA, saMjaya heTThilatisu ya NANesu / thIpurisANa ya vedevi chambhaMga aveyatibhaMgo // 6 // sammAmicchAmaNavati maNaNANe bAlapaMDiya viuvyI / AhArasarIrammi u, NiyamA AhArayA hoMti // 7 // ohaMmi vibhaMgaMmivi, niyamA AhArayA u nAyavvA / paMciMdiyA tiricchA, maNuyA puNa hoti vibhaMge // 8 // orAlasarIrammi, pajjattINaM ca paMcasu taheva / tiyabhaMgo jIvamaNuesu, hoMti | AhArayA sesA ||9||no bhava'bhaviya alesA, ajogiNo taya hoMti asarIrA / paDhamAe pajjattIe, te tu niyamA aNAhArA // 10 // saNNAsaNNaviuttA, aveda akasAiNo ya kevlinno| tiyamaMga ekkavayaNe, siddhA NAhArayA hoMti // 19 // " prajJApanApradezavyAkhyAyAmaSTAviMzatitamapadavyAkhyA samAptA // sAmpratamekonatriMzattamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarapade gatipariNAmavizeSa pavAhArapariNAma uktaH, iha tu|* // 64 // zAnapariNAmavizeSA upayogAH pratipAdyA iti / iha ca 'kativihe NaM bhaMte uvayoge' ityAdi sUtra, tatra 'yuja samAdhA' vityasya EEEEEEEE Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upayogapazyattApade upayojanamupayogaH, upayujyate'nenAsmin vetyupayogaH / AyogaH sadabhAvaH pariNAma ityanAntaraM / sa dvividhaH-sAkAro'nAkArazca, || saha AkAreNa sAkAraH, AkAro medaH paryAya ityanarthAntaraM, etaduktaM bhavati-sacetane acetane vA vastuni upayujyamAna AtmA prajJApano- saparyAyameva vastu yadA paricchinatti, sa sAkAropayoga ucyate, antmuhrttkaalN| anAkAropayogastu vastunaH sAmAnyamAtrAvabodhApAMgam | tmakaH skandhAvAropayogavat , asAvapyantarmuhUrtameva, anAkAropayogakAlAt sAkAropayogakAlaH saMkhyeyaguNaH, tayozca medAH knntthyaa| 29upayoga __ prajJApanApradezavyAkhyAyAmekonatriMzattamapadavyAkhyA smaaptaa|| 30pazyattA sAmprataM triMzattamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarapade jJAnapariNAmavizeSa upayogaH pratipAditaH, ihApi jJAna| pariNAmavizeSa eva pazyattA cintyate iti / iha cedamAdisUtraM-'kativihA Na' mityAdi, tatra 'razirUtprekSaNe' asya vartamAnakAlAbhi dhAyino 'laTa' zavAdeze kRte 'hazeH pazye ti ca pazyAdeze kRte pazyattA, saiva prAkRte pAsaNatA / atra ca pAsaNayAzabdaH | sAkArAnAkAravodhAbhidhAyakaH upayogazabdavat / tathA ca praznottare-'kativihe NaM bhaMte ! uvabhoge pannatte ,goyamA! duvihe paNNatte, taM jahA-sAgArovoge ya aNAgArovoge ya' evaM pAsaNayAvi saagaaraannaagaarmedaa| Aha-tulye sAkArA'nAkAramedatve ko'nayoH prativizeSaH ? ucyate-sAkAropayogo'STameda uktaH, sAkArapAsaNayA chavihA / atha kimiti matijJAnamatyajJAnayoktA ? ucyate| yasmAduktam-" utpannAvinaSTArthagrAhakaM sAmpratakAlaviSayaM matijJAna, zrutajJAnaM tu trikAlaviSayamutpannavinaSTAnutpannArthagrAhakamiti | (tattvArthabhASyaM pR. 10)", ato yatra traikAliko'vabodho'sti tatra pAsaNayA bhavati, yatra punarvartamAnakAlaukAlikazca bodhaHsa upayoga | ityayaM vizeSaH, tathA coktaM-"puvamaNiyaM tu jaM bhaNNatI puNo tattha kAraNaM asthi / paDiseho'NuNNA kAraNavisesovalaMbho vA | // 1 // " iha cAyaM vizeSa uktaH, itarathA hi upayogenaiva gatArthatvAt kimiti pAsaNayAprazneneti / 'dRzirutprekSaNe' iti ca dhAtvarthaH | prekSaNaM-prakarSaNa IkSaNaM prekSaNaM, taca pradIrghakAle sati bhavati, naikakSaNavartinIti / tahA aNAgArapAsaNayA cakkhudasaNassa bhaNitA, * acakkhudaMsaNassa paDisiddhA, kIsa ? ucyate-jamhA bhaNiyaM iMdiyapade "uvaogaddhAappAbahutte savvatthovA cakkhidiyassa jahaNiyA | // 65 // Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIprajJApano pazyattApadam pAMgam 30pazyattA ukkosA ya uvogaddhA, tato soiMdiyaghANidiyajibhiMdiyaphAsiMdiyANaM jahakama visesAhiyA" bhaNitA, atazcakSuSA prekSaNamasti, na zeSANAmiti, cakSurdarzanavaya'macakSurdarzanaM, zeSendriyANAM manasazca yatsAmAnyagrahaNaM tadacakSurdarzanaM, tataH kimiti noktaM mano'dhikRtya 24 acakSurdarzanapAsaNayA ? ucyate, yasmAt yo manodravyopAdAnasamayAt prabhRtyarthAvabodhaH sa evArthAvagrahehApAyakAle pratisamayameva bhavati, tatra yorthAvagrahakAle sAmAnyAvavodhaH so'cakSurdarzanAkhyenAnAkAropayogena gRhItaH, yastvapAyadhAraNAkAle sa sAkAropayogena zrutAkhyena gRhIta iti, ata upayogasyaiva paryAyazabdaH pAsaNatA iti / guravastu vyAcakSate-"sAkArapAsaNatA zrutajJAnAdiSu avabodhavizeSaH, aNAgArapAsaNatA sAkSAtkaraNamAtra," cakSuSA yathA'kSarANi pazyataH saMvidupajAyate tatrAkSarasAkSAtkAracakSuSA |pazyattA, tadbhedAH kaNThyAH / jAva 'kevalI NaM bhaMte ! rayaNappabha'mityAdi, tatra' AgArehiM 'ti AkAramedAH, yathA ratnaprabhA trikANDA kharapaMkAbbahulakANDAkhyA, kharakANDamapi SoDazabhedaM ratnavajavaiDUryAdibhedaM / 'hetUhiM 'ti kAraNehiM, yathA kena kAraNena ratnaprameti ? ucyate, yasmAdasyA ratnamayaM prathama kANDamiti / 'upamAhiM 'ti, 'mA mAne, upamAnamupamA, upamIyata iti vA upamA, yathA ratnaprabhAyA, ratnAdIni kANDAni varNAdivibhAgena kIdRzAni! pdmraagendrniilaadisdRshaaniiti| 'diTuMtehiM 'ti svagatabhedAnugamanena zarkarAprabhAdimedavyatirekeNa ca, yathA ghaTo'nvayavyatirekavAn tathA ratnaprabhA'pIti / 'vaNNehiM 'ti, zuklAdivarNavibhAgena, teSAmeva cotkarSApakarSasaMkhyeyAsaMkhyeyAnantaguNavibhAgena, tathaiva gandharasasparzavibhAgena / 'saMThANehiM 'ti,yAni tasyAM bhavananArakAdInAM saMsthAnAni, | yathoktaM "te gaM bhavaNA vaTTA aMto cauraMsA ahe pokkharakanniyAsaMThANasaMThiyA" iti / tathA " te NaM NarayA aMto vaTTA bAhiM | cauraMsA ahe khurappasaMThANasaMThitA" iti / 'pamANehiM 'ti, jaha "asIuttarajoyaNa( saya )sahassabAhallA rajjuppamANamittA AyAmavikkhaMmeNaM "ti / 'paDoyArehiMti, yastasyAH parivAro ghanodadhidhanavalayAdiH, zeSaM kaNThyaM / prajJApanApradezavyAkhyAyAM triMzattamapadavyAkhyA samAptA / / // 66 // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmpratamekatriMzattamapadavyAkhyA samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarapade jJAnapariNAmavizeSaH pratipAditaH, iha * tu pariNAmasAmyAdgatipariNAmavizeSa eva saMjJApariNAmaH pratipAdyata iti / iha caivamAdisUtram - 'jIvA NaM bhaMte saNNI 'tyAdi tatra saMjJIti saMjJAyate anayA pUrvopalabdho bhUtabhaviSyadvarttamAno'rthaH sa zabdAdiriti saMjJA, sA ca manovRttiH, asau yasyAsti sa saMjJI, samanaska ityarthaH / tadviparItastu asaMjhI, kevalaM varttamAna evArthe zabdAdau zabdAdisaMjJAnaM amanaska ityarthaH, ubhayapratiSedhitaH 31 saMjJA0 * kevalI siddho veti / kevalini manovRtterabhAvAt siddhe ca zarIramanasorabhAvAt pratiSedhitaH, zeSa kaNThayaM // prajJApanApradeza vyAkhyAyAmekatriMzattamapadavyAkhyA samAptA // 32 saMyama0 33avadhi0 *+ zrIprajJApano pAMgam sAmprataM dvAtriMzattamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarapade saMjJApariNAmaH pratipAditaH, iha tu cAritrapariNAmavizeSaH * saMyamaH pratipAdyate / iha cedamAdisUtraM 'jIvANa 'mityAdi, tatra hiMsAdinivRttaH saMyataH tadviparItastu asaMyataH, hiMsAdInAM | dezanivRttaH saMyatAsaMyata iti, tritayapratiSedhitaH siddhaH, yasmAt saMyatAdiparyAyA yogAzrayAH tasmAt yogAbhAvAt siddhaH tritaya* pratiSedhita iti // prajJApanApradezavyAkhyAyAM dvAtriMzattamapadavyAkhyA samAptA // sAmprataM trayastriMzattamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarapade cAritrapariNAmavizeSaH saMyamaH pratipAditaH, iha tu * jJAnapariNAmavizeSaH khalvavadhiH pratipAdyate, iha ceyamavadhidvAragAthA - " bhedavisayasaMThANe abhitarabAhireya desohI / ohissa vahni* hANI paDivAtI ceva apaDivAtI // 1 // " jattha uvarimagevejjANaM jahaNNeNa aMgulassa asaMkhijaibhAgo, tatra yaH saMyatamanuSyaH samutpannajaghanyakSetrAvadhijJAnI avicyutAvadhitraiveyakeSUtpadyate, tasyopapAtakSetraprAptasya pArabhaviko'vadhiraMgulasyAsaMkhyeyabhAgaviSayaH, tadbhavajastu * sUtrAbhihita iti / zeSaM kaNThayaM // prajJApanApradezavyAkhyAyAM trayastriMzattamapadavyAkhyA samAptA // * saMjJAsaMyamAvadha padAni // 67 // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sAmprataM catustriMzattamamArabhyate asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarapade jJAnapariNAma vizeSo'vadhiH pratipAditaH, iha pariNAma sAmyAd vedapariNAmavizeSaH pravIcAraH pratipAdyata iti / iha cedamAdisUtram -' neraiyANaM bhaMte ' ityAdi, tatra 'anantarAhArA' iti prajJApanI- * upapAtakSetraprAptisamaya eva AhArayantItyarthaH, 'tato nivvattaNayA' iti tataH zarIranivRttiH / ' tato pariyAdiNayA' iti, tataH pAMgam paryAdAnaM aGgapratyaGgaiH samantAt pudgalAdAnamityarthaH, 'tato pariNAmaNatA' iti, tato'pi tasya upAttasya pariNatirindriyAdivi- * 34 pravI- bhAgena 'tato pariyAraNatA' iti tataH zabdAdiviSayopabhoga ityarthaH / 'tato pacchA viuvvaNA' tato vikriyA nAnArUpA ityarthaH / cAra0 * haMtA ? tadeyaM / "puvvaM vivvaNA khalu pacchA paDiyAraNA suragaNANaM / sesANaM puvva paDiyAraNAu pacchA vibvaNayA // 1 // " * * NeraDyA je puggale AhArattAe givhaMti te Na jANaMti na pAsaMti AhArenti, kahaM ? Na jANaMti ohiNANeNaM, (na) pAsaMti cakkhuNA, * lomAhAratvAt teSAM / asurakumArA api avadheraviSayatvAt manobhakSitve satyapi na jAnantyavadhinA, cakSuSApi * pazyanti / pRthivIkAyikA na jAnantyanAbhoganivRttatvAdeva, na ca pazyantyapi, cakSurindriyAbhAvAt / dvIndriyatrIndriyA matyajJAnena * * (na) jAnanti, cakSurindriyAbhAvAnna pazyanti / caturindriyAH prakSepAhAraM prati matyajJAnena na jAnanti, cakSurindriyAzca pazyanti, makSikAdayo guDAdi / paMcendriyatirazcAM manuSyANAM ca lomAhAraprakSepAhArau pratItya caturbhaGgo'pi avadhyAdizAnasahitAnAM manuSyANAM * tirabdhAM vA avadhijJAninAmiti / vemANiyA mAyimicchAdiTThI ubavaNNayA jAva uvarimagevejjA / yadyapi ArAtIyeSu kalpeSu samyagdRSTayo devAH santi tathApi teSAM manobhakSyAhArayogya skandhatvAdavadheraviSayatvaM / amAyisammadiTTiuvavannayA anuttarasurA eva gRhyante, te jAnanti pazyantyAhArayanti ca vizuddhatvAdavadherindriyaviSayasya ca vizuddhatvAt pazyantyapIti / ' se jahAnAmapa sIyA * poggalA sItaM pappa sItaM ceva ativatittANa cihnaMti', sItIbhavantItyarthaH evaM usiNA vi uSNIbhavanti / evamevetyAdi se icchAmaNe khippAmeva aveti zItIbhavati tRptiH saMjAyate abhilASanivRttirbhavatItyarthaH / rUpapravIcArAdau zukrapudgalapariNAmo apsarasAM zaktyapekSayA pratipAdyata iti / guravo vyAvarNayaMti - vicitra pariNAmatastu yadi kathaMcidacintyazaktitvAdanyathApi samparka pravIcAra* padam // 68 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / saba knntthym| dipadAni zrI- jasukhajanakatvena pariNamaMti tathApyavirodha para lakSyata iti, zeSaM kaNThayam / prajJApano pravIcArAprajJApanApradezavyAkhyAyAM catustriMzattamapadavyAkhyA samAptA / pAMgam | 34 pravI0 sAmprataM paJcatriMzattamamArabhyate, asya cAyamabhisamvandhaH-dahAnantarapade vedapariNAmavizeSaH pravIcAraH pratipAditaH, iha tu 35vedanA gatipariNAmavizeSo vedanA prtipaadyte| tadaM sUtra-'kativihA NaM bhaMte ! veyaNe 'tyAdi, tatra dravyAdivedanA caturvidhA, tatra pugala36 mu. dravyasambandhAd dravyavedanA, narakAdyupapAtakSetrasambandhAt kSetravedanA, nArakakAlasambandhAt kAlavedanA, vedanIyakamrmodayAnAvavedanA, sAtAsAtasukhaduHkhayoraya vizeSaH-sAtAsAte krameNodayaprAptavedanIyakarmapudgalAnubhAvaH, sukhaduHkhe pareNodIryamANavedanAnubhavaH / tathA coktam-"parasparodIritaduHkhAH saMkliSTAsurodIritaduHkhAce"ti, evaM sarvajIvAnAM pareNodIryamANA sukhaduHkhA, 'pareNa vA udIryamANasyeti vcnaat| ambhuvagamiyA-svayamabhyupagamya, yathA sAdhavaH kezaluzcanAtApanAdibhivedayaMti / aupakramikI tu-svayamudIrNasya udIraNAkaraNena vA udayamupanItasyAnubhAvo vedyasya / nidA-cittavatI, tadviparItA anidA / zeSa kaNThyam / prajJApanApradezavyAkhyAyAM paJcatriMzattamapadavyAkhyA smaaptaa| adhunA patriMzattamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAntarapade gatiparaNAmavizeSo vedanA pratipAditA, ihApi tu tad4 vizeSa paba samuddhAtazcintyata iti / tatredaM sUtraM-'karaNaM bhaMte ! samugdhAyA paNNatA? tatra "hana hiMsAgatyoH" hananaM ghAtaH sami-1 syekIbhAve ut-prAbalye, ekIbhAvena prAbalyena ca ghAtaH samuddhAtaH, kena sahakIbhAvagamanaM ?, ucyate-yadA AtmA vedanAdisamuddhAtagatastadA vedanAdyanubhavajJAnapariNato bhavati, nAnyajJAnapariNata iti, prAbalyena ghAtaH kathaM ? yasmAdvedanAdisamuddhAtapariNato bahUn [kazriyAna mAraNaMtisamuddhAtapariNato bahUn ] vedanIyAdikarmapradezAn kAlAntarAnubhAvayogyAnudIraNAkaraNenAkRSya udaye* // 69 // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samuddhAtapadam prajJApanopAMgam 36 samu dAta prakSipyAnubhUya nirjarayati, AtmapradezaH saha saMzliSTAn sAtayatItyarthaH, ukaM ca-"puyakayakammasa(sA)DaNaM tu nijarA" iti, sa ca vedanAdimedena saptadhoktaH, 'vedanAsamuddhAta' ityAdi, tatra vedanAsamuddhAtaH asadedyakazriyaH, kaSAyasamuddhAtaH kaSAyAkhyacAritramohanIyakazriyaH, mAraNaMtiyasamuddhAtaH antarmuhurtazeSAyuSkakarmAzrayaH, vaikurvikataijasAhArakasamuddhAnAH zarIranAmakazriyAH, kevalisamudghAtastu sadasavedhazubhAzubhanAmocanIcairgotrakarmAzraya iti / tatra vedanAsamudghAtasamuddhata AtmA vedanIyakarmapudgalazAtaM karoti, kaSAyasamudghAtasamuddhataH kaSAyapudgalazAtaM, mAraNaMtiyamudghAtasamuddhata AyuSkakarmapudgalaghAtaM, vaikurvikasamudghAtasamuddhatastu jIvapradezAn zarIrAd bahiH niSkAzya zarIraviSkambhavAhalyamAtramAyAmatazca saMkhyeyAni yojanAni daMDaM nisRjati, | nisRjya ca yathAsthUlAn vaikriyazarIranAmakarmapudgalAn prAgbaddhAn sAtayati, yathoktaM-"veubviyasamugghAeNaM samohaNati, samohaNittA saMkhijjAI joyaNAI daMDa nisirati, nisirittA ahAbAyare poggale parisADeti "tti| evaM taijasAhArakasamudghAtAvapi vyaakhyeyau| kevalisamudghAtena samudbhutaH kevalI vedanIyAdikarmapudgalAn saatyti| zeSaM kaNThayaM, yAvat, 'egamegassa NaM bhaMte ! negiyassa kevaiyA veyaNAsamugghAyA atItA? ityAdi, purekkhaDA, zeSaM kaNThayaM, yAvat jahanneNaM 1-2-3 ityAdi, prAyaH kSINAyuSo'nantarabhavasiddhayamAnasyaikAdisaMbhava iti / AhArakasamugdhAtA ukkoseNaM tintri, taduvari niyamA NaragaM na gacchati jassa cattAri hvNti| zeSaM sugm| yAvanmanuSyeSu kevalisamudghAtacintAyAM-ukkoseNaM satapuhuttAo, tatraikakAla evotkRSTapade etAvantaH kevalinaH samudghAtamAsAdayaMti / pagamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa neraiyattAe ityAdi, kevaDyA purekkhaDA ? kassai asthi, kassai natthi, tatra AsannamRtyuvedanAsamudghAtamaprApyAtyantikamaraNena narakAdudvRtya setsyati tasya nAsti, ekAdisaMbhava 'pi antya tadbhavabhAjAmeva, anyathA yadi punarutpadyate tato jaghanyasthiterapi saMkhyeyA eva bhavaMti, vakSyati ca-asurakumArasya nArakeSu puraskRtAstu jaghanyapade'pi saMkhyeyA iti, taccedaM sUtraM- asurakumArassa nerayiesu purekkhaDA * vedaNAsamugdhAtA jassa asthi siya saMkhijjA' ityAdi / narakeSu jaghanyasthitiSu utpannasya niyamataH saMkhyeyA eva vedanA samudghAtA // 70 // . Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI. prajJApano pAMgam 36 samu dAta bhavaMti, vedanAsamudrAtapracuratvAnnArakANAmiti / 'neraiyassa asurakumAresu kasAyasamugdhAyA purekkhaDA jassatthi siya saMkhijA'|* jahaNNa ThitiyANa vi NiyameNa ohato saMkhijjabhAvo, jeNa bahvo lobhasamugdhAtA patesi bhavaMti, joisipasu asaMkhijA, jamhA tesiM*samudrAta padam jahaNNAyugApi asaMkhijjA, paliovamassa atttthbhaagotti| zeSa sugama yAvat alpabahutvaciMtAyAM jIvapade-'sabvatthovA jIvA AhAragasamugdhAraNaM samohatA saMkhijaguNA', pattha jaivi AhAragANa sahassapuhuttamegadA bhaNitaM tahAvi tattha jugavaM samohatA thovA, sattayA punarbahutve'pyavirodha eveti bhAvanIyaM / teyAsamugghAraNa samohatA asaMkhijaguNA, kahaM ! [teNa] paMciMdiyatirikkhamaNussANaM devANaM [deva ] teyAsamugghAo asthi / veubviyasamugdhAraNa samohatA asaMkhijaguNA, kahaM ? vAukAie paDuba, jeNa mahAdaMDae bhaNiyaM"bAdarA vAukAiyA pajjattayA samvadevehiMto khahacarathalacarajalacarapaMciMdiyatirikkhajoNiehiMtovi asNkhijgunnaa"| mAraNAMtiyasamugdhAraNa samohatA aNaMtaguNA, niodajIve paDuca, jeNa niodANaM asaMkhijjaibhAgo sadA kAlaM viggahe vaTTati / kasAyasamugdhAraNa samohatA asaMkhijaguNA, NioyajIve paDuca / je [bhavatthA ] vedanAsamugdhApaNa samohatA te visesAhiyA, te ceva paDucca / asamohatA visesAhiyA, te paDuca je vedaNAkasAyamAraNaMtiyasamugdhApaNaM asamohatA, zeSaM sugamaM / yAvallobhakasAyasamugdhAraNaM Nerapasu eguttariyAe neyavvA, jamhA neraiyANaM lobhasamugghAyA thovA ceva bhavaMti, tesimiThThadavvasaMjogAbhAvAto ekaadisNbhvo| 'jIve NaM bhaMte ! vedaNAsamugdhAraNaM samohate [tyAha] kevaie khette aphuNNatti-spRSTaM, phuDetti-bhRtaM / 'kevaiyakAlassa: apphunne' kiyatA kAlena, athavA kiyataH 'egasamapaNa vA 1-2-3 / [kati ] 'viggaheNaM ti, taddehamAtra kSetraM AtmavizliSTapudgalai-* {tamityarthaH, karNAdideze ca svabuddhayA bhAvanIyaM / kevaiyakAlassa Nicchubhati 'tti, kiyato vedanAkAlasya sambandhino vikSapati kevayaM / kAlaM vednnaajnnyogyaanityrthH| te NaM bhaMte ! jIvA tAo' samohatajIvAo kati kiriyA? goyamA ! siya tiyakiriyA ityAdi, nirvacanabhAvanA-jamhA tevi taM kadApi uddaveMti paritAveMti vA / 'causamapaNa vA.' egidiyANaM NAlIe bAhimuppajjattANaM / ega-* disi bidisiM vA siyA, devANa suddhA hojA aNNahA vA / geraiyassa bhaMte / saMkhijjAiMjoyaNAI egadisiM daMDe havati, jaivi // 7 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samuddhAtapadam prajJApano pAMgam 36 samu dAta sarIraM dhaNusahassappamANamukkosaM taha vi so sarIrAo abhahio ceva bhavati / zeSaM sugama / 'pagaM mahaM' savilevaNagaMdhasamuggamityAdi,* gaMdhasamuggarta abadAletitti-ugdhA (ppA )Detitti, iNAmevatti [pahiNati] evamevetyarthaH, 'tihiM accharANivAtehi'-cappaDiyAhiM, gaMdhasamuggaeNa gahieNa dutaM dutaM hiMDatassa gaMdhapoggalehiM dIve bharijatitti, esa pattha bhaavttho| zeSaM sugm| yAvat 'visamaM samaMkaretI'tyAdi, cauNhaM kevalikammANaM sabbabahupadesataraM raDhabaMdhaNataraM ca vedanIyaM visamaM taM mAugeNa samaM kareti, 'baMdhaNehiM 'ti-1* padesehiM, 'Thitie'ti-vedaNakAleNaMti / zeSaM sugamaM / yAvat katisamaeNaM bhaMte ! bhAujIkaraNe paNNatte 'AujjIkaraNaM 'ti, AvarjanamupayogaH, vyApAravizeSaH, karaNaM kriyA, vedyAyuSaH samaracanaprayatnakaraNamityarthaH / zeSaM sUtrasiddhaM / yAvat 'tato pacchA' maNajogaMpi jhuMjatI'tyAdi, sa hi bhagavAn bhavadhAraNIyakarmasu vedanIyanAmagotreSu AyuSassamaSikeSvacintyamAhAtmyasamudghAtasamIkRteSvantarmuhUrtabhAviparamapadaH etasmin kAle anuttaropapAtikAdinA ca devena manasA pRSTaH manaHpudgalAn gRhItvA vAkapudgalAn gRhItvA kAyaceSTAyuktakhiyogI bhavati / adhunA caiSAM yogAnAM manovAkAyayogakrameNaiva nirodhaM karoti, tataH yasmAt sayogI sidhyatyeva, yadvanmantreNa viSaM zarIrAdevaM manoyoga tito vikaraNadhiyA asaMkhyeyaiH samayaiH manasaH sarva nirodhaM karoti, evaM dvIndriyaprathamaparyAptakavAgyogamAtra-IN vAgyogaM tataH paraM asaMkhyeyaiH samayaiH sarva vAgyoganirodhaM karoti, tataH sUkSmapanakasya prathamasamayotpannasya yAvAn kAyayogastAvaddhRSTvA tato'dhastAdasaMkhyeyaiH samayairucchvAsAdisarvakArya nirodhaM kRtvA dehavibhAgaM ca muktvA'yogikevalI bhavati, hasvapaMcAkSarocAraNakAlaM, yAvatA kAlena 'ka kha ga gha Ga' uccAryante / atra ca kAyayoganirodhArambhAt prabhRti dhyAyatyasau sUkSmakriyA'pratipAtidhyAna, sarvanirodhaM kRtvA zailezIkAle vyucchinnakriyamapratipAtidhyAnaM kAyikaM, kumbhakAraprayuktacakrabhramaNavyApAroparame'pi cakrabhramaNAnuvRttivat / zailezIzabdasya vyutpatti-zilAbhinirvRttaH zilAnAmayaM veti aN. zaila:-parvataH, zailAnAmIza:-adhipatiH zailezaH-meruH, zailezasyeyaM sthiratA zailezI, sthiratAsAmAnyAt paramazukladhyAne vartamAnaH zailezIvAnamevopacArAducyate sa eva shaileshii| teSu ca zailezIsamayeSu' pudharaiyaM ca NaM kamma 'ti AujjI [ jIvA na medopacAra] kAle ceva guNaseDhI kareti, guNappahANA seDhIra, // 72 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI samudAta prajJApano | padam pAMgam 36 samudAta 000 OOO | AukammasamayamittakAlaM guNaseTiM raeti, paDhamasamae vedaNIyAdikammapadese thove rapati, bitiyAdisamapasu asaMkhijaguNe 2rapati, Aukammassa ya viSajjapaNa ti / sthApanA ceyaM / / \00000000/ 10000000 00000000 fooo0000/ rooo0000 000000 oo0000 Moo0000 000000 O 0000 OO 000 100000 10000 6000/ OOO Doo tooo OOOON OO 000000 000000 00000000 1600000000 | 'tIse selesimavAya asaMkhijjAhi guNaseDhIhiM'ti, vAsimasaMkhijattaNaM eganimisaNasamaeNaM cauNhaM vedijA, cauNhaM saMppA| yattaNato seDhIcAo ya asaMkhijA, samayANa samatti bhAvanIyaM / asaMkhije kammakhaMghe khavayaMtera-aNubhAveNaM, 'vedaNijjAuyanAma| gotte, incete cattAri kammaMse 'jugavaMti samaM straveti, khavettA orAliyateyAkammagAI sanyAhiM vippajahaNAhiM vippajahati-savvapagAreNa | vajjati-sarvaiH prakAraiH parityajatItyarthaH, na yathA dezatyAgena prAk tyaktavAniti / 'vippajahitA ujuseDhipaDivaNe' ityAdi, Rju4 zreNipratipannaH kumbhakAraprayuktacakrabhramaNabyApAroparame'pi cakrabhramaNAnuvRttinyAyena aspRzadgatyA prAgbhAvitayA, ekasamayenAvigrahaNa, | jIvasvAbhAbyAdUgarve gatvA,sAkAropayuktaH,kAMcanopalavadagninA satatamupayogena karmamalAdvipramuktaH san , sidhyati-niSThitArthI bhvti| 'te NaM tattha' ti te tatra, 'siddhA bhavaMti', kiM bhUtAH? 'asarIrA' audArikAdizarIrarahitAH, jIvaghanAH tacchuSirApUraNAt, // 73 // Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dizena darzanajJAnopayuktA jIvasvAbhAvyAt , niSThitArthAH kRtakRtyatvAt , nIrajaso vadhyamAnakAbhAvAt , nirejanAH kampakriyAnimittabirahAt | vitimirAH karmatimiravAsanAvirahAt, vizuddhAnivighasampagdarzanAdimArgato'tyantazubhatvAt, zAzvataM zazvadbhAvena, aNAgataddhaM kAlamiti samayaparibhASA tiSThanti / 'NicchiNNasavvadukkhA' gAhA, nigdsiddhaa| zeSaM sUtrAsiddhaM / navaramiyaM bhAvanA // dagdhe bIje yathA'tyantaM, prAdurbhavati nAGkaraH / karmabIje tathA dagdhe, na rohati bhavAGkaraH // 1 // granthAnam 4700 // samuddhAtapadam prajJApanopAMgam 36 samu. ddhAta bhavaviraharikRtaprajJApanApradezavyAkhyAyAM SaTtriMzattamapadavyAkhyA samAptA / / ajJApanopAGgamadezavyAkhyA samApta prajJApanopAGgapradezavyAkhyA samAptA / = = =rea== = = // 74 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m atha prazastiH Guvad (zArdUlavikrIDitam) pAdAGguSThasucAlitAmaragiri-hastAstadevasmayaH, jihvAkhaNDitazakrasaMzayacayo vAGnaSTahAlAhalaH / sarvAGgINamahopasargadakRpA-netrAmbudattAJjaliH, dADhAdAritadivyayutsamavatAt zrIvardhamAno jinaH / / 1 / / (upajAti) zrIgautamasvAmi-sudharmadeva-jambUprabhu-zrIprabhavapramukhyAH / surIzapUjApadasUridevA, bhavantu te zrIguravaH prasannAH / / 2 / / (vasantatilakA) etnmhrssishucipttttprmpraajaan-aanndsuurikmlaabhidhsuuripaadaan| saMvignasantatisadIzapadAn praNamya, zrIvIradAnacaraNAMzca gurUn staviSye ||3|| zrIdAnasUrivaraziSyamatallikA sa, zrIpremasUribhagavAn kSamayA kssmaabhH| siddhAntavArivaravArinidhiH punAtu, cAritracandanasugandhizarIrazAlI / / 4 / / (zArdUlavikrIDitam) pratyagratrizatarSisantatisarit-sraSTA kSamAbhRnmahAna,gItArthapravaro varazrutayutaH sarvAgamAnAM gRham / tarke tarkavizuddhabuddhivibhavaH so'bhUt svakIye'pyaho, gacche saMyamazuddhitatparamatiH prajJAvatAmagraNIH / / 5 / / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatkAlInakaragrahagrahavidhA-vabde hyabhUd vaikrame, tithyArAdhanakAraNena karuNo bhedastapAgacchajaH / kAruNyaikarasena tena guruNA satpaTTakAdAtmano bahvaMzena nivAritaH khakarakhau -SThe piNDavADApure ||6|| (vasantatilakA) tatpaTTabhRd bhuvanabhAnvabhidhazca sUriH, zrIvardhamAnatapasA nidhirUgrazIlaH / nyAye vizArada itIha jagatprasiddho, jAto'tivAkpatimati-rmatimaccharaNyaH ||7|| * tasyAdyaziSyalaghubandhurathAbjabandhu - tejAstapaH zrutasamarpaNatejasA sH| paMnyAsapadmavijayo gaNirAT zriye'stu, kSAntyekasAyakavidIrNamahopasargaH ||8|| sarvAdhikazramaNasArthapatirmatIzaH, pAtA catuHzatamitarSigaNasya zasyaH / gacchAdhinAthapadabhRjjayaghoSasUriH, 'siddhAntasUrya' - yazasA jayatIha coccaiH / / 9 / sadbuddhinIradhivibodhanabaddhakakSaH, vairAgyadezanavidhau paripUrNa dakSaH / sImandharaprabhukRpAparapAtramastu zrIhemacandrabhagavAn satataM prasannaH / / 10 / / kAruNyakamrAlayAnAM mahanIyamukhyAnAM mahomAlinAMlokopakAracaturANAM vairAgyadezanAdakSAcAryadeva - zrImadvijayahemacandrasUrIzvarANAM sadupadezena zrIjinazAsana ArAdhanATrasTa vihite zrutasamuddhArakAryAnvaye prakAzitamidaM grantharatnaM zrutabhaktitaH / / samatAsAgarapaMnyAsazrIpadmavijayapuNyasmRtau vi. saM. 2067 000. - padmamAlA. * vIra saM. 2537 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai zrutasamuddhAraka 4. bhAnabAI nAnajI gaDA, muMbaI (preraka : pa. pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya bhuvanabhAnamari ma. sA.) 13. bAbu amIcaMda pannAlAla AdIzvara jaina Tempala verITebala TrasTa, vAlakezvara, muMbaI-6. (preraka : pU. munirAjazrI akSayabodhi 2. zeTha AgaMdajI kalyANajI, amadAvAda / vijayajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI mahAbodhi vijayajI ma.sA. tathA pU, munirAjazrI hipaNyabodhi vijayajI ma.sA.) zrI zAMtinagara setAMvara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda (preraka : pa. pU. tapasapATa A. zrImadvijaya himAMzusUri ma. sA.) 14. zrI zreyaskara aMdherI gujarAtI jaina saMgha, muMbaI (preraka : pU. munizrI hemadarzana vi.ma. tathA pU, munizrI pamyaghoSa vi.ma.) 4. zrI zrIpAlanagara jaina upAzraya TrasTa, vAlakevara, muMbaI (preraka : pa. pU. ga. A. rAmacaMdrasUri ma.sA.nI divyakRpA tathA 15, zrI jaina khetAMbara mUrtipUjaka saMgha, maMgala pArekhano khAMco, zAhapura, amadAvAda (preraka : pa.pU. A. zrI rUcakacaMdra sUri ma.) pU. A. zrImadvijaya mitrAnaMda sU. ma. sA.) | | 16. zrI pArzvanAtha betAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, saMghANI esTeTa , ghATakopara (ne), muMbaI (preraka : pU. munirAjazrI kalyANabodhi zrI lAvaNya sosAyaTI detAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda (preraka : pa. pU. paMnyAsajI zrI kulacaMdravijayajI gaNivarya) | vijayajI ma.sA.) 6. nayanavAlA bAbubhAI sI.jarIvAlA hA. caMdrakumAra, manISa, kalpaneza (preraka : pa.pU. munirAjazrI kalyANabodhi vi. ma. sA.) | 17. zrI navajIvana sosAyaTI jaina saMgha, bombe senTrala, muMbaI (preraka : pU. munirAjazrI akSayabodhi vi.ma.) 7. kezarayena ratanacaMda koThArI hA. lalitabhAI (preraka : pa. pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma.) 18. zrI kalyANajI sobhAgacaMdajI jaina peDhI, pIDavADA, (siddhAMtamahodadhi sva. A. zrImad vijaya premasUrImarajI ma.sA. nA 8. zrI khetAMvara mUrtipUjaka tapagacchIya jaina pauSadhazAlA TrasTa, dAdara, muMbaI saMyamanI anumodanAtheM) 1. zrI muluMDa zetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, muluMDa, muMbaI (AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma. sA. kI preraNA se) 19. zrI ghATakopara jaina zvetAMbara mUrtipUjaka tapagaccha saMgha, ghATakopara (ve), muMbaI (preraka : vairAgyadezanAdakSa pU.A. 10. zrI sAMtAkuja se. mUrti, tapAgaccha saMgha, sAMtAkuja, muMbaI (preraka : AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma.sA.) zrI hemacaMdrasUri ma.sA.) 11. zrI devakaraNa mUlajIbhAI jaina derAsara peDhI. malADa (vesTa). muMbaI (preraka : pa. pU. munirAjazrI saMyamabodhi vi. ma.sA.) | 20. zrI AMbAvADI zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda (preraka : pU. muni zrI kalyANabodhi vi.ma.) 12. saMdhavI aMbAlAla ratanacaMda jaina dhArmika TrasTa, khaMbhAta (pU. sA. zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma. tathA pU. sA. zrI svayaMprabhAzrIjI 21. zrI jaina betAmbara mUrtipUjaka saMgha, vAsaNA, amadAvAda (preraka : pU. AcArya zrI nararatnasUri ma. nA saMyamajIvananI ma. tathA pU. sA. zrI divyayazAzrIjI ma. kI preraNA se mUlIbena kI ArAdhanA kI anumodanArtha) anumodanArthe pUjya tapasvIratna AcArya zrI himAMzusUrIzvarajI ma.sA.) Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. zrI premavardhaka ArAdhaka samiti, gharaNidhara derAsara, pAlaDI, amadAvAda (prerakaH pU. gaNivarya zrI akSayabodhi vi.ma.) | 35. zrI rAMdera roDa jaina saMgha, surata (preraka : pU. paM. akSayabodhi vijayajI ma. sA.) 23. zrI mahAvIra jaina . mUrtipUjaka saMgha, pAlaDI, zeTha kezavalAla mUlacaMda jaina upAzraya, amadAvAda. (preraka : pa. pU. AcArya | 36. zrI zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha dAdara jaina pauSadhazAlA TrasTa, ArAdhanA bhavana, dAdara, muMbaI (preraka munizrI zrI rAjendrasUri mahArAja sA.) aparAjita vijayajI ma. sA.) 24. zrI mATuMgA jaina se. mUrtipUjaka tapagaccha saMgha onha ceriTIja, mATuMgA, muMbaI 37. zrI javAhara nagara jaina se. mUrtipUjaka saMgha, goregAva, muMbaI (preraka : pU. A. zrI rAjendrasUri ma. sA.) sa. zrI jIvIta mahAvIrasvAmI jaina saMgha, nAMdiyA (rAja.) (preraka pU. gaNivarya zrI akSayabodhi vijayajI ma.sA. tathA / 8. zrI kanyAzAlA jaina upAzraya, saMbhAta (preraka : pa.pra.zrI raMjanabIjI ma. sA. pU. pra.zrI iMdradhIjI ma. sA. ke saMyamajIvana munizrI mahAbodhi vijayajI ma.sA.) ke anumodanA pa. pU. sA. zrI vinayaprabhAzrIjI ma. sA., pa. pU. sA. zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma. sA. tathA sAdhvIjI 26. zrI vizA osavAla tapagaccha jaina saMgha, khaMbhAta (preraka vaizamyadezanAdakSa pa. pU. AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma.sA.) zrI svayaMprabhAzrIjI ma. sA.) 27. zrI vimala sosAyaTI ArAdhaka jaina saMgha, bANagaMgA, vAlakezara, muMbaI-7 (preraka : AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma.sA.) 39. zrI mATuMgA jaina setAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMgha anya gherITIja, mATuMgA, muMbaI (preraka : pU. paMnyAsapravara 28. zrI pAlitANA cAturmAsa ArAdhanA samiti (pa. pU. vairAmyadezanAdakSa AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrIdharajI mahArAja zrI jayasuMdaravijayajI gaNivarya) sAheba saMvata 2053 ke pAlitANA meM cAturmAsa prasaMga para jJAnanidhi meM se) 40. zrI zaMkhezara pArzvanAtha setAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, 60 phuTa roDa, ghATakopara (IsTa) (preraka : pU. paM. zrI varabodhivijayajI 29. zrI sImaMdhara jina ArAdhaka TrasTa, amaralDa epArTamenTa, aMdherI (IsTa), muMbaI (preraka : munizrInetrAnaMdavijayajIma.sA.) gaNivarya) 30. zrI dharmanAtha yopaTalAla hemacaMda jaina khetAmbara mUrtipUjaka saMgha, jaina nagara, amadAvAda (preraka : munizrI saMyamabodhi vi. ma.) 41. zrI AdinAca zetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, navasArI (preraka : pa. pU. A. zrI guNaratnasUri ma. ke ziSya pU. paMnyArAjI 31. zrI kRSNanagara jaina betAmbara mUrtipUjaka saMgha, saijapura, amadAvAda (preraka : pa. pU. AcArya vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI ma. zrI puNyaratnavijayajI gaNivarya tathA pU. paM. yazoratnavijayajI gaNivarya) sA.nA kRSNanagara madhye saM.2012 ke cAturmAsa nimitta pa.pU. munirAjazrI kalyANabodhi vijaya ma.sA.) 42. zrI koImbatUra jaina betAmbara mUrtipUjaka saMgha, koImbatUra 32. zrI bAbubhAI sI.jarIvAlA TrasTa, nijAmapurA, vaDodarA (preraka : pU. paMnyAsapravara kalyANabodhi vijayajI ma.sA.) 43. zrI paMkaja sosAyaTI jaina saMgha TrasTa, pAlaDI, amadAvAda (pa. pU. A. zrI bhuvanabhAnusUri ma.sA. ke gurumUrti pratiSThA prasaMga 33. zrI goDI pArzvanAthajI Tempala TrasTa, punA (preraka pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma. sA. para hue AcArya-paMnyAsa-gaNi padArohaNa dikSA vagere nimitta jhAnanidhi meM se) tathA pU. munirAjazrI mahAbodhi vijayajI ma.sA.) 44. zrI mahAvIrasvAmI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka derAsara, pAvApurI, khetavADI, muMbaI (preraka : pU. munizrI rAjapAlavijayajI 34. zrI zaMkara pAInAtha jaina setAmbara maMdira TrasTa, bhavAnI peTha, punA (preraka : pU. munirAja zrI anaMtabodhi vijayajI ma.sA.) | ma. sA. tathA pU. paM. zrI akSayabodhivijayajI ma. sA.) ||IVII Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45. zrI hIrasUrIbarajI jagadaguru setAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha TrasTa, malADa (pUrva), muMbaI (preraka : vairAgyadezanAdaca pU.A. | 59. zrI munisuvratasvAmI jaina derAsara TrasTa, kolhApura (preraka : pU. munirAja zrI premasuMdara vi.) zrI hemacaMdrasUri ma.sA.) 60. zrI dharmanAtha po. he. jaina nagara zve. mU. pU. saMgha, amadAvAda (preraka : pU. puNyarati vijayajI mahArAjA) 46. zrI pArzvanAtha he. mUrti. pU. jaina saMgha, saMghANI ITeTa, ghATakopara (vesTa), muMbaI (preraka : gaNivaryazrI kalyANabodhi vi. ma.) | 11. zrI dipaka jyoti jaina saMgha, kAlAcokI, parela, muMbaI (preraka : pU. paM. zrI bhuvanasuMdara vijayajI gaNivarya tathA pU. paM. 7. zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina ke. mU. pU. saMgha jaina nagara, amadAvAda (pU. munizrI satyasuMdara vi. kI preraNA se zrI guNasuMdara vijayajI gaNivarya) jJAnanidhi meM se) 62. zrI pacamaNi jaina zetAMbara tIrtha peDhI-pAbala, punA (preraka : paM. kalyANabodhi vijayajI ke vardhamAna tapa so olInI 48. stanavena velajI gAlA parivAra, muluMDa-muMbaI (preraka : pU. munizrI ratnabodhi vijayajI) anumodanAthe, paM. vijakalyANa vijayajI) 49. zrI marIna DrAIva jaina ArAdhaka TrasTa, muMbaI 63. omakAra sUrIzvarajI ArAdhanA bhavana-surata (preraka : AcArya guNaratnasUri manA ziSya munizrI jinezaralavijayajI ma.) 50. zrI sahamaphaNA pArzvanAtha jaina derAsara upAzraya TrasTa, bAbulanAtha, muMbaI (preraka : munizrI satyabhUSaNa vijayajI) 64. zrI goDI pArzvanAtha jaina ghetAMbara mUrtipUjaka saMgha, nAyaku kolonI, ghATakopara (IsTa), muMbaI 51. zrI govAlIyA Teka jaina saMgha, muMbaI (preraka : gaNivaryazrI kalyANabodhi vi.) 65. zrI AdIvara ghetAMbara mUrtipUjaka saMgha, goregAva (preraka : vairAgyadezanAdakSa pU. A. zrI hemacaMdrasUri ma. sA.) 52. zrI vimalanAtha jaina derAsara ArAdhaka saMgha, bANagaMgA, muMbaI 66. zrI AdIcara khetAMbara TrasTa, sAlema (preraka : pU. ga. A. jayaghoSasUrIkharajI ma. sA.) 53. zrI vADIlAla sArAbhAI derAsara TrasTa, prArthanA samAja, muMbaI (preraka : munizrI rAjapAla vi. tathA paM. zrI akSayabodhi vi.ga.) 67. zrI govAliyA Teka jaina saMgha, muMbaI (preraka : pU.paM.pra. kalyANabodhi vijayajI ma. sA.) 54. zrI prInsesa sTrITa, luhAra cAla jaina saMgha (preraka : gaNivarya zrI kalyANabodhi vi.) 68. zrI vile pArale zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha anDa ceriTIjha, vilepArle (pUrva), muMbaI 55. zrI dharmazAMti cerITebala TrasTa, kAMdivalI (IsTa), muMbaI (preraka : munizrI rAjapAla vijayajI tathA paM. zrI akSayabodhi / 69. zrI nensI kolonI jaina the. mU. pU. saMgha, borIvalI, muMbaI (preraka : pU. paMnyAsa pravara kalyANabodhi vijayajI ma. sA.) vijayajI gaNivara) | 70, mAtuzrI ratanabena narasI monajI sAvalA parivAra (pa. pU. zrI kalyANabodhi vi.nA ziSya muni bhaktivardhana vi. ma. tathA 56. sAdhvIjI zrI suryayazAzrIjI tathA suzIlayazAstrIjInA pAlA (IsTa) kRSNakuMja meM hue cAturmAsa kI Avaka meM se ___sA. jayazIlAzrIjInA saMsArI suputra rAjanajInI puNyasmRti nimite haH suputro navInabhAI. punIlAla, dilIpa. hiteza) 57. zrI premavardhaka devAsa the. mUrtipUjaka jaina saMgha, devAsa, amadAvAda (preraka : pU. A. zrI hemacaMdrasUrijI ma.) 71. zrI sImaMghara jina ArAdhaka TrakTa, amaralDa epArTamenTa, adherI (I) (preraka : pa. pU. zrI kalyANabodhi vijayajI gaNivarya) 58. zrI pArzvanAtha jaina saMgha, samAroDa, vaDodarA (preraka : paMnyAsajI zrI kalyANabodhi vijayajI gaNivarva) 72. zrI dharmavarSaka ke. mUrtipUjaka jaina saMgha, kArTara roDa... borIvalI (preraka : pa. pU. vaizaSyadezanAdakSa AcArya bhagavaMta // VII Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA. tathA paMnyAsapravara zrI kalyANabodhi vijayajI gaNivarya) 86 zrI zephAlI jaina saMgha, amadAvAda. 41. zrI umarA jaina saMghanI zrAvikAo (jJAnanidhi meM se) (preraka : pa. pU. munirAjazrI jinezaratna vijayajI ma. sA.) 87. zAntAbena maNilAla ghelAbhaI parIkha upAzraya, sAbaramatI, amadAvAda (preraka : sA. zrI suvarNaprabhAzrIjI ma. tathA sA. 44. zrI kezarIyA AdinAtha jaina saMgha, jhAjolI (rAja.) (preraka : pa.pU.mu. zrI merucaMdra vi. ma. tathA paM. zrI hiraNyabodhi vi. ga.) | zrI ratnatrayAzrIjI ma.) 45. zrI dharmazAMti cerITebala TrasTa, kAMdIvalI, muMbaI (preraka : pa. pU. munirAja zrI hemadarzana vi.ma.sA.) 88. zrI ADesara vizA zrImALI jaina dezavAsI saMgha (preraka : A. zrI kalAprabha sUrIzvarajI ma. sA.) 46. zrI jaina se. mU. sudhArAkhAtA peDhI, mahesANA 89. zrImad yazovijavajI jaina saMskRta pAThazAlA evaM zrI zreyaskara maMDala, mahesANA. 77. zrI vinolI saMbhavanAtha yetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, vikrolI (IsTa), muMbaI ke ArAdhaka bahanoM kI tarapha se (jJAnanidhi) 90. zrI tapAgaccha sAgaragaccha ANaMdajI kalyANajI peDhI, viramagAma (preraka : A. zrI kalyANabodhisUrImarajI ma.) 78. zrI ke. pI. saMghavI cerITebala TrasTa, surata, muMbaI (preraka : pa.pa. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMta zrI vijaya hemacaMdra 91. zrI mahAvIra the. mUrtipUjaka jaina saMgha, vijayanagara, nAraNapurA, amadAvAda sUrIkSarajI ma.sA, tathA paM. zrI kalyANabodhi vijayajI gaNivarya. suzrAvikA ratanayenanA 75 upavAsanI anumodanArtha) 12. zrI sImaMghara jina ArAdhaka TrasTa saMgha, aMdherI (pU.) (preraka : sA. zrI svayaMprabhAzrIjI ma.) 79. zeTha kanaiyAlAla bheramalajI gheriTebala TrasTa, paMdanavAlA, vAlakezvara, muMbaI 93. zrI cakAlA zetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha (preraka : A. zrI kalyANabodhi sUrIzvarajI ma.) 80, zAha jesIMgalAla mohanalAla ArozAvAloM ke smaraNArthe (haH prakAzacaMdra je. zAha, AphrikAyAle) (preraka : paMnyAsapravara 14. zrI aThavAlAInsa ghetAmbapa mUrtipUjaka jaina saMgha evaM zrI phUlacanda kalyANacaMda saverI TrasTa, surata zrI kalyANabodhi vijayajI gaNivarya) 15. zrI jaina ghetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMgha-saMsthAna, pyAvara (rAjasthAna) (preraka : A. zrI puNyAtnasUrIkSapajI ma.sA.) 81. zrI navAhIsA se.mU. pU. jaina saMgha, banAsakAMThA 96. pAlanapura nivAsI maMjUlAvena rasikalAla zeTha (hAla-muMbaI). (preraka : A. zrI kalyANavedhisUrIvarajI ma.) 82. zrI pAlanapura jaina mitra maMDaLa saMgha, banAsakAMThA (preraka : pU. paMnyAsapravara kalyANabodhi vijayajI gaNivarya.) 17. zrI zaMkhadhara pArzvanAtha se.mU.jainasaMgha, padmAvatIepArTamenTa, nAlAsopArA (I).(preraka pU. pA.A.zrI hemacaMdrasUrIzvarajIma.) 83. zrI uMjhA jaina mahAjana, preraka : pU. paMnyAsapravara zrI aparAjita vijayajI gaNivarya tathA pU. munirAja zrI hemadarzana vi. ma.)- 98. zrI RSabha prakAzabhAI gAlA, saMghANI ghATakopara (ve.). (preraka : pU. pA. A. zrI hemacaMdrasUrIvarajI ma.) 84. zrI sImaMghara jaina derAsara, emaralDa epArTamenTa, aMdherI (pUrva), muMbaI. (preraka : pU. sA. zrI svayaMprabhAzrIjInA ziSyA pU. sA. 99, zrI pukharAja rAyacaMda ArAdhanA bhavana, sAbaramatI, amadAvAda (pa. pU. vyAkhyAnavAcaspati A. de. zrImadvijaya zrI tatvaprajJAzrIjI Adi) rAmacandrasUrIzvarajI ma. sA. kI divya kRpA se) 85. zrI bApunagara the. mU. jaina saMgha, amadAvAda. 100. zrI kuMdanapura jaina saMgha, kuMdanapura, rAjasthAna haH zrI zAntilAla muthA ||VIII Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa prAcIna zrutasamuddhAra padramAlA prakAzita graMthI kraM. padma graMtha nAma mUlakartA TIkAkAra 1) You zrIdazavaikAlikasUtram zrI zayyaMbhavasUrIzvarajI pU. A. haribhadrasUrIzvarajI 2) NON zrIpraznavyAkaraNasUtram zrI sudharmAsvAmI pU. A. abhayadevasUrIzvarajI zrI sudharmAsvAmI pU. A. abhayadevasUrIzvarajI VOM zrIjIvAjIvAbhigamasUtram (bhAga - 2) zrI sudharmAsvAmI pU. A. abhayadevasUrIzvarajI 5) Vom zrIpiNDaniyuktiH zrI bhadrabAhusvAmI pU. A. malayagirijI 6) Vom zrIjJAtAdharmakathAGgasUtram zrI sudharmAsvAmI pU. A. abhayadevasUrIzvarajI 7) Noon zrIupAsakadazAGgasUtram zrI sudharmAsvAmI pU. A. abhayadevasUrIzvarajI 8) TOM zrIprajJApanAsUtram (bhAga - 1) zrI zyAmAcArya pU. A. malayagirijI ||VII|| Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlakartA ************** kraM. padma graMtha nAma ra zrIprajJApanAsUtram (bhAga - 2) 10) OM zrIvyAkhyAprajJaptisUtram (bhAga - 1) 11) VAAM zrIvyAkhyAprajJaptisUtram (bhAga - 2) 12) YAM zrIvyAkhyAprajJaptisUtram (bhAga - 3) * 13) WapM zrIuttarAdhyayanasUtram (bhAga - 1) zrIuttarAdhyayanasUtram (bhAga - 2) 15) VvA zrIuttarAdhyayanasUtram (bhAga - 3) / 16) YAAM zrIaupapAtikasUtram zrIrAjapraznIyasUtram 18) YAM zrIAvazyakaniyuktiH (bhAga - 1) zrI zyAmAcArya zrI sudharmAsvAmI zrI sudharmAsvAmI zrI sudharmAsvAmI sthavira bhagavanta sthavira bhagavanta sthavira bhagavanta sthavira bhagavanta sthavira bhagavanta zrI bhadrabAhusvAmI TIkAkAra pU. A. malayagirijI pU. A. abhayadevasUrIzvarajI pU. A. abhayadevasUrIzvarajI pU. A. abhayadevasUrIzvarajI pU. bhAvavijayajI pU. bhAvavijayajI pU. bhAvavijayajI pU. A. malayagirijI pU. bhAvavijayajI pU. A. haribhadrasUrIzvarajI ||VIII|| Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlakartA zrI bhadrabAhusvAmI zrI bhadrabAhusvAmI zrI bhadrabAhusvAmI sthavira bhagavanta kraM. padma graMtha nAma RM zrIAvazyakaniyukti: (bhAga - 2) 20) TOM zrIAvazyakaniyuktiH (bhAga - 3) 21) YAM zrIAvazyakaniyuktiH (bhAga - 4) 22) eRAM zrIuttarAdhyayanasUtram (bhAga - 1) zrIuttarAdhyayanasUtram (bhAga - 2) zrIuttarAdhyayanasUtram (bhAga - 3) zrInandIsUtram (mUlam) 26) YOU zrIsamavAyAGgasUtram 27) zrIantakRddazAGgam-anuttaropa pAtikadazAGgam-vipAkasUtram TIkAkAra pU. A. haribhadrasUrIzvarajI pU. A. haribhadrasUrIzvarajI pU. A. haribhadrasUrIzvarajI vAdivetAla zAntisUrIzvarajI vAdivetAla zAntisUrIzvarajI / vAdivetAla zAntisUrIzvarajI sthavira bhagavanta sthavira bhagavanta zrI devavAcakagaNi zrI sudharmAsvAmI pU. A. abhayadevasUrIzvarajI zrI sudharmAsvAmI pU. A. abhayadevasUrIzvarajI ||IN|| Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlakartA sthavira bhagavanta sthavira bhagavanta kraM. padma graMtha nAma zrIjambUdvIpaprajJapti: (bhAga - 1) 29) HOW zrIjambUdvIpaprajJaptiH (bhAga - 2) *30) NON zrIsUryaprajJaptiH 31) VII zrIoghaniyuktiH 32) YAM zrInirayAvalikA 33) TAM zrIprakIrNakasUtrANi 34) VAII zrIkalpasUtram 35) YAAD zrIAcArAGgadIpikA . 36) VOOD zrIsthAnAGgasUtram (bhAga - 1) 37) VOOM zrIsthAnAGgasUtram (bhAga - 2) TIkAkAra maho. zAMticandrajI maho. zAMticandrajI zrI malayagirijI zrI droNAcAryajI zrI candrasUrIzvarajI sthavira bhagavanta zrI bhadrabAhusvAmI sthavira bhagavanta pUrvAcAryoM zrI bhadrabAhu svAmI zrI sudharmAsvAmI zrI sudharmAsvAmI zrI sudharmAsvAmI upA. vinayavijayajI pU. A. zrI ajitadevasUrIzvarajI pU. A. abhayadevasUrIzvarajI ma. pU. A. abhayadevasUrIzvarajI ma. ||X|| Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kraM. padma graMtha nAma mUlakartA 38) YAAW zrIsthAnAGgasUtram (bhAga - 3) zrI sudharmAsvAmI 39) TOP sutrakRtAGgadIpikA (bhAga - 2) . zrI sudharmAsvAmI . 40) You aGgacUlikA (bhAga - 1) pUrvAcArya 41) YAM aGgacUlikA (bhAga - 2) pUrvAcArya 42) YAAM vargacUlikA pUrvAcArya 43) WOOD RSibhASitasUtram (bhAga - 1) pratyeka buddha maharSio 44) L RSibhASitasUtram (bhAga - 2) pratyeka buddha maharSio prajJApanAsUtram (bhAga - 1) pU. zyAmAcArya ma. prajJApanAsUtram (bhAga - 2) pU. zyAmAcArya ma. AvazyakaniyuktidIpikA (bhAga - 1) pU. bhadrabAhusvAmI ma. TIkAkAra pU. A. abhayadevasUrIzvarajI ma. pU. harSakulagaNi ma. pU. A. kalyANabodhisUri ma. pU. A. kalyANabodhisUri ma. pU. A. kalyANabodhisUri ma. pU.A.kalyANabodhisUri ma. pU.A.kalyANabodhisUri ma. pU.A. haribhadrasUri ma. pU.A. haribhadrasUri ma. pU.A. mANikyazekhara sUri ma. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kraM. padma graMtha nAma mUlakartA AvazyakaniyuktidIpikA (bhAga - 2) pU. bhadrabAhusvAmI ma. AvazyakaniyuktidIpikA (bhAga - 3) pU. bhadrabAhusvAmI ma. 50) HOW nandIsUtram pU. devavAcakagaNi ma. praznavyAkaraNam zrI sudharmAsvAmI AcArAGgam (prathamaH zrutaskandhaH) zrI sudharmAsvAmI TIkAkAra pU.A. mANikyazekhara sUri ma. pU.A. mANikyazekhara sUri ma. pU.A. malayagirisUri ma. pU.A. jJAnavimalasUri ma. niyukti- pU. bhadrabAhusUri ma. TIkA - pU. zIlAGkAcArya ma. pU.A. abhayadevasUri ma. / paJcanindhiI +prajJApanAtRtIyapadasagrahaNI pU.A. abhayadevasUri ma. VO zrIyogazAstram (bhAga - 1) kalikAlasarvajJa zrIyogazAsram (bhAga - 2) ' hemacaMdrasUrIzvarajI 56) YODM zrIyogazAstram (bhAga - 3) kalikAlasarvajJa hemacaMdrasUrIzvarajI ||XII|| Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kraM. 57) 58) padma *59) *** 60) prANa 61) 62) | / * / graMtha nAma hemaprakAzamahAvyAkaraNam (bhAga - 1) hemaprakAzamahAvyAkaraNam (bhAga - 2) zrInyAyapravezaH zrIlokaprakAza: (bhAga - 1) zrIlokaprakAza: (bhAga - 2) zrIlokaprakAza: ( bhAga - 3) 63) ** 64) *65) ** 66) zrIdvAtriMzat dvAtriMzikA (uttarArdha:) zrIlokaprakAza: (bhAga - 4) zrIdvAtriMzat dvAtriMzikA (pUrvArdha:) upadezamAlA mUlakartA upA. vinayavijayajI ma. upA. vinayavijayajI ma. bauddhAcArya diGnAga upA: vinayavijayajI ma. upA. vinayavijayajI ma. upA. vinayavijayajI ma. upA. vinayavijayajI ma. mahotrI yazovijayajI ma. TIkAkAra upA. vinayavijayajI ma. * upA. vinayavijayajI ma. pU. A. haribhadrasUrIzvarajI ma. maho. zrI yazovijayajI ma. pU. siddharSigaNi zrI dharmadAsagaNi maho. zrI yazovijayajI ma. maho. zrI yazovijayajI ma. |||XII|| Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kraM. 67) 68) *** 69) *70) padma graMtha nAma nikSepaviMzikA dharmabinduprakaraNam namaskArasvAdhyAyaH (saMskRta) namaskArasvAdhyAyaH (prAkRta) mUlakartA TIkAkAra pU.A. abhayazekharasUrIzvarajI divyadarzana prakAzita pU. A. haribhadrasUri ma. 71) NHS senapraznaH 72) 73) 115 jambUdvIpasaGgrahaNI+saMsAradAvAnalastutiH pU.A. haribhadrasUri ma. ***74) 205 SoDazakaprakaraNam tattvArthasUtram (prathamo'dhyAyaH) pU. A. senasUri ma. pU. umAsvAmi ma. pU.A. haribhadrasUri ma. pU.A. municandrasUri ma. sampA. - pU. tattvAnaMda vi.ma. sampA. - pU. tattvAnaMda vi.ma. saGkalita - pa. zubhavijayagaNi ma. maho. yazovijaya ma. pU. A. prabhAnandasUri ma. pU.A. jJAnavimalasUri ma. pU. A. yazobhadrasUri ma. maho. yazovijaya ma. ||XIV|| Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kraM. padma graMtha nAma mUlakartA 75)sAmAcArI ArAdhakavirAdhakacaturbhaGgI maho. yazovijaya ma. 76) 77) pramANamImAMsA tattvArthasUtram **78) prazie zrAvakadharmavidhiprakaraNam **79) samyaktvasaptattiH paJcAzakaprakaraNam 80) ( 81) 82) 83) 84) dharmasaGgrahaH (bhAga - 1) dharmasaGgrahaH (bhAga - 2) aSTasahastrItAtparthavivaraNa gautamIyakAvyam TIkAkAra kalikAlasarvajJa hemacandrasUri ma. svopajJa pU. umAsvAti ma. pU. A. haribhadrasUri ma. pU. A. haribhadrasUri ma. pU. A. haribhadrasUri ma. upA. mAnavijaya ma. upA. mAnavijaya ma. maho. yazovijaya ma. pU. rUpacandragaNi vi. pU. A. haribhadrasUri ma. pU.A. mAnadevasUri ma. pU. saMghatilakAcArya ma. pU. A. abhayadevasUri ma. svopajJa svopajJa svopajJa pU. kSamAkalyANagaNi vi. ||XV|| Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkAkAra saM.kAzInAtha zarmA, zivadatta zarmA svopajJa svopajJa kraM. padma graMtha nAma neminirvANaH 86) MAY pratimAzatakam 87) YAHOW anekAntavyavasthAprakaraNam 88) Yam nayopadezaH nayarahasyam + mArgaparizuddhiH lalitavistarA + hiMsASTakam 91) YARI hIrapraznaH 92) YAAM prazamaratiprakaraNam jambUsvAmI caritram mUlakaMrtA kavi vAgbhaTTa maho. yazovijaya ma. maho. yazovijaya ma. maho. yazovijaya ma. maho. yazovijaya ma. pU. A. haribhadrasUri ma. pU. A. hIrasUri ma. pU. sAsvAti ma. pU. A. jayazekharasUri ma. saGkalita-pU.kIrtivijayagaNi ma. pU.A. haribhadrasUri ma. ||XVII