Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Jain Educationa International
પૌષધ વિવિધ
સંપાદક : આ. ચિદાન દસરિ
For Personal and Private Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી સુરજ મંડન પાર્શ્વનાથાય નમઃ શ્રી મેહનલાલજી ગુરૂભ્ય નમઃ
પૌષધ વિધિ
સંપૂર્ણ વિધિ સહિત
દ
ક
M
T
TET
પ્રથમ પ્રકારાને શ્રીમદ્ ભક્તિ કમળ જૈન મોહન માળા વડેદરાના
આધારે
આ પ્રકાશક જ શ્રી નાનપુરા જૈન સંઘ
co. એ. કે. શાહ, મહાવીર એપાર્ટમેન્ટ, નાનપુરા - સુરત,
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
વીર સંવત ૨૦૪૬
વિ. સં. ૨૦૪૬
આ જ પ્રાપ્તિસ્થાન જ કીર્તિ પ્રકાશન | સેમચંદ ડી. શાહ
દીપક આર. ઝવેરી | જીવન નિવાસ સામે, ૧૦/૧ર૯૦, હાથીવાળા દેરાસર સામે, પાલીતાણા. (સૌરાષ્ટ્ર)
ગોપીપુરા, સુરત. મહેન્દ્ર જે. શાહ
પાથ પ્રકાશન ૫૧/૨, મહાવીર સોસાયટી, નિશાળ, રતનપોળ, ૧લે માળે, ઝવેરી સડક, નવસારી.
અમદાવાદ, શ્રી સુમતિલાલ જમનાદાસ શા મેઘરાજ પુસ્તક ભંડાર ૨૨૭, અદાસાની ખડકી, પાયધૂની, ગોડીજીની ચાલ, પતાસાળ, અમદાવાદ–૧.
મુંબઈ. શા, હરખચંદ સરદારમલજી સેવંતિલાલ વી. જેને શાલીમાર, પાંચમે માળે, બ્લેક ૧૮A ૨૦, મહાજન ગલી, મરીનડ્રાઈવ જી રોડ, મુંબઈ-૨. ઝવેરી બજાર, મુંબઈ-૨. દેશાઈપોળ જેન પેઢી મહાવીર ઉપકરણ ભંડાર ગોપીપુરા મેઈનરોડ,
શંખેશ્વરતીર્થ (ઉ.ગુ.) સુરત.
વાયા હારિજ. શ્રી ઈન્દ્રવદન વાડીલાલ મહેતા ' - ૬૧, શંકરલેન, કૈલાસનગર B-૩૧, બીજે માળે, કાંદીવલી (વેસ્ટ), મુંબઈ-૬૭. ટે.નં. ૬૮૮૧૩૪ર
કિંમત રૂા. ૧૦-૦૦
--
મુદ્રક અરૂણકુમાર મ. મિસ્ત્રી ઉષા પ્રિન્ટરી હરિપુરા કાંસકીવાડ, સુરત-૩,
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
શેઠશ્રી દેવકરણ મુલજીભાઈ જૈન દેરાસર મલાડ મુંબઈ શ્રી જયંતિલાલ કે. દેશના સૌજન્યથી મુંબઈમાં પ્રથમ પ્રવેશ કરનાર જગત પૂજ્ય બાલબ્રહ્મચારી
પૂ. શ્રી મેહનલાલજી મહારાજા
છે જન્મ : ૧૮૮૭ વૈ. સુ. ૬,
ચાંદપુર-મથુરા,
સ્વર્ગવાસ : ૧૯૬૩ ચે. વ. ૧૨,
સુરત,.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
જગપૂજ્ય શ્રી માહનલાલજી મહારાજશ્રીના
પરમ અનન્ય ભક્ત
શ્રી મલાડ જૈન દેરાસરજીના સ્થાપિત શેઠશ્રી દેવકરણભાઈ મુળજીભાઈ સ`ઘવી (મુંબઈ)
વંથળી, (સૌરાષ્ટ્ર)
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રાસંગિક પષેઈ સુહ ભાવે, અસુહાઈ ખઈ નત્યિ સંદેહે, છિન્નઈ નરય-તિરિય ગઈ, વિષહવિહિં અપમત્તો ય ૧
અર્થ :–અપ્રમતપણે પૌષધ કરનારને શુભ ભાવનું પિષણ થાય છે. અશુભ કર્મો ખપે છે અને નરક–તિર્યંચગતિ અટકે છે.....૧
ધમની પુષ્ટિને જે ધારણ કરે તેને પૌષધ કહેવાય. શ્રાવકના બાર વ્રતમાં એ અગ્યારમું વ્રત છે. આઠમચઉદશ વગેરે પર્વ તિથિએ ચાર પહેરને અથવા આડ પહેરને પૌષધ કરાય છે, તે પૌષધ ચાર પ્રકારે ગણાય છે. (૧) આહાર પૌષધ: ઉપષાસ વગેરે તપ કરવાનું હોય છે. (૨) શરીર સત્કાર પૌષધ : સ્નાન વિલેપનાદિ વિભૂષા ન કરવી. (૩) બ્રહ્મચર્ય પૌષધઃ સર્વથા સંપૂર્ણ શિયળ પાળવું. (૪) અધ્યાપાર પૌષધ : સાવદ્ય વ્યાપારને ત્યાગ કરે.
આ ચાર ભેદના સર્વથી અને દેશથી ગણતાં આઠ ભેદ થાય અને સગી ભાંગાથી ૮૦ ભેદ થાય. પરંતુ પૂર્વાચાર્યથી પરંપરાથી હાલ માત્ર આહાર પૌષધ જ દેશથી અને સર્વથી કરાય છે. બાકીના ત્રણ પ્રકારનાં પૌષધ સર્વથી જ થઈ શકે છે.
પૌષધ કરનારે પ્રભાતમાં રાઈ પ્રતિકમણ જરૂર કરવું જોઈએ. પછી ગુરુ સમક્ષ પૌષધ ઉચ્ચર. આ પુસ્તક શ્રીમદ્ મૃતિકમી જૈન મોહન માળા સંસ્થા તરફથી પ્રસિદ્ધ થયેલ તેને આધાર લીધે છે, તે માટે તેઓને આભાર માનીએ છીએ.
–ચિદાનંદસૂરિ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
અનુક્રમણિકા
પા.નં.
ના વિરોધ
વિધિ
પા.નં. ૧ પૌષધ લેનારને સુચનાઓ ૬૦ પચ્ચકખાણ પારવાને વિધિ ૧૦ સૂત્રો મુખ્ય હેય તેને માટેની ૬૬ આયંબિલ એકાસણુવાળાનો પૌષધ વિધિ
વિધિ ૧૨ દેવ વાંદવાને વિધિ
૬૮ જમ્યા પછી ચૈત્યવંદનને ૧૨ પરિસિ ભણવવાને વિધિ વિધિ ૧૩ રાઈ મુહપત્તિને વિધિ ૭૨ બપોરે પડિલેહણાને વિધિ ૧૩ સાંજની પડિલેહણું
૮૦ રાત્રિ પૌષધને વિધિ ૧૪ પચ્ચકખાણું પારવાની વિધિ ૮૧ પડિક્રમણ પહેલાં માંડલાને ૧૫ પૌષધ પારવાને વિધિ ૧૬ રાઈ પ્રતિક્રમણને વિધિ સૂ ૮૩ સાંજે પૌષધ પારેવાને વિધિ
મુખે ન આવડે તેને માટે ૮૬ સંથારા પિરિસિને વિધિ ૧૮ પૌષધ લેવા વિધિ
૮૮ સંથારા પિરિસિ સાથે ૨૨ પડિલેષણની વિધિ
૯૩ પૌષધવાળાને રાઈ પ્રતિક્રમણ ૩૩ દેવ વાંદવાને વિધિ ૯૩ મુહપત્તિનાં પચાસ બોલ ૫૦ મન્ડ જિણાણુની સજઝાય ૯૪ પૌષધના અઢાર દેષો સાથે
૯૫ પૌષધના પાંચ અતિચાર પ૧ રાઈ મુછપત્તિની સમજૂતી ૯૬ સામાયિકના બત્રીસ દોષ પર રાઈ મુહપત્તિની વિધિ
૯૭ સામાયિકના પાંચ અતિયાર પર સવારે પિરિસિ ભણાવવાને ૯૮ સામાયિક-પૌષધનું ફળ
૯૯ પચ્ચખાણે પ૭ જિન મંદિર જવાને વિધિ | ૧૦૧ પૌષધવ્રતની પૂજાની ઢાળ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
श्रीवीराय नमः । પ્રિયમ આ જરૂર વાંચે, પછી આગળ વધે] પૌષધ લેનારે જાણુવા લાયક અગત્યની
સયતાઓ
પૌષધ એટલે શુ?—ધર્મની પુષ્ટિને જે ધારણ કરે તે [અર્થાત્ ધર્મની વૃદ્ધિ કરનાર તથા પર્વાદિ દિવસે અવશ્ય આરાધવા યોગ્ય ક્રિયા-વ્રતવિશેષ તે પોષવ. શ્રાવકના બાર વતે પૈકીનું આ પૌષધવત અગ્યારમું છે.
પીવધના મુખ્ય ભેદ ચાર છે–આહારપોસહ, શરીરસત્કારસિહ, બ્રહ્મચર્ય પસહ ને અવ્યાપાર પસહ,
૧. “આહારપોસહ? એટલે–ઉપવાસ, આયંબિલ વગેરે તપ કરે [આહાર-ત્યાગરૂપ તે.
૨. “શરીરસત્કાર પિસ –સ્નાન વિલેપન વગેરથી શરીરની વિભૂષા-ભા સત્કાર ન કરે [અર્થાત શરીર સંબંધી દરેક શોભાને ત્યાગ કરે તે.
૩. “બ્રહ્મચર્યસહ'–શિયળ પાળવું [સી સંગત્યાગ .
૪. “અવ્યાપારસહી–સાવદ્ય [પાયરૂપ વ્યાપાર કિયાને ત્યાગ કરે તે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
For
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
એ ચાર ભેદના દરેકના દેશથી તથા સર્વથી એમ બબ્બે ભેદ થાય છે ત્યારે પિસહના આઠ ભેદ થાય છે, અને સંગી ભેદ કરીએ તે ૮૦ થાય છે.
હાલ [પૂર્વાચાર્યોની પરંપરાથી દેશથી અને સર્વથી એમ બે રીતે ફક્ત આહારપોસહ કરાય છે, એટલે તિવિહાર ઉપવાસ, આયંબિલ, નિવી કે એકાસણું કરીને પિસહ કરે તે દેશથી આહારસિહ, અને ચેવિહાર ઉપવાસ કરીને સિહ કરે તે સર્વથી આહારપોસહ.
બાકીના ત્રણ ભેટવાળા—શરીરસત્કાર પોસહ આ]િ પિસહ હાલ સર્વથી કરાય છે.
આ પિસહ આઠ પ્રહરને [દિવસ ને રાત્રિને] અથવા ચાર પ્રહરને, [દિવસને જ અથવા રાત્રિને જ] એમ એ બે રીતે કરાય છે.
જેને માત્ર રાત્રિના ચાર પ્રહરને પિસહ કર હેય, તેને પણ ઉપવાસ કે છેવટ એકાસણુ સુધી કાંઈપણ તપ કરેલ હવે જોઈએ. અને પિસહ કરવાની ઈચ્છાવાળાએ સવારે પણ પ્રતિક્રમણ કરવું જોઈએ. પોસહ કયારે લેવાય? અને પ્રતિક્રમણ વગેરેની
વ્યવસ્થા મુખ્યવૃત્તિએઝ પોસહ કરવાની ઈચ્છાવાળાએ [મુખ્ય વિધિએ પ્રભાતમાં પ્રથમ પિસહ ગ્રહણ કરી (ઉચ્ચરી) પછી પ્રતિક્રમણ કરવું જોઈએ. તેમ ન બને તે પ્રતિક્રમણ કરી, જ આ ભેદો ગુરુદ્વારા સમજી લેવાની જરૂર ઈચ્છા રાખવી. * પિસહવત માટે મુખ્ય વિધિ એ છે કે–પ્રથમ પિસહ ગ્રહણ કરી
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
સામાયિક પાર્યા વિના જ પિસહ લે. એટલે કે કલાકની ચાર થાય કહ્યા પછી નમુત્થણું કહી જૈષધ ઉચ્ચરે. પછી બહુ લીના આદેશો લીધા પછી ભગવાન આદિ ૪ ખમાત્ર આપ્યા બાદ અઠ્ઠાઈજેસુલ ખામીને બે ચિત્યવંદન કરે અને પછી તેમાં પડિલેહણના આદેશ વખતે પડિલેહણું કરવી ને દેવવંદન કરીને સઝાય કરવી.
અથવા હાલ (કયાંક ક્યાંક) સવારમાં પડિકમણું કરીને, પછી-જિનપૂજા કરીને, પછી પિસહ લેવાની પ્રવૃત્તિ છે. આ બધા અપવાદ છે.
જેઓ પરિક્રમણું કરીને તરત પિસહ લેતા નથી, તેઓ પણ કઈક પડિલેહણ અને દેવવંદનની ક્રિયા તે વખતે જ પિસહ (ઉચ્ચરી)ને પછી પ્રતિક્રમણ કરવું, એ સામાચારી વિધિગ્રંથોમાંથી સ્પષ્ટ મળી આવે છે. તે સિવાય પ્રતિક્રમણ કર્યા બાદ અથવા પ્રતિક્રમણ કરી પ્રભુપૂજા કરીને પછી પોસહ લેવાની જે પ્રવૃત્તિ ચાલે છે તે અપવાદે છે. શ્રી સેનપ્રશ્ન-ઉલ્લાસ ત્રીજાના પ્રશ્ન ૧૨૫ અને ૩૧૨ બેઉમાં પણ નીચે મુજબ ખુલાસો છે, તે પણ એ જ સ્પષ્ટ કરે છે.
प्रश्न:-पौषधदिने श्राद्धः प्रतिक्रमणं कृत्वा देवान् वंदित्वा पश्चात्पौषधं करोति तथाकृतपौषधः शुद्धयति न वा ? ।
उत्तरम्-पौषधं कालवेलायां कृत्वा, प्रतिक्रमणं च कृत्वा देवान् वंदते इति विधिः । कालातिक्रमादिकारणवशातु पूर्व . देवान् वंदित्वा पश्चात्पौषधं गृह्णाति । इति ॥ १२५ ॥
तथा-घटिकाद्वयादिशेषरात्रिसमये पौषधं करोति कश्चित्, कश्चिच्च बनाङ्गप्रतिलेखनां कृत्वा तत्करोति, तयोर्मध्ये का પાત્રોવિધિ ?
उत्तरम्-पाश्चात्यरात्रौ पौषधकाले पौषधविधानमिति मौलो विधिः । कालातिक्रमे तद्भिधानं तु आपवादिकम् ॥ ३१२ ॥
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
લીધા વિના પણ કરે છે. એટલે એ રીતે પહેલા પણ પતિલેણ ને દેવવંદનની ક્રિયા થઈ શકે છે, પણ દેવવંદન પછી જે સજઝાય કરવાની છે તે તે પિસહ લીધા પછી જ કહેવી.
જેને પડિકમણું કરીને તરત પિસહ ન લે હોય, તે કદાચ પડિલેહણ ને દેવવંદનની ક્રિયા પિસહ લીધા પછી કર છે તે તેમ પણ કરી શકે છે.
કદાચ ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે સવારનું પરિક્રમણ ન કર્યું હેય ને પિસહ કરવાને છે, તે તેણે પ્રથમ પિસાહ લઈ, રાઈ પઢિજમણું કરવું. બાદ પડિલેહણ કરવું અથવા પિસહ લઈ પડિકમણું કરી પછી પડિલેહણ કરવું. તે પછી દેવવન કરવું.
પિસહમાં જોઈતાં ઉપકરણે [ચીજો] ફક્ત દિવસના પસહવાળાને નીચે મુજબ –
ચરવળે, મુહપત્તિ, કટાસણું, ઘતીયું -પંચીયું) સૂતરને કંદોરે, ઉત્તરાસણસીયું), માતરીયું-એટલે માનું –લઘુ કે વડીનીતિ) કરવા જતાં પહેરવાનું વસ્ત્ર, અને ખેળીયું (એટલે નાસિકાને શ્લેષ્મ આદિ મળ કાઢવા માટે વસM.) - કેવળ રાત્રિ સિવાળાને અથવા દિવસ ત્રિ-એરાં પસહવાળાને નીચે મુજબ –
ઉપરની સર્વ ચીજે ઉપરાંત સંથારીયું, જનની કામળ, (શતાવે ૨, ઉષ્ણકાળ ૧), ઉત્તરપટ્ટો સૂતરાઉ (કપડા વિડ ચાદર), કુંડળ (રૂનાં પુંભડાં), દડાસણ, ચૂને નાખેલ પાણી, વડી નીતિ જવું પડે તે ખપ આવવા માટે લેટ. એથી વધારે કેઈ ચીજની જરૂર જણાય તો તે જાચી (માંગી) લેવી.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
કેટલીએક સમજૂતી
૧. સહુમાં આભૂષણુ (—દાગીના) પહેરવાં જોઈએ નહીં; કદાર પણ સૂતરના જોઈએ. તે શરીરસત્કાર પૌષધનું પાલન થાય.]
૨. મુહુપત્તિના પચાસ મેટલ પાછળ લખ્યા છે. તે પ્રમાણે મુહપત્તિનું પડિલેહણ કરતાં ખેલવા, પણ સ્ત્રીઓએ તેમાંથી પાળના, હૃદયના અને બે ભુજાના દેશ ખેલ ન ખેલા એટલે તે દૃશ વિના બાકીના ૪૦ ખેલથી મુહપત્તિ પડિલેહવી.
અને વસ્ત્રાદિની પડિલેહણા વખતે મુદ્ઘપત્તિ ૫૦ મેલથી, ચરવવા ૧૦ ખેલથી, કટાસણું ૨૫ એલચી, કંદોરા ૧૦ ગાલથી ધાતીયું અને એવાં બીજા દરેક વસ્રો પચીશ પચીશ મેડલથી પડિલેહવા. મામાં જ્યાં જયાં આછા એટલથી પડિલેહવાનું હાય ત્યાં ત્યાં શરૂઆાતથી ગણત્રીએ તેટલા તેટલા ખાલ કહેવા.
૩. જાજો લેનારને એક આય બિલ તપનું ફળ (વિશેષ) મળે છે, માટે કાજો ખરાખર ઉપયેગપૂર્ણાંક લેવા. કાજામાં અનાજ તથા લીલી વનસ્પતિ વિગેરે સચિત્ત એક ટ્રિય તથા વિગલેન્દ્રિયનું ક્લેવર નીકળે તેા ગુરુ પાસે આલેાષણા લેવી, અને ત્રસ જીવ કુથુખા, કીડી વિગેરે જીવત જંતુ નીકળે તે જયણાએ [કાળજીથી] એક સ્થળે મૂકે,
૪. પાસહ લીધા પછી જિનમ‘દ્વિરે દર્શન કરવા અવશ્ય જવું જોઈએ, ન જાય તે માલેાયણા [ પ્રાયશ્ચિત ] આવે, કેવી રીતે જવું? તે રાઈમુહપત્તિ પડિલેહવાના વિધિ પછી બતાવેલ છે.
પાછા જિનમ'તિથી નીકળતાં, ત્રણ વાર “આવસહી” કહી ઉપાશ્રયે આવી ત્રણ વાર “નિસીહી” કહીને પ્રવેશ કરવા, અને
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
સે ડગલાં ઉપરાંત ગયા હોય તે ઈરિયાવહિય” પડિક્કમીને “ગમણગમણે ઇસમિતિ આદિ આવવા.
૫. જયારે ઉપાશ્રયની બહાર જવું ત્યારે “આવસહી ત્રણ વાર કહીને નીકળવું અને જ્યારે ઉપાશ્રયમાં આવવું ત્યારે ત્રણ વાર “નિશીહિ' કહીને પ્રવેશ કરે.
૬. જે ચોમાસું હોય, તે મધ્યાહ્ન (બર)ના દેવવંદન ક્યાં પહેલાં (બીજી વારને) કાજે લેવું જોઈએ, માટે એક જણ ઈરિવાવહિયં પડિક્કમીને કાજે લહી, શુદ્ધ કરીને, યેગ્ય સ્થાનકે પરઠવે, (પછી જે તરત દેવવંદન કરવું હોય તે જુદા ઈરિયાવહિયં પડિક્કમવા નહી) ત્યારપછી ઈરિયાવહિયં કરીને દેવ વાંદે.
૭. કુંડળ (રૂનાં પુંભડા) ગુમાવે તે આલેયણ આવે છે.
૮. આ વિધિમાં જ્યાં જ્યાં “ઈરિયાવહિયં પડિકમવા (કરવા)” એમ કહેલ હોય, ત્યાં ત્યાં પ્રથમ ખમાસમણ દઈને ઈરિયાવહિયં, તસ્સ ઉત્તરી અન્નત્ય કહી, એક લેગસ્સ ચંદેસ નિમ્મલયરા સુધી અથા ૪ નવકારને કાઉસ્સગ કરીને પ્રકટ લેગસ્સ કહે ત્યાં સુધી કરવું.
૯. પડિલેહણા ઊભડક બેસીને, મૌનપણે, જયણાયુક્ત કરવી. જીવજંતુ બરાબર તપાસે અને તે વખતે ઉત્તરસંગ (-ખેસ) રાખે નહીં. (પડિલેહણ કરતાં બેલાય નહીં, બેલે તે આલેયણ આવે છે.
૧૦. પિસહ લેવાને કાળ વહી જતે હેય, તે પિતાની મેિળે પિસહ ઉચ્ચરી શકાય છે. પણ ગુરુને જેગ હોય તે પછી ફરીથી ગુરુ સમક્ષ તે ક્રિયા કરવી જોઈએ. અને “ઉપાધિ પડિલેહું ?” ત્યાં સુધીના બધા આદેશે માગવા, અને રાઈ મુહપત્તિ ત્યાર પછી પડિલેહવી, પણ પહેલાં નહીં.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧. પિસહમાં રહેતાં પિસહના ૧૮ દેષ, તથા પાથ અતિચાર અને સામાયિકના ૩૨ દેષ ટાળવા અવશ્ય ખપ કરે. તે આ પુસ્તકમાં પાછળ આપેલ છે.
૧૨. આ પુસ્તકમાં પાછળ “મન્ડજિણાણું૦ની સજઝાયને, સાગરચંદ ને સંથારા પિરિસિને અર્થ આપે છે, તે જરૂર વાંચ.
૧૩. આ વિધિ સંબંધી વિશેષ સમજણ (તેના જાણકાર ગુરુ દ્વારા) જાણવા જરૂર ઉદ્યમ કરે.
માથે કામળી નાખવાને કાળ ચોમાસામાં—એટલે અષાઢ સુદિ ૧૫ થી કાર્તિક સુદિ ૧૪ સુધી સવારે છ % ઘડી (-બે કલાક ૨૪ મિનીટ દિવસ (સૂર્ય) ચઢે ત્યાં સુધી કામળી માથે ઓઢવી અને સાંજે છ ઘડી દિવસ બાકી રહે ત્યારથી એઢવી.
શિયાળામાં—એટલે કાર્તિક શુદિ ૧૫ થી ફાગણ શુદિ ૧૪ સુધી સવાર સાંજ ચાર ચાર ઘડી.
ઉનહાળામાં એટલે ફાગણ શુદિ ૧૫ થી અષાઢ શુદિ ૧૪ સુધી સવારે ને સાંજે બે બે ઘડી સુધી.
અચિત્ત (ઉકાળેલા) પાણુંને કાળી
માસામાં–અષાઢ શુદિ ૧૫ થી કાર્તિક શુદિ ૧૪ સુધી જેને ત્રણ ઉફાળા + આવેલ હોય તેવા પાણીને કાળ - શૂલેથી ઉતાર્યું ત્યારથી ત્રણ પ્રહરને કાળ–એટલે ત્રણ પ્રહર સુધી અચિત્ત રહે, પછી સચિત્ત થઈ જાય. - ૨૪ મિનીટની એક ઘડી સમજવી + ઉભરા,
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
શિયાળામાં–કાર્તિક શુદિ ૧૫ થી ફાગણ સુદ ૧૪ સુધી ચાર પ્રડરને કાળ.
ઉન્હાળામાં ફાગણ શુદિ ૧૫ થી અષાઢ શુદિ ૧૪ સુધી પાંચ પ્રહરને કાળ.
ઉપર પ્રમાણે કહેલ કાળ પછી એ અચિત્ત પાણી સચિન થાય છે, માટે પિસહમાં જાચીને લીધેલ પાણું તે તે ઋતુના કહેલ કાળ ઉપરાંત રહેવા દેવું નહીં.
કાળ પૂર્ણ થતાં પહેલાં તેમાં થેડે કળીચૂને નાંખ, એટલે તે ચૂને નાખેલ પાણું ૨૪ પ્રહર સુધી અચિત્ત રહે છે. તે પીવાના ઉપયોગમાં લેવાય નહીં, પણ બીજા કામમાં વાપરી શકાય.
કાળ પૂર્ણ થયા પહેલાં ચૂને નાંખવે ભૂલી જવાય ને પાણું રહી જાય તે કાળ વ્યતીત થવાથી સચિત્ત થઈ જાય, તે યાવત દશ ઉપવાસની આયણ આવે છે, માટે બહુ ઉપયોગ રાખવે.
-
માગુંજ કે સ્થડિલ જવાને વિધિ માગું કરવા જનારને પ્રથમ તે (માગું કરવા જવું પડે માટે-) કુંડી, પૂજણ અને અચિત પાણું જાચી રાખવાં.
પછી જ્યારે માગું કરવા જવું હોય ત્યારે માતરીયું (માગું કરતાં પહેરવાનું વસ્ત્રો પહેરી, પંજણીથી કુડી પ્રમાઈ, તેમાં માગું કરીને, પરઠવવાની જગ્યાએ કુંડી મૂકી, જતુ વિનાની * છાશની આસ જે રંગ થાય તેટલે ચુને નાંખો. ૪ લઘુનીતિપેશાબ, + વડીનીતિ-દિશાએલોટે કે જંગલે જવું તે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભૂમિ જોઈને, “આણુજાણહ જસ્સો ” એમ બોલીને પછી માગું [પસાબ] પરઠવીને, કુંડી ફરીથી) નીચે મૂકી “સિરે,
સિરે સિરે” એમ ત્રણ વાર કહી, કુંડી હાથમાં લઈને મૂળ જગ્યાએ મૂકવી. પછી હાથ અચિત્ત પાણીથી ધોઈ વસા બદલી, સ્થાપનાચાર્ય સન્મુખ આવી, ખમાસમણ દઈને ઈરિયાવહિયં પરિમે. રાત્રે માગુ કરીને ઈરિયાવહિયં પડિકમીને પછી ગમણગમણે પણ આવવા.
સ્થડિલ જનારને આ રીતે
જ્યારે સ્પંડિત જવું હોય ત્યારે માતરીયું પહેરી (કામળીના કાળને વખત હોય તે માથે કામળી ઓઢી) ચરવળે કાખમાં રાખી, મુહપત્તિ કેડે બેસી, જાચી લીધેલ અચિત્ત પાણીને લેટે કે કઈ તેવું પાત્ર લઈને જાય. જગ્યા બરાબર જતુ રહિત તપાસીને ત્યાં “અણુજાણ જરૂગો’ કહીને બાધા ટાળે. પછી ઉઠતાં “સિરે,
સિરે, વોશિરે એમ ત્રણ વાર કહીને પિસહશાળાએ (ઉપાશ્રયે) આવી જરૂર હોય તે હાથ-પગનું પ્રક્ષાલન કરી, વસ્ત્ર બદલી, સ્થાપનાચાર્ય સન્મુખ આવી, ખમાસમણ દઈ, ઈરિયાવહિયં પડિક્કમીને, ખમાસમણ દઈ ગમણગમણે આલે. કદાચ રાત્રે સ્થડિલ જવું પડે તે સે ડગલાની અંદર જવાય. મુકામ બહાર જતાં “આવસ્યહીને મુકામમાં પેસતાં “નિશીહિ ત્રણ ત્રણ વાર કહેવાનું ન ભૂલવું. ૧ અણુજાણ જરૂગલે એ પાઠ પણ છે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
પિસહ વિધિ
[જેને સત્રો મુખે હોય તેને પિસહ લેવા માટે વિધિ]
પ્રથમ ખમા ઈરિયાવહિયં પડિક્કમી થાવત્ પ્રકટ લેગસ્સ સુધી કહી ખમાય ઈચ્છા પસહ મુહપત્તિ પડિલેતું” એ આદેશ માગી (ગુરુ આદેશ આપે ત્યારે ઈચ્છ, કહી મુહ પડિલેહવી. ખમાત્ર ઈચ્છા સહ સંદિસાહું?” ઈચ્છખમાઈચ્છા“પસહ ઠાઉં?” ઈચ્છે કહી ઊભા ઊભા બે હાથ જોડી એક નવકાર ગણું, “ઈચ્છકારી ભગવન! પસાય કરી પસહદંડક ઉચ્ચરાજી” કહેવું. એટલે ગુરુ યા વડીલ પિસહદંડક (કરેમિ ભંતે પિસહ)ને પાઠ ઉચ્ચરાવે. તે ન હોય તે પિતે ઉશ્ચરી લે. પછી
અમારા ઈછા “સામાયિક મુહ૦ પડિલેહું ?” કહી મુહ૦ પડિલેહી ખમા “ઈચ્છા સામાયિક સંદિસાહે?” ઈચ્છ ખમા ઈચ્છા. “સામાયિક ઠાઉં ? ઈચ૭, ઊભા ઊભા જ હાથ જોડી એક નવકાર ગણું “ઈચ્છકારિ ભગવન્! પસાય કરી સામાયિક દંડક ઉચ્ચરજી” કહે, ત્યારે ગુરુ કે વડીલ કરેમિ ભંતે ને પાઠ ઉશ્ચરાવે. તે ન હોય તે પોતે જ ઉચ્ચરે. પછી ખમાય ઈચ્છા બેસણે સંદિસાહું ઈચ્છું અમારુ ઈચ્છા બેસણે ઠાઉં?” ઈ૭૦ ખમા ઈચ્છા “સઝાય સંદિસાહું ?” ઈચ્છ) ખમા સજઝાય કરું છું. કહી ત્રણ નવકાર ગણવા.
ખમાઈચ્છા“બહુવેલ સંસિાહું?” ખમારુ ઈચ્છા
૧. બહુવેલ સંદિસાહુ-એટલે બહુવા-વારંવાર કરવાનાં કામની આજ્ઞા લેવાનું પૂછવું ?
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
બહુલ કરશું?" "ઈચ્છખમાત્ર ઈચ્છા. “પડિલેહણ કરું? ઈચ્છે કહીને મુહપત્તિ વગેરે પાંચ વાનાં પડિલેહવાં (પરંતુ પસહ લીધા અગાઉ જે પડિલેહણ કરેલ હોય તે ફક્ત મુહજ પડિલેહવી. પછી બાકીના પડિલેહણાના બધા એકલા આદેશ માંગવા એટલે અહીં તથા ઉપધિ મુહ૦ પડિલેહું એ બે સ્થાને ફક્ત મુહપત્તિ જ પડિલેહવી. ખમા ઇરિયાવહિયં પ્રકટ લેગસ પર્યત કરી ખમા ઈચ્છકારિ ભગવન! પસાય કરી પડિલેહણ પડિલેહાજી કહી વડીલનું એકાદ વસ્ત્ર (ઉત્તરસંગ) પડિલેહે પછી ખમા ઈચ્છા “ઉપાધિ મુહપત્તિ પડિલેહું ઈરછ• મુહ૦ પડિલેહી ખમા ઈચ્છા “ઉપધિ સંદિસાહું.” ઈચ્છેઅમારા ઉપધિ પડિલેહું.” કહી બાકી રહેલાં વસ્ત્ર, ઉત્તરાસંગ વગેરે પચીસ પચીસ બેલથી પડિલેહવાં. પછી એક જણ દંડાસણું જાચી લઈ તેને પડિલેહીને ઇરિયાવહિયં પતિકકમીને કાજે લહે. પછી ભેગે થયેલ કાજે શુદ્ધ કરી (તપાસીને ત્યાં જ રહીને) સ્થાપનાચાર્યજી સન્મુખ ઈરિયાવહિયં પડિકમે. પછી કાજે ઉદ્વરી ગ્ય ભૂમિ પર અણુજાણહ જસ્સગે' કહીને છૂટ પરઠવે. પરઠવીને ત્રણ વાર “સિરે કહે, પછી મૂળ સ્થાનકે આવી ઈરિયાવહિયં કરી ગમણાગમણે આવે ને દેવવંદન કરે.
પિસહ લીધા પહેલાં પડિલેહણ કરવી હોય તે તે વિધિ આ પુસ્તકમાં આગળ છે.
૧. બહુવેલ કરશું ? એટલે વારંવારનાં કામ અમે કરીશું, એમ જણાવી આગળથી આજ્ઞા મેળવવી તે.
૨. મુહપત્તિ (૫૦ બેલથી), (૧) ચરવા (૧૦ બોલથી), (૨) કટાસણું (રપ બોલથી), (૩) સુતરને કંદોરે (૧૦ બોલથી, (૪) અને ધોતીયું (૨૫ બોલથી) પ-એ પ્રમાણે પાંચ
૩. વડીલ કે બ્રહ્મચર્યાદિ વ્રતધારીનું.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવ વાંદવાને વિધિ ખમા, ઈરિયાવહિયં પરિક્રમી ઉત્તરાસંગ નાંખી ખમા ઈચ્છાત્યવંદન કરું? ઈચ્છે કહી ચૈત્યવંદન કહી અંકિચિ નમૃત્યુનું પૂરું કહીને જય વીયરાય આભવમખેડા સુધી કહી ખમા ફરી ચૈત્યવંદન કરી જ કિંચિત્ર નમુત્થણું કહી ઊભા થઈ અરિહંતાણું થી યાવત્ ચાર થેયે સુધી બધું કહી, બેસી નમુત્થણું કહી, ફરી ઊભા થઈ અરિહંત ચેક થી ચાર થાય સુધી બધું કહી, બેસી નમુ©ણું૦ જાવંતિ, બે કહી નમેહંતુ કહી સ્તવન કહી આભવમખેડા સુધી જય વીયરાય. કહી ખમા ફરી ચૈત્યવંદન જે કિંચિ નમુત્થણું પૂર્ણ કરી, પૂરા જય વિયરાય કહેવા.
બાદ ખમા દઈ “વિધિ કરતાં અવિધિ થયેલ હોય તે તસ્સ મિચ્છામિદુક્કડં” કહે.
જે પ્રભાતે આ દેવવંદન કરતા હોય છે ત્યારે અમારા ઈચ્છા સઝાય કરું? ઈચ્છ. એ આદેશ માગી ઊભડક પગે બેસી એક નવકાર ગણીને “મહું જિણાણુની સઝાય એક જણ કહે, પણ બપોર તથા સાંજના દેવવંદનમાં છેવટે સઝાય ન કહેવી.
છ ઘડી દિવસ ચડયા પછી પરિસિ ભણાવવાનું વિધિ
ખમા, ઈચ્છાબહુપડિપુન્ના પિરિસી. પછી બીજુ ખમા દઈ ઈરિયાવહિયંકને આદેશ માગી પ્રકટ લેગસ્સ પર્યત ઈરિ પડિક્કમી, ખમા ઈછા પડિલેહણ કરું? ઈ૦ કહીને મુહપત્તિ પડિલેહવી.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાઈ મુહપત્તિ પડિલેહવાને વિધિ સૂચના–આ વિધિ ગુરુ સમક્ષ કરવાની છે. એથી જ્યાં ગુરુને જેગ ન હોય તે અથવા ગુરુ ભેગું રાઈ પ્રતિક્રમણ કરેલ હોય તે કરવી નહિ. દેવસી મુહપત્તિ પણ આ રીતે જ છે. ફક્ત જયાં જ્યાં રાઈ ૧દ આવે તેને સ્થાને દેવસિ ૫દ બલવું.
ખમા ઈરિયાવહિયં (પ્રકટ લેગસ્સ પર્યત) પડિકામી, ખમાઈચ્છા રાઈમુહપત્તિ પડિલેહું? ઈચ્છ, મુહપત્તિ પડિહેતી બે વાંદણાં વાં. ઈચ્છા થઈ આલેઉં? ઈઈ. કહી તે સૂત્રપાઠ કહે. પછી સસ્તવિ રાઈટ એ કહી (પંન્યાયઆદિ. પદધારી હોય તે બે વાંદણ દેવાં. ને પદવીધર ન હોય તે એક જ ખમા દેવું) પછી ઈચ્છકાર સુતરાઈ કહી (બમા ) અબુકિઓ પાઠથી ખમાવવું. પછી બે વાંદણું દઈ ઇચકારિ ભગવન પસાય કરી પચ્ચખાણને આદેશ દેશોજી. કહી પ૦ લેવું. - સમય-મુખ્ય રીતે સવારે દેવવંદન કર્યા બાદ અથવા છે ઘડીની પિરિસિ ભણવ્યા બાદ રાઈ મુહપત્તિ પડિલેહવી.
બપોર (સાંજ)ની પડિલેહણ ખમાય ઈચ્છાબહુપરિપુના પિરિસી ખમા ઇરિ. યાવહિયં પડિકમી અમારા ગામણગમણે આલોવવા. ખમારા ઈચ્છા પડિલેહણ કરું ઈચ્છ. અમારુ ઈચ્છા. પિસહશાલા પ્રમાણું? ઈચ્છ. કહી ઉપવાસ કર્યો હોય તેણે સુહપત્તિ, અરવલે ને કટાસણું, એ ત્રણ પડિલેહવાં, (અને ભજન કર્યું ય તે કરો ને છેતીયું મળી પાંચ વાનાં પરિવને
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
(શ્રાવિકાને તે ઉપવાસ હોય તે પણ સવારની જેમ મુહ પત્તિ, ચરવેલે, કટાસણું, સાડી, કંચુકી, સાડલે એ છ વાનાં બપેરે પણ પડિલેહવાં, પણ ત્રણ જ નહિ) ખમા ઈરિયાવહિયં પડિક્કમવાપછી ખમા ઈચ્છકારી ભગવન! પસાય કરી પડિલેહણા પડિલેહાજી કહી વડીલનું એકાદ વસ્ત્ર પડિલેહવું. ખમા ઇરછા ઉપધિ મુહપત્તિ પડિલેહું? ઈ. કહી મુહપત્તિ પડિલેહી ખમા. ઈચ્છાસજઝાય કરું? ઈચ્છ. [કહી ઊભડક પગે બેસી એક નવકાર ગણી, “મહું જિણાણું”ની સજઝાય કહેવી. (પછી ભેજન કર્યું હોય તેણે બે વાંદણ દેવા). પછી પાણી પીધું હોય તથા જમ્યા હોય તેણે ખમા પાણહારનું પચ્ચખાણ કરવું. અને જેણે સવારે તિવિહાર ઉપવાસ કર્યો છે પરંતુ પાણી પીધું નથી તેણે ચેવિહાર ઉપ૦નું પખાણ કરવું. પછી અમારા ઇચ્છા ઉપધિ સંદિસાહું? ઈચ્છેઅમારુ ઇચ્છા ઉપધિ પડિલેહું ? ઈચ્છ. કહી બાકીના બધા વચ્ચે પડિલેહવા. - તેમાં રાત્રિ પિસહવાળી પહેલી કામલી પડિલેહે બધાં પડિલેહ્યા પછી વ સહિત બાજુ ઊભા રહે અને એક જ દંડાસણ પડિલેહી. ઈરિયાવહી પડિક્કમી કાજે લઈ શુદ્ધ કરી ઈરિયા પડિ વિધિયુક્ત પરઠવી ઈરિયા ગમણુ આદિ કરે ને (સમયે દેવવંદન કરે
પચ્ચખાણ પારવાને વિધિ ખમા, ઈરિયાવહિયં પડિક્કમી ખમા ચૈત્યવંદનને આદેશ માગી જગ ચિંતામણિનું ચૈત્યવંદન યે વીયરાય (સંપૂર્ણ) સુધી કરવું. (સ્તવન ઉવસગ્ગહરનું કહેવું). અમારા ઈચ્છા સર્જાય કરું? ઈચ્છું કહી એક નવકારપૂર્વક “મનહ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫
જિણાણું૦ ની સઝાય કહી. ખમા ઈછા મુહપત્તિ પાડિલેવું? ઈચ્છે કહી. ખમાય ઈચ્છા મુહપત્તિ પડિલેહવી. અમારુ ઈચ્છા પચ્ચ. પારું? યથાશક્તિ, ખમાર ઈચ્છા પચ્ચ૦ પાયું તહત્તિ, કહી જમણે હાથ મુઠ્ઠી વાળી, ચરવલા ઉપર થાપીને એક નવકાર ગણી, જે પચ્ચ૦ કર્યું હોય તે નામ લઈને નીચેને પાઠ બેલે.
વિવિહાર ઉપવાસવાળાને આ રીતે પાળવું જ સારે ઉગને ઉપવાસ કર્યો તિવિહાર, પરિસી સાપેરિસી સર ઉષ્ણએ પુરિમ મુસિહિયં પચ્ચખાણ કર્યું. પાણહાર, પચ્ચખાણું ફસિએ પાલિએ સેહિ તીરિએ કહિએ આરાહિએ જ ચ ન આરાહિ તસ્સ મિચ્છામિ દુકકડું કહી સહી વાળી એક નવકાર ગણુ.
આયબિલ નિવી કે એકાસણાવાળાને કરી ઉગએ સૂરે નમુક્કારસહિઅં પરિસી સાપરિસી સૂર ઉગ્ગએ પુરિમ (અવઠ્ઠ) મુદ્ધિસહિઅં પચ્ચખાણ કર્યું. ચઉવિહાર, આયંબિલ, નિવી, એકાસણું, પચ્ચખાણ કર્યું. - તિવિહાર પચ્ચખાણ ફાસિએ પાલિએ સહિ તીરિએ
દિ આચાહિએ જ ચ ન આરાહિ તસ મિચ્છામિ હેકર્ડ, કહી મુઠ્ઠી વાળી એક નવકાર ગણવે.
-
-
-
-
-
પિસહ પારવાને વિધિ - ખમા ઈરિયાવહિયં પડિકમીને (પછી જે દિવસને ચાર પ્રહરને જ પિસહ હેય તેને રાત્રે પ્રતિક્રમણ કર્યા બાદ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
પારવાનું હોય તેણે ચઉકસાયથી જય જયરાય સુધી કહેતું. (સવારે પારનારને એકલા ઈરિયાવ કરીને) ખમા ઈચ્છા મુહપત્તિ પડિલેહું? ઈચ્છ કહીને) મુહપત્તિ પડિલેહી, ખમા ઇચછા પિસહ પારું ? યથાશક્તિ. ખમા ઈચ્છા. પિસહ પા. તહત્તિ કહી નવકાર ગણું ચરવલા ઉપર જમણે હાથ થાપી સાગરચંદ કહે. સાગરચંદ કાં, ચંદડિસે સુસણે ને ! જેસિ પિસહપડિમા અખંડિયા જીવિયતેવિ ૧૫ ધણા સલાહણિજજા સુલસા આણંદ કામદેવાય | જસ પસંસઈ ભયકં, દદ્ગશ્વર મહાવીરા
પિસહ વિધિએ લીધ, વિધિએ પાયે, વિધિ કરતાં જે કેઈ અવિધિ હુઓ હોય તે સવિ હું મન વચન કાયાએ કરી મિચ્છામિ દુક્કડ.
પછી ખમારા ઉપર મુજબ આદેશ માગી, મુહપત્તિ પડિલેહી, સામાયિક પારવાના બે ખમાથી બે આદેશ માંગી નવકારગણ, ચરવળા પર હાથ થાપી, સામાઇઅવયજનો આદિ કહેવું.
પોસહ લીધા પછી (રાઈ) પ્રતિક્રમણ કરવું
હોય તે તે આ રીતે પ્રથમ ઈરિયાવહિયં પડિકકમીને પાધરું (સામાયિક મુહપત્તિ, પડિલેહવી વગેરે કંઈ ન કરતાં તુરત જ) ખમા દઈ કુસુમિણ સુ
આ અને સામાયિક પારવા વખતે નવકાર ઊભા રહીને ગણીને, પછી ચરવળા પર હાથ થાપી ગાથા કહેવાનું સામાચારી-વિધિગ્રંથોમાં લખેલ છે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭
મિથુના કાઉ॰ કરીને પછી ચૈત્યવંદન આદિ સમગ્ર પશ્ચિમણાના વિધિ પ્રમાણે કસ્તું, પરંતુ સાત લાખ, અઢાર પાપસ્થાનક જ્યારે આવે ત્યારે તેને બદલે આ રીતે કહેવું.
ઇચ્છાકારેણુ સ`દિસહ ભગવન્ ! ગમણાગમણે આલેાઉં ? ઇચ્છ ઇયિાસમિતિ, ભાષાસમિતિ, એસણાસમિતિ, આદાનભંડમત્તનિ એવણાસમિતિ, પારિાવણિયાસમિતિ, મનાગુપ્તિ, વચનગુપ્તિ, કાયગુપ્તિ-એ અષ્ટ પ્રવચનમાતા શ્રાવકતણે ધર્મ સામાયિક પેાસહ લીધે રૂડી પરે પાછી નહિ, ખડના વિરાધના થય હોય તે સિવ હુ* મન વચન કાયાએ કરી મિચ્છામિ દુ....” એ કહેવું. અને વ‘દ્વિત્તાસૂત્રની શરૂઆતમાં કરેમિ ભંતેમાં, ‘જાવ નિયમ” છે ત્યાં ‘જાવ પાસહ` પન્નુવાસામિ’ કહેવું. ત્યાર પછી રાઈપ્રતિક્રમણ વિધિ પ્રમાણે કરવાનું છે, પણુ છેવટે દેવવંદન (કવાળુકદની ચારે થાય કહ્યા પછી નમ્રુત્યુણું કહ્યા બાદ) કરીને ભગવાનાહિને વંદના કરતાં પહેલાં ખમા૦ દઈને ઈચ્છાકારેણુ સંદિસહ ભગવન્ ! મહુવેલ સ`દિસાહું ?” ઈચ્છ' ક્રી ખમા૰ ઈચ્છાકારેણુ સદ્વિસહ ભગવન્ ! મહુવેલ શું? ઈચ્છ'.' એટલું કહીને પછી ભગવાનાદિ વાંઢવાના ચાર મા કેવાં ને અઠ્ઠાઈસુ' કહેવું અને જ્યાં જ્યાં ક્રરેમિ તેના પાઠ આવે ત્યાં ત્યાં ‘જાવ નિયમ' ને બદલે
જાવ પાસહ‘' કહેવું.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯
॥ વંૐ વીમ્ ॥
पोसह लेवानो विधि
(અહીંથી રારૂ થાય છે.)
પૂર્વે (પહેલાં) જણાવેલ વસ્તુમાંથી શુદ્ધ ધાતીયું પહેરી, ચરવળા તથા મુહુપત્તિ હાથમાં લઈ, ભૂમિ ચરવલાથી પ્રમા, સ્થાપનાચાય જી સન્મુખ (કટાસણુ પાથરી) ખમાસમણુ દેવું તે આ રીતે :
ઈચ્છામિ, ખમાસમણેા, વંદિઉં જાવણિજાએ નિસીદ્ધિઆએ મર્ત્યએણ વદ્યામિ (ઊભા રહી, મુખ આગળ મુહુપત્તિ શખી, એ હાથ જોડી) ઈચ્છાકારેણ સંસિદ્ધ ભગવન્ ! ઈરિયા વહિય' પડિક્કમામિ ? ઈચ્છ' ઇચ્છામિ પડિક્કાંમઉં; ઈ યિાવહિયાએ વિરાહાએ, ગમાગમળે, પાણમણે યકમણે હરિયમણે આસાઉત્તિ'ગ પણગ ગમટ્ટી મકડા સ'તાણા સ'કમણે, જે મે જીવા વિરાહિયા, એગિ‘ક્રિયા, મેઇઢિયા, તે” ક્રિયા, ચઉરિ’ક્રિયા, પ‘ચિ'ક્રિયા, અભિહયા, વત્તિયા, લેસિયા, સવાઈયા, સંઘટ્ટિયા પરિયાવિયા, લિામિયા, ઉર્નિયા, ઢાણાએ ઠાણ સ’કામિયા, જીવિયા વાવિયા, તસ્ય મિચ્છામિ દુક્કડ,
તસ્સ ઉત્તરીકરણેણું, પાયચ્છિત્તકરણ, વિસેાહિકરણેણં, વિસલીકરણેણં, પાવાણું કમ્માણ' નિગ્ધાયણુઢ્ઢાએ ઠામ કાઉસ્સગ્ગ,
* ચરવળાથી પગ, ભૂમિની પ્રમાજના ફરતાં કરતાં,
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮
અન્નત્ય સિસિએણું નસસિએણે ખાસિએણે છીએણે જભાઈએણું ઉડ્ડએણું વાયનિસણું ભમલીએ પિત્તમુછાએ, સુહમેહિં અંગસંચાલેહિં સુહમેહિ ખેલસંચાલેહિ સુહમેહિ દિઠ્ઠીસંચાલેહિં, એવભાઈએહિં, આગારેહિં અભ અવિરાહી હુજ મે કાઉસગ્ગ.
જાવ અરિહંતાણું ભગવંતાણું નમુક્કારેણું ન પારેમિ, તાવ કાર્ય ઠાણેણું મેણેણું ઝણેણં અપાણે સિરામિ.
(આટલું બોલી એક લેગસ્સ અથવા ચાર નવકારનો કાઉસગ્ગ કરી, પછી “નમે અરિહંતાણું કહી, પારી હાથ જોડી પ્રગટ લેગસ્સ કહે, તે આ પ્રમાણે-). લેગસ ઉજજે અગરે, ધમ્મતિથયરે જિણે; અરિહતે કિન્નઈટ્સ, ચઉવીસંપિ કેવલી. (૧) ઉસભામજિ ચ વંદે, સંભવમમિણુંદણું ચ સુમઈ ચ પઉમપૂઠું સુપાસ, જિણું ચ ચંદBહં વરે. (૨) સુવિહિં ચ પુષ્કૃદંત, સીઅલ સિજર્જસ વાસુપુજજ ચ; વિમલમણુત ચ જિર્ણ, ધમ્મ સંતિ ચ વંદામિ. (૩) કુંથું અરં ચ મહ્નિ, વંદે મુણિસુવર્ય નામિજિર્ણ ચ મંદામિ રિટ્ટનેમિ, પાસ તહ વદ્ધમાણે ચ. એવું મને અભિથુઆ, વિહુયરયમલા પહષ્ણુજરમરણા; ચહવ સંપિ જિણવરા, તિત્યયરા મે પસીયતુ () દિત્તિય વદિય મહિયા, જે એ લેગસ્સ ઉત્તમ સિદ્ધા આરુષ્ણ બહિલાભં, સમાવિરમુત્તમ દિતુ. (૬) ચંદેસુ નિમ્મલયારા, આઈઐસુ અહિંય પયાસયા; સાગરવરગંભીર, સિદ્ધા સિદ્ધિ મમ દિસંતુ, (૭)
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ખમાસમણ દઈ) ઈરછાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! પસહ મુહપત્તિ પડિલેહું? કહી (ઉભડક બેસી) મુહપત્તિ પડિલેહી, ફરી
અમારા દઈ ઈચ્છાકારેણ સંસિહ ભગવન ! પિસહ સંદિસાહું? ઈચ્છ, ખમા દઈ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! પિસહ ઠાઉં? ઈચ્છકહી (ઊભા રહી) બે હાથ જોડી, એક નવકાર બેલી ઈચ્છકારી ભગવન્! પસાય કરી પસહદંડક ઉચ્ચરાવેજ.” કહેવું. ત્યારે ગુરુ અથવા વડિલ પિસહાડકને પાઠ ઉચ્ચરા ગુરુને જેગ ન હોય તે પિતે નીચે પ્રમાણે બેલે.
પસહનું પચ્ચખાણ કરેમિ ભંતે ! પોસહં, આહારપોસહ દેસઓ સવઓ, સરીસક્કારપેસ સવઓ બંભરોસહ સવઓ, અવાવારપોસહ સવઓ, ચઉવિહ પસહ ડોમિ, જાવ દિવસ અહેરત પજાવાસામિ, દુવિહં તિવિહેણું, મણેણું, વાયાએ કાણું, ન કરેમિ, ન કારવેલિ, તલ્સ ભતે ! પડિક્ક મામિ, નિંદામિ ગરિહામિ અપાયું વસિરામિ.
-
- -
-
-
-
-
-
-
* ખમાસમણુ પ્રસિદ્ધ છે માટે વખતોવખત આખું નથી લખ્યું.
૧. જ્યાં જ્યાં ખમા આવે ત્યાં ત્યાં ખમાસમણ દેવું. ૨. જ્યાં જ્યાં ઈરછા આવે ત્યાં ત્યાં ઈછાકરણ સંદિસહ ભગવદ્ ! કહેવું. ૩. જે આપણું પહેલાં પોસહ લીધેલ હોય તે વડીલ કહેવાય. ૪. કેવલ દિવસને (ચાર પ્રહરને) જ લે છે, તે જાવ દિવસ અને દિવસને રાત્રિને એટલે આઠ પહેરને સાથે લેવો હોય તે જાવ અહારત્ત પજજુવાસામિ કહેવું; જે રાત્રિને જ લે હોય તો જાવ સે દિવસે રનિંચ પજુવાસામિ એમ બેલિવું.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧
પછી ખમા૰ દઈ. ઈચ્છા સામાયિક મુહપત્તિ પડિલેહું ? ઇચ્છ” કહી મુહપત્તિ પડિલેહી, ખમા॰ ઇચ્છા સામાયિક સદિસાહું ! ઇચ્છ. ખમા॰ ઈચ્છા સમાયિક ઠાઉં? ઈચ્છ૰ કહી (ઊભા રહી) બે હાથ જોડી એક નવકારગણી ઇચ્છકારી ભગવન્ ! પસાય કરી સામાયિક ૪ ડક ઉચ્ચરાવેાજી' કહેવું. પછી (પાસડુની માફક) ગુરુમુખે અથવા પાતે કરેમિ ભંતે ઉચ્ચરે, તે આ રીતે :~
કરેમિ ભંતે સૂત્ર
કરેમિ ભંતે ! સામાઇય', સાવજ' જોગ' પૃચ્ચખામિ, જાવ પાસહ' પન્નુવાસામિ; દુવિહ, તિવિ હેણુ', મણેણ વાયાએ, કાએણું; ન કરેમિ ન કારવેમિ તરસ તે ! પડિક્કમામિ, નિદામિ, શરિહામિ અખાણ, વાસિરામિ.
પછી ખમા॰ ઈચ્છા૰ બેસણું સ ંદિસાહું ! ઇચ્છ. ખમા૦ ઈચ્છા એસણે ડાઉં ? ઇચ્છ. ખમા૦ ઇચ્છા સજ્ઝાય સંસિાહું ? ઈચ્છ’૦ ખમા૰ ઈચ્છા૰ સજઝાય કરું ? ઇચ્છા. કહી (ઊભા રહી) એ હાથ જોડી ત્રણ નવકાર ગણી, ખમા॰ ઈચ્છા મહુવેલ સખ્રિસાહું ? ઇચ્છ. ખમા॰ ઈચ્છા મહુવેલ કરશું ? ઈચ્છં.
જો પાસદ્ધ લીધા પહેલાં પડિલેહણા કરી હેાય તા (પેાસહ લીધા પછી એટલે મહુવેલ કરશું ? ઇચ્છ... એ કહ્યા પછી) નીચે મુજબ પડિલેહણાની ક્રિયા કરવી, ખમા॰ ઇચ્છા પડિલેહણ કરું ? ઈચ્છ. કહી મુહપત્તિ પર્ડિલેહી. ખમા॰ ઇચ્છકારી ભગવન્ ! પસાય કરી પિડિલેહણા પડિલેહાવાજી ખમા ઈચ્છવ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉપાધિ મુહપત્તિ પડિલેહું? ઈચ્છ. કહી મુહપત્તિ પડિલેહી ખમાઈચ્છાઉપાધિ સંદિસાહું ઈચ્છે. અમારુ ઈચ્છા ઉપધિ પડિલેહું? ઈચ્છ કહી ખમાર વિધિ કરતાં અવિધિ થયો હોય તસ્સ મિચ્છામિ દુકકડું કહેવું. પછી પહેલા દેવવંદન ન કર્યું હોય તે દેવ વાંદવાની ક્રિયા કરવી.
સૂચના ૧-જેણે પસહ લીધા પછી પ્રતિકમણ કરવાનું હોય તે વિધિ આ પુસ્તકમાં ૧૬ મે પાને છે તે પ્રમાણે કર્યા પછી, નીચે મુજબ પડિલેહણા કરવી.
૨-પિસહ લીધા પછી પડિલેહણ કરવી હોય-અથવા રાત્રિ સિવાળાને બીજે દિવસે સવારે પડિલેહણા કરવી હોય તે આ રીતે કરવું–પિસહ લીધા પછી એટલે બહુલ કરશું ? ઈચ્છે. એ કહ્યા પછી પ્રથમ ઈરિયાવહિયં કરવા પણ પિસહ લીધા પછી સાથે લાગલી જ આ ક્રિયા કરવી હોય તે આ ઇરિયાવહિયંથી લેગસ્સ સુધીનું કહેવું નહિ)
પાસહ લીધા પછી પડિલેહણની ક્રિયા છે
ખમાત્ર ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! ઇરિયાવહિયં પડિસ્કમામિ?
છે ઈચ્છામિ પડિકમિઉં, ઈરિયાવહિયાએ વિરોહણ એ, ગમણું ગમશે, પાણક્કમણે બીયકમણે હરિયÆમણે
સાઉસિંગ પણ દગમટ્ટી મકડા સંતાણું સંકમાણે, જે મે આવા વિરાહિયા, એબિંદિયા બેઇદિયા તેઇદિયા ચઉરિદિયા પંચિંદિયા, અહિયા વરિયા લેસિયા સંઘાઈ સંઘક્રિયા
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
પરિયાવિયા કિલામિયા ઉદ્દવિયા ઠાણાએ ઠાણું સંકામિયા જીવિયાએ વવવિયા તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડ.
તસ્સ ઉત્તરીકરણું પાયછિત્તકરણેણું વિસેહિકરશેણું વિસલ્લીકરણું પાવાણું કમ્માણે નિશ્વાયણઠ્ઠાએ કામિ કઉસ્સગ્ગ.
અન્નત્ય ઊસસિઅણું નીસસિએણે ખાસિએણે છીએણું જભાઈએણું ઉ એણે વાયનિસગેણું ભમલીએ પિત્તમુછાએ, સુહમેહિં અંગસંચાલેહિં, સુહમેહિ ખેલસંચાલેહિં સુમેહિં દિહિસંચાહિં, એવમાઈહિં, આગારેહિ અભષ્મ અવિરાકહિએ હજજ મે કાઉસગ્ગ, જાવ અરિહંતાણુ ભગવંતાણું નમુક્કારેણું ન પારેમિ તાવ કાર્ય ઠાણેણં મેણું ઝણેણું અધ્યારું સિરામિ.
(કાવી એક લોગસ્સ અથવા ચાર નવકારને કાઉસ્સગ્ન કહી પારીને લેગસ્સ કહેવો.)
લેગસ્સ ઉજજેમગરે ધમ્મતિ–યરે જિશે. અરિહંતે કિન્નઈટ્સ, ચઉવી સંપિ કેવલી (૧) ઉસભમજિ અંચ વંદે સંભવમભિસંદણું ચ સુમઈ ચઃ પહમપહં સુપાસે જિણું ચ ચંદખહં વંદે (૨) સુવિહિંચ પુષ્કૃદંતં સિઅલ સિજજસ વાસુપુજજ ચ: વિમલમણું ત ચ જિણું, ધર્મો સંતિ ચ વંદામિ (૩) કુંથું અરં ચ મહિલં, વંદે મુણિસુવયં નમિ જિર્ણ ચઃ વંદામિ રિટ્ટનેમિ, પાસ તહ પદ્ધમાણે ચા (૪) એવું મને અલિથુઆ, વિહયરયમલા પહાણુજરમરણ; ચકવીસંપિ જિણવરા તિથયા છે પસીયંત (૫)
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
કિન્તય વદિય મહિયા, જે એ લેગસ્સ ઉત્તમા સિદ્ધા; આરૂગ્ગ એહિલાભ, સમાહિવસુત્તમ ́ંતુ, (૬) ચ'દેસુ નિમ્મલયરા, આઈસ્ચેસુ અહિય' પયાસયરા; સાગરવરગભીરા સિદ્ધા સિદ્ધિ મમ ખ્રિસ ́તુ. (૭) ખમા, ઇચ્છા- પડિલેહણ કરું? ઈચ્છ' કહી મુહપત્તિનું પડિલેહણ કરી, પછી ચરવલાનું, રેંકટાસણાનું, કઢેરાનું, 'પંચીયાનું. (૫'ચીયું જોઈ ને પહેરવું), સ્ત્રીએ પેાતાને ચૈાગ્ય એમ પાંચ વાનાં પડિલેહી
ખમા, ઈચ્છાકારેશસ ક્રિસહુ ભગવન્! ઇરિયાવહિય પઢિમામિ
ચ્છિ, ઈચ્છામિ પડિકમિઉં ઈરિયાવહિયાએ વિરાહાએ, ગમાગમણું, પાણમણે બીયઢમણે હરિયઢમણે આસાઉત્તિ'ગ પશુગ દગમટ્ટી મક્કડા સતાણા સંક્રમણે, જે મે જીવા વિરાહિયા, એગિક્રિયા, એઇક્રિયા, તૈઇક્રિયા, ચઉર્રિક્રિયા, પ ચિક્રિયા, અભિહયા વત્તિયા લેસિયા સ'ઘાયા સ'ઘટ્ટિયા પરિયાવિયા કિલામિયા ઉવિયા ઠાણાએ ઠાણુ સ’કામિયા વિયા નવરાવિયા તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડ’.
તસ્સ ઉત્તરીકરણેણું પાયશ્મિત્તકરણે વિસેાહિકરણેણ વિસલ્લીકરણેણં, પાવાણું કમ્માણ' નિગ્ધાયઙ્ગાએ ઠામિ કાઉસ્સગ',
અન્નત્યં ઊસસિએણું નીસસિએણુ ખાસિઐણુ છીએણું જભાઇએણુ' ઉડ્ડએણુ' વાયનિસગ્ગુણ ભ્રમલીએ પિત્તસુચ્છાએ, હુમદ્ધિ' અંગસ ચાલેહ' સુહુસૈદ્ધિ' ખેલસ'ચાલેહિ... સુહુમેRsિ‘ દિહિઁસ ચાલેહિ', એવમાઇઐહિ. આગારેહિં. અભગ્ગા વિરા હિ હુજ મે કાઉસ્સગ્ગા, જાવ અહિ તાણુ ભગવંતાણું
For Personal and Private Use Only
Jain Educationa International
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
નમુક્કારેણું ન પારેમિ, તવ કાર્ય ઠાણું મેણું ઝણેણું અશ્વાણું સિરામિ.
કહી એક લેગસ્સ અથવા ચાર નવકારને કાઉસગ્ય કહી પારીને લોગસ્સ કહે, તે આ પ્રમાણે–]
લોગસ્સ ઉજજઅગરે, ધમ્મતિવૈયરે જિણે અહિં તે કિન્નઈટ્સ, ચકવીસંપિ કેવલી. (૧) ઉસભમજિઆંચ વંદે, સંભવમણિંદણું ચ સુમઈ ચ; પઉમપણું સુપાસ, જિનું ચ ચંદખહું વંદે, (૨) સુવિહિં ચ પુષ્કૃદંત, સિયલ સિજર્જસ વાસુપુજજ ચ; વિમલમણંત ચ જિર્ણ, ધમ્મ સંતિ ચ વંદામિ. (૩) કુંથું અરં ચ મલિં, વંદે મુણિસુવયં નિમિજિર્ણ ચ; વંદામિ રિટ્ટનેમિ, પાસ તહ વદ્ધમાણે ચ. (૪) એવં એ અભિશુઆ, વિય૩મલા પહાણજરમરણા; ચઉવસંપિ જિણવરા, તિસ્થયરા મે પસીયતુ. (૫) કિત્તિય વદિય મહિયા, જે એ લેગસ ઉત્તમ સિદ્ધ આગ બેહિલાભ, સમાવિરમુત્તમં દિત. (૬) ચંદેસુ નિમ્મલયરા, આઈશ્વેસુ અહિયં પયાસયરા; સાગરવરગંભીર, સિદ્ધા સિદ્ધિ મમ દિસંતુ. (૭)
અમાટે ઈચ્છકારી ભગવન પસાય કરી પડિલોહણ પડિલેહાજી.
એમ કહી વડીલનું ઉત્તરાસંગ પડિલેહી ખામા ઈચ્છા, ઉપાધિ મુહપત્તિ પડિલેહુ ઈચ્છ, મુહપત્તિ પડિલેહી ખમાત્ર ઈચ્છાઉપાધિ મંદિસાહુ ઈચ્છ, અમારુ ઈચ્છાઉપાધિ પડિલેહુ? ઈચ્છ, કહી
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
પહેલાં પાંચ વાનાં પડિલેહ્યાં છે તે સિવાય માકીનાં ઉત્તરાસ...ગ, માત્ર કરવા જતાં પહેરવાનું વસ્ત્ર, કામળી વગેરે પડિલેહી, દંઢાસણ જાચી, તેનું પડિલેહણ કરી, ઈરિયાર્વાહય નીચે લખ્યા પ્રમાણે કરવા
ખમા॰ ઈચ્છાકારેણુ સદિસહ ભગવન્ ! ઈરિયાવહિય પશ્ચિમામિ ! ઈચ્છ, ઇચ્છામિ પડિમિઉં ઈ યિાવહિયાએ વિરાહુણાએ, ગમણાગમણે, પાણુમણે ખીયક્કમણે હરિયઋમણે એસાઉત્તિ ́ગ પગ ક્રુગમટ્ટી મક્કડા સંતાણા સકમણું, જે મે જીવા વિરાહિયા, એગિ ક્રિયા એઇક્રિયા તૈઇક્રિયા ચઉરિક્રિયા પ`ગ્નિ ક્રિયા, અભિહયા, વત્તિયા લેસિયા સ`ધાઈયા સંઘટ્ટિયા પરિચાવિયા કિલામિયા ઉવિયા ઠાણા ઠાણુ સ કામિયા જીવિયાએ વરેવિયા તસ્સ મિચ્છા મિ દુક્કડ, તસ્સ ઉત્તરીકરણેણું પાયચ્છિત્તકરણે વિસેાહિકરણેણુ વિસલી કરણેષુ, પાવાણ' કમ્માણ' નિશ્ચાયણુડ્ડાએ ઠામિ કાઉસગ્ગ, અન્નત્ય ઊસસિએણું નીસસિએગ્સ ખાસિએણુ છીએણુ જ ભાઈ મેણુ ઉડ્ડએણું વાયનિસગ્ગણું ભમલીએ પિત્તસુચ્છાએ, સુહુમેહિ. અંગસ’ચાલેહિ સુહુમહિ ખેલસ ચાલેહ ક્રિડ્રિસ ચાલેહિ', એવમાઈ અહિ આગારેહિ‘ અવિરાહિ
હુ મેઢિ
અણુગ્ગા અરિહ તાણુ
હુજ મે કાઉસ્સગ્ગ, જાવ ભગવ'તાણુ નમુક્કારેણુ ન પારેમિ, તાવ કાય' ઠાણે આણેણ અપાણ વાસિરામિ.
માણેણુ
(કહી એક લાગસ અથવા ચાર નવકારના કાઉસગ
કરી પારીને લાગસ કહેવા)
લાગસ અહિ તે
Jain Educationa International
ઉઅગરે,
ફિત્તઈસ્સ',
ધમ્મતિત્યયરે ચકવીસપિ
For Personal and Private Use Only
જિથે; ફેવલી. (૧)
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૭
ઉસભામજિસં ચ વંદે, સંભવમણિદણું ચસમ ચ; પઉમ૫હ સુપાર્સ, જિણું ચ ચંદમ્પતું વંદે (૨) સુવિહિં ચ પુષ્કૃદંતં, સિઅલ સિજજસ વાસુપુજં ચ; વિમલમણુત ચ જિર્ણ, ધમ્મ સંતિ ચ વંદામિ () કુંથું અરં ચ મલ્લિં, વંદે મુણિસુવયં નમિજણું ચ; વંદામિ રિનેમિ, પાસ તહ વદ્ધમાણું ચ (૪) એવું મને અભિળ્યુઆ, વિય યમલા પહણ જમરણ; ** ચઉવિસંપિ જિણવર, તિસ્થયરા મે પસીયતુ (૫) કિતિય વંદિય મહિઆ, જે એ લેગસ્સ ઉત્તમ સિદ્ધા; આરુચ્ચ બેહિલાભ, સમાહિ-વરમુત્તમ દિકુ (૬) ચંદેસુ નિલયરા, આઈશ્વેસુ અહિયં પયાસયરા; સાગરવરગંભી, સિદ્ધા સિદ્ધિ મમ દિસંત. (૭)
પછી કાજે લે. એ કાજાની અંદર જીવજંતુ જોઈને ત્યાં જ ઊભા રહી ઈરિયાવહિયં કરવા. તે આ પ્રમાણે
ખમા ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન ! ઇરિયાવહિયં પરિક્રમામિ ઈચ્છે ઈચ્છામિ પડિકમિઉં. ઈરિયાવહિયાએ વિરાણાએ, ગમણગમણે, પાણક્કમણે બીયક્રમણે હરિયર્કમાણે એસા ઉસિંગ પણગ દગ મટ્ટી મકકડા સંતાણું સંકમાણે, જે એ છવા વિરાહિયા, એબિંદિયા બેઈડિયા તેદિયા ચરિદિયા પંચિંદિયા અભિહયા વત્તિયા લેસિયા સંઘાઈ સંઘટિયા પરિચાવિયા, કિલામિયા કવિયા ઠાણુઓઠાણું સંકામિયા જીવિયાએ વવવિયા તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
તસ્સ ઉત્તરી કરણેણું પાયચ્છિા કરણેણં વિહી કરશે * કાજે લેનાર એક જ ઈરીયાવહિયં કરે.
.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૂંટ વિસલ્લીકરણેણુ, પાવાણુ ક્રમ્માણુ નિશ્ચાયઙ્ગાએ મિ
કાઉસ્સગ્ગ'.
અન્નત્ય ઊક્ષગ્નિએણું નીસસિએણું માસિએણુ છીએણુ જ'ભાઈ એણ ઉર્દુ એણુ. થાયનિસગેણુ ભ્રમલીએ પિત્તસુચ્છાએ, સુહુમે'િ અંગસ ચાલેહિ સુહુમેRsિ' ખેલસ ચાલેહિ સુહુમહિ ક્રિડ્રિસ ચાલેહિ, એવમાઈ એહિં આગારેહિ ભગ્ગા વિરાહિ હેજ મે કાઉસ્સગ્ગા, જાવ અરિહંતાણ ભગવ'તાણું નમુક્કારેણ ન પારેમિ, તાવ' કાય. ઠાણેણુ' માણેણુ કાણુ અપ્પાણું વાસિરામિ.
(કહી એક લાગસ અથવા ચાર નવકારના કાઉસગ્ગ કરી પારીને લાગસ કહેવા)
લાગસ
ધમ્મતિથયરે
ઉજ્જોઅગરે, અહિ તે કિત્તઇસ્સ', ચવીસ*પિ ઉસક્ષમજિગ્મ' ચ વદે, સભવમભિક્ષુ'ણ' ચ સુમઈ ચ; પઉમપહ. સુપાસ', જિષ્ણુ. ચ ચ ંખતું વદે, ૨ સુવિદ્ધિં ચ પુષ્પદંત, સિઅલ સિજ્જ સ વાસુપુજ્જ' ચ; વિમલમણુત. ચ જિષ્ણું, ધમ્મ સનિ ચ વામિ. કુ'થું સ્મર' ચ મલ્લિ', 'દે મુણિસન્વય' નમિજિણ' ચ; વામિ ડ્રિનેમિ પાસ તહ વન્દ્વમાણુ ચ, ૪ એવ' મએ મભિક્ષુ, વિહેંચરયમલા પહીશુજરમરણા; ચવિસ'પિ જિષ્ણુવરા. ત્થિયામે પસીય ́તુ. ૫ કિત્તિય વ"ક્રિય મહિયા, જે લાગસ્સ ઉત્તમા સિદ્ધા; આગ આહિલાલ'; સમાહિવરમુત્તમ કિંતુ ક્રૂ ચંîસુ નિમ્મલયરા, આઈસ્ચેસુ અહિય' પચાસયરા; સાગરવરગભીરા, સિદ્ધા સિદ્ધિ મમ દિસંતુ. છ
For Personal and Private Use Only
Jain Educationa International
જિથે;
કૈવલી. ૧
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
રસ્ટ
પછી જતનાપૂર્વક કાજે જગ્યામાં “અણજાણુહ જરૂગો” એમ મેથી બેલીને પરઠ, પરઠવીને પછી
શિરે, વોશિરે, વસિરે.” કહેવું. પછી ખમાર દઈને ઇરિયાવહિયં કર્યા તેવી રીતે ત્યાંથી ફરી ખમાર દઈને ઇરિયાવહિયંથી પ્રગટ લેગસ સુધી કરીને ગમણગમણે બાળવવા તે આ રીતે –
ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! ગમણગમણે આલોઉં ? ઈ . આ ઇરિયાસમિતિ ભાસાસમિતિ એસણાસમિતિ આદાનભમત્તનિખેવણાસમિતિ પારિઠાવણીયાસમિતિ, મનપ્તિ , વચનગુપ્તિ, કાયગુપ્તિ એ પાંચ સમિતિ ત્રણ ગુપ્તિ અષ્ટ પ્રવચનમાતા, શ્રાવકતણે અમે સામાયિક પસાહ લીધે રૂડી પરે પાલી નહિ, ખંડના વિરાધના થઈ હોય, તે સવિ હું મન વચન કાયાએ કરી મિચ્છામિ દુક્કડ, કહીને જે પહેલાં વિવંદન ન કર્યું હોય તે દેવવંદન કરવું.
૦૦૦૦૦૦સવારની પડિલેહણ વિધિ. | સરના–ને પિસહ લીધા પહેલા જ પડિલેહણ કરી હોય તો નીચે પ્રમાણે,
પ્રથમ ખમા ઈચ્છાકારણ સંદિસહ ભગવન્! ઈરિયાવહિચ પરિક્રમામિ ઈચ્છે ઈચ્છામિ પડિક્કમિઉં, ઈરિયાવડિયાએ
* જે પડિલેહણ પછી દેવવંદન કરવું હોય તે કાજે પાઠવીને પાધરા દેવવંદનની ક્રિયા કરે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૦
વિરહણાએ, ગમાગમળે, પાણમણે બીયમણે હરિયષ્ક્રમણે આસા ઉત્તિ`ગ પગ દગમટ્ટી મક્કડા સતાણા સંક્રમણે, જેમે જીના વિરાહિયા, એગિ ક્રિયા ખેઇક્રિયા તૈઇક્રિયા ચહરિ દિયા · પ`ચિ'ક્રિયા, અભિયા વત્તિયા લેસિયા સ ધાઈયા સંઘટ્ટિયા પરિયાવિયા કલામિયા ઉવિયા ઠાણાએ ઠાણુ. સ`કામિયા જીવિયા નવરાવિયા તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડ',
તસ્સ ઉત્તરીકરણેણું પાયચ્છિત્તકરણેણ વિસેાહિકરણ વિસલ્લી કરણેણું, પાવાણુ કમ્માણુ નિગ્ધાયઙ્ગાએ ઠામિ કાઉસ્સગ્ગ, અન્નત્ય ઊસસિએણ નીસસિએણું ખાસિએણું છીÀણુ‘ જ ભાઈ એણું ઉડ્ડએણું વાયનિસગ્ગુણ ભમલીએ પિત્તમુચ્છાએ, સુહુમહિ અંગસ ચાલેહિ સુહુમેહ ખેલસ ચાલેહિ સુહુમેહ’ િિહિઁસ ચાલેહિ'. એવમાઇએદ્ધિ આગારેહિ અભગૈા અવિરાહિ ુજ મે કાઉસ્સગ્ગ, જાવ અરિહં તાણું ભગવંતાણુ' નમુક્કારેણુ' ન પામિ, તાવ કાય. ઠાણેણું માણેણં ઝાણેણુ અાણ વાસિરામિ—
6
એમ કહ્રીને એક લેગસ અથવા ચાર નવકારના કાઉસગ્ગ કરી પારીને પ્રગઢ લાગસ આ રીતે કહેવા— લાગસ ઉજજોઅગરે, ધમ્મતિત્યયરે જિણે; અરિહતે કિત્તઈસ', ચવીસંપિ કૈવલી. ૧ ઉસભમજિગ્મ' ચ વદે, સવમભિણુ દ્ગુણુ' સુમાઁ ચ; પમપહુ. સુપાસ', જિષ્ણુ. ચ ચ'પહે.વ. ૨ સુવિદ્ધિ' ચ પુખ્ત'ત', સિઅલસિજ્જસ વાસુપુજ` ચ; વિમલમણે'ત' ચ જિષ્ણુ, ધમ્મ સ ંતિ' ચ 'મિ. ૩ કુંશું અરં ચ મલ્લિ, વંદે મુસિન્વય' નમિજિણ' ચ; વામિ શ્નનેમિ, પાસ તહુ શ્રદ્ધમાથું ૨. ૪
For Personal and Private Use Only
Jain Educationa International
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૧
એવું મને અભિશુઆ, વિદ્યરયમલા પહજરમાણુ
ઉવીસપિ જિવરા, તિસ્થયરા મે પસીયતુ. ૫ કિત્તિય વંદિય મહિઆ, જે લેગ્ગસ્સ ઉત્તમ સિદ્ધા; આરુષ્ણ બહિલાભ, સમાવિરમુત્તમ દિd. ૬ ચંદેસુ નિમ્મલયર, માઈગ્રેસુ અહિયં પયાસયરા સાગરવર ગંભીરા, સિદ્ધા સિદ્ધિ મમ દિસંતુ. ૭
કહી ખમા ઈચછા પડિલેહણ કરું ? ઈચ્છ, કહી મહપતિ, ચલે, કટાસણું પડિલેહીને (બીજા કોઈ પણ આદેશ. વા. વિના) બીજા બધા વસ્ત્ર પડિલેહવાં. પછી દંડાસણ
હી, કાજે લઈ બરાબર તપાસી (શુદ્ધ કરી) ત્યાં જ ઊભા રીં ઇરિયાવહિય કરવા તે આ પ્રમાણે-ખમા, ઈચ્છાકારેણું
દિસહ ભગવન! ઇરિયાવહિયં પડિકમામિ ઈચ્છે ઈચ્છામિ પરિમિઉં, ઈરિયાવહિયાએ વિરાણાએ,ગમણગમણે પાણકમણે પ્રીયકકમણે હરિયજ્યમણે એસા ઉસિંગ પણ દમ મટ્ટી મક્કડા સંતાણુ સંકમાણે, જે મે જીવા વિરહિયા એબિંદિયા. બેઈદિયા તેઈદિ ચઉરિદિયા વંચિંદિયા, અભિહયા વત્તિયા લેસિયા, સંઘાઈયા સંઘક્રિયા પરિયાવિયા કિલામિયા ઉવિયા ઠાણાઓઠાણું સંકામિયા વિયાઓ વવવિયા તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
તસ્ર ઉત્તરી કરણેણં પાયચ્છિત્તકરણેણું વિસેહિકરણેણું વિસલ્લીકરણેણું પાવાણું કમ્માણુ નિવ્વાણુઠ્ઠાએ, કામિકાઉસ્સગં.
અન્નત્થ ઊસસિએણું નીસસિએણું ખાસિએણું છીએણું જભાઈએણું ઉડ્ડએણે વાયનિસગેણં ભમલીએ પિત્તમુચ્છાએ, સુહમેહિ અંગસંચાલેહિ સુહમેહિં ખેલસંચાલેહિં સુહહિં કિસિંચાલેહિં, એવભાઈએહિં આગારેહિ અક્ષ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
અવિરહિ હુજ મે કાઉસગ્ગ, જાવ અરિહંતાણું ભગવ. તાણું નમુક્કારેણું ન પારેમિ, તાવ કાર્ય કાણું મહેણું ઝાણેણં અપાણે સિરામિ,
આટલું બેલી એક લેગસ અથવા ચાર નવકારને કાઉસ્સગ્ગ કરી પછી “નમો અરિહંતાણું કહી પારી, હાથ જેડી પ્રકટ લેગસ્સ કહેલેગસ ઉજજાઅગરે, ધમ્મતિથયરે જિણે અરિહંતે કિન્નઈટ્સ, ચકવીસપિ કેવલી. (૧) ઉસમજિ ચ વંદે, સંભવમણિંદણું ચ સમઈ ચ; પઉમપતું સુપાસ, જિણું ચ ચદમ્પતું વદ. (૨) સુવિહિં ચ પુષ્કૃદંત, સીઅલસિજ્જસ વાસુપુજજ ચ; વિમલમણુત ચ જિર્ણ, ધમૅસંતિ ચ વંદામિ. (૩) કુંથું અરં ચ મહિલ, વંદે મુણિસુવયં નમિજિર્ણ ચ; વંદામિ રિવ્રુનેમિ, પાસ તહ વદ્ધમાણું ચ (૪) એવું મને અભિશુઆ, વિયરયમલા પીણુજરમરણ; ચઉવીસંપિ જિણવર, સ્થિયરા મે પસીયતુ, (૫) કિત્તિય વંદિય મહિયા, જે એ લેગસ્સ ઉત્તમ સિદ્ધા; આગ બહિલાભં, સમાહિવરમુત્તમં કિંતુ. (૬) ચંદેસુ નિમ્મલયરા, આઈઐસુ અહિયં પયાસયરા; સાગરવર ગંભીર, સિદ્ધા સિદ્ધિ મમ રિસંત. (૭) પછી દેવ વાંદવા અથવા પસહ લે.
સૂચના-સવાર, બપોર (મધ્યાહન) અને સાંજે એમ ત્રણે ય વખત કે ગમે ત્યારે દેવ વાંદવા માટે વિધિ નીચે પ્રમાણે છે. માટે જ્યારે જ્યારે આ ક્રિયા કરવી હોય ત્યારે અહીંથી નીચે મુજબ કરવી. * * કાજે લેનાર એક ઇરિયાવહિયં કરે,
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
કે
શ્રી જિનમ'દિરમાં પણ દેવવદન કરવાનું આ રીતે જ છે.
.............000000
દેવ વાંદવાના વિધિ
0000000000
HTT
પ્રથમ ખમાસમણુ દઈ ઈચ્છાકારેણુ સ`દિસહુ ભગવન્ ! ઇરિયાવહિય' પશ્ચિમામિ ? ઈચ્છ', ઈચ્છામિ પદ્મિમિઉં ? ઇરિયાવહિયાએ વિરાહણાએ, ગમણાગમળે, પાણમણે ખીયમણે હરિયમણે સાઉનિંગ પણુગ દગમટ્ટી મડાસ’તાણા સંક્રમણે, જે મે જીવા વિશહિયા, એગિ ક્રિયા એઈ ક્રિયા તેઇક્રિયા ચકરિ ક્રિયા પ'ચિ'ક્રિયા, અભિહયા વત્તિયા લેસિયા સ`માયા સ`ઘટ્ટિયા પરિયાવિયા કિલામિયા ઉદ્ભિયા ઠાણાઓઠાણુ સ'કામિયા જીવિયાએ વવરોવિયા તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડ', તસ્સ ઉત્તરીકરણેણું પાયચ્છિત્તકરણ વિસેહીકરણેણુ વિસલ્લીકરણેણુ પાવાણ કમ્માણુ નિગ્ધાયણુડ્ડાએ ઝામિ ફ્રાઉસ્સગ્ગ .
અન્નત્થ ઊસિએણ નીસસીએણુ ખાસિએણું છીએણુ જભાઇએણુ' ઉડ્ડએણુ વાયનીસન્ગેણુ ભમલીએ પિત્તસુચ્છાએ, સુહુમેહિ. મંગસ ચાલેહિ સુહુમેહિ ખેલસ ચાલેહિ. સુહુમેડિ ક્રિડ્રિસ ચાલેહિ', એવમાઈ અહિં માગાઢિ અભગા અવિરા હિંગ્મ હુજ મે ક્રાઉસ્સગ્ગ, જાવ અરિહંતાણુ. ભગવ તાણુ' નમુક્કારેણુ ન પારેમિ, તાવ કાય...ઠાણેણુ' માણેણુ ઝાણુ અખાણુ' વાસિરામિ.
Jain Educationa International
[કહી એક લોગસ્સ અથવા ચાર નવકારના કાઉસ્સગ કરી પારીને લાગસ કહેવા.
For Personal and Private Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૪
લેગસ્સ ઉજ્જોઅગરે, ધમ્મતિથયરે અહિ તે કન્નઈસ્સ', ચવીસ'પિ ઉસભમજિ' ચ વદે, સંભવમણિશુંદણું ચ સુમાઁ ચ; પઉમહુ, સુપાસ', જિષ્ણુ. ચ ચંદ્રુપતું વદે, ૨ સુવિદ્ધિ' ચ પુષ્કૃદંત', સિઅલ સિજ્જ`સ વાસુપુજ્જ' ચ; વિમલમણુંત. ચ જિષ્ણુ', ધમ્મ સતિ' ચ વામિ. 'શું સ્મર' ચ મલ્લિ', વન્દે મુણિમુય' નમિજિષ્ણુ' ચ; વામિ ડ્રુિનેમિ પાસ તહે વન્દ્વમાણુ ચ, ૪ એવ' મએ અભિઘુશ્મા, વ્હિયરયમતા પહીગુજરમરા; ચઉનિસ પિ જિષ્ણુવરા. તિત્યયરા મેપસીય ́તુ. પ કિત્તિય વક્રિય મહિયા, જે લેગસ્સ ઉત્તમા સિદ્ધા; આગ મહિલા; સમાહિવરમુત્તમ દિ'તુ હું ચક્રેસુ નિમ્મલયરા, માન્ચેસુ અહિંય પયાસયરા; સાગરવરગંભીરા, સિદ્ધા સિદ્ધિ મમ ક્રિસ`તુ. છ આટલુ બેલી ઉત્તરાસ ગ નાંખીને ખમા॰ ઈચ્છાચારેણુ સ'દિસહ ભગવન્ ! ચૈત્યવાદન કરું! ઈચ્છ
(એ પ્રમાણે મેલી નીચે બેસી, હામે ઢીંચણ ઊંચા રાખી બે હાથ જોડીને નીચે પ્રમાણેનું અથવા કોઈ પણ ખીજુ ચૈત્યવંદન ખાલવું.)
જય જય શ્રી જિનરાજ આજ, મિલિયા મુજ સ્વામી; અવિનાશી અકલ રૂપ, જગ અ તરજામી. રૂપારૂપી ધમ દેવ, આતમ આરામી; ચિદાનંદ ચેતન અચિત્ય, શિવલીલા પ્રામી સિદ્ધ યુદ્ધ તુજ વદતાં, સકલ સિદ્ધ વરમુદ્ધ રમે પ્રભુ ધ્યાને ફરી, પ્રકટે આતમ રિહ્ન
For Personal and Private Use Only
Jain Educationa International
જિથે; ધ્રુવલી. ૧
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૫
કાલ બહુ થાવર ગયા, ભમીયા ભવમાંહી; વિકલે'દ્રિયમાંહી વસ્યા, સ્થિરતા નહીં કયાંહી તાર પંચેન્દ્રિયમાંહી રવ, કરમે હું આબ્યા; કરી કુકમ` નરકે ગયા, તુમ ારસણ નહી પાચેા. એમ અન‘તકાલે કરી એ, પામ્યા નર અવતાર; હવે જગતારક તુ હી મિલ્યા, ભવજલપાર્ઉતાર જ' કિંચિ નામતિત્વ', સન્ગે પાયાલિ માસે લેએ; જાઈ જિષ્ણુર્ખિખાઈ, તાઈ સવાÛ વદામિ. ૧
ૐ
નમ્રુત્યુણુ. અરિહંતાણુ. ભગવંતાણું. ૧ આઈગરાણુ તિત્યયરાણું સય સ બુદ્ધાણું. ૨ પુરિમુત્તમાણુ પરિક્ષસીદ્ધાણુ પુરિસવરપુ ડરીયા પુરિસવરગધઢીણુ ૩ લગુત્તમા લાગનાર્હાણું લેગહિઆણુ લેગપઈવાણુ લેગપજો અગરાણુ ૪ અભયક્રયાણ. ચખુદયાણું મગદયાણું સરણુદયાણ આહિદયાણ ૫ ધમ્મયાણુ, ધમ્મદેસયાળુ ધમ્મનાયગાણુ ધમ્મસારહીશું ધમ્મવરચાર તચક્કવઢ્ઢીશું. હું અપRsિયવરનાદ સણુધરાણુ વિયટ્ટ॰માણું, ૭ જિણાણુ... જાવષાણુ તિન્નાણુ તારયાણુ બુદ્ધાણુ એયાણું મુત્તાણુ... માઅગાણુ. ૮ સન્નથું સ્વ દરિસીણું સિવ–મયલ–મરૂઅ-મણુત-મખ્ખય-મન્વાખાહુ-મપુણ્રાવિત્તિ સિદ્ધિગઈનામધેય' ઠાણુ સ’પત્તાણુ નમે જિણાણુ' જિગ્મભષાણુ. ૯ જે આ અઈયા સિદ્ધા, જે આ વિસતિ ણુાગએ કાલે; સ'પછ વટ્ટમાણા, સવે તિવિહેણ દામિ ૧૦ (બે હાથ લલાટે ઊંચા કેરી)
જય વીયરાય ! જગદ્ગુરુ ! હાઉ મમ' તુષ પણ વએ ભયવ' ! ભવનિવે મગાણુસારિયા ઇફુલસિદ્ધિ, ૧ લેગવિરુદ્ધચ્ચ એ, ગુરુજણુપૂઆ પરથંકરનું ચ; સુહગુરુગે તન્વયસેવઙ્ગા, માલવમખડ઼ા પછી ખમા॰ ઇચ્છા ચૈત્ય વંદન કરું? ઈચ્છા,
For Personal and Private Use Only
Jain Educationa International
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩
( એસી ડાબે ઢીંચણુ ઊંચા રાખી બે હાથ જોડી આ રીતે ચા ખીજુ કાઈ ચૈત્યવંદન મેલવું)
સિદ્ધાર્થ સુત વદિગે, ત્રિશલાના જાયા, ક્ષત્રિયકુળમાં અવતર્યા, સુર નરપતિ ગાયેા. ભૃગપતિ લઇન પાઉલે, સાત હાથની કાય; મહેાંતેર વર્ષનું આઉભું, વીર્ જિનેશ્વર રાય. ખિમાવિજય જિનરાજનાએ, ઉતમ ગુણ અવદાત સાત ખેલથી વર્ણવ્યા, પદ્મવિજય વિખ્યાત. જ કિંચિ નામતિત્વ સન્ગે પાયાલિ માણસે લેાએ; જાઇ જિષ્ણુમિમાઈ, તાઇ સબ્બાઈ વામિ.
નમ્રુત્યુણ' અહિં તાણુ ભગવ’તાણુ.. ૧ આઈગરાથ તિત્યયરાણુ. સય સબુદ્ધાણું. ૨ પુરસ્ક્રુતમાણ પુરિસસીદ્ધાણું પુરિસવરપુ ડરીયાણુ, પુરિસવરગ ધહત્યીણ. કલેગુત્તમાણુ લેગનાહાણુ લેગહિયાણું લાગપઈવાળુ' લાગપોઅગરાણું ૪ અભયદયાણું ચખુદયાળું મગઢયાણ સરદયાણું માહિદયાણું. ૫ ધમ્મયાણું ધમ્મદ્રેસયાણું ધમ્મનાયગાણુ ધમ્મસારહીણુ ધમ્મવરચાર તચવટ્ટીણુ ૬ અડિહયવરનાણુદ સણધરાણ’ વિઅટ્ટઋઉમાણું. ૭ જિણાણું જાવયાણ' તિન્નાણું તારયાણુ” બુદ્ધાણુ માયાળુ મુત્તાણું માહગાણું ૮ સન્નણું સવારસીણું સિવ-મયલ- મરૂઅ— મળ્યુંત– મખ્ખય— મળ્વામાહ– મપુણ્રાવિત્તિ સિદ્ધિગઈ નામધેય ઠાણું સ`પત્તાણું નમા જિણાણ` જિઅભયાણ. હું જે આ અઈઆ સિદ્ધા, જે આ વિસતિ ણાગએ કાલે; સંપઈ અ વટ્ટમાણા, સબ્વે તિવિહેણ વદ્યામિ. (કહી ઊભા થઈ એ હાથ જોડી. આ રીતે ખેલવું) અરિહંતોયાણું કરેમિ કાઉસ્સગ્ગ વ’દણુવત્તિાએ,
For Personal and Private Use Only
Jain Educationa International
•
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
પૂઅણુવત્તિઓએ સક્કારવત્તિઓએ સમાણવત્તિઓએ બેહિલાભવત્તિઓએ નિવસગવત્તિઓએ, સદ્ધાએ મેહાએ ધિઈએ ધારણાએ અણુપેહાએ વસાણુ ઠામિ કાઉસ્સગં.
અન્નત્ય ઊસિએણું નસસિએણે ખાસિએણે છીએણું જભાઈએણું એણે વાયનિસગેણું ભમલીએ પિત્તમુચ્છાએ, સુહમેહિ અંગસંચાલેહિ સુહમેહિ ખેલસંચાલેહિં સુમેહિ દિઠ્ઠિસંચાલેહિં એવભાઈએહિ આગારેહિં અભાગે અવિરહિએ હજજ મે કાઉસ્સગ્ગ, જાવ અરિહંતાણું ભગવંતાણું નમુકકારેણું ન પારેમિ, તાવ કાર્ય ઠાણેણું મેણેણું ઝાણેણું અપાણે વસિરામિ.
બોલી એક નવકારને કાઉસ્સગ્ન કરી પારીને નીંસિદ્ધાચાર્યોપાધ્યાયસર્વસાધુન્ય -કહીને નીચેની થઈ કહેવી. શંખેશ્વર પાસજી પૂછયે, નરભવનો લાહો લીજીયે; મનવંછિત પૂરણ સુરત, જય રામાસુત અલસરૂ ૧
પછી લેગસ્સ ઉજજો અગરે, ધમ્મતિ©યરે જિણે; અરિહંતે કિન્નઈમ્સ, ચઉવસંપિ કેવલી. (૧) ઉસભમજિસં ચ વંદે, સંભવમભિકુંદણું ચ સુમઈ ચ; પઉમણૂહું સુપાસ, જિણું ચ ચંદ૫હ વદ. (૨) સુવિહિં ચ પુષ્કૃદંત, સીઅલ સિજજસ વાસુપુજજ ચ; વિમલમણુત ચ જિર્ણ, ધમ્મ સંતિ ચ વંદામિ. (૩) કુંથું અરં ચ મહ્નિ, વંદે મુણિસુવર્ય નમિજિર્ણ ચ; વંદામિ રિનેમિ, પાસ તહ દ્ધમાણે ચ. (૪) એવં એ અભિથુઆ, વિહુયરયમલા પહાણુજરમરણ; ચઉવી સંપિ જિણવરા, તિસ્થયરા મે પસીયંત
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
કરિય વંદિય મહિયા, જે એ લેગસ્સ ઉત્તમ સિદ્ધા આગ બહિલાભં, સમાધિવરમુત્તમં દિતુ. (૬) ચંદેસુ નિમ્મલયર, આઈશ્વેસુ અહિયં પયાસયરા; સાગરવરગંભીરા, સિદ્ધા સિદ્ધિ મમ દિસંતુ, (૭)
સવ્વલેએ અરિહંત ચેઈઆણું કરેમિ કાઉસ્સગ્ગ, વંદણવત્તિઓએ પૂઅણવત્તિઓએ સક્કારવત્તિઓએ સમ્માણવત્તિઓએ બહિલાભવત્તિઓએ નિરુવસગવત્તિઓએ, સદ્ધાએ મેહાએ ધિઈએ ધારણાએ અણુપેહાએ વમાએ કામિ કાઉસ્સગં.
અનત્ય ઊસસિએણે નસસિએણે ખાસિએણે છીએણું જભાઈએણું ઉડ્ડએણે વાયનિસર્ગોણું મિલીએ પિત્તમુછાએ, અમેહિ અંગસંચાલેહિં સુહમેહિ ખેલસંચાલેહિં સુમેહિં દિQિસંચાલેહિ, એવભાઈએહિં આગારેહિ અભર્ગો અવિરહિએ. હુજ મે કાઉસ્સગ્ગ, જાવ અરિહ તાણુ ભગવંતાણું નમુક્કારેણું ને પારેમિ, તાવકાર્યા ઠાણેણું મેણેણું ઝાણેણં અપાણે સિરામિ. (એક નવકારને કાઉસ્સગ કરી પારી થઈ આ રીતે બેલવી.)
દોય રાતા જિનવર અતિ ભલા, દય ધોલા જિનવર ગુણુનીલા, દય નીલા દેય શામળ કહ્યા,
સાથે જિન કંચનવર્ણ લહાર.. (પછી) પુખરવરદીવડે. ધાયઈ સંડેએ જબુદી અ; ભરઠેરવયવિદેહે, ધમ્માઈગરે નમંસામિ. ૧ તમતિમિરપાડલવિદ્ધ સણસ્સ સુરગણુનરિંદમહિસ્સા સમાધરસ્સ વંદે, પર્ણોડિઅહજાલસ્સ. ૨ જાજરામરણગપણસણસ્સ કલ્યાણપુખલવિસાલસુહાવહસ્સ; કો દેવદાણુનરિદગણશ્ચિઅસ્સ, ધમ્મસ્સ સારમુવલભ કરે પમાય. ક સિધે ભો! પયએ મેજિશુમએ, નંદી સયા સંજમે, દેવ નાગ–સુવન્ન-કિન્નર-ગણ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
સબ્યુઅભાવચ્ચિએ; લોગો જત્થ પઈઠ્ઠિઓ જગમિણું તેલુણીમચાસુર, ધમે વઠ્ઠલ સાસએ વિજય ધમ્મુત્તર વ8. ૪ સુઅસ્સે ભગવઓ કરેમિ કાઉસ્સગ્ગ, વંદણવત્તિઓએ પૂઅણુત્તિઓએ સારવત્તિઓએ સમ્માણુત્તિઓએ બેહિલાભવત્તિઆએ નિવસગ્ગવત્તિઓએ, સદ્ધાએ મેહાએ ધિઈએ ધારણાએ અણુપેહાએ વઢ઼માણીએ છામિ કાઉસગ્ગ.
અન્નત્ય ઊસસિએણું નસસિએણે ખાસિએણું છીએણું જભાઈએણું ઉણું વાયનિસગેણું ભમલીએ પિત્તમુચ્છાએ, સુહમેહિ અંગસંચાલેહિ સુહમેહિં ખેલસંચાલેહિ સુહમેહિં દિડ્રિસંચાલેહિ, એવભાઈ એહિં આગારેહિં અભગે અવિરાહિઓ હજજ મે કાઉસ્સગ્ગ, જાવ અરિહંતાણું ભગવંતાણું નમુક્કારેણું ન પારેમિ, તાવ કાર્ય ઠાણું મેણું ઝાણું અપાયું સિરામિ. (એક નવકારને કાઉસ્સગ્ન કરી પારી આ ત્રીજી થઈ કહેવી.)
આગમ તે જિનવરે ભાખિયે, ગણધર તે હઈડે રાખીયો, તેહને રસ જેણે ચાખી,
તે હુએ શિવસુખ સાખીઓ..૩ સિદ્ધાણં બુદ્વાણું, પારગયાણું પરંપરગયાણ, મુવગાણું, નમે સયા સવ્યસિદ્ધાણું. ૧ જે દેવાવિ દે, જ દેવા પંજલી નમસતિ તં દેવદેવમહિઅં, સિરસા વંદે મહાવીર. ૨ ઈકોવિ નમુક્કારે, જિણવર વસહસ્સ વદ્ધમાણુક્સ, સસારસાગરા, તાઈ નરંવ નારિ વ. ૩ ઉજિજત
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
સેલસિહ, દિખ્ખા નાણું નિશીહિ જસ્સ; તે ધમ્મચકે વર્દિ, અરિટ્ટનેમિં નમ સામિ. ૪ ચત્તારિ અઠ્ઠ દસ દેય, વંદિયા જિણવરા ચઉવીસં; પરમહૂનિષ્ક્રિઅઠ્ઠા, સિદ્ધ સિદ્ધિ મમ દિસતુ. ૫ - વેયાવચ્ચગરાણું સંતિગરાણું સમ્મદિ ફિસમાહિગરાણું કરેમિ કાઉસ્સગં.
અન્નત્ય ઊસિએણું નીસસિએણે ખાસિએણે છીએ જભાઈએણું ઉણું વાયનિસગેણં ભમલીએ પિત્તમુચ્છાએ સુહમેહિ અંગસિંચાલેહિ સુહમેહિ ખેલસંચાલેહિ સહિ દિ ડ્રિસંચલેહિ, એવભાઈએહિ આગારેહિં અભ અવિરાહિએ હજજ મે કાઉસગે, જાવ અરિહંતાણું ભગવંતાણું નમુક્કારેણું ન પારેમિ, તાવ કાર્ય કાણું મેણું ઝાણું અપાણે સિરામિ. કહી એક નવકારને કાઉસ્સગ કરી પારી
મેહસિદ્ધાચાર્યોપાધ્યાય સર્વ સાધુળ્ય: બેલી ચેથી થેય કહેવી.
ધરણીધર રાય પદ્દમાવતી પ્રભુ પાશ્વતણું ગુણ ગાવતી ' સહુ સંઘનાં સંકટ ચૂરતી,
નયવિમલનાં વંછિત પૂરતી. ૪ (પછી બેસીને “નમુત્થણ આ રીતે કહેવું) નમુત્થણ અરિહંતાણુ ભગવંતાણું. ૧ આઈગરાણું તિસ્થયરાણું સયંસંબુદ્વાણું. ૨ પુસુિત્તમારું પુરિસસીહાણું પુરિસવરપુંડરી આણુ પુરિસવરગંધહસ્થીણું ૩ લગુત્તરમાણું લેગનાહાણું લેગહિઆણું લેગ ઈવાણું લેગપજજે અગરાણું. ૪
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
અભયદયાણું ચખુદયાણું મગ્નદયાણું સરણયાણું બદિયાણું. ૫ ધમ્મયાણું ધમ્મદેસયાણ ધમ્મનાયગાણું ધમ્મસારહાણે ધમ્મરચાઉતચક્કવટ્ટીણું ૬ અમ્પડિહયવરનાણદંસણધરાણું વિયટ્ટ છઉમાણું. ૭ જિણાણું જાવયાણું તિન્નાણું તારયાણું બુદ્વાણું બહયારું મુત્તાણું મોઅગાણું. ૮ સવ-નૂર્ણ સગવદરિસી સિવ–મયલમરૂઅ–મણુંત–મમ્મય-મવાબાહ-મપુણ-સવિત્તિ સિદ્ધિગઈ નામધેયં ઠાણું સંપત્તાણું નમે જિણાણું જિઅભયાણું ૯ જે આ અઈઓ સિદ્ધા, જે આ વિસ્તૃતિ ણાગએ કાલે સંપઈ આ વઠ્ઠમાણા, સર્વે તિવિહેણ વંદામિ.
(પછી ઊભા થઈ બે હાથ જોડી) અરિહંતચેઈઆણું કરેમિ કાઉસ્સગ્ગ, વંદભુવત્તિઓએ પુઅણુવત્તિઓએ સક્કારવત્તિઓએ સમ્માણવત્તિઓએ બેહિલાભ વરિઆએ નિવસગવત્તિઓએ, સદ્ધાએ મેહાએ જિઈએ ધારણાએ અણુપેહાએ વãમાણીએ ઠામિ કાઉસ્સગ્ગ. - અન્નW ઊસસિએણે નીસસિએણે ખાસિએણે છીએણું જભાઈએણું ઉડ્ડએણું વાયનિસગેણું ભમલીએ પિત્તમુચ્છાએ, સુહમેહિં અંગસંચાલેહિં સુહમેહિં ખેલસંચાલેહિ સુહમેહિં દિસિંચાલેહિં, એવભાઈએહિં આગારેહિ અભાગે અવિરહિએ હુજજ મે કાઉક્સ, જાવ અરિહંતાણુ ભગવંતાણં નમુક્કારેણું ન પારેમિ, તાવ કાર્ય ઠાણેણં મેણું ઝાણેણં અપાણે સિરામિ.
કહી એક નવકારને કાઉસ્સગ કરી પારીને
નમેહંસ્સિદ્ધાચાર્યોપાધ્યાય સર્વસાધુલ્ય : કહી આ થેય કહેવી. શાંતિજિનેસર સમરીએ, જેની અચિરા માય, વિશ્વસેન કુલ ઉપન્યા, મૃગલંછન પાય;
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગજપુર નયરીના ધણી, કંચનવણી છે કાર્ય, ધનુષ ચાલીશ તમ દેહડી, લાખ વરસનું આય...૧
પછી
લેગસ્સ ઉજામગરે, ધમ્મતિત્વરે જિણે; અરિહં તે ત્તઈસ્સ', ચઉવીસ'પિ કૈવલી. (૧) ઉસભમજિઅ' ચ વદે, સ‘ભવમભિ દ્રણં ચ સુમાઁ ચ; પમપહ. સુપાસ', જિણ. ચ ચપ્પડુ. વંદે (૨) સુવિ'િ ચ પુન્નત', સિઅલ સિજ્જ`સ વાસુપુજ્જ' ચ; વિમલમણ’ત‘ ચ જિણ, ધમ્મ સતિ ચવદ્યામિ (૩) કુ'થ' અર' ચ મલ્લિ', વંદે મુણિમુય' નમિજિણ ચ; વદ્યામિ હૂનેમિ, પાસ. તડુ વન્દ્વમાણું ચ (૪) એવ' મએ અભિક્ષુ, વિહુય રયમલા પહીણુ જરમરણા; ચવિસ પિ જિણવરા, તિર્થંયરા મે પસીય ́તુ (૫) ક્રિન્તિય વદિય મહિઆ, જે એ લેગસ્સ ઉત્તમા સિદ્ધા; બેહિલાભ, સંમાહિવરમુત્તમ ક્રિતુ (૬) ચરૃસુ નિમ્મલયરા, આઇસ્ચેસુ અહિયં પચાસયા; સાગરવરગ ભીરા, સિદ્ધા સિદ્ધિ મમ દિસંતુ. (૭)
આગ
સબ્બલે એ અરિહ'તચેઇઆણુ* કરેમિ કાઉસ્સગ્ગ, વ ણુક્ષત્તિઓએ પૂઅણુવત્તિઆએ સકારવત્તિઆએ સમ્માણવત્તિએ આહિલાભવત્તિઆએ નિરુવસગ્ગવત્તિએ, સધ્યાએ મેહાએ ધિઈએ ધારણાએ અણુ પેહાએ વજ્રમાણિએ ઠામિ કાઉસ્સગ’.
અન્નશ્ચ ઊસસિગ્મેણું નીસસિએણુ ખાસિએણે છીએણ જ ભાઈએણુ' ઉડ્ડએણુ' વાયનિસગ્ગુણ ભમલીએ પિત્તમુચ્છાએ સુહુમૈદ્ધિ' અંગસ ચાલેRs.' સુહુમૈહિ ખેલસ'ચાલેહ... સુહુમૈહિ ક્રિડ્રિસ ચાલેહિ', એવમાઇઐહિં આગારેહિ અભગ્ગા અવિરાહિ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
હુજ્જ મે કાઉસ્સગા, જાવ અરિહંતાણ ભગવ’તાણું નમુક્કા રેણુ ન પામિ, તાવ કાય' ઠાણેણ' માણેણુ આણેણં અપાણ' વાસિરામિ. (કહી એક નવકારના કાઉસ્સગ કરી, પારી થાય કહેવી.) શાંતિજિનેસર સાળમા, ચક્રી પ`ચમ જાણું, કુંથુનાથ ચક્રી છઠ્ઠા, અરનાથ વખાણું; એ ત્રણે ચક્રી સહી, દેખી આણુ દુ. સજમ લઈ સુગતે ગયા નિત્ય ઉઠીને વદુ .......... પુખ્ખરવરદીવડું, ધાયઇસડે અ જબુદ્દીને મ; ભરહેરવયવિદેહે, ધમ્માઇગરે નમસામિ. તમતિમિરપડલવિધ સગુસ્સ સુરગણુનરિ‘#મહિઅસ્સ; સીમાધરમ્સ વઢે પાડિઅમેહુજાલસ્સ જાઈજરામરણસાગપણાસણુસ્સે કહ્યાળુપુખ્મલવિસાલસુહાવહસ્સ; ફ્રા દેવદાણુવનરિ ઢગણચ્ચિઅસ્સ,
ધમ્મસ સારમુવલબ્લકરે પમાય.. સિધ્ધ ભુ ! પયએ ણુમા જિમએ નંદીસયા સ`જમે દેવ” નાગસુવન્નકિન્નરગણુસભ્અભાવચ્ચિએ, લેગા જત્થ પટ્ટિ જગમિણું તેલમચ્ચાસુર, ધમ્મ વ‰ સાસ વિજય, ધમ્મુત્તર' વટ્ટેઉં
૧
સુઅસ ભગવએ કરેમિ કાઉસ્સગ.. ૠણુવત્તિમાએ પ્રઅણુત્તિઓએ સક્કારવત્તિઆએ સમ્માણવત્તિએ બેહિલાભક્ષત્તિઓએ નિરુવસગ્ગવત્તિઆએ, સદ્ધાએ મેહાએ ધિઇએ ધારણાએ અણુ પેહાએ વજ્રમાણીએ ઠામિ કાઉસ્સગ’
અન્નત્ય ઊસસિએણું નીસસિએણુ ખાસિએણુ છીએણુ જભાઇ એણું ઉડુએણું વાયનિસગ્ગ ભમલીએ પિત્તમુચ્છાએ, સુહુમેહિ 'ગસ'ચાલે' હુમેહિ ખેલસ'ચાલેહિ... સુહુ મેહ’
•
For Personal and Private Use Only
Jain Educationa International
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૪
ક્રિડ્રિસ ચાલેહિ', એવમાઇઅહિં આગારેહિ અભગા અવિરાહિએ હુજ મે કાઉસ્સગ્ગા, જાવ અરિહંતાણું ભગવ’તાળું નમુક્કા રેણુ ન પારૈમિ, તાવ કાય...ઠાણેણું માણેણુ ઝાણ. અપ્પાણુ વેસિરામિ. (કહી એક નવકારના કાઉ॰ કરી પારીને થાઈ કહેવી.) શાંતિ જિનેસર કેવલી, બેઠા ધમ પ્રકાસે, દાન શિયલ તપ ભાવના, નસાહે અભ્યાસે; એ રે વચન જિનજીતાં, જેણે હીયડે ધરીયાં. સુણતાં સમકિત નિમાઁલાં, નિશ્ચે કેવલ વરીયાં...૩ સિદ્ધાણુ યુદ્ધાણું, પારગયાણુ. પર ́પર ગયાણું; લાભગમનગયાણ, નમે સયા સવસિધ્ધાણું. (૧) જો દેવાણુ વિ દેવા, જ` દેવા, ૫'જલી નમસ`તિ; ત. દેવદેવમહિઅ', સિરસા વંદે મહાવીર', (૨) ઇક્કો વિ નમુક્કા, જિષ્ણુવરવસહસ્સવદ્ધમાણુસ્સ; સ’સારસાગરાએ, તારેઈ નર વ નારિ વા. (૩) ઉજ્જિતસેલસિહરે, ક્રિષ્ણાનાણુ નિસીહિ જસ્સ, ત ધમ્મચકવટ્ટી, અદ્ભુિનેમિ નમ સામિ. (૪) ચત્તારિ અઠ્ઠ દસ દાય, વંઢિયા જિષ્ણુવરા ચઉવીસ; પરમહૂનિટ્ઠિઠ્ઠા, સિધ્ધા સિદ્ધિ મમ સિદ્ધિ મમ ટ્વિસ ́તુ. (૫) વૈયાવચગરાણ સ'તિગરાણુ સમ્મિિહઁસમાહિગરાણું કરેમિ કાઉસ્સગ્ગ,
અન્નત્ય ઊસસિએણું નીસસિએણું ખાસિઅણુ છીએણુ જભાઇએણું ઉર્દુ એણુ વાયનિસગ્ગુણ'. ભમલીએ પિત્તમુચ્છાએ, સુહુમેહિ. અંગસ ચાલેહિ' સુહુમેહિ ખેલસ ચાલેહિ' સુહુસૈઢિં ક્રિડ્રિસ ચાલેહિ', એવમાઇએદ્ધિ' આગારેહિ અલગે અવિરાહિ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
હુજજ મે કાઉસ્સગ્ગ, જાવ અરિહંતાણું ભગવંતાણં નમુક્કારેણું ન પારેમિ તાવ કાર્ય ઠાણું મેણું ઝણેણં અપાણે સિરામિ.
(કડી એક નવકારને કાઉ૦ કરી પારીને
મેડહેસિધાચાર્યોપાધ્યાય સર્વસાધુભ્ય: કહીને આ નીચેની થેઈ કહેવી. સમેતશિખરગિરિ ઉપરે, જઈ અણસણ કીધાં, કાઉસ્સગ ધ્યાન મુદ્રા રહી, જેણે મોક્ષ જ લીધાં; જક્ષ ગરૂહ સમરું સદા, દેવી નિરવાણું, ભવિક જન તમે સાંભળે, રિખભદાસની વાણી...૪
[પછી બેસીને “નમુત્થણું” કહેવું,]
નમુત્થણું અરિહંતાણું ભગવંતાણું ૧. આઈગરાણ તિત્યયરાણું સયંસંબુદ્વાણું ૨. પુરિસુરામાણુ પુરિસસીહાણું પુરિસવરપુંડરીઆણુ પુરિવરગંધહસ્થીણું ૩. લગુત્તમારું લેગનાહાણું લેગહિઆણું લેગ પધવાણું લેગપજેઅગરાણું ૪. અભયદયાણું ચખુદયાણું મગ્નદયાણું સરણદયાણું પ. બેહિદયાણું ધમ્મદયાણું ધમ્મદેસયાણું ધમ્મનારાયાણું ધમ્મસારહાણું ધન્મવરચાઉરંતચક્કવટ્ટણ ૬. અપડિહયવરનાણદંસણુધરાણું વિયછઉમાણું ૭. જિણાણું જાવયાણું તિન્નાણું તારયાણું, બુદ્ધાનું બહયારું મુત્તાણું મેગાણું ૮. સવનૂણ સભ્યદરિસિણું સિવમયલ-ભરૂઅ–મણુત મમ્મય-મરવાબાહ મપુણપુરાવિત્તિ સિદ્ધિ ગઈનામધેયં ઠાણું સંપત્તાણું નામ જિણાણું જિઅભયાણું , જે આ અઈઆ સિદ્ધા, જે આ વિસ્તૃતિ ણાગએ કાલે, સંપઈએ વક્રુમાણા; સવે તિવિહેણ વંદામિ.
જાવંતિ ચેઈઆઈ, ઉદ્દે આ અહે આ તિરિઅલેએ આ સુવા તાઈ વદે, ઈહ સંતે તત્થ સંતાઈ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઈચ્છામિ ખમાસમણે વંદિઉં જાવણિજજાએ નિસાહિઆએ મયૂએણ વંદામિ.
જાવંત કેવિ સાહુ ભરફેરવયમહાવિદેહે અ, સસિં તેસિં પણ, તિવિહેણ તિરંડવિયાણું.
નમોહસિધાચાર્યો પાધ્યાય સર્વ સાધુલ્ય: એમ કહીને સ્તવન કહેવું તે આ રીતે—
સિદ્ધગિરિમંડણ ઈશ સુણે સુજ વિનતિ, માસુદેવાનો નંદ છો શિવરમણી પતિ પૂરક ઇષ્ટ અભિષ્ટ ચૂરક કર્માવલી, ભવભયભંજન રંજન તુજ મુદ્રા ભલી. ૧ અનંત ગુણના આધાર નંતી લક્ષ્મી વિયા, સાયિક ભાવે દરિસણ જ્ઞાન ચારિત્ર ધર્યા; અજર અમર નિરુપાધ સ્થાન પહેતા જિહાં. ચાર ગતિમાંહી ભમતો મૂક મુજને હાં. ૨ ક્રોધ લોભ મોહ મસર વશ હું ધમધમે; પણ નિજ ભાવમાં એક ઘડી પ્રભુ નવિ રમે; સાર કરે ઇણ અવસર પ્રભુજી ઉચિત સહી, માહ ગયે જે તારે તે તેહમાં અધિક નહી. ૩ પણ તુજ દરિસણ પામી અનુભવ ઉલસ્પે, મિથ્યા તામસ સુય સરિખે તેવી મિલ; ઉદય પ્રભુ આજ ભાગ્ય સુજ જાગીયાં, તુજ મુખચંદ્ર ચકેર નયણ મુજ લાગીયો. ૪ તેહીજ જિહુવા ધન્ય જેણે તુજા ગુણ તાવ્યા, ધન ધન તેહીજ નયન જેણે પ્રભુ નિરખીયા;
- આ દેવવંદનમાં જ્યાં ચૈત્યવંદન, સ્તવન કે થેય બલવાનું આવે ત્યાં આમાં લખેલ છે તે, અથવા બીજા પણ બોલી શકાય છે,
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૭
મૂર્તિ મનહર પદ્મ મન અલિમાહીયે.. મહાસાયર ફૂલકપણું લક્ષ્યો. ૫ કકરી કેસરી,
જાણ્યું ભવ સવ આવી સથ્થવાહ જન્મ જરા મૃત્યુ રોગચ્છેદ ધનવતરી; જ્ઞાનયણ ચણાય ગુણમણિ ભૂધરા,
રાગ દ્વેષ કાય તી થયા જિનવરા. ૬ તારક મેાહુ નિવારક
ક મુજ કાપજો,
ભવેાધિ પાર પાર ઉતારી મુક્તિપદ આપજો; કમલવિજયજી પન્યાસ ચરણ તમ કિક, કહે માતુન તુજ ધ્યાન ભવેાભ હૈં ધરું છ કહી, એ હાથ લલાટે રાખી,
ભય';
જય વીયરાય ! જગગુરુ હેાઉ મમ' તુત્યુ પભાવ ભવનિગ્વેએ મગાણુસારિયા ઇહૂંફુલસિધ્ધિ ॥૧॥ લેગવિરુદ્ધચાઓ, પરત્થરણુ ચ સુગુરુજોગા તણુ-સેવશુા
ગુરુજણુપૂ
માલવમખડા ॥૨॥
પછી ખમા૰ ઈચ્છાકારેણુ સ ́સિદ્ધ ભગવન્! ચૈત્યવદન ક'? ઇચ્છ
તે નમું હાથ જોડી
મેાડી;
સંસાર કૃપાર તારા,
૧
જગન્નાથને કરે વિનંતિ ભક્તિ શું માન કૃપાનાથ ! લો પુન્યથી આજ દ્વાર તારા. ૧ સાહિલા મળે રાજ્ય દેવાદિ ભેગા, પરમ દેહિલા એક તુજ ભક્તિ જોગા; ઘણાં કાળથી તુ' લહ્યો સ્વામી મીઠા, પ્રભુ પારગામી સહુ દુ:ખ નાઠા. ૨ ચિદાન≠ રૂપી પા લીભા વિલાસી વિશે!! ત્યક્ત કામાગ્નિ ફીલા;
For Personal and Private Use Only
Jain Educationa International
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગુણાધાર જેગીશ નેતા અમાચી, જય વૅ વિભે ! ભૂતલે સુખદાઈ ન દીઠી જેણે તાહરી યોગમુદ્રા, પડયા રાત દીસે મહામહ નિંદ્રા; કિસી તાસ હશે ! ગતિ જ્ઞાન સિધો ! ભમતા ભવે હે જગજજીવ બંધ ! સુધા સ્વંદી તે દશને નિત્ય દેખે, ગણું તેહને હું વિલે ! જન્મ લેખે; ત્યાજ્ઞા વશે જે રહ્યા વિશ્વમાંહે, કરે કમની હાણ ક્ષણ એકમાણે જિનેશાય નિત્ય પ્રભાતે નમસ્તે, ભાવ ધ્યાન હેજે હૃદય સમસ્ત; સ્તવી દેવના દેવને હર્ષ પૂરે, મુખભેજ ભાલી ભજે હેજ ઉરે. કહે દેશના સ્વામી વૈરાગ્યકેરી, સુણે પષદા બાર બેઠી ભલેરી; સુધાભેધ ધારા સમી તાપ ટાળે, બેહુ બંધવા સાંભળે એક હાળે. લહે મોક્ષનાં સુખલીલા અનંતી, વર ક્ષાયિક જ્ઞાન ભાવે લહતી; ચિદાનંદ ચિત્ત ધરે દયેય જાણું,
કહે રામ નિત્યે જપ જેન વાણી. જ કિંચિ નામતિયં, સગે પાયાલિ માણૂસે લેએ; જાઈ જિબિંબઈ, તાઈ સવાઈ વંદામિ. ૧
નમુત્થણું અરિહંતાણું ભગવંતાણું. ૧ આઈગરાણું તિસ્થયરાણું સયંસંબુદ્વાણું. ૨ પુરિસરમાણુ પુરિસસીહાણું
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
પુરિસવરપુંડરીયાણું પુરિસવરગંધહસ્થીણું. ૩ ગુમાણ લેગનાહાણું લેગહિઆણું લેગાઈવાણું લેગપજ અગરાણું ૪ અભયદયાણું ચખુદયાણું મગદયાણું સરણદયાણું બેહિંદયાણું પ ધમ્મદયાણું ધમ્મદેસયાણું ધમ્મનાથગાણું ધમ્મસારહીશું ધમ્મરચાઉરંતચક્કવણું. ૬ અપડિહયવરનાણદસણધરાણું વિયછઉમાણું. ૭ જિણણું જાવયાણું તિન્નાણું તારયાણું બુદ્ધાણં બેહથાણું મુત્તાણું મે અગાણું. ૮ સવ-નૂર્ણ સવદરિસર્ણ સિવ–મય-મરૂઅ-મણુંત-મખય-મખ્વાબાહ-મપુણરાવિત્તિ સિદ્ધિગઈનામધેયં કાણું સંપત્તાણું નમે જિર્ણ જિઅભયાણું. હું જે આ અઈયા સિદ્ધા, જે આ વિસંતિ શુગએ કાલે; સંપઇ આ વટ્ટમાણા, સવે તિવિહેણ વંદામિ ૧૦
બે હાથ ઊંચા લલાટે રાખી જય વીયરાય! જગગુરુ ! હાઉ મમં તુહ પભાવ ભયવં! ભવનિવેએ મગાણુસારિયા ઈઠ્ઠફલસિદ્ધિ.
૧ લેગવિરુદ્ધચ્ચાઓ, ગુરુજણપૂઆ પરFકરણે ચક સુહગુરુજે તન્વયસેવણા, આભવમખંડ
૨ વારિજજઈ જઈ વિ ણિયાણુ-બંધણું વિયરાય ! તુહ સમયે, તહ વિ મમ હજજ સેવા, ભવે ભવે તુમ ચલાણાણું છે (કખખએ કમ્મ-ખ, સમાહિમરણં ચ બેહિ લા અ, સંપજ મહ એએ, તુહ નાહ! પણામ-કરણું. ૪ સર્વ સંમલમાંગલ્ય, સર્વ કલ્યાણ કારણું; પ્રધાન સર્વધર્માણ, જૈન જયતિ શાસનમ.
ખમ વિધિ કરતાં અવિધિ થયેલ હોય તસ્સ મિચ્છામિ કર્ડ.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૦
પછી ખમા દઈ ઉભડક બેસી, એક નવકાર ગણી, નીચે મુજબ સઝાય કહેવી. પણ બપોર તથા સાંજના દેવવંદનમાં સક્ઝાય ન કહેવી અર્થાત્ ફક્ત સવારે જ કહેવી.
નમો અરિહંતાણ, નમો સિદ્ધાણું, નમો આયરિયાણં, મે ઉવજઝાયાણું, નમે એ સવ્વસાહૂણં, એસે પંચ નમુક્કારે, સવપાવપણાસણે, મંગલાણં ચ સર્વેસિં, પઢમં હવઈ મંગલ. ૧
૦િ૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦”
મી મનહજિણુણુની સઝાય છે
સાથ
૧૭૦૩
મનહ જિણાણું આણું, મિષ્ટ પરિહરહ ધરહ સમ્મત્ત: છવિહ આવસ્મયમિ, ઉજ્જતો હૈઈ પાદિવસ. ૧ પસુ પોસહવયં, દાણું સીલ તો આ ભાવે અ: સજઝાય નમુક્કારે, પરેવયારે આ જયણા અ. ૨ જિણપૂઆ જિણથણણું, ગુરુથુઆ સાહમિઆણ વછલ; વ્યવહારસ ય સુદ્ધિ, ૨હજતા તિસ્થજના ય. ઉવસમ વિવેગ સવર, ભાસાસમિઈ છછવ કરુણ ય; ધમ્પિયજણ સંસગે કરણમે ચરણપરિણામે ૪ સાવરિ બહુમાણે, પથલિહ પભાવણ તિ; સણ કિચ્ચમે નિર્ચ સુગરુવએણ. ૫
મહજિણુની સઝાયને અથ જિનેશ્વરની આજ્ઞા માનવી, મિથ્યાત્વને પરિહાર (ત્યાગ) કરે, સમકિત ધારણ કરવું ષવિધ આવશ્યક વિષે પ્રતિદિવસ (નિરંતર) ઉદ્યમવાળા થવું. ૧.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચતુદશી. અષ્ટમી આદિ પર્વોના દિવસેને વિષે પોસહ વ્રત કરવું. સુપાત્રને દાન દેવું, શિયળ પાળવુ તપ કરવો, વળી અનિત્યાદિ ભાવનાઓ ભાવવી, વાંચના-પૃચ્છનાદિ પાંચ પ્રકારને સ્વાધ્યાય કરે, નમસ્કારને પાઠ જાપ કર, પરોપકાર કરે અને જયણાએ પ્રવર્તવું. ૨.
શ્રી જિનેશ્વર ભગવાનની ત્રિકાળ પૂજા-ભક્તિ કરવી. શ્રી જિનેશ્વરના ગુણેની સ્તુતિ કરવી, ગુરુની સ્તુતિ કરવી, સાધમભાઈઓની વત્સલતા-ભક્તિ કરવી, વ્યવહારશુદ્ધિ કરવી તથા રથયાત્રા અને તીર્થયાત્રા કરવી. ૩.
ઉપશમ એટલે ક્ષમા ધારણ કરવી, વિવેક ધારણ કરવો, સંવર ભાવ રાખવો, ભાષાસમિતિ જાળવવી, પૃથિવી આદિ છ પ્રકારના જીવોની ઉપર દયા રાખવી, ધાર્મિક જ સાથે સંસર્ગ રાખવે, રસનાદિ (જિહુવા) પાંચ ઈંદ્રિયને દમવી, અને ચારિત્રનાં પરિણામ રાખવા. ૪.
ચતુર્વિધ શ્રી સંઘ ઉપર બહુમાન રાખવું, આગમ આદિનાં પુસ્તક લખાવવા અને તીર્થ (જેનશાસન)ની પ્રભાવના કરવી. શ્રાવકને નિત્ય કરવા યોગ્ય આ કૃત્ય છે, ગુરુના ઉપદેશથી જાણી કરવાલાયક છે. ૫ રાઈ મુહપત્તિ પડિલેહણ અંગે એક જરૂરી સમજુતી
જે ગુરુને જેગ હેય તે ગુરુ સાથે (સા) પ્રતિક્રમણ કરવું, એ વિધિ છે. જે સાથે ન કર્યું હોય તે પણ (અને ગુરુને જોગ હોય તે જ) આ રાઈ મુહપત્તિ પડિલેહણની ક્રિયા કરવી જોઈએ. તેમાં પણ મુખ્ય વિધિએ (ખરી રીતે તે દેવવંદન કર્યા પછી તુર્ત કરી લેવી, પરંતુ પસહ લેનાર ઘણું હોય છે અને લેવામાં વહેલા મેડા થતા હોય તેમજ રાઈમુહ૦ની ક્રિયા સમુદાયે (દરેકને સાથે કરવાના હેતુએ,
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
કેટલીક વાર હાલ છ ઘડીની પિરસી કે વ્યાખ્યાન બાદ પતિલેહે છે. એ અપવાદ છતાં વધારે પડતું રૂઢ થયું છે. કેમકે સવારની સજઝાય કર્યા પછી જ જિનદર્શન કરવા જવાય તેમજ વસ્તુતઃ સઝાય પણ રાઈ મુહપત્તિ બાદ કરાય.
૪
૦૦૦૦૦૦૦
{ રાઈ મુહપત્તિ પડિલેહવાને વિધિ
098 સૂચના : જે ગુરુ સાથે રાઈ (સવારનું) પ્રતિક્રમણ કર્યું હોય અથવા ગુરુમહારાજને જોગ ન હોય તે આ ક્રિયા કરવી નહિ.
ઈચ્છાકારેણ સંસિહ ભગવન્! ઇરિયાવહિયં પરિક્રમામિ? ઈચ્છ, ઈચ્છામિ પડિકમિe? ઇરિયાવહિયાએ વિરાહણુએ, ગમણગમણે, પાણકમણે બીયક્રમ હરિય%મણે એસા ઉસિંગ પણગ દગમટ્ટી મક્કાસતાણ સંકમાણે, જે મે છવા વિરાહિયા, એગિદિયા બેઈદિયા તેઇડિયા ચહેરિડિયા પંચિંદિયા, અભિહયા વત્તિયા લેસિયા સંપાઇયા સંઘહિયા પરિયાવિયા કિલામિયા ઉવિયા કાણુઓઠાણું સંમિયા છવિયાઓ વવવિયા તરસ મિચ્છામિ દુકાં.
તસ્ય ઉત્તરીકરણું પાયચ્છિરકરણેણું વિહાર વિસલ્લીકરણું પાવાણું કમ્માણે નિશ્યાયણુડ્ડાએ કામિ કાઉસગ્ગ'.
અન્નત્ય ઊસિએણું નીસસીએણે ખાસિએણું છીએણું જભાઈએણું ઉડુએણે વાયનિસગેણું ભમલીએ પિત્તમુચ્છાએ, સુહમેહિં અંગસંચાલેહિ મુહમેહિ ખેહસંચાલેહિ સુહમેતિ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫
ક્રિડ્રિસ ચાલેહિ, એવમાઈ અહિં આગા રેઢિ· અભગ્ગા અવિશહિ હુજ મે કાઉસ્સગ્ગા, જાવ અરિહંતાણુ ભગવ’તાણું નમુક્કારેણ ન પારેમિ, તાવ કાય...ઠાણેણું માણેણુ આણેશ અપ્પાણુ' વાસિરામિ.
લેગસ
ધમ્મતિત્યયરે
જિજ્ઞે;
[એમ કહીને એક લાગસ અથવા ચાર નવકારના કાઉસ્સગ કુની પારીને પ્રગટ લોગસ્સ આ રીતે કહેવા.] ઉજજોઅગરે, અરિહુ તે કિત્તઈસ', ચઉવીસ પિ કૈવલી. ૧ ઉસલમશ્મિ' ચ વદે, સાઁભવમભિણુંદણું ચ સુમઈ ચ; પઉમહુ. સુપાસ,જિષ્ણુ. ચ ચંપ્પુ. વદે, ૨ સુવિદ્ધિ' ચ પુષ્કૃદંત', સિઅલ સિજ્જ સ વાસુપુજ્જ' ચ; વિમલમણુત. ચ જિષ્ણુ, ધમ્મ' સતિ' ચ વામ. ૩ 'શું અર' ચ મલ્લિ', વંદે મુણિસન્વય' નમિજિણ' ; વદ્યામિ સ્ફુને િ પાસ તહે વસ્તુમાણુચ, જ એવં મએ અભિથુ, વિહુયરયમલા પહીણુજરમરણા; ચક્ષુનિસ પિ જિષ્ણુવરા. ત્વિયા મે પસીય ́તુ. ૫ કિત્તિય વČક્રિય મહિયા, જે એ લેગસ્સ ઉત્તમા સિદ્ધા; આગ માહિલાલ ; સમાહિવરમુત્તમ કિંતુ ૬ ચ'ઉંસુ નિમ્મલયરા, માચ્ચસુ અહિંય' પયાસયરા; સાગરવરગભીરા, સિદ્ધા સિદ્ધિ મમ દિસંતુ. ૭ ખમા॰ ઈચ્છા રાઈ મુહુપત્તિ પડિલેહું ? ઈમ કહી મુહપત્તિ પડિલેહી આ રીતે વાંઢાં લેવાં.
સુગુરુ વાંદણા
ઈચ્છામિ ખમાસમણેા !
Jain Educationa International
વંદિઉં, જાવણિજાએ નિસી
For Personal and Private Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૪
હિમાએ આણુજાહ મે મિઉચ્ચાં નિસાહિ; અહો-કાર્ય-કાયસંફાસં ખમણિ જે ભે કિલામે, અપલિંતાણું બહસુભેણું ભે રાઈ વઈકર્કતા ? જરા ભે! જવણિજજ ચ ભે! ખામેમિ ખમાસમણે રાઈવઈક્રમ્મ, આવસિઆએ, પડિકામામિ ખમાસમણાણું રાઈઓએ આસાયણએ તિત્તીસગ્નયરાએ, કિંચિ મિચ્છાએ, મણદુક્કડાએ વયદુક્કડાએ, કાયદુક્કડાએ, કેહાએ માણએ માયાએ લેભાએ, સવાલિઆએ સમિચ્છવયારાએ સવધસ્માઈક્રમણએ આસાયણાએ; જે મે અઈયારેક તસ ખમાસમણે પરિક્રમામિ નિંદામિ ગરિહામિ અપાયું સિરામિ.
ફરીથી પણ નીચે પ્રમાણે વાંદણું દેવાં)
ઈચછામિ ખમાસમણે! વંદિઉં જાવણિજજાએ નિસાહિઆએ અણુજાણહ મે મિઉગહ નિસીહિ અહો-કાર્ય-કાય–સંફાસં ખમજિજે બે કિલામે, અમ્પકિલતાણું બહસુભેણ ભે રાઈવઈર્કતા !
ત્તા ભે! જવણિજજ ચ ભે! ખામેમિ ખમાસમણે! રાઈવઈક્કર્મ પડિકમામિ ખમાસમણાણું રાઈએ આસાયણાએ તિરસન્નયારાએ, જ કિંચિ મિચ્છાએ, મણુદુક્કડાએ વયદુક્કડાએ કાયદુક્કડાએ, કેહાએ, માણાએ, માયાએ, લેભાએ, સવકાલિઆએ સવમિચ્છવયારાએ સવ્યધમ્માઈક્રમણએ; આસાયણએ જે મેં અઈયારે એ તરસ ખમાસમણે પરિક્રમામિ નિદામિ ગરિહામિ અપાણે સિરામિ. પછી ઊભા રહી હાથ જોડીને
ઈચ્છા રાઈય આલેઉ ? ઈચ્છે આ એમિ જે મે રાઈઓ અઈઆરે કએ, કાઈએ વાઈઓ માસિઓ ઉસુત્તો ઉન્મ અક અકરણિજજો, દુઝાએ દુધ્વિચિંતિએ અણુયારે અણિછિએ અસાવગપાઉગે, નાણે દંસણ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચરિત્તાચરિત્તે, સુરએ સામાઈએ, તિહું ગુત્તીર્ણ, ચઉહ કસાયાણું પંચહમણુવ્વાણું, તિહું ગુણવ્રયાણું, અહિં સિખાવયાણું, બારસવિહસ્સ સાવગધમ્મસ્સ જે ખંડિએ જ વિરાહિએ તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
સટ્વસ્ટવિ રાય દુચિંતિએ દુમ્ભાસિઆ દુચિહિમ, ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! ઈચ્છે તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
પછી જે ગુરુ પંન્યાસ, ઉપાધ્યાય કે આચાર્ય વગેરે પદવીધર હોય તે ઉપર લખ્યા પ્રમાણે વાંદણું બે વખત ફરીથી લઈને (અને “પદવી ધર” ન હોય તે પાધરુ) એક ખમા દઈ આ રીતે કહેવું
ઈચ્છકાર સુતરાઈ સુખતપ શરીર નિરાબાધ સુખસંજમ જાત્રા નિર્વહ છેસ્વામિ ! શાતા છે? ભાત પાણીને લાભ દેશોજી.
ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! અભુઠ્ઠિઓબિ અબ્લેિતર રાઈયં ખામેઉં ૧ ઈચ્છ. ખામેમિ રાઈચં. (પછી જમણે હાથ જમીન કે ચરલા ઉપર સ્થાપી) અંકિંચિ અપત્તિર્ય પરપત્તિયં ભણે પાણે વિષ્ણુએ વેયાવચ્ચે આલાવે સંલાવે ઉચ્ચાસણે સમાસણે અંતરભાસાએ ઉવરિભાસાએ, જફિચિ મઝ વિણયપરિહીશું સુહુમ વા વાયર વા તુમભે જાણહ અહં ન જાણુમિ તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
પછી ઉપર લખેલ વાંદણ બે વખત ફરીથી દઈને ઈચ્છકારી ભગવન્! પસાય કરી પચ્ચખાણને આદેશ દેશે કહી પોતે ધારેલ પચ્ચખાણ કરવું. એ પચ્ચખાણે આ પુસ્તકના છેલ્લા પૃષ્ઠમાં દર્શાવેલ છે ત્યાંથી જોઈ લેવા. પછી
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૬
દરેક મુનિરાજને વંદના કરવી. તે આ રીતે-પ્રથમ એ ખમાસમણુ આપીને ઉપર દર્શાવેલ ઈચ્છકાર સુહરાઈથી તે અભ્રુટ્ટિઆમિ સૂત્ર સુધી પૂરું કહેવું.
છ ઘડી (એટલે લગભગ અઢી કલાક) દિવસ (સૂર્ય) ચડયા પછી પારસી ભણાવવાના વિધિ.
ખમા॰ ઈચ્છા૰ બહુપßિપુના પારસી. ખીજુ` ખમા ૦ ઈચ્છાકારેણુ સંક્રિસહુ ભગવન્ ! ઇરિયાવહિય પઢિમામિ ? ઈચ્છ, ઈચ્છામિ પડિકમિઉં, ઇરિયાવહિયાએ વિરાહણાએ, ગમણાગમળે, પાણમણે બીયક્કમણે હરિયક્કમણે એસાઉત્તિ ગ પણગ દગમટ્ટી મક્કડા સંતાણા સ`કમણે, જે મે જીવા વિરાહિયા, એગિક્રિયા એઇક્રિયા, તૈઇક્રિયા ચઉરિ’ક્રિયા પચિ ટ્ટિયા, અભિઢયા વત્તિયા લેસિયા સધાઈયા સ ટ્ટિયા પરિયાવિયા લિામિયા ઉવિયા ઠાણાઓ ઠાણુ' સ'કામિયા જીવિયાએ વવરેવિયા તસ્ક મિચ્છામિ દુક્કેક .
તસ્સ ઉત્તરીકરણેણુ' પાયચ્છિન્નકરણેણુ' વિસેાહિકરણેણુ વિસલ્ટીકરણે', પાવાણ' કમ્માણ' નિગ્ધાયણુઠ્ઠાએ, ઠામિ કાઉસ્સગ્ગ,
અન્નત્ય ઊસસિમેણું નીસસિએણુ ખાસિઐણ છીએણુ જભાઈએણું ઉડુએણુ' વાયનિસર્ગીણું ભમલીએ પિત્તમુચ્છાએ, સુહુમહિ" અંગસ ચાલેહિ સુહુમેહિ ખેલસ ચાલેહિ સુહુમેહિ’ ક્રિડ્રિસ ચાલેહિ', એવમાઇએદ્ધિ આગારેહિ અભગ્ગા વિરાહિ હુજ્જ મે કાઉસ્સગ્ગા, જાવ અહિ તાણુ. ભગવંતાણુ નમુક્કારેણુ ન પા૨ેમિ, તાવ કાય. ઢાÌશુ' માણેણું આણેણુ અપાણ· વાસિરામિ,
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
(કહી એક લેગસ્સ અથવા ચાર નવકારને કાઉસ્સગ્ન કરી પારીને લેગસ્સ કહે).
લેગસ્સ ઉજજે અગરે ધમ્મતિર્થીયરે જિશે. અરિહંતે કિન્નર્સ, ચઉવીપિ કેવલી (૧) ઉસભામજિસં ચ વંદે સંભવમણિંદણું ચ સુમઈચ પઉમપહં સુપાસે જિર્ણ ચ ચંદખૂહું વંદે (૨) સવિહિંચ પુષ્કૃદંત સિઅલ સિજજસ વાસુપુજજે ચ વિમલમણુંd ચ જિર્ણ, ધર્મો સંતિ ચ વંદામિ (૩) કુંથું અરં ચ મહિલ, વંદે મુણિસુરવયં નમિજિણું ચ વંદામિ રિવ્રુનેમિ, પાસ તહ વદ્ધમાણું ચ (૪) એમએ અભિશુઆ, વિહુયરયમલા પીણુજરમરણ; ચઉવીસંપિ જિણવર તિત્યયરા મે પસીયતુ (૫) કિત્તિય વંદિય મહિયા, જે એ લેગસ્સ ઉત્તમ સિદ્ધા; આરૂષ્ણ બહિલાભં, સમાવિરમુત્તમં દિતુ. (૬) ચંદેસુ નિમ્મલયા, આઈઍસુ અહિયં પયાસયરા; સાગરવરગંભીરા સિદ્ધા સિદ્ધિ મમ દિસંતુ(૭) પછી ખમા દઈને ઈચ્છા પડિલેહણ કરું? ઈરછ કહી મુહપત્તિ પડિલેવી.
હ૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦
૪ શ્રી જિનમંદિર દર્શને જવાને વિધિ છે હ૦૦૦૦૦
હવે અવસરે જિનમંદિરે જિનદર્શન કરવા જવું. તે આ રીતે-કટાસણું ખભે નાંખી, ઉત્તરાસંગ કરી, ચરબલે ડાબી કાખમાં રાખી, મહપત્તિ જમણું હાથમાં રાખીને ઈસમિતિ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૮
શોધતાં (અઢી હાથ ભૂમિભાગ દષ્ટિથી જોતાં જોતાં જિનમંદિરે જવું. ત્યાં ત્રણ વાર “નિસિહિ” કહીને દેરાસરના આદ્ય દ્વારમાં પ્રવેશ કરેપ્રથમ મૂળનાયકજીની સન્મુખ જઈ (દૂરથી) પ્રણામ કરીને ત્રણ પ્રદક્ષિણા દેવી. પછી રંગમંડપમાં પ્રવેશ કરી જિનદર્શન કરી, સ્તુતિ કરીને ખમાસમણ દઈ ઈરિયાવહિય પડિક્કમિ ત્રણ ખમાસમણ દઈને ચૈત્યવંદન કરવું. ' હવે દેવદર્શન કરીને અથવા ઉપાશ્રયથી સે ઢગલાથી વધારે જઈને પાછા આવે ત્યારે અથવા ઠલે, માત્ર (સે ડગલાની અંદર ગયા હોય તે પણ) જઈને આવ્યા બાદ તરત ઇરિયાવહિયં કરવા. તે નીચે મુજબ.
ઈરિયાવહિય કરવાની રીતિ પ્રથમ ખમા દેવું.
ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! ઈરિયાવહિયં પડિમામિ? ઈચ્છે ઈચ્છામિ પડિક્કમિઉં, ઈરિયાવહિયાએ વિરોહણાએ, ગમણગમણે, પાણક્કમાણે, બીટક્કમણે, હરિયકમણે એસા ઉનિંગ પણગ દગમટ્ટી મક્કડાસંતાણું સંમિણે, જે મે જવા વિરાહિયા, એગિરિયા બેઈદિયા, તેઈદિયા, ચઉરિદિયા પંચિંદિયા, અહિયા વત્તિયા લેસિયા, સંઘાઈઆ સંઘક્રિયા પરિયાવિયા કિલામિયા ઉવિયા ઠાણાએ ઠાણું સંકામિયા જીવિયાએ વવવિયા તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
તસ્સ ઉત્તરીકરણેણું પાયછિત્તકરણેણં, વિસેહિકરશું, વિસલ્લીકરણેણં, પાવાણું કમ્માણે નિષ્પાયવ્હાએ કામિ ઉસ્સગ્ગ.
એમ ગમે તે કારણે ઈરિયાવહિયં કરવા પડે ત્યારે પણ આ જ રીતે કરવું.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
અન્નત્ય ઊસિએણું નસસિએણે ખાસિએણે છીએણું જભાઈએણું એણે વાયનિસગેણું ભમલીએ પિત્તમુછાએ, સહમેહિં અંગસંચાલેહિ સુહમેહિ એલસંચાલેહિ સહમતિ દિદ્વિસંચાલેહિ એવભાઈએહિ આગારેહિં અભ અવિરાહિએ હજજ કે કાઉસ્સગ્ગ, જાવ અરિહંતાણું ભગવંતાણું નમુક્કારેણું ન પારેમિ, તાવ કાર્ય ઠાણેણું મેણું ઝાણું અપ્પાનું સિરામિ.
(કહી એક લેગસ્સ અથવા ચાર નવકારને કાઉસ્સગ્ગ કહી પારીને લેગસ કહે.) લેગસ્સ ઉજજો અગરે, ધમ્મતિસ્થયરે જિણે અરિહંતે કિન્નઈટ્સ, ચકવીસપિ કેવલી. (૧) કિસભામજિચં ચ વંદે, સંભવમમિણુંદણું ચ સુમઈ ચ; પઉમMીં સુપાસ, જિણું ચ ચંદuહ વંદે (૨) સુવિહિં ચ પુષ્કૃદંત, સિઅલ સિજજસ વાસુપુજજ ચ વિમલમણુત ચ જિર્ણ, ધમ્મ સંતિ ચ વંદામિ (5) કંથું અર ચ મલિં, વંદે મુણિસુવયં નમિજિર્ણ ચ; વામિ રિવ્રુનેમિ, પાસ તહ વદ્ધમાણું ચ (૪) એવં એ અભિથુઆ, વિય રયમલા પહણ જરકરણા; ચઉવિસંપિ જિણવર, તિર્થયરા મે પસીયંત (૫) કિત્તિય ચંદિય મહિઆ, જે એ લેગસ્સ ઉત્તમ સિદ્ધા; આગ બેહિલાભ, સમાહિવરમુત્તમ જિંતુ (૬) ચંદેસુ નિમ્મલયરા, આઈએસુ અહિયં પયાસયરા; સાગરવરગંભીર, સિદ્ધા સિદ્ધિ મમ દિસંતુ. (૭) સે ડગલા બહાર જઈ આવ્યા હોય, કે ઠલ્લે–વડીનીતિ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
જઈ આવ્યા હાય ! એવે વખતે ઉપર મુજબ ઇરિયાવહિય‘ લાગક્સ સુધી કહીને આ નીચે મુજબનું પણ સાથે કહેવું— ઈચ્છાકારેણ સ'દિસહ ભગવન્ ! ગમણુાગમણે આલેઉં ! ઈચ્છું. (કહી આ ખેલવું.)
“ગમણાગમણે”
ઇરિયાસમિતિ ભાષાસમિતિ એષણાષિતિ આદાન’ડમત્તનિ ખેવણાસમિતિ પાટ્ઠિાવણિયાસમિતિ મનગુપ્તિ વચનગુપ્તિ કાચગુપ્તિ એ પાંચ સમિતિ ત્રણ ગુપ્તિ-આઠે પ્રવચનમાતા શ્રાવકતણે ધમે સામાયિક પેાસહ લીધે રૂડીપરે પાળી નહિ ખડના વિરાધના થઇ હોય તે સવ હુ મન વચનકાયાએ કરી મિચ્છામિ દુક્કડ....
*પચ્ચખ્ખાણ પારવાના વિધિ ’
0000000000
00
પ્રથમ ખમા ઇ
ઈચ્છાકારેણુ સ`દિસહ ભગવન્! ઇરિયાવહિય પદ્મિમામિ ઈચ્છ ઈચ્છામિ પડિકમિä, ઈરિયાવહિયાએ વિરાણાએ, ગમણુાગમળે, પાણુક્કમણે ખીયમણે હરિયમણે આસાઉત્તિ‘ગ પગ ક્રુગમટ્ટી મક્કડાસ'તાણા સકમણે, જે મે જીવા વિરાહિમા, એગિ ક્રિયા એઈ ક્રિયા તૈઈ ક્રિયા ચઉ'ક્રિયા પ'ચિ'ઢિયા, અભિષયા વત્તિયા લેસિયા સધાઈયા સક્રિયા પરિયાવિયા લામિયા ઉવિયા ઠાણા ઢાળું સ`ક્રામિયા જીવિયાએ વવરેાવિયા તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડ
*પારના ઢાલના દેવવંદન કર્યા પહેલાં પચ્ચખ્ખાણ પુરાય નહિ,
For Personal and Private Use Only
Jain Educationa International
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
તલ્સ ઉત્તરીકરણેણં પાયછિત્તકરણે વિસેહિકરશેણું વિસલ્લીકરણેણં, પાવાણું કમ્પણું નિશ્થાયણઠ્ઠાએ ઠામિ કાઉસગ્ગ.
અન્નત્ય ઊસિએણું નસસિએણે ખાસિએ છીએણે જભાઈએણું ઉડ્ડએણું વાયનિસર્ગોણું ભમલીએ પિત્તમુચ્છાએ, સુહમેહિ અંગસંચાલેહિં સુહમેહિં ખેલસંચાલેહિ સુહમેહિ દિસિંચાલેહિં, એવભાઈ એહિં આગારેહિં અભો અવિરાહિએ હુંજ મે કાઉસગ્ગ, જાવ અરિહંતાણું ભગવંતાણુંનમુક્કારેણું ન પારેમિ, તાવ કાર્ય ઠાણેણં મોણું જાણું અચ્છાણું સિરામિ. ' કહી એક લેગલ્સ અથવા ચાર નવકારનો કાઉસગ્ગ કરી પારીને લેગસ્સ કહે.
હોગસ ઉજજે અગરે, ધમ્મતિ©યરે જિશે, અરિહતે કિઈટ્સ, ચઉવસંપિ કેવલી. (૧) ઉસભમજિઆંચ વદે, સંભવમમિણુંદણું ચ સુમઈ ચ; પઉમપતું સુપાર્સ, જિર્ણ ચ ચંદBહ વંદ. (૨) સવિહિં ચ પુષ્કૃદંત, સિયલ સિર્જસ વાસુપુજજ ચ વિમલમતા ચ જિવું, ધમ્મ અંતિં ચ વટામિ. (૩) કુઈ અર ચ મહિલ, વંદે મુણિરુવયં નમિજિણું ચ વંદામિ રિવ્રુનેમિ, પાસં હ વદ્ધમાણું ચ. (૪) એવં એ અલિથુઆ, વિયસ્યમલા પહીણુજરમરણ ચકવીસંપિ જિણવરા, તિસ્થયરા ને પસીયંત. (૫) દિત્તિય વદિય મહિયા, જે એ લેગસ ઉત્તમ સિદ્ધા આગ બેહિલાભ, સમાવિરમુરમું દિg. (૨)
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચંદસુ નિમ્મલયર, આઈશ્ચસુ અહિંય પયાસચરા સાગરવરગંભીર, સિદ્ધ સિદ્ધિ મમ દિસંતુ. (૭)
કહી, ખમા ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવાન ચૈત્યવંદન કરું? ઈચછ
કહી જગચિંતામણિ ચત્યવંદન નીચે પ્રમાણે કહેવું.
જગચિંતામણિી જગનાહ! જગગુરુ જગરણ! જગબંધવ! જગથ્થવાહ! જગભાવવિઅકખણ અવય સંવિયરૂવ કમ્પઠવિણાસણ! ચઉવી સંપિ જિણવર, જયંત અપડિહયસાસણ! ૧. કમ્મભૂમિહિં કમ્પભૂમિહિ પઢમસં૫મણિ, ઉક્કોસયસત્તરિય જિવરાણુ વિહરત લબ્બઈ, નવકેડિહિ કેવલણ, કેડિસહસ્સ નવ સાહુ ગમ્મઈ સંપઈ જિણવર વીસ મુણિ, બિહું કેડિહિં વરનાણુ, સમણુત કેરિસહસદુખ યુણિજઈ નિશ્ચવિહાણિ. ૨. જયઉ સામિઅ!. જય સામિઅ! રિસહ! સાંજિ, ઉન્નિતિ પહુ નેમિજિણ! જયઉ વાર! સચઉરિમંડણ! અહિં મુણિસુવય! મુહરિ પાસ
હદુશ્યિખંડણ અવરવિદેહિં તિત્યયરા, ચિહું દિસિ વિડિસિ જિ કેવિ તીઆણાગય સંપઈએ વંદુ જિણ સવૅવિ. ૩. સતાસુવઈ સહસ્સા, લખા છા૫ન્ન અહૃકેડિઓ, બસિય બાસિઆઈ, તિઅએ ચેઈએ વંદે, ૪. પત્તરસ કેડિ સયાઈ, કોડિબાયાલ લખ અડવન્ના; છત્તીસ સહસ્ત્ર અસિઆઈ, સાસય બિંબાઈ પણમામિ. ૫.
જ કિંચિ નામતિયં, સગે પાયાલિ માણસે એક જઈ જિબિંબઈ, તાઈ સવ્હાઈ વડામિ.
સુત્થણું અરિહંતાણું ભગવંતણું. ૧ આગવું
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
For
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
તિર્થીયાણું સયંસંબુદ્વાણું. ૨ પુસુિત્તમાર્ણ પુરિસસીહાણું પુરિસવરપુંડરીયાણું પુરિસવરગંધહથીણું. ૩ લગુત્તમાશું લેગનાહાણું લેગહિયારું લાગપઈવાણું લેગપજજે અગરાણું ૪ અભયદયાણું ચખુદયાણું મગદાણું સરણુયાણું બદિયાણું. ૫ ધમ્મદયાણું ધમ્મકે સયાણું ધમ્મનાયગાણું ધમ્મસારણું ધમ્મરચાઉરંતચવટ્ટીણું ૬ અપડિહયવરનાણુ દંસણુધરાણું વિઅક્છઉમાણ. ૭ જિણણું જાવયાણું તિન્નાણું તારયાણું બુદ્વાણું બહયારું મુત્તાણું મોઅગાણું ૮ સન્નખૂણું સવારિસીણું સિવ–મયલ-ભરૂચ-મણુત– મખય-મખ્વાબાહ-મપુણરાવિત્તિ સિદ્ધિગઈનામધેયં કાણું સંપત્તાણું નમે જિણાણું જિઅભયાણં,
જે આ અઈઆ સિદ્ધા, જે આ વિસંતિ ણાગએ કાલે પઈ એ વદમાણા, સવે તિવિહેણ વંદામિ.
જયંતિ ચેઇઆઇ, ઉદ્દે આ અહે આ તિરિઅલે એ આ અળાઈ તાઈ વંદે, ઈ સંતે તત્ય સંતાઈ. ખમા દઈ
નમોહસિદ્ધાચાર્યોપાધ્યાયસવસાધુભ્ય:
ઉવસગ્ગહર પાસે, પાસે વંદામિ કમ્મદણમુક્ત, વિસહરસિનિના સં, મંગલકલાણ આવાસં. ૧ વિસહરકુલિંમમંત, કંઠે ધાઈ જે સયા માણુઓ; તરસ ગહ રોગ મારી જ જતિ ઉવસામ. ૨ ચિઠઉ દર મંતે, તુજને પણ વિ બહફલે હેઈ, નરતિરિ ચેસુ વિ છવા, પાવંતિ ન હકખગચં. ૩ તુહ સમ્મત્ત લશ્કે, ચિંતામણિ કમ્પપાયવષ્ણહિયે; પાર્વતિ અવિષેણ, જીવા અયરામ ઠાણું. ૪ ઇએ સંયુઓ મહાયસ! ભક્તિભરનિષ્ણરેણ હિઅણુ તા દે! જિ બેહિં, ભવે ભવે પાસ જિણચંદ. ૫
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
જય વીચાય! જગગુરુ!, હાઉ મમ તુહ પભાવ ભયવ ! ભવનિવેએ મગાણસરિયા ફિલસિદ્ધી. ૧. લેગવિરુદ્ધચ્ચાએ, ગુરુજણપૂબ પરWકરણં ચ સુહગુરુજે તવયણ-સેવણું ભાવમખંડ. ૨. વારિજઈ જઈ વિ નિમણબંધણું વિયરાય ! તુહ સમયે; તહવિ મમ હુજ સેવા, ભવે ભવે તુહ ચલણાણું. ૩. ૩. દુકખખઓ કમ્મખ, સમાહિમરણં ચ બહિલા અ સંપજ મહ એ, તુહ નાહ પણમકરણું. ૪. સર્વમંગલમાંગલ્ય, સર્વકલ્યાણકારણે પ્રધાન સર્વધર્મણ, જેન જયતિ શાસનમ ૫.
ખમા દઈ ઈચ્છા સઝાય કરું? ઈ (આ રીતે કહેવું)
નમો અરિહંતાણું, નમે સિદ્ધાણું, નમે આયરિઆ, નમો ઉવજઝાયાણું, નમે એ સવ્વસાહૂણં, એસે પંચ નમુક્કારે, સવપાવપૂણસ, મંગલાણં ચ સવેસિં, પઢમં હવઈ મંગલં.
મહ જિણાણું આણું, મિર૭ પરિહરહ ધરહ સમ્મત્ત; છરિવહ આવત્સયંમિ, ઉજજુત્તો હૈઈ પઈ દિવસં. ૧. પવેસુ પિસહવયં, દાણું સીલ ત ા ભાવે અ સક્ઝાય નમુક્કારે, પવિયારે અજયણા અ. ૨. જિણપૂઆ જિણણણું, ગુસ્થા સાહમિઆણુ વછā; વવહારસ ય સુદ્ધિ રહજતા તિત્યજતા ૫. ૩ ઉવસમષિવેગસંવર, ભાસાસમિઈ છછવકરુણાય, ધમ્મુિયજસંસગે, કરણદમ ચરણપરિણામે. ૪. સંઘેવરિ બહુમાણે, પુત્યયલિહણું પભાવણાતિત્યે સણ કિચ્ચમેણં, નિર્ચ સુગુરુવએણું. ૫
પછી ખમાત્ર ઈચ્છા મુહપત્તિ પડિલેહુ? કહી, સહમત્તિ પડિલેહી. ખમા ઈચ્છા પથમાણ પાછું ?
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
યથાશક્તિ, ખમાત્ર ઈચ્છા પચ્ચખાણ પાયું ? તહત્તિ કહી, જમણે હાથ મુઠી વાળી, ચરવલા ઉપર સ્થાપી એક નવકાર ગણી, જે પચ્ચખાણ કર્યું હોય તે નામ લઈ નીચે પ્રમાણે પારવું.
આયંબિલ, નિવિ એકાસણાવાળાને આ રીત:
ઉગએ સૂરે નમુક્કારસહિઅં પરિણિ સાહપરિસિ સૂરે ઉગએ પુરિમા અવ મુઠિસહિઅં પચચ
ખાણ કર્યું ચઉવિહાર: આયંબિલ, નિતિ, એકાસણું કઈ તિવિહાર; પચ્ચખાણ ફાસિએ, પાલીએ, સેહિઅં, તીરિઍ, કિહિઅં, આરાહિએ જ ચ ન આરાહિ તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડ,
તિવિહાર ઉપવાસવાળાને પારવાનું નીચે પ્રમાણે:
સરે ઉગએ ઉપવાસ કર્યો તિવિહાર પરિસિ સાપરિસિ. પુમિત્ર અવઢ મુઠિસહિઅં" પચચ
ખાણ કર્યું પાણહાર, પચ્ચખાણ ફાસિક, પાલી હિમં તીરિઅ કિકિઅ આરાહિ જ ચ ન આરાહિય' તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડ, ચઉવિહાર ઉપવાસવાળાને તે પચ્ચખાણ પારવાનું છે નહી.)
આ રીતે પારીને (મુઠ્ઠી વાળી) એક નવકાર ગણુ. પચ્ચખાણ પાર્યા પછી
જો પાણી પીવું હોય તે જાચેલું અચિત્ત જળ (કટાસણ ઉપર બેસીને નવકાર ગણી) પીવું ને પછી પીધેલ પાત્ર
આ નવકાર ગણવાનું મંગલિક માટે છે, પણ વિધિરૂપે નથી.
૫
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
(વાટકા કે પ્યાલા) લુગડાથી લુછીને મૂકવા. પાણીવાળાં પાત્રો (વાસણ) ઉઘાડાં ન રાખવાં. આયંબિલ, નિવિ કે એકાસણુ કરવાવાળાને આ રીતે જો આય મિલ વગેરે કરવા ઘેર જવાનું હોય, તે તેણે ઈય્યસમિતિ શેાધતાં જયણાથી જવું, અને ઘરમાં પ્રવેશ કરતાં—
“જયણામ‘ગળ” (આટલા જ અક્ષરા બેલી કટાસણું (આસન) નાંખી બેસી સ્થાપના સ્થાપીને, ઘેર ન જવું હાય તે પેાસહુ લીધાં પહેલાં જ કહી રાખેલ પેસહશાળામાં જયણાપૂર્વક લાવેલ આહાર કરે; ત્યાં પેાસહશાળામાં કટાસણું નાખી, એસી સ્થાપના સ્થાપીને) ઈરિયાવહિય' આ રીતે કરે.
ખમા॰ ઇચ્છા ઇરિયાવહિય· પશ્ચિમામિ ? ઈચ્છ, ઈચ્છામિ પઢિમિઉં ? ઇરિયાવહિયાએ વિરાહાએ, ગમણાગમણું, પાણુમણે ખીયમણે હરિયમણે એસા ઉત્તિ‘ગ પગ દગમટ્ટી મડાસતાણા સ'કમણું, જે મે જીવા વિરાહિયા, એગિક્રિયા, એઈ ક્રિયા, તૈઇક્રિયા, ચઉરિ’ક્રિયા, પ‘ચિ ક્રિયા, અભિહયા, વત્તિયા, લેસિયા, સ'ધાયા, સંઘટ્ટિયા, પરિચાવિયા, કિલામિયા, વિયા, ઠાણાઓઠાણું સંકામિયા, જીવિયાએ વવરાવિયા તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડ', તસ્સ ઉત્તરીકરણે પાયચ્છિન્નકરણેણુ વિસેાહીકરણેણ વિસલીકરણેણુ પાવાણુ કમ્માણુ નિગ્ધાયઙ્ગાએ ઠામિ ક્રાઉસ્સગ્ગ’, અન્નથ્થુ ઊસસિગ્મેણું નીસસિએણુ ખાસિઐણુ' છીએણુ જ’ભાઈએણું ઉડુએણું વાયનિસગ્ગુણ ભમલીએ પિત્તમુચ્છાએ, સુહુમેહિં. અંગસ ચાલે...... સુહુમહિ' ખેલસ ચાલેહિ... સુહુમૈહિ િિડ્રસ ચાલેહિ', એવમા એહિં આગારેહિ મભગ્ગા અવિરાહએ,
For Personal and Private Use Only
Jain Educationa International
•
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
હુજજ મે કાઉસગે, જાવ અરિહંતાણં ભગવતારું નમુક્કારે ન પારેમિ, તાવ કાર્ય ઠાણેણું મોણેણું ઝાણેણં અપાણે સિરામિ.
(કહી એક લેગસ્સ અથવા ચાર નવકારને કાઉસ્સગ્ન પારીને લેગસ્સ કહે)
લેગસ્સ ઉઅગરે ધમ્મતિવૈયરે જિ. અરિહંતે કિન્નઈટ્સ, ચકવીસંપિ કેવલી (૧) ઉસભમજિ ચ વદે સંભવમભિશંકણું ચ સુમઈ ચ પઉમષ્પહં સુપાસે જિણું ચ ચંદપણું વંદે (૨) સુવિહિંચ પુષ્કૃદંત સિઅલ સિજર્જસ વાસુપુજજે ચ વિમલમણુત ચ જિણું, ધર્મો સંતિ ચ વંદામિ (૩) કુંથું અરં ચ મલિં, વદે મુણિસુવર્ય નમિ જિનું ચ વંદામિ રિટ્ટનેમિ, પાસ તહ વદ્ધમાણું ચ (૪) એવં મએ અલિથુઆ, વિહુયરયમલા પછીણુજરમરણ; ચઉવીસંપિ જિણવારા તિર્થયરા મે પસીયંત (૫) કિત્તિય વંદિય મહિયા, જે એ લોગસ્સ ઉત્તમ સિદ્ધા; આરૂષ્ણ બહિલાભં, સમાવિવરમુત્તમ દિતુ. ૬) ચંદેસુ નિમ્મલયરા, આઈઐસુ અહિયં પયાસયરા; સાગરવરગંભીર સિદ્ધ સિદ્ધિ મમ દિસંતુ. (૭)
(પછી ઘેર ગયેલાએ નીચે મુજબ ગમણાગમણે પણ આવવા) ખમાય ઈચ્છાગામણગમણે આલે? ઈચ્છ.
ઈસમિતિ ભાષાસમિતિ એષણા સમિતિ આદાનભંડમનિખેવણાસમિતિ પારિઠ્ઠાવણિયાસમિતિ અને ગુપ્ત વચનગુતિ કાયમુર્તિ એ પાંચ સમિતિ ત્રણ ગતિ-અષ્ટ પ્રવચન માતા શ્રાવકતણે ધર્મ-સામાયિક પોસહ લીધે રૂડી પરે પાળી નહી, ખંડના-વિરાધના થઈ હોય તે સવહું મન વચન કાયાએ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
કરી મિચ્છામિ દુકક, કહી કાજો લઈ, પાટલે થાળી વગેરે ભેજન તથા મુખ પ્રમાજીને-જોગવાઈ હોય તે મુનિને દાન દઈ (અતિથિસંવિભાગ ફરસીને, નિશ્ચળ આસને, મૌનપણે આહાર કરે. લીધેલ વસ્તુમાંથી જરાય છોડે નહીં અને તેવા ખાસ કારણ વિના સ્વાદિષ્ટ (દકાદિ અને લવિંગ વગેરે મુખવાસ ગ્રહણ ન કરે. પછી મુખ શુદ્ધ કરીને, હાથ જોડી, દિવસચરિમં તિવિહારનું પચ્ચખાણ કરે, તે આ રીતે–
- તિવિહારતું પચ્ચખાણ
દિવસચરિમ પચખામિ તિવિહપિ આહાર અસ ખાઈમ સાઈમ અન્નત્થણાભોગેણં, સહકાગારેણું મહત્તરાગારેણું સવસમાહિવત્તિયારે વોસિરામિ,
ત્યાર પછી જમનારે પિસહશાળાએ જઈને અને પિશાહશાળાએ જમનારે આહાર કર્યો ત્યાં જ અથવા પસહશાળામાં (યથાસ્થાને) ઈરિયાવહિયં કરી ચત્યવંદન કરવું. તે આ રીતે–
જમ્યા પછી (કરવાને) ત્યવંદન વિધિ
www૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૪
ખમાત્ર ઇચ્છાકારેણ સંસિહ ભગવન્! ઈરિયાવલિય પરિમામિ ઈચ્છે ઈચ્છામિ પડિક્કમિઉં, ઈરિયાવહિયાએ વિરાહણાએ, ગમણગમણે, પાણીમણે, બીય%મણે, હરિય%મણે એસા ઉસિંગ પણુગ દગમટ્ટી મક્કડાસંતાણુ સંકમાણે, જે મે
* આહાર કરવાને ઠેકાણે. + કારણ પડે તે પાણી પીને બેલ.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯
જીવા વિરાઢિયા, એગિ ક્રિયા અઇક્રિયા, તૈઇક્રિયા, ચરિ’ક્રિયા પ`ચિક્રિયા, મણિદ્ધયા વત્તિયા લેસિયા, સધાઈયા 'ટ્ટિયા પરિયાવિયા કિલામિયા ઉદ્વિયા ઠાણાએ ઠાણુ. સ`કામિયા જીવિયાએ વવરાવિયા તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડ
તસ્સ ઉત્તરીકરણેણું પાયચ્છિત્તકરણે, વિસેાહિકરણેષુ, વિસહીકરણેણં, પાવાણુ કમ્માણ' નિગ્ધાયણુઢ્ઢાએ ઠામિ ઉસ્સગ્ગ,
અન્નત્ય ઊસસિએણુ. નીસસિએણુ ખાસિઅણુ છીએણું જભાઈ અણુ ઉર્દુ એણુ. વાયનિસગ્ગેણુ' ભમલીએ પિત્તમુચ્છાએ, સુહુમૈદ્ધિ' 'ગસ ચાલેહિ.' સુહુમેRsિ' ખેલસ ચાલેહ* સુહુમેહિ દિહિંસ’ચાલેહિ', એવમાઈ એહિ' ઋગારેહિ અભગૈા અવિશહિ હુજ્જ મે કાઉસ્સગ્ગા, જાવ અરિહંતાણુ. ભગવંતાણુંનમુક્કારેણ ન પારેમિ, તાવ કાય. ઠાણેણુ. મણેણુ' કાણેણુ' અખાણું વાસિરામિ,
(કહી એક લેગસ્ટ અથવા ચાર નવકારને કાઉસ્સગ્ગ કરી પારીને લેગસ્સ કહેશે.) લાગસ્સ ઉજજોમગરે, ધમ્મતિત્યયરે અરિહતે કિત્તઈસ', ચક્રવીસપિ ઉસભજિઅ' ચ વÝ, સ`ભવમભિણુંદણું ચ સુમઇ ચ; પઉમપહુ. સુપાસ', જિષ્ણુ. ચ ચંહુ વંદે (૨) સુવિહિ` ચ પુખ્તત’, સિગ્મલ સિજસ વાસુપુજ' ચ; વિમલમણુ ત' ચ જિષ્ણુ', ધમ્મ 'તિ' ચ'દામિ (૩) ૐ'શુ' અર' ચ મલ્લિ', વ'કે મુણિય નમિજિણ' ચ; વામિ ઝુનેમિ, પાસ તહુ વહુમાણુ ૨ (૪) એવ' મએ અભિક્ષુગ્મા, વિહુય રયમલા પહીણુ જરમરણા; ચવિસ પિ જિષ્ણુવરા, તત્ક્ષયરામે પસીય’તુ (૫)
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
જિણું; કૈવલી. (૧)
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
કિતિય વંદિય મહિઆજે એ લેગસ્સ ઉત્તમ સિદ્ધા આરુષ્ણ બહિલાભ, સમાહિવરમુત્તમ રિંતુ (૬) ચંદેસુ નિમ્મલયર, આઈએસુ અહિય પયાસયરા; સાગરવરગંભીરા, સિદ્ધા સિદ્ધિ મમ દિસંત. (૭)
અમારુ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવનચિત્યવંદન કરું? ઈચ્છ જગચિંતામણિ જગનાહ જગગુરુ જગરખણ, જગબંધવ જગસથવાહ જગભાવવિખણ અઠ્ઠાવય સંસ્કૃવિઅરૂવ કમ્મસ્ફવિણાસણ, ચકવીસંપિજિણવર યંતુ અ૫ડિહયસાસણ. ૧ કમ્મભૂમિહિં કમ્મભૂમિહિં પઢમ સંઘયણિ, ઉજ્જોય સત્તરિય જિણવરણ વિહરંત લબ્બઈ નવકેડિહિં કેવલણ કેડીસહસ્સ નવ સાહુ ગમ્મઈ, સંપઈ જિણવર વીસમુણિ બિહું કેડિહિ વરનાણ સમણહ કેડિસહસ્સેદુઅ, યુણિ
જઈ નિચવિહાણિ. ૨ જયઉ સામીય યઉ સામીય રિસહ સત્તજિ ઉજિ તિ પહુ નેમિજિણ જયઉ વીર સચ્ચઉરીમંડણ, ભરુઅચ્છહિં મુણિસુન્વય મુહરિ પાસ દુહદુરિયખંડણ અવરવિદેહિ તિવૈયરા, ચિહું દિસિ વિદિસિ જિ કેવિ તીઆણાગયસંપઈએ, વંદુ જિણ સલૅવિ. ૩ સત્તાણવઈ સહસ્સા, લખ્યા છપ્પન અહૃકેડિએબત્તિસય બાસિયાઈ, તિઅલેએ ચેઈએ વંદે ૪ પનરસકે ડિસયા, કડિબાયાલ લખ અડવન્ના, છત્તીસ સહસ્સ અસિઈ, સાસબિ બાઈ પણમામિ.
જ કિચિ નામતિથં, સગે પાયાલિ માણસે લે; જાઈ જિણબિંબઈ, તાઇ સબ્સાઈ વંદામિ. ૮
નમુત્થણ અરિહંતાણુ ભગવંતાણું. ૧ આઈગરાણું તિર્થીયાણું સયંસંબુદ્વાણું. ૨ પુરિસુત્તમાર્ણ પુરિસસીહાણું
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
!
પુરિસવરપુ'ડરીયાળુ પુરસવરગ ધહીશું. ૩ લેગુત્તમાણુ‘ લેગનાહાણુ લેગહિયાણ' લાગપઈવાણું લેગપજોઅગરાણુ′ ૪ અભયદયાળુ' ચખુદયાણુ" મગદયાણું સરદયાણ આહિયાણુ.... ૫ ધમ્માણુ ધમ્મદે સયાણું ધમ્મનાયગાણુ.ધમ્મસારહીણું ધમ્મવરચાઉર તચવટ્ટીણું ૬. પડિહયવરનાણુ સણુધરાણુ વિભ્રંછઉમાણુ'. ૭ જિણાણું જાવયાણું તિન્નાણું તારયાણું યુદ્ધાણું માહુયા મુત્તાણુ માઅગાણું ૮ સવન્નણ સવ્વ રિસીણું સિવ-મયલ– મરૂઅ– મણુંત– મખ્ખય— મન્વાખાહ- મપુણ્રાવિત્તિ સિદ્ધિગઈ નામધેય ઠાણું સ`ધત્તાણું નમા જિણાણું જિઅભયાણું, ૯ જે આ અઈઆ સિદ્ધા, જે અ ભવિસ્ટ તિણાગએ કાલે; સંપઈ અ વટ્ટમાણા, સવે તિવિહેણ વંદામ, ૧૦ જાવતિ ચેઈઆઈ, ઉડ઼ે આ હે અતિરિશ્માએ અ; સવાઇ તાઈ વંદે, હું સંતા તત્ય સ'તા.
જાવત કેવિ સાહૂ, ભરહેરવયમહાવિદેહે અ; સન્થેસિ તેસિ' પણ, તિવિહેણ તિઃ ડવિરયાણુ,
નમેાહ સિદ્ધાચાર્યાપાધ્યાય સસાધુલ્ય: ઉવસગ્ગહર પાસ, પાસ. વંદ્યામિ કમ્મરણમુક્યું; વિસહરવિસનિન્દાસ', મગલકક્ષાણુ આવાસ'. ૧ વિસહરકુલિંગમત, કઠે ધારેઈ જે સયા મણુએ; તસ્સ ગહુ રાગ મારી–દુટુંઠ જશ જ`તિ ઉવસામ. ૨ ચિટ્સ ૢ મતે, તુજસ પણામા વિ બહુકલા હાઇ; નરતિરિએસ વિ છવા, પાવતિ ન દુકખદેગચ્ચ. ૩ તુષ સમ્મત્તે લઢે, ચિતામણિ પ્ પાયવમ્ભહિયે; પાવ`તિ અવિશ્વેણુ, જીવા અચરામર ટાણું. ૪ ઇમસંધુએ મહાયસ ! ભત્તિભરનિ ભરે વિઓએ તા દેવ ! દ્વિજ માહિ', ભવે ભવે પાસ જિંચ, જ
For Personal and Private Use Only
Jain Educationa International
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨
જય વીયરાય ! જગદ્ગુરુ ! હાઉ મમ' તુષ ભાવ ભયવ ! ભનગ્વેએમગ્ગાણુસારિયા ઠ્ઠકલસિદ્ધિ. ૧ લેગવિરુદ્ધચ્ચાએ, ગુરુજણુપૂઆ પરત્થકરણ ચ; સુહગુરુજંગા તવયણસેવણા, આભલમખ`ડા. ૨ વારિજ્જઈ જઇવિ, નિઆણુઅંધણું વીયરાય ! તુહુ સમયે; તજિ મમ હુંજ સેવા, ભવે ભવે તુમ્હેં ચલણાણ. ૩ દુખખએ કમ્મક્ખ, સમાહિમરણુ‘ ચ મેાહિલાને અ; સપજઉ મહ એઅ', તુ· નાડુ પામકરણે. ૪ સ`મંગલમાંગલ્ય, સર્વ કલ્યાણકારણ', પ્રધાન સ ધર્માંણાં, જૈન જયતિ શાસન, પ,
ખમા॰ અવધિને મિચ્છામિ દુક્કડ દેવા, પછી સજાય ધ્યાન (ભણવું-ગણવું) કરવું,
000600000000000000000000000000000000000000000
બપારે (ત્રીજા પહેાર પછી) પડિલેહણા કરવાના વિધિ
000000000000000000
000000000000000000
ખમા૦ ઈંચ્છા૰ બહુપદ્દિપુન્ના પારસી? ખમા૰ ઈચ્છા ઇરિયાવહિય' પરિમામિ? ઈચ્છ ઈચ્છામિ પડિકમિઉં? ઈરિયાવહિયાએ વિરાહણાએ, ગમણાગમળે, પાણમણે શ્રીયમણે હરિય”મણે એસાઉત્તિંગ પગ દગમટ્ટી મક્કડાસ’તાણા સ’કમળું, જે મે જીવા વરાહિયા, એગિક્રિયા એઈક્રિયા તૈઈ ક્રિયા ચ રિ′ક્રિયા પ`ચિ'ક્રિયા, અભિષયા વત્તિયા લેસિયા સ`ઘાયા સંઘટ્ટિયા પરિયાવિયા કિલામિયા ઉવિયા ઠાણાએ ઠાણુ સ'કામિયા જીવિયાએ વવરેાવિયા તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડ,
તસ્સ ઉત્તરીકરણે પાયચ્છિન્તકરણ વિસેાહિકરણેણુ' વિસલ્લીકરણેણુ, પાષાણુ. કમ્માણુ. નિગ્ધાય ડ્રાએામિ
કાઉસ્સગ્ગ,
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
S
:]
અન્નત્ય સિસિએણું નીસસિએણે ખાસિએણે છીએણું જભાઈએણું ઉઘુએણું વાયનિસગેણું ભમલીએ પિત્તમુચ્છાએ, સુહમેહિ અંગસંચાલેહિં સુહમેહિ ખેલસંચાલેહિં સુહમેહિં દિઠ્ઠિસંચાલેહિં, એવમાઈહિં આગારેહિં અભષ્મ અવિરહિ હુજ મે કાઉસ્સગ્ગ, જાવ અરિહંતાણું ભગવંતાણું નમુક્કારેણું ન પારેમિ, તાવ કાર્ય ઠાણેણું મેણું ઝાણેણં અખાણું સિરામિ.
[કહી એક લેગસ અથવા ચાર નવકારને કાઉસગ્ન કરી પારીને લોગસ કહે.]
લેગસ ઉજજઅગરે, ધમ્મતિયૂયરે જિણે; અરિહંતે કિન્નઈરસ, ચઉવીસપિ કેવલી. ૧ ઉસભામજિ ચ વદે, સંભવમમિણુંદણું ચ સુમઈ ચ; પઉમપહં સુપાસ, જિણું ચ ચંદ૫હું વંદે. ૨ સુવિહિં ચ પુષ્કૃદંત, સિઅલ સિજ્જસ વાસુપુજે ચ; વિમલમણુત ચ જિર્ણ, ધર્મો સંતિ ચ વંદામિ. ૩. કુંથું અરં ચ મલિં, વંદે મુણિસુવર્ય નમિજિ ચ વંદામિ રિટ્ટનેમિ પાસે તહ વદ્ધમાણું ચ, ૪ એવં એ અભિથુઆ, વિહુયરયમલા પીણુજરમરણ; ચઉવિસંપિ જિણવરા. તિસ્થયરા મેં પસાયતુ. ૫ કિતિય વદિય મહિયા, જે એ લેગસ્સ ઉત્તમ સિદ્ધા આરુષ્ણ બેહિલાભં; સમાવિરમુત્તમ દિg ૬
ચંદેયુ નિમ્મલયરા, આઈચ્છેસુ અહિયં પયાસયરા; - સાગરવરગંભીરા, સિદ્ધ સિદ્ધિ મમ દિસંતુ. ૭
ખમાળ ઈચ્છા ગમણગમણે આલઉં? ઈચ્છ. ઇરિયાસમિતિ, ભાસાસમિતિ, એસણ સમિતિ, આદાનભંડમાનિખેવણ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમિતિ, પારિષ્ઠાપનિકાસમિતિ, મનેગુપ્તિ, વચનગુપ્તિ, ક્રાયગુપ્તિ, અષ્ટપ્રવચન માતા શ્રાવકતણે ધમે સામાયિક પાસહ લીધે રૂડીપરે પાળી નહી, ખંડના–વિરાધના કીધી હાય તે સિવ હું મન વચન કાયાએ કરી મિચ્છામિ દુક્કડ
ખમા૰ ઈચ્છા૦ પડિલેહણ કરું ? ઈચ્છ′૦ ખમા॰ ઈચ્છા પેાસહસાલા પ્રમાજુ ? ઈચ્છ' કહીને-ઉપવાસવાળાએ મુહપત્તિ, ચરવળા, કટાસણું, કંદોરો ને ધોતીયું પાંચ વાનાં પડિલેહવાં, અને પાંચ વાનાં ડિલેહ્યાં હાય તેણે આ રીતે ઈરિયાવહિય'
કરવા ખમા॰ ઈચ્છાકારેણુ સંક્રિસહ ભગવન્ ! ઇરિયાવહિય પશ્ચિમામિ ? ઈચ્છ ઈચ્છામિ પડિમિ. ઇરિયાવહિયાએ, વિરાહાએ, ગમાગમણે. પાણમણે બીયમણે, હરિયક્કમણે એસા ઉત્તિંગ પગ દગમટ્ટી મક્કડા સંતાણા સકમણે જે મે જીવા વિરાહીઆ એગિ ક્રિયા એઇક્રિયા, તૈઇઢિયા, ચર્િ ક્રિયા પ'ચિ'ક્રિયા અભિહયા વત્તિયા લેસિયા સધાઈયા સ`ઘટ્ટિયા પરિયાવિયા કિલામિયા ઉદ્વિયા ઠાણાઓઠાણુ સંક્રામિયા જીવિયાએ વવવિ તસ મિચ્છામિ દુક્કડ
તસ્સ ઉત્તરીકરણેણું પાયચ્છિન્તકરણેણુ વિસેાહીકરણેણુ વિસહ્યીકરણેણું પાવાણું કમ્માણ. નિગ્ધાયઙ્ગડ્ડાએ ઠામિ કાઉસ્સગ્ગ,
અન્નત્ય ઊસિએણું નીસસિએણું ખાસિઐણું છીએણુ જભાઇએણુ ઉડ્ડએણું વાયનિસગ્ગુણ. ભમલીએ પિત્તસુચ્છાએ, સુહુમેહિં. અંગસ'ચાલેહિ સુહુમેહિ ખેલસ ચાલેહિ' સુહુમૈદ્ધિ' ક્રિડ્રિસ ચાલેહ', એવમાઇએદ્ધિ' ગારેહિ' અભષ્ણે અવિરાદ્ધિએ હુજ મે કાઉસ્સગ્ગા, જાવ અરિહંતાણં ભગવંતાણું નમુક્કારેણુ' ન પારેમિ તાવ કાય' ઠાણેણું માણેણુ ણેણુ' અપાણુ વાસિરામિ.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
લેગસ્સ અરિહતે
એમ કહીને એક લેાગસ અથવા ચાર નવકારના કાઉસ્સગ કરી પારીને પ્રગટ લાગસ આ રીતે કહેવા.] ઉજ્જોઅગરે, ધમ્મતિત્યયરે કન્નઈસ્સ', ચઉવીસ'પિ ઉસભમજિઅ ચ વÝ, સંભવમભિણુંદણું સુમઇં ચ; પઉમપહે. સુપાસ', જિષ્ણુ. ચ ચપ્પš. વંદે. ૨ સુવિદ્ધિ' ચ પુખ્ત ત', સિઅલસિજ્જસ વાસુપુજ્જ' ચ; વિમલમણત. ચ જિણ', ધમ્મ સતિ' ચ વામિ. ૩ થું અર` ચ મલ્લિ`, વંદે મુણિમુય નમિજિણ' ચ; વ'દામિ ઝુનેમિ, પારા તહુ વર્ષોમાણુ ચ. ૪ એવ' મએ અભિશુ, વિયરયમલા પહીણુજરમરણા; ચવીસ પિ જિષ્ણુવરા, તિત્ફયરામે પસીયતુ. ૫ કિન્દ્રિય વંયિ મહિ, જે એ લેગ્ગસ્સ ઉત્તમા સિદ્ધા; બેહિલાભ, સમાહિવરમુત્તમ' 'તુ. ૬ ચ ંદેલુ નિમ્મલયરા, માન્ચેસુ અહિંય' પયાસચરા; સાગરવર ગંભીરા, સિદ્ધા સિદ્ધિ મમ દિસંતુ. છ પછી ખમા ઈચ્છકારિ ભગવન્ ! પસાય કરી પડિલેહણા પડિલેહાવાજી કહી વડીલનું એકાદ વસ્ત્ર પડિલેહીને ખમા ઇચ્છા॰ ઉપધિ મુદ્ઘપત્તિ પડિલેહું ? (કહી મુહપત્તિ પડિલેહીને) ખમા॰ ઈચ્છા॰ સજ્ઝાય કરું ? ઈચ્છ૰ કહી, ઉભડક બેસીને આ રીતે નવકાર ગણી સજ્ઝાય કહેવી.
આગ
નમે અરિહંતાણં, નમા સિદ્ધાણં, નમા આયરિણ, નમા ઉવજ્ઝાયાણં, નમા લેાએ સવ્વસાહૂણ, ઐસેા પચ નમુક્કારો, સવ્વપાવપણાસણા, મંગલાણ' ચ સન્થેસિ', પદ્મમ' હુવઈ મંગલ,
*સ્થાપનાચાર્યનું પડિલેહણ કર્યા પછી,
های
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
જિજ્ઞે;
કેવલી. ૧
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
G
મન્હજિણાણુની સજ્ઝાય
મન્હ જિણાણુ' આણું', મિચ્છ` પરિહરહ રહ સમ્મત્ત; છવિહુ આવસય`મિ, ઉન્નુત્તો હાઇ પદિવસ', ૧. પન્ગ્રેસ પાસહવ‘, દાણું સીલ' તવા અ ભાવા અ; સજ્ઝાય નમુક્કારા, પરાવધારા અ
જયણા અ. ૨. જિષ્ણુપૂઆ જિથુણણ., ગુસ્ચ્યુઅ સાહÆિણુ વચ્છä, વવહારસ ય સુદ્ધિ, રહજત્તા તિત્થજત્તા ય, ૩, ઉવસમ-વિવેક-સવર, ભાસામિઈ છજીવકરુણા ય; ધસ્મિય જસ'મુગ્ગા, કરણદમા ચરણુપરિણામે ૪. સદ્યાવિર બહુમાા, પુત્થયલિહણું, પભાવણા તિર્થે; સદ્ભાણુ શ્ર્ચિમેઅં, નિચ્ચ' સુગુરુવએસેણું પ
પછી ખાધું હાય તેણે વાંઢણાં દેવાં.. ઉપવાસવાળાએ ન દેવાં. વાંદણાં આ રીતે દેવાં
ઇચ્છામિ ખમાસમણા! 'દિઉં જાવણિજાએ નિસીહુિઆએ અણુજાણહ મે મિઉગ્ગહું નિસીહિ અહાકાય –કાય—સ ફાસ` ખમણિજો બે કિલામા, અકિલતાણુ ખસુભેણ ભે રાઈવિધતા ! જત્તાલે ! જયણિ' ચ લે ! ખામેમિ ખમાસમા ! રાઇવઇકમાંં પડિક્કમામિ ખમાસમણાણુ રાઇએ આસાયણાએ તિત્તીસન્નયરાએ, જ' ક્રિ'ચિ મિચ્છાએ, મણદુડાએ વચદુક્કડાએ કાયદુડાએ,
હાએ, માણાએ, માયાએ, લેાભાએ, સવ્વકાલિઆએસમિવયારાએ સધમ્માઈક્રમણાએ; માસાયણાએ જે મે અઈયારે કએ તસ્સ ખમાસમણેા પરિક્રમામિ નિામિ ગહ્વિામિ અપાણ' વાસિરામિ.
(ફરીથી વાંદણાં તેનાં તે આ પ્રમાણે)
For Personal and Private Use Only
Jain Educationa International
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
te
ઈચ્છામિ ખમાસમણેા ! વંદ્ઘઉં જાવણિજ્જાક્ષે નિસીહિઆએ અણુજાણુહ મેં મિઉગ્ગહ' નિસ્રીહિ; અહે–કાય. કાયસ'ફાસ' મમણિજો બે કિલામા અકિલતાણું બહુ સુભેણુ બે દિવસે વઈ તા ! જત્તા લે ! જગણિ~* ચ લે ! ખામેમિ ખમાસમણેા ! દેવસિમ' વધ્યુમ્મ' પશ્ચિમામિ ખમાસમણાણુ દેવસિઆએ આસાયણાએ તિત્તીસન્નયરાએ, જ` કિ`ચિ મિચ્છાએ મણુંદુકડાએ, વયદુકડાએ કાયદુકડાએ, દાહાએ માણાએ માયાએ લાભાએ; સવકાલિમાએ સવમિચ્છાયારાઓ સવધમ્માઈક્રમણાએ આસાયણાએ; જો મે મારા ક તસ્સ ખમાસમણા પશ્ચિમામિ નિામિ ગરિામિ મપાણ વાસિરામિ,
પછી ઉપવાસવાળાએ અને ખાધુ' હાય તેણે પણ ખમા॰ ઈચ્છકારી ભગવન્ ! પસાય કરી પચ્ચખ્ખાણુના આદેશ દેશેાજી કહીને પાણહારનું પચ્ચખ્ખાણુ નીચે મુજબ કરવું.
પાણહારનું પચ્ચખાણ
પાણહાર–વિસરિમ પચ્ચખ્ખામિ અન્નત્થણા ભાગેશ્ ́ સહસાગારેણ મહત્તરાગારેણ સવ્વસમાહિત્તિયામારેલ વાસિરામિ,
(કદાચ તે પડિલેહણ કર્યાં પછી પશુ પાણી વાપરવું (પીત્તુ હોય તે આ વખતે મુટ્ઠિસહિઅ'નું પચ્ચખાણુ નીચે ગુજખ કરવું, પણ સાંજના દેવ વાંઘા પછી તે પાણી વાપરી શકાય નહિ. એ ખ્યાલ રાખવે.)
*સાંજના પડિલેહણુ પછી પાણી પીવાય નહીં. મુઠ્ઠિસહિઅની છૂટ તા. ઉપધાનાદિ વિશેષક્રિયા પાસહવાળા માટે છે. તેમાં પણ એલા રાત્રિ પેસડવાળાને તા પીવાય નહિ. ઈતિ પ્રશ્નમ થૈ.
For Personal and Private Use Only
Jain Educationa International
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
મુફિસહિઅં પચ્ચખામિ અન્નત્થણાભોગેણં, સહસાગારેણું મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિવત્તિયાગારેણું વોસિરામિ.
અને જેણે પાણી પણ ન વાપર્યું હોય તે ઉપવાસવાળાએ નીચે મુજબ વિહાર ઉપવાસનું પચ્ચખ્ખાણ કરવું.
સૂરે ઉગ્ગએ અભરઠ પચ્ચખામિ ચરિહપિ આહાર અસણં, પાણું, ખાઈ, સાઈબં, અન્નત્થણાભેગેણુ સહસાગારેણું મહત્તરાગારેણું સવ્વસમાહિત્તિયાગારેણું વોસિરામિ.
આ રીતે દરેકે જે જે પ્રમાણે કરવાનું હોય તે રીતે પચ્ચખાણ કરીને—ખમા૦ ઈચ્છા ઉપધિ સંદિસાહું? ઇચ્છ અમારુ ઈચ્છા ઉપધિ પડિલેહું? ઈચ્છ. કહી બાકીના સર્વ વસ્ત્ર પડિલેહવા; અને રાત્રિ સિહ કરનારે પ્રથમ કામળીનું પડિલેહણ કરી પછી બીજાં પડિલેહવાં. પછી એક જણ દંડાસણ લાવી, તેને પડિલેહી ઇરિયાવહિયં કરે. અમારુ ઈચ્છા કારેણ સંદિસહ ભગવન્! ઈરિયાવહિયં પડિકામામિ ઈચ્છે ઈચ્છામિ પડિકમિ. ઈરિયાવહિયાએ વિરોહણએ, ગમણગમણે, પાણીમણે, બીયક્રમણે હરિયર્કમાણે એસાઉન્ટિંગ પણગ દગમટ્ટી મક્કડા સંતાણા સંકમણે. જે મે જવા વિરાહિયા એગિ દિયા બેઇદિયા તેઈદિયા ચઉરિંદિયા પંચિંદિયા. અહિયા વત્તિયા લેસિયા સંઘાઈ સંઘક્રિયા પરિયાવિયા, કિલામિયા ઉદ્દવિયા ઠાણુઓ ઠાણું સંકામિયા વિયાઓ વવવિયા તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
તસ્સ ઉત્તરીકરણેણું પાયચ્છિત્તકરણેણે વિસહકારણે વિસલીકરણેણં પાવાણું કમ્માણ નિશ્ચાયણઠ્ઠાએ હામિ કાઉસગ્ગ,
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
વર
અન્નત્ય ઊસસિએણું નીસસીએણુ' ખાસિએણુ છીએણ જ‘ભાઈએણુ' ઉડ્ડએણુ' વાયનિસગ્ગુણ ભમલીએ પિત્તપ્રુચ્છાએ, સુહુમૈહિં. અંગસ ચાલેહિ... સુહુમેહિ ખેલસ'ચાલેહિ સુહુમેિ િિડ્રસ ચાલેહિ,, એવમાઇએદ્ધિ. આગારેઅિભગે અવિરાહિ હુજ મે કાઉસગ્ગા, જાવ અરિહંતાણં ભગવંતાણું નમુક્કારેણ ન પારેમિ, તાવ કાય' ઠાણુ મેણે આણેણ અપ્પાણ. વાસિરામિ.
(કહી એક લેાસ્સગ અથવા ચાર નવકારનેા કાઉસગ્ગ કરી પારીને લેગસ્સ કહેવા.) જિÈ;
લેગસ
ઉજ્જોઅગરે,
ધમ્મતિથયરે
અહિ તે કિન્નઈસ્સ', ચવીસ'પિ કૈવલી. (૧) ઉસલજિમં ચ વધે, સંભવમભિણ ણું ચ સુમઇં ચ; પમપહું સુપાસ..., જિષ્ણુ. ચ ચપટુ દે. (૨) સુવિદ્ધિં ચ પુષ્કૃદંત, સીઅલસિસ વાસુપુજ્જ' શ્ર; વિમલમણુ ત. ચ જિષ્ણુ, ધમ્મ'સતિ' ચામિ. (૩) કુંશું અર' ચ મલ્લિ', વંદે મુણિપુળ્વયં નમિજિષ્ણુ' ચ; વદ્યામિ øિનેમિ, પાસ તહે વર્ષોમાણુ ૨ (૪) એવ' મએ અભિથુ, વહુયરયમલા પહીગુજરમરણા; ચઉવીસપિ જણવરા, તત્યયરામે પસીય તુ, (૫) કિત્તિય વ`ક્રિય મહિયા, જે એ લેગસ્સ ઉત્તમા સિદ્ધા; એહિલાભ”,સમાહિબરમુત્તમ. ટ્વિ ́તુ. (૬) ચંન્દેસુ નિમ્મલયરા, આઇસ્ચેસુ અહિય' પયાસયરા; સાગરવર ગંભીરા, સિદ્ધા સિદ્ધિ મમ ક્રિસ તુ. (૭) પછી કાજો લઈ શુદ્ધ કરી ફરીથી ઇરિયાવહિય’૦ પડિક્કમવા, * જો ભેગા થયા હાય તેમાં જીવજંતુ, કલેવર તપાસીને.
આગ
For Personal and Private Use Only
Jain Educationa International
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
૮૦
પછી કાજો વિધિયુક્ત પરઠવવે. પછી આ પુસ્તકનાં ૩૩ મા પાનામાં દેવવદન વિધિ આપેલ છે ત્યાંથી તે રીતે જોઇને દેવવદન કરવું.
રાત્રિ પાસહના નિમિ
0000000000
જેણે સવારે પાસહ લીધા નથી અને ફક્ત રાત્રિએ જ પેાસહ કરવા છે તેને માટે અથવા જેણે સવારે પાસડુ દિવસના જ લીધેલ છે, પછી રાત્રિપેાસહ કરવા વિચાર થયા તેને માટે આ રીતે વિધિ-(*રાત્રિસહુ કરનાર કે વિસે કરનારને છેવટમાં તપમાં એકાસણું હાવું જોઈએ.)
આ પુસ્તકનાં ૧૮ પાને પેાસહવિધિ કહેલ છે, ત્યાંથી શરૂઆાતથી ૨૧મા પાને બહુવેળ કરશું, એ આદેશ છે ત્યાં સુધી બધું કહેવું; પછી સાંજની પડિલેહણાની વિધિ પાને ૧૩ છે. તે રીતે પડિ લેહુણ કરવું, અને પાસહ લીધા પહેલાં પડિલેહણ કરેલ હોય તે બહુવેળ કરશું એ કહ્યા માદ ખમા॰ ઈચ્છા પડિલેહણ કરુ` ? ઈચ્છ.. કહી ફક્ત એકલી મુહપત્તિ જ પડિલેહવી. પછી દરેકની સાથે (કાઈ ન ઢાલ તા એકલાએ) ૧૩મા પાને માપેલી દેવ'દન વિધિ પ્રમાણે દેવવ‘દન
રાત્રિપોસહ લેનારને પણ પડિલેહણ. વવદન વિગેરે ક્રિયા દિવસ છતાં કરવાની હાય છે, માટે પાસડ લેવા વેળાસર આવતું જોઈએ અને પાણી ચુકાવી લેવું જોઈએ. કેમ કે, દેવળ રાત્રિપાસહ લેનારને પેસહ લીધા પછી પાણી પીવાના સેનપ્રશ્નમાં નિષેધ છે. વળી પાસહડકમાં આહારાસહ પણ સથી ઉચ્ચરાય છે. દેશથી ભાંગે ગણ થાય
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
૮૧
કરવું. પછી કુંડળ (તે રૂનાં પૂમડાં એ કાનમાં રાખવાનાં) તથા દ'ડાસણ અને રાત્રિ માટે ચૂના નાંખેલ અચિત્ત પાણી જાચી રાખવું.
આઠે પહેારના (માખા દિવસ અને શત્રિના) અથવા રક્ત રાત્રિના જ પાસડુવાળાને
સાંજે પડિઝમણું શરૂ કર્યા પહેલાં કરવાની ક્રિયા–
સાંજે પડિક્કમણુ' શરૂ કરવા પહેલાં દિવસ પેસઢવાળાએ ફક્ત ખમા૰ દઈને ઈરિયાવહિયત કરી લાગસ સુધી કહી પછી સાંજનું પડિક્કમણુ' શરૂ' કરતું. જ્યાં જ્યા કરેમિ ભતે આવે, તેમાં જે “જાનિયમ” પાઠ આવે છે ત્યાં ત્યાં તેને બદલે “ જાવ પાસહ. પજુવાસામિ ! કહેવું અને રાત્રિના પાસહવાળાએ પ્રથમ ઈરિયાવહિય' કરીને ખમા॰ ઈચ્છા॰ સ્થ`ડિલ પડિલેહું ? ઈચ્છિ', કહી આ પ્રમાણે ૨૪ માંડલાં કરવાં. પ્રથમ સયારા પાસેની જગ્યાએ કરવાનાં :
૧ આથાડે આસને ઉચ્ચારે પાસવશે, અણુહિયાસેપ ૨ આઘાડે આસને પાસવણે અહિય સે. ૩ આઘાડે મોર ઉચ્ચારે પાસવશે અહિયાસે. ૪ આઘાડે મજે પાસવણે; અહ્રિયાસે. ૫ આઘાડે દરે ઉચ્ચારે પાસવળું અહિયાસે હું આલાર્ડ દરે પાસવણે અહિયાસે. પછી ઉપાશ્રયનાં બારણા માંહેની તરફ આ રીતે :૧ આઘા આાસન્ને ઉચ્ચારે પાસવણે અહિયાસે
૧. આગાઢ કારણે. ૨. નજીકમાં ૩. વીનીતિ. ૪. લઘુનીતિ. ૫ સહન ન થઈ શકે તેા અહીં પ્રમાના કરુ.. એમ દરેક માંડલે સંબધ કરવા. ૬. વચ્ચે છ. છેટે ૮. સહન થઈ શકે તા.
F
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨ આઘાડે આસનને પાસવર્ણ અહિયાસે. ૩ આઘાડે મજજે ઉચ્ચારે પાસવર્ણ અહિયાસે. ૪ આઘાડે મજજે પાસવર્ણ અહિયાસે ૫ આઘાડે દૂરે ઉચ્ચારે પાસવણે અહિયાસે ૬ આઘાડે દૂરે પાસવણે અહિયાસે. હવે ઉપાશ્રમનાં બારણું બહારના ભાગ તરફ આ રીતે ? ૧ અણઘાડે આસને ઉચ્ચારે પાસવણે અણહિયાસે. ૨ અણઘાડે આસને પાસવણે અણહિયાસે. ૩ અણઘાડે મજે ઉચ્ચારે પાસવણે અણહિયાસે. ૪ આણાવાડે મજજે પાસવર્ણ અણહિયાસે, ૫ અણાવાડે દૂરે ઉચ્ચારે પાસવર્ણ અણહિયાસે.. ૬ અણવાડે દૂરે પાસવણે અણહિયાસે.
- હવે ઉપાશ્રયથી સે હાથ લગભગનાં ભાગ તરફના, તે આ રીતે– ૧ અણઘાડે આસને ઉચ્ચારે પાસવર્ણ અહિયાસે. ૨ આણાવાડે આસને પાસવર્ણ અહિયાસે. ૩ અણઘાડે મજજે ઉચ્ચારે પાસવર્ણ અહિયાસે, ૪ અણઘાડે મજજે પાસપણે અહિયાસે, ૫ અણાવાડે દૂરે ઉચ્ચારે પાસવર્ણ અહિયાસે. ૬ અણઘાડે દૂરે પાસવણે અહિયાસે,
એ રીતે માંડલાં કરવાં એટલે જે જે જગ્યાએ કરવા લખ્યું છે તે તે જગ્યા જોઈ રાખવી, અને ઉપર કહેલ માંડલા સ્થાપનાચાર્ય પાસે જ્યારે કરવાં ત્યારે તે તે જગ્યાએ દષ્ટિને ઉપગ રાખ.
પછી, ફરીથી ઈરિયાવહિયં, લેગસ્સ સુધી કહીને ચૈત્ય વંદન વગેરે પ્રતિક્રમણ ક્રિયા કરવી.
જ આઘાઢ કારણ ન હોય તો
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦
પિસહ પારવાની વિધિ
દિવસના પસહવાળાને સાંજે પડિક્કમણું કર્યા પછી સમય થાય ત્યારે. ખમા દઈ ઈરિયાવહિયં કરી, ચઉકસાયથી જય વિયરાય સુધી (જેમ દેવસીય પડિક્કમણું કરનાર કરે છે તેમ) કરવું તે આ રીતે :–
ખમાય ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! ઈરિયાવહિય પડિક્કમામિ? ઈચ્છ, ઈચ્છામિ પડિક્કમિઉં. ઈરિયાવહિયાએ વિરાહણાએ, ગમણગમણે, પાણકકમાણે, બીયમણે હરિયષ્કમણે એસાઉર્નિંગ પણ દગમટ્ટી મક્કડાસંતાણું સંકમાણે. જે મે છવા વિરાહિયા, એગિ દિયા બેઇદિયા તેદિયા ચઉરિંદિયા પંચિંદિયા. અભિહયા વત્તિયા લેસિયા સંઘાઈ સંઘટિયા પશિયાવિયા, કિલામિયા ઉદ્દવિયા ઠાણાઓ કાણું સંકામિયા છવિયાએ વવવિયા તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
તસ્સ ઉત્તરીકરણ પાયછિત્તકરણેણું વિસહીકરણું વિસલ્લીકરણેણં પાવાણું કમ્પણું નિશ્ચાયાએ હામિ કાઉસગ્ગ.
અનન્ય ઊસસિએણું નીસસીએણું ખાસિએણે છીએણું જભાઈએણું ઉડુએણું વાયનિસગેણું ભમલીએ પિત્તસુચ્છાએ, સુહમેહિ અંગસંચાલેહિ સુહમેહિ ખેલસંચાલેહિં હમેહિં દિસિંચાલેહિં, એવભાઈએહિં આગારેહિં અભાગે અવિરાહિએ હુજ મે કાઉસગ્ગ, જાવ અરિહંતાણું ભગવંતાણું નમુક્કારેણું ન પારેમિ, તાવ કાર્ય ઠાણેણું મેણું ઝાણું અપ્પણું સિરામિ,
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
(કહી એક લેમ્સગ અથવા ચાર નવકારને કાઉસગ્ગ કરી પારીને લેગસ કહે)
લેગસ ઉજાગરે, ધમ્મતિયૂયરે જિણે અરિહંતે કિન્નઈટ્સ, ચકવીસપિ કેવલી. (૧) ઉસભમજિ ચ વર, સંભવમનિણંદણું ચ સુમઇ ચ; પઉમપતું સુપાસ, જિર્ણ ચ ચં૫હું વંદે.(૨) સુવિહિં ચ પુષ્કૃદંત, સીઅલસિસ વાસુપુજજ થ; વિમલમણુતં ચ જિj, ધમૅસંતિ ચ વંદામિ. (૩) કશું અરં ચ મલ્લિ, વંદે મુણિસુવયં નમિજિર્ણ ચ; વંદામિ રિટ્ટનેમિ, પાસં તહ લદ્ધમાણું ચ (૪) એવં મએ અભિશુભ, વિયરયમલા પહણજરમરણા ચકવીસંપિ જિણવર, તિસ્થયરા મે પસીયંતુ, (૫) કિત્તિય વંદિય મહિયા, જે એ લેગસ્સ ઉત્તમ સિદ્ધા આરુષ્ણ બહિલાભ, સમાવિરમુત્તમ દિd. (૬) ચંદેસુ નિમ્મલયરા, આઈસુ અહિયં પયાસયરા; સાગરવર ગંભીરા, સિદ્ધા સિદ્ધિ મમ હિસતુ. (૭)
ચઉક્કસાય પડિમલ્લલ્લુરણ, જજયમયગુબાણમુસુમૂરા; સરસપિઅંગુવનુ ગયગામિલે, જય પાસુ જુવણાયસામિ, ૧ જસુ તણુકંતિકડમ્પસિણિદ્ધ, મહઈ ફણિમણિરિણાલિદ્ધ ને નવજલહરતડિલ્સયલ છિ, સે જિણ પાસુ પયઉ વંછિ6. ૨.
પછી નમુત્યુનું સૂત્રથી યે વપરાય સુધી પિજ ૭ થી ૭૨ સુધી કહેવું.
અમારુ ઈચ્છા મુહપત્તિ પડિલેહું? ઈ કહી મહપત્તિ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
પડિલેહી ખમાઈચ્છાપિસહ પારું? યથાશક્તિ, ખમાઇ ઈચ્છા પિસહ પાર્યો, તહુત્તિ, કહી ચરવળા ઉપર જમણો હાથ સ્થાપી એક નવકાર ગણુને આ પ્રમાણે “સાગરચંદો કહે, સાગરચંદે કામે, ચંડડિસે સુંદસ અને જેસિં પિસહપડિયા, અખંડિઆ છવિયતેવિ. ૧ ઘન્ના સલાહણિજા, સુલસા આણંદ કામવા ય; જસ પસંસઈ ભયકં, દદવમાં મહાવીર. ૨
પિસહ વિધિએ લીધે, વિધિએ પાયે, વિધિ કરતાં જે કોઈ અવિધિ હુએ હોય તે સવિ હું મન વચન કાયાએ કરી મિચછામિ દુક્કડં. પિસહના અઢાર દેષમાં જે કાંઈ દેષ લાગે તે સવિહું મન વચન કાયાએ કરી મિચ્છામિ દુકકડું. કહી અમારા ઇચ્છા મુહપત્તિ પડિલેહું? ઈ૭૦ કહી મુહ૦ પડિલેહી ખમા ઈછા સામાયિક પારુ? યથાશક્તિ. ખમારુ ઈચ્છા સામાયિક પાયું, તહત્તિ કહી ચરવળ ઉપર જમણે થાપી એક નવકાર ગણું “સામાઈયવયજુરી. આ પ્રમાણે કહે
સામાઈઅવયજુત્તો, જાવ મણે હેઈ નિવમસંજુરી છિનઈ અસુહં કર્મ, સામાઈય જત્તિયાવાયા. ૧ સામાઈયંમિ કએ, સમણે ઈવ સાવ હવઈ જસ્થા; એએણ કારણેણે બહુ સામાઈએ કુજજા, ૨
અથ ૧ ઉપસર્ગથી જીવતને અંત થતાં પણ જેમની પૌષધ પ્રતિમા (પસહ વ્રત) અખંડિત રહી, તે શ્રાવકેને ધન્ય છે. તેમનાં (ત શ્રાવકોના નામ કહે છે. સાગરચંદ્રકુમાર, કામદેવ,ચન્દ્રાવતંસ રાજા અને સુદર્શન શેઠ.
સુલસા શ્રાવિકા, આનંદ અને કામદેવ શ્રાવક એ ધન્ય છે, લાઘાસ્તુતિ કરવા એગ્ય છે કે જેમના તેવા પ્રકારના દઢવ્રતને ભગવાન મહાવીર સ્વામિ પિતે શ્રીમુખે પ્રશંસે છે,
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
સામાયિક વિધિએ લીધું, વિધિએ પાયું, વિધિ કરતાં જે કાંઈ અવિધિ હુઓ હોય તે સવિહું મન વચન કાયાએ કરી મિચ્છામિ દુક્કડં. દશ મનના, દશ વચનના, બાર કાયાના
એવં બત્રીસ દેષમાંહિ જે દેષ લાગ્યું હોય તે સવિતું મન વચન કાયાએ કરી મિચ્છામિ દુક્કડં.
હવે જેણે રાત્રિ પિસહ કરેલ હોય, તેને સવારે પતિકમણું કરી, 'પડિલેહણ કરી, દેવવંદન કરી, સાય કરી તે પછી ઈરિયાવહિય કરીને, ઉપર કહેલ ચઉક્કસાઈથી
જ્યવીયરાય સુધીનું કહ્યા વિના ત્યાર પછી જે વિધિ લખેલ છે ત્યાંથી ઠેઠ સામાઈયવયજુત્તો, તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં સુધી કહેવું. - રાત્રિ પિસહવાળાએ પડિકમણું કરીને, શક્તિ પ્રમાણે ગુરુભક્તિ કરવી ને સઝાય ધ્યાન કરવું. એક પહોર રાત્રિ ગયા પછી સંથાપિરિસિ ભણાવવી, તે આ રીતે –
999999999999999
સંથારા પિરિસિ વિધિ છે фоооооооо ખમાત્ર ઈચ્છા બહુપહિપુના પિરિસી?
ખમાઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! ઇરિયાવહિય.. પહિમામિ ? ઈ ઈચ્છામિ પડિકમિઉં. ઈરિયાવહિયાએ, વિરાહણાએ, ગમણાગમણે. પાણકમણે બીયક્રમ, હરિયકકમણે એસા ઉસિંગ પણગ દગમટ્ટી મકડા સંતાણું સંકમણે જે મે
૧ સવારની પડિલેહણવિધિ આ પુસ્તકમાં રમે માને છે તે રીતે, ૨ આ પુસ્તકનાં ૩૩મા પાને દેવવંદનવિધિ છે તે રીતે કરવું.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
છવા વિરાહિઆ એગિદિયા બેઇદિયા, તેદિયા, ચઉરિદિયા પંચિંદિયા અભિહયા વત્તિયા લેસિયા સંઘાઈયા સંઘક્રિયા પરિયાવિયા ક્લિામિયા ઉદ્દવિયા ઠાણાઓઠાણું સંકામિયા જીવિયાએ વવવિઆ તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
તસ્સ ઉત્તરીકરણેણું પાયછિત્તકરણેણં વિહીકરણ વિસલ્લીકરણ પાવાણું કમ્માણે નિશ્થાયણઠ્ઠાએ હામિ કાઉસ્સગ્ગ.
અન્નત્ય ઊસસિએણે નીસસિએણું ખાસિએણું છીએણું જભાઈએણે ઉડ્ડએણું વાયનિસર્ગોણુ. ભમલીએ પિત્તમુછાએ, સુહમેહિં અંગસંચાલેહિ સુહમેહિ ખેલસંચાલેહિ' સુહમેહિં દિસિંચાલેહિ, એવભાઈએહિ આગારહિં અભષ્મ અવિરાતિઓ હુજ મે કાઉસ્સગ્ગ, જાવ અરિહંતાણું ભગવંતાણં નમુક્કારેણું ન પારેમિ તાવ કાર્ય ઠાણેણં મેણેણં ઝાણેણં અપાણે સિરામિ.
[એમ કહીને એક લેગસ અથવા ચાર નવકારને કાઉસ્સગ કરી પારીને પ્રગટ લેગસ્સ આ રીતે કહે.]
લેગસ ઉજજેઅગરે, ધમ્મતિયૂયરે જિ અરિહંતે કિન્નઈટ્સ, ચકવીસંપિ કેવલી. ૧ ઉસભામજિ ચ વંદે, સંભવમભિકુંદણું સુમઈ ચ; પઉમuહં સુપાસ, જિણું ચ ચંદwહું વંદ. ૨ સુવિહિં ચ પુષ્કૃદંત, સિઅલસિજર્જસ વાસુપુનાજ ચ; વિમલમણુત ચ જિર્ણ, ધર્મો સંતિ ચ વામિ. ૩ કુથું અરં ચ મલિં, વંદે મુણિસુવર્ય નમિજિર્ણ ચ; વંદામિ રિટ્ટનેમિં, પાસ તહ વદ્ધમાણું ચ. ૪ એવું મને અભિથુઆ, વિદ્યરયમલા પહણુજરમરણું ઉવી સંપિ જિણવરા, તિસ્થયરા મે પસીયતુ, ૫
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
ક્ષિત્તિય ચંદિય મહિઆ, જે એ લોગસ્સ ઉત્તમ સિદ્ધા; આગ બહિલાભ, સમાવિરમુત્તમ દિ. ૬ ચંદેસુ નિમ્મલયર, માઈગ્રેસુ અહિયં પયાસયરા; સાગરવર ગંભીરા, સિદ્ધા સિદ્ધિ મમ દિસંતુ. ૭
ખમા, ઈચ્છાકારેણ સંસિહ ભગવન! બહુપડિપુના પિરિસિ રાઇય સંથારએ ઠાઉં? (ઠાઈસું) ઈચ્છ. પછી ચઉસાય સૂત્ર કહી નમુથુણંથી જયવીયરાય સુધી પેજ ૮૪ તથા પેજ ૭૦–૭૨ માંથી કહેવું. પછી ખમા ઇચ્છા સંથારા વિધિ ભણવા મુહપત્તિ પડિલેહું? ઈચછે. કહી મુહપત્તિ પડિલેહીને આ પ્રમાણે “સથારા પરિસિ' કહેવી (ભણવી.)
૭૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦
સંથારા પિરિસી
www શિયન સમયની પ્રાર્થના અને ભાવના]
નિસીહી, નિશીહિ, નિસહિ, નમો ખમાસમણણું ગેયમાઈણ, મહામુણીશું. નમે અરિહંતાણું. નમે સિદ્ધાણં નમે આયરિયાણું. નમે ઉવઝાયાણું. નમે લોએ સવ્વસાહૂણું, એસો પંચ નમુક્કારે, સવપાવપૂણસ, મંગલાણં ચ સસિં , પઢમં હવઈ મંગલં.
સંથારા પિરિસિને અર્થ) હે ભગવન્! તમે પિતાની ઈચ્છાએ કરીને આદેશ આપે. ઘણી પરિપૂર્ણ એવી પિરિસી થઈ માટે રાત્રિ સંબંધી સંથારા પિરિસી (પ્રત્ય)કરું. ૧ આ પ્રમાણે કહી સંથારે પાથરીને પછી પાપ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
કરેમિ ભંતે ! સામાઈએ સાવજજ જેગં પચ્ચકખામિ જાવ સિહંજુવાસામિ, દુવિહં તિવિહેણું. મહેણું વાયાએ કાણું ન કરેમિ, ન કામિ તસ્મ ભંતે પડિક્કમામિ નિદામિ ગરિહામિ અખ્ખાણું સિરામિ.
ઉપરને પાઠ ત્રણવાર બોલ. વ્યાપારને નિષેધ કરી શ્રી ગૌતમાદિક મુનીશ્વર-જે ક્ષમાશ્રમણ છે, તે પ્રત્યે નમસ્કાર (થાઓ) કરે. પછી કહે-હે જયષ્ઠાર્ય ! તમે મને આજ્ઞા આપે.
પ્રતિરૂપાદિક વગેરે આચાર્યપદના મેટા ગુણે, તે રૂ૫ રત્નોએ કરીને સુશોભિત છે શરીર જેનું એવા હે પરમગુરુ! તમે મને આજ્ઞા આપો. રાત્રિની પ્રથમ પિરિસિ પરિપૂર્ણ થઈ માટે રાત્રિ સંથારાની ઉપર હું બેસું? અર્થાત્ રાત્રિ સંથારે કરવા હું ઈચ્છું છું.
વળી કહે કે-હે ભગવન ! તમે મને સંથારાની આજ્ઞા આપો (પછી ગુરુ આજ્ઞા આપે એટલે) બાહુ એટલે હાથના ઓશીકે કરી ડાબે પાસે કુકડીની પેઠે, આકાશને વિષે પગ પસારી સુવે. એ રીતે ન રહી શકાય તે ભૂમિ પ્રત્યે પ્રમાઈને ત્યાં પણ સ્થાપે. જ્યારે પગ સંકોચ હેય ત્યારે સાથળસંધિને પૂજીને સંકોચે અને જ્યારે પાસું ફેરવવું હેય ત્યારે શરીરને પ્રમાઈને ફેરવે. એ સુવાને પ્રકાર કહ્યો.
હવે જાગવાને પ્રકાર કહે છે-જ્યારે લઘુશંકાદિક માટે ઉઠે ત્યારે બદ્ધવ્યાદિકને ઉપયોગ કરે. ઉપયોગ કરતા પણ નિદ્રા ન જાય તે ઉચ્છવાસ નિઃશ્વાસ પ્રત્યે રૂંધીને નિદ્રા દૂર કરે. નિદ્રા દૂર થાય એટલે
દ્રવ્યથી હું કેણ છું ? સાધુ કે શ્રાવક ક્ષેત્રથી હું ઉપર કે છું કે નીચે કાળથી–રાત્રિ છે કે દિવસ ? ભાવથી–મને લઘુશંકા વગેરેની બાધા છે કે નહિ ? એ પ્રમાણે વિચારવું તે દ્રવ્યાદિક ઉપયોગ કહેવાય.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
અણજાણહ-જિફ્રિજજા, આણુજાણહ પરમગુરુ. ગુરુગુણરયણેહિ મંડિયસરીરા; બહુપઢિપુના પિરિસિ, રાઈઅસંથારએ કામિ. ૧ અણજાણહ સંથારં, બાહુવહાણ વામપાસેણું, કુક્કડિ પાય પસારણ, અતરંત પમજ એ ભૂમિ. ૨ સંકોઈએ સંડાસા, ઉવ તે ય કાપડિલેહા દબ્લાઈ ઉવઓગ, ઊસાસ નિરું ભણા લેએ. • જઈમે હુજ પમાઓ, ઈમરસ્સ દેસિસમાઈ રમણીએ; આહારમુહિદેહં, સવ્વ તિવિહેણ સિરિસં. ૪ ચત્તારિ મંગલં–અરિહંતા મંગલં, સિદ્ધા મંગલં;
સહ મંગલં, કેવલિપનનો ધમ્મ મંગલં. ૫ બહાર નીકળવાના દ્વાર પ્રત્યે જુએ. પછી લઘુશંકાદિક કરી આવીને પાછો ધર્મધ્યાનમાં પ્રવતે. ૨-૩
હવે સૂઈ રહેતા પહેલાં શું કરવું તે કહે છે-આ રાત્રિને વિષે જે મારે આ દેહ સંબંધી પ્રમાદ (મરણ) થાય તે અત્યારથી અશનાદિ ચારે પ્રકારનો આહાર ઉપધિ, શરીર અથવા શરીર સંબંધી ઉપધિ તથા બીજા પણ સર્વને ત્રિવિધ કરી હું સિરાવું છું. ૪
મારે ચાર મંગળિક છે-૧ શ્રી અરિહંત મંગળિક છે, ર સિંહ મંગળિક છે, ૩ સાધુ મંગળિક છે અને કેવળી ભગવંતે પ્રાપ્ય એ શ્રત-ચારિત્રરૂપ ધર્મ તે મંગળિક છે. લેકમાં ચાર (વસ્તુ) ઉત્તમ છે. ૧ શ્રી અરિહંત લોકમાં ઉત્તમ છે, ૨ સિદ્ધ ઉત્તમ છે, ૩ સાધુ ઉત્તમ છે, ૪ શ્રી કેવળીએ પ્રરૂપ્યો ધર્મ તે લોકમાં ઉત્તમ છે. ચાર શરણેને હું અંગીકાર કરું છું. ૧ અરિહંતનું શરણુ અંગીકાર કરું છું. ૨ શ્રી સિદ્ધનું શરણ અંગીકાર કરું છું. ૩ સાધુ મુનિરાજનું શરણ અંગીકાર કરું છું. અને ૪ શ્રી કેવળીએ પ્રરૂપેલા ધર્મનું શરણ અંગીકાર કરું છું. ૫-૬-૭
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચત્તારિ લાગુત્તમા–અરિહતા લાગુત્તમા, સિદ્ધા લાગુત્તમા; સાઠુ લાગુત્તમા, કેવલિપન્નત્તો ધમ્મા લાગુત્તમેા. ૬ ચત્તારિ સરણ· પવજજામિ-અરિહંતે સરણુ' પવજ્જામિ; સિધ્ધે સરણ. પવજ્રજામિ–સાસરણું પવજ્જામિ; કેવલિપન્નત્ત’ ધમ્મ સરણ પવન્જામિ. ૭ પાણાઇવાયમલિય, ચારિ. મેહુણ દવિષ્ણુસુચ્છ...; કાહ' માણું માય, લાભ' પિજ તહા દાસ, કલRs' અભ્ખાણું, પેસુન્ન' રઈઅરઈ સમાઉત્ત', પરપરિવાય. . માયા-માસ. મિચ્છત્તસલ્લ. ચ. વાસિરસુ ઇમાઇ, સુક્ષ્મમગ્ગસંસગ્ગ વિગ્ધભૂઆઇ; ફુગ્ગઈ નિખ ધણાઈ, અઠ્ઠારસ પાવઠાણાઈ. ૧૦
અગાહ' નાસ્થિ મે કોઈ, એવ અઢીણુમણુસે, એગા મે સાસ
નાહમનસ્ય કસ્સઈ; પાણુ-મસાસઈ. ૧૧
અપા,
નાણુ દસસ જુએ;
સેસા મે માહિરાભાવા, સવે સોગલખ્ખણા. ૧૨
૮
સંજોગમૂલા જીવેણુ, પત્તા દુખપર પરા, તન્હા સ`જોગસ ખંધ', સવ્વ તિવિહેણ વાસિરિય’, ૧૩ અરિહ તા મહેદેવા, જાન જીવ' સુસાહૂણેા ગુરુશે.
મોત તત્ત' ઇચ્છ સમ્મત્ત'મએ ગહિય'. ૧૪ (આ ૧૪મી ગાથા કરી કરી ત્રણવાર એલવી.) (પછી હાથ એડી સાત નવકાર ગણીને નીચેની થાય ખમિ ખમાઅિ મઈ ખમિઅ, સવહ જીવનિકાયો; સિદ્ધત સાખ લેાયણુહ, મુજ વઈર ન ભાવ. ૧૫
For Personal and Private Use Only
Jain Educationa International
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧
સર્વે જીવા કન્મવસ, ચઉદહ રાજ ભમંત; તે મે સાવ ખમારિઆ, મુજજવિ તેહ ખમંત. ૧૬ જ જમણ બદ્ધ, જે જ વાણુ ભાસિ પાવે, જ જ કાણ કર્ય, મિચ્છામિ દુક્કડં તસ્સ ૧૭
આ રીતે સંથારા પિરિસિ કહીને પછી સઝાય ધ્યાન કરવું, તે જ્યારે નિદ્રાપીડિત થાય, ત્યારે માત્રુ (પેશાબ) વગેરેની બાધા ટાળીને દિવસે પડિલેહેલી જગ્યાએ સંથારે કરે તે આ રીતે
પ્રથમ જમીન પડિલેહીને કામળી પાથરે તેના ઉપર ઉત્તરપટ (એક પડવાળો ઓછાડ) પાથરે. મુહપત્તિ ચરવળે પડખે મૂકી માતરીયું પહેરી, ડાબે પડખે હાથનું એસી કરીને સૂવે. રાત્રે ચાલવું પડે તે ઉનનાં દંડાસણવતી પડિલેહતાં ચાહવું.
પૌષધવાળાને રાઈ (સવારના) પ્રતિક્રમણનો વિધિ આ રીતે
પાછલી રાત્રે જાગીને નવકાર ગણું ભાવના ભાવે. માત્રાની બાધા હોય તે ટાળી આવીને પછી ઈરિયાવહિય પડિક્કમી, કુસુમિણ દુસુમિણને કાઉસગ્ન કરીને રાઈ પડિકમણું કરે. પડિકકમણું પૂર્ણ થતાં છેલ્લે જે દેવવંદન આવે છે તે પછી નમુત્થણે કહ્યા બાદ ખમાત્ર ઈચ્છા બહુળ સદિસાહું? ઈચ્છ. ખમાત્ર ઇચછા બહુ કરશું? ઈચ્છ. કહી પછી ભગવાનાદિને વાંદીને “અઈજેસુ કહેવું. પછી (સમય થાય એટલે આ પુસ્તકનાં ૨૯ પાને સવારની પડિલેહણની વિધિ છે તે રીતે પડિલેહણ કરી પછી ૩૩ પાને દેવવંદન વિધિ છે તે પ્રમાણે દેવવંદન કરી સાથે કરી પછી દંડાસણ, કુંડી, પાણી, કુંડળ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
વગેરે જાગેલી ચીજો પાછી છૂટા શ્રાવકને ભળાવવી. પછી પિસહ પારવા માટે જે વિધિ ૧૫ માં માને છે તે રીતે પિસહ પાર,
છે મુહપત્તિના ૫૦ બેલ
૧ સૂત્ર, અર્થ, તત્ત્વ કરી સહું (દષ્ટિ પડિલેહણા) ૨ સમક્તિમોહની, મિશ્રમેહની, મિથ્યાત્વમેહની પરિહરુ. 8 કામરાગ, નેહરાગ, દષ્ટિરાગ પરિહરું.
(આ છે બિલ મુહપત્તિ ઊભી નચાવતાં કહેવા).
કસુદેવ, સુગુરુ, સુધર્મ આદરું. ૩ કુદેવ, કુગુરુ, કુધર્મ પરિહરુ. ૩ જ્ઞાન, દર્શન, ચરિત્ર આદરું. ૩ જ્ઞાન વિરાધના, દશન-વિરાધના, ચારિત્ર-વિરાધના પરિહરુ. ૩ મનગુપ્તિ; વચનગુપ્તિ, કાયમુતિ આદરું. ૩ મનદડ, વચનદંડ, કાયદંડ પરિહરું. આ (આ ૨૫ બોલ ડાબા હાથની હથેળીમાં બલવા)
ઉપર કહ્યા તે પચ્ચીસ બેલ મુહપત્તિ પડિલેહવાના છે, અને નીચેના પચ્ચીશ બેલ શરીર પડિલેહવાના છે.
૩ હાસ્ય, રતિ, અતિ-પરિહર્સ, (ડાબી ભૂજા ફરતા) ભય, શેક, દુર્ગચ્છા પરિહરું, (જમણી ભૂજા ફરતા) ૩ કૃષણ-લેશ્યા, નીલ–લેશ્યા, કાપત લેશ્યા પરિહરુ, (મસ્તક) ૩ ઋદ્ધિ-ગોરવ, રસ–ગારવ, સાતા ગોરવ પરિહરું. (મુખ) ૩ માયા–શલ્ય, નિયાણ-શલ્ય, મિથ્યાત્વ–શલ્ય પરિહર (હદય) ૨ ફોષ માન પરિકરું (ડાબી ભૂજા પાછળ) ૨ માયા, લોભ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
પરિહરુ. (જમણી ભૂજા પાછળ) ૩ પૃથ્વીકાય, અષ્કાય, તેલકાયની રક્ષા કરું. (ડાબે પગે) ૩ વાઉકાય, વનસ્પતિકાય, રસકાયની જયણું કરું. (જમણે પગે)
આ પશ્ચીસ' બેલ મનમાં બેલવાના છે. તેને અર્થ પણ સાથે સાથે વિચારવાનો હોય છે. એ કેવી રીતે કહેવા તેની વિશેષ સમજ તેના જાણકાર પાસેથી સમજવી. પિસહમાં ન સેવવા યોગ્ય ૧૮, દોષની સમજ ૧ પિસહમાં વ્રતી વિનાના બીજા શ્રાવકનું લોવેલું પાણી
પીવું. ૨ પિસહ નિમિત્તે સરસ (રસવાળે) આહાર લે. ૩ ઉત્તરપારણાને દિવસે વિવિધ સામગ્રી મેળવવી. ૪ પિસહમાં અથવા પોસહ નિમિત્તે આગલે દિવસે દેહની
શેક્ષા કરવી. પિસહ નિમિત્તે વસ્ત્ર ધવરાવવાં. પિસહ નિમિત્તે આભૂષણ ઘડાવવાં અને પિસહમાં આભૂષણ
પહેરવાં. ૭ પિસહ નિમિત્તે વસ્ત્ર રંગાવવાં. ૮ પિસહમાં શરીર ઉપરથી મેલ ઉતાર.
પિસહમાં રાત્રિના બીજા પ્રહરે સંથારા પિરિસિ ભણ
વીને નિદ્રા લેવી જોઈએ પણ અકાળે સુવું કે નિદ્રા લેવી. ૧૦ પિસહમાં સ્ત્રી સંબંધી સારી કે નઠારી વાતો કરવી. ૧૧ પિસહમાં આહારને સારે કે ખરાબ કહે.
૧ સાથીજી તથા સ્ત્રીઓને માટે સંખ્યામાં ફરક છે,
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨ પસહમાં રાજકથા અથવા યુદ્ધકથા વગેરે કરવી. ૧૭ પિસહમાં દેશકથા કરવી. ૧૪ પિસહમાં લઘુનીતિ, વડીનીતિજ્યાં પરઠવવાં તે જગ્યા
પૂજ્યા–પડિલેહ્યા વિના પરઠવવાં.
કોઈની નિંદા કરવી નહીં. ૧૬ પિસહમાં સિહ ન કર્યો હોય તેવાં-માતા, પિતા, પુત્ર,
ભાઈ સ્ત્રી વગેરે સાથે વાર્તાલાપ કરે. પિસહમાં ચાર સંબંધી વાર્તા કરવી. પિસહમાં સ્ત્રીનાં અંગે પાંગ નિરખીને જેવાં. આ અઢાર દો જરૂર ટાળવા.
પિસહ સંબંધી પાંચ અતિચાર
૧ શય્યા-સંથારાની જગ્યા સારી રીતે દષ્ટિ કરીને ન
જુએ, કદી જુવે તે જેમ તેમ જુએ, તે પહેલે અતિચાર. ૨ શય્યા-સંથારાની જગ્યા રૂડી રીતે પ્રમાજે નહી, પ્રમાજે
તે જેમ તેમ પ્રમાજે, તે બીજે અતિચાર. ૩ લઘુનીતિ, વડીનીતિ પરડવવાની ભૂમિ સારી રીતે ન
જોતાં જેમ તેમ જુવે, તે ત્રીજે અતિચાર. ૪ પિસહશાળાની ભૂમિ તથા લઘુનીતિ, વીનીતિની ભૂમિ
સારી રીતે પ્રમાજે નહીં, તે ચે અતિચાર. પ સિહની ક્રિયા વિધિપૂર્વક સંપૂર્ણ ન કરે, પારણની
ચિંતા કરે, ઘેર જઈને કરવાના સાવઘ કાર્યોનું ચિંતવન - પેશાબ + સાડે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
કરે અને પ્રથમ જણાવેલ ૧૮ દોષ ટાળે નહીં તે પાંચ અતિચાર. આ પાંચ અતિચાર ટાળવા.
સામાયિકના ૩ર દેશ
મનના ૧૦ (૧) શૈલી સમજયા વિના સામાયિક કરે. (૨) સામાયિક કરીને યશકીતિની વાંછા રાખે. (૩) સામાયિકના પસાયથી ધનની વાંચછા કરે. (૪) સામાયિક જ્યોને સર્વ કરે. (૫) લોકનિંદાના ભયથી સામાયિક કરે. (૬) સામાયિક કરીને ધનાદિ પામવાનું નિયાણું કરે. (૭) સામાયિકના ફળને સંદેહ કરે. (૮) કષાયયુક્ત ચિત્તે સામાયિક કરે. (૯) ગુરુનો અથવા સ્થાપનાચાર્યને વિનય ન કરે. (૧૦) ભક્તિભાવપૂર્વક સામાયિક ન કરે.
વચનના ૧૦ (૧) સામાયિકમાં કુવચન બેલે. (૨) ઉપગ વિનાઅવિચાર્યું બેલે. (૩) કેઈન ઉપર બેટું આળ મૂકે. (૪) સામાયિકમાં શાની અપેક્ષા (મર્યાદા) વિન બેલે. (૫) સૂત્રપાઠનાં વચને સંક્ષેપ કરીને બેલે. (૬) સામાયિકમાં બીજા સાથે કલહ કરે. (૭) રાજકધાદિ ચાર વિકથા કરે. (૮) સામાયિકમાં મશ્કરી કરે. (૯) સૂત્રપાઠને ઉચ્ચાર અશુદ્ધ કરે. (૧૦) સૂત્રપાને ઉચ્ચાર ઉતાવળ કરે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
કાયાના ૧૨ (૧) સામાયિકમાં પગ ઉપર પગ ચડાવીને ઊંચે આસને બેસે. (૨) આસન વારંવાર ફેરવે, ચપળતા રાખે. (૩) મૃગની પરે ચારે દિશાએ ચકળવકળ દષ્ટિ ફેરવે. (૪) સામાયિકમાં કાયા વડે કાંઈ સાવદ્ય ક્રિયાની સંજ્ઞા કરે. (૫) થાંભલા વગેરેને આઠીંગણ દઈને બેસે. (૬) સામાયિકમાં વિના કારણ હાથપગ સંકોચે ને પસારે. (૭) સામાયિકમાં આળસ મરડે, કમ્મર વાંકીચૂંકી કર્યા કરે. (૮) આંગળી પ્રમુખના ટાચકા ફેડે. (૯) ખસ વિગેરે વલુરે, ખરજ ખણે. (૧૦) સામાયિકમાં હાથને ટેકે દઈને બેસે, ગળે હાથ દઈને બેસે. (૧૧) બેઠા બેઠા નિદ્રા યે, ઝેક ખાય. (૧૨) ટાઢ (ઠંડી)ના કારણથી આખું શરીર ઢાંકીને બેસે.
આ દોષે સામાયિકમાં તેમજ પિસાહમાં ટાળવાને ઉદ્યમ જરૂર કર.
સામાયકવ્રતના પાંચ અતિચાર - ૧ કાયદુપ્રણિધાન અતિચાર–પિતાના શરીરના હાથપગ પ્રમુખ અવયને અણુપુંજે અણપ્રમાજે હલાવે ચલાવે, લીંતને પીઠ લગાડી બેસે અને નિદ્રા પ્રમુખ કરે તે.
૨ શનદુપ્રણિધાન અંતિચાર-સામાયિકમાં સાવદ્ય વચન બેલે અથવા પદ, અક્ષરાદિ અશુદ્ધ બોલે, સૂત્રની સ્પષ્ટતા માલુમ ન પડે તેમ સૂત્ર ઉચ્ચાર કરે, અર્થની ખબર ન પડે તેમ અતિચપલપણુએ ગડબડથી કહી જાય તે.
૩ મનદુપ્રણિધાન અતિચાર-સામાયિકમાં કુખ્યા
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
પારનું ચિંતન, ક્રોધ, લોભ, દ્રોહ, અભિમાન, ઈર્ષા, અસૂયા પ્રમુખ દેષ સહિત (કાર્યવ્યાસંગાસક્તસંબ્રમચિત સહિત) સામાયિક કરવું તે.
૪ અનવસ્થા દેષ અતિચાર-સામાયિક એ વખતે કરવું જોઈએ તે વખતે કરે નહિ, કરે તે જેમ તેમ કરે, હઠથી પારે, ઉતાવળથી પારે, આદર વિના કરે, સ્વેચ્છાએ કરે તે.
૫ સ્મૃતિવિહીન અતિચાર-સામાયિક લઈને ભૂલી જાય, કિયાદિકમાં બ્રાંતિ પડે, કરેમિ ભંતે સૂત્ર ઉચ્ચાર્યું કે નહિં, પાર્યું કે નહિં, આમ પ્રબલ પ્રમાદના થી વિસ્મૃતિ થાય તે. | સર્વ સાધનાનું મૂલ તે ઉપયે. . જાગ્રતિસ્પષ્ટ યાદગીરી જ છે, તે વિસરી જવાથી સામાયિકના ફલમાં ભારે નુકશાની થાય છે.
સામાયિકનું ફળ અને પિસહનું ફળ
આ રીતે બત્રીસ દેશ, અને પાંચ અતિચાર ટાળીને શુદ્ધ સામાયિકનું વ્યવહાર શુદ્ધિએ જૈન આગમાં બાણું કરડ, ઓગણસાઠ લાખ, પચ્ચીસ હજાર, નવસે પચીસ પલ્યોપમ અને વળી એક પાપમના નવ ભાગ કરીએ તેવા એક ભાગ એટલે ૯૨૫૮૨૫૯૨પણે પાપમનું દેવનું આયુષ્ય આયુષ્યને બંધ સામાયિકની ત્યાગ અવસ્થામાં હેય ને પરિણતિ શુદ્ધ હોય)ને બંધ પડે તે તેટલે બધે. - આ તે વ્યવહારથી શુદ્ધ સામાયિકનું ફળ કહ્યું, પણ નિશ્ચયશુદ્ધ ઉપગથી સામાયિકનું ફલ તે અનંતગણું યાવત સિદ્ધિસ્થાનકે (મેસે) પહોંચાડનારું કહ્યું છે.
'भयन्वे पानन्सा सामायिकमात्रपदसिद्धाः'
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
આગમાં સંભળાય છે કે “સામાયિક એટલા પદ માત્રથી અનંતા સિદ્ધ થયા છે. આવાં અહેરાત્રિ પિસહમાં ત્રીસ સામાયિક થાય, જેથી અહોરાત્રિના (આઠ પ્રહરને) સિહ શુદ્ધ રીતે કરનારને ઉપર લખ્યા ફળથી ત્રીશગણે લાભ મળે છે. માટે મોક્ષાભિલાષી ભવ્ય પ્રાણીઓને આવા ધ્યાનમાં જે આનંદ આવે છે તે બીજે કયાંય નથી આવતું, છતાં જે સામાયિક, પિસાહમાં પણ સાંસારિક પ્રવૃત્તિમાં ચિત્ત રાખે છે, તે મુખમાં નાખેલા ગોળને શૂકીને, ખેળના સ્વાદની ઈચ્છા કરનાર (મૂર્ખ) જે કહેવાય છે, માટે અતિચાર દોષે ટાળીને ઉપગથી આ સામાયિક–પસહવત સેવવા ઉજમાલ રહેવું.
www૭૦૦
। पञ्चख्खाणो
છo.
ચોવિહાર ઉપવાસનું સૂરે ઉગએ અદ્ભુત્તવૃં પચ્ચખાઈ ચઉવિહં પિ આહાર અસણં, પાણું, ખાઇમં, સાઇમં, અન્નત્થણાભેગેણં, સહસાગારેણં, પારિઠ્ઠાવણિયાગારેણં, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિ-વત્તિયાગારેણું સિરે.
તિવિહાર ઉપવાસનું સૂરે ઉગ્ગએ અદ્ભુત્તઠું પચ્ચખાઈ તિવિપિ આહાર આસણું, ખાઇમં, સાઇમં, અન્નત્થણાભોગેણં, સહસાગારેણં, પારિઠ્ઠાવણિયાગારેણં, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિવત્તિયાગારેણું પાણહાર પિરિસિ, સાપરિસિ સૂરે ઉગ્ગએ પુરિમ મુદ્ધિસહિ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
પચ્ચખાઈ અન્નત્થણાભોગેણુ સહસાગારેણું પછન્નકાલેણું, દિસાહેણું, સહુવયણેણં, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિત્તિયાગારેણં, પાણસ્સ લેવેણ વા, અલેવેણ વા અચ્છેણ વા બહુલેણ વા, સસિથેણ વા અસિથેણ વા વોસિરે.
આયંબિલ, નિવિ, એકાસણું તથા
બિયાસણનું પચ્ચખાણ . ઉગએ સૂરે નમુક્કારસહિઅં, પરિસિ, સાપરિસિ, મુઠ્ઠિ. સહિઅં પચ્ચખાઈ ઉગ્ગએ સૂરે ચઉવિલંપિ આહારં, અસણું પાણું ખાઈમ સાઈમં અન્નત્થણાભોગેણં, સહસાગારેણં, મહત્તરાગારેણું સવ્વસમાહિત્તિયાગારેણં, આયંબિલ પચ્ચખાઈ
નિવી વિગઈઓ પચ્ચખાઈ, વિગઈએ પચ્ચખાઈ અન્નWણ ભેગેણં, સહસાગારેણું લેવાલેવેણું ગિહત્યસંસ , ઉખિત્તવિવેગણું પડુચમખિએણં, પારિઠ્ઠાવણિયાગારેણં, મહત્તાગારેણું સવસમાહિત્તિયાગારેણું.
એગાસણું પચ્ચખાઈબિયાસણું પચ્ચખાઈ તિવિડંપિ આહારં, અસણં, ખાઈમં સાઈમં અન્નત્થણભેગેણં, સહસાગારેણં, સાગારિઆગારેણું આઉટણપસારેણં, ગુરુઅદ્ભુઠ્ઠાણું પારિઠ્ઠાવણિયાગારેણં, મહત્તરાગારેણું સવસમાહિવત્તિયાગારેણું.
પાણસ્સ લેવેણ વા, અલેવેણ વા અરણ વા, બહુલેણ વા સસિન્હેણ વા, અસિત્થણ વા સિરે.
સમજ-આમાં જેણે આયંબિલ કરેલ હોય તેણે અત્યં. બિલ પચ્ચખાઈ આવે ત્યારે (બીજાથી અપાતી પ્રતિજ્ઞાના
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
tet
સ્વીકારરૂપે પચ્ચખ્ખામિ ખેલવું તેમજ જેણે નિવિ કરેલ હાય તેણે નિવીવિગઈએ પચ્ચખ્ખાઈ વખતે પચ્ચખ્ખામિ કહેવું અને એકાસણાવાળાએ વિગઇ પચ્ચખ્ખાઈ આવે ત્યારે પચ્ચખ્ખામિ કહેવું. અને સિ' મેલે ત્યારે ‘વાસિરામિ’ ખેલવું. આ લક્ષ ગુરુમહારાજ સહુને સામુદાયિક પચ્ચખાણુ કસવતા હાય ત્યારે રાખવાનું છે.
6
શ્રી પાસહ વ્રતની પૂજા-ઢાળ
દા પડતુ વજાવી અમારીના, ધ્વજ ખાંધે શુભ ધ્યાન; પાસદ્ધ વ્રત અગિયારમે, ધ્વજ પૂજા સુવિધાન. ૧
ઢાળ
પ્રભુપઢિમા પૂજીને પાસડુ કરીધે રે, વાતને વિસારી રે વિકથા ચારની; પ્રાયે સુગતિ સાથે પર્વને દિવસે રે, ધર્મની છાયા રે તરુ સહકારની, શીતળ નહીં છાયા રે આ સંસારની, કૂંડી છે માચા રે મા સ'સારની, કાચની કાયા રે છેવટ છારની, સાચી એક માયા રેજિન અણુગારની || એ માંકણી | એ'શી ભાંગે દેશથકી જે પાસહરે, એકાસણુ કહ્યું રે શ્રી સિદ્ધાંતમે, નિજ ઘર જઈને “જયણા મગળ' ખેલે હૈ, ભાજન મુખ પૂ રે શબ્દ વિના જમે ॥ શીતળ॰ || ફ્॰ || કા॰ || સા॰ ॥ ૨ ॥ સવથી આઠ પહરના ચાવિહાર રે,સચારા નિશિરે કખલ ડાલના; પાંચે પરવી ગૌતમ ગણધર ખેલ્યા રે, લાભના 11 શી॰ || || ફ્॰ ||
પૂરવા આંક ત્રીસગા છે
* સામાયિકના લાભ કરતાં આઠ પહેારના ાસહમાં ત્રીસગણા
લાભ છે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
છે કાગ ! સાચા ૩ ! કાતિક શેઠ પાપે હરિ અવતાર રે, શ્રાવક દશ વીશ વરસે સ્વર્ગે ગયા; પ્રેતકુમાર વિરાધક ભાવને પામ્યા રે, દેવકુમાર વ્રત રે આરાધક થયા છે શી | છે ફૂ૦ કાટ | સારુ છે છે પણ અતિચાર તછ જિનજી વ્રત પાળું રે, તારક+ નામ સાચું છે જે મુજ તારશો; નામ ધરાવે નિયામક જે નાથ રે, ભધિ પાર રે તે ઉતારશે છે શી છે ફૂટ 1 કાટ | સા. પ સુલસાદિક નવ જનને જિનપદ દીધું રે, મેં તે વેળા રે વસિયે વેગળે; શાસન દીઠું ને વળી લાગ્યું મીઠું રે, આશાભર આવ્યું રે સ્વામી એકલે ! શી | કુ| કા ! સારુ | ૬ દાયક નામ ધરાવે તે સુખ આપ રે; સુરતરુની આગે રે શી બહુ માગણ? શ્રી શુભવીર પ્રભુજી મેળે કાળે , દિયંતા દાન છે શાબાશી ઘણું શી | કૂટ | કા• I સા૦ ૭ |
* આનંદાદિ દશા શ્રાવશે. * પાંચ અતિચાર, + તારનાર,
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ છે GOO GOO SOO ooooohoooooose 09099696969696969 สีด้จดีลดี ดี ดี ดี ดี ดี ดี ดี ดี ดี ด้จลลดีดี ดี ดี ดี ดี ดี ดีล สติ GEORDERGARMENT 2 .. 3. હિ6િ666666666%GFqk66666666ākcG ]. 0 0 % 8=0 0 કીતિ પ્રકાશન ધર્મ સાહિત્ય પ્રચાર નવી યોજના આજીવન સભ્યના રૂા. 251] 1. સમરાદિત્ય કેવલિ ચરિત્ર સચિત્ર 15=00 2. વ્રત ધરિએ ગુરૂ સાખ સચિત્ર 16=00 આહત તવ દશન-સચિત્ર 12=00 4. જૈન રામાયણ સચિત્ર 5. જૈન મહાભારત શ્રી ભરતેશ્વર બાહુબલી પ્રતાકારે 15=00 7. ભક્તિ અને મુક્તિ 15=00 8. પર્યુષણ પર્વ માળા પ=૦૦ 9. પુપાવતી રાસ પ્રતાકારે 51=00 10. પુષ્પાવતી રાસ (સચિત્ર પુસ્તકાકારે ) 51=00 11. સૂત્ર ચમત્કાર યાને કથા મજરી 12. જૈન ધર્મનું વિજ્ઞાન 13. ભજનનું અમૃત (રાત્રિભોજન) પ=૦ 0 14. જીવનનું અંતિમ માંગલ્ય (નવી આવૃત્તિ) 15=00 15, પંચામૃત સચિત્ર કથા પ=૦૦ 16. સ્વાધ્યાય સૌરભ 10=00 17. શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય 10=0 0 કીર્તિ પ્રકાશનના હવે પછી જે છપાશે તે બધા પુસ્તકો આજીવન સભ્યને ભેટ મળશે. દીપક આર. ઝવેરી 10/1270, હાથીવાલા દેરાસર સામે, ૧લે માળે, ગોપીપુરા, મેઈન રોડ, સુરત સ્ટોકમાં જુજ નકલે છે. માટે વહેલા તે પહેલે TOGO Gabadfaofઇ666666 મુદ્રક : જે. એન. રાણા, મોહન પ્રિન્ટરી, નવાપુરા નવીસડક સુરત. l lioma Interational For Personal and Private Use Only www.jaimella E