Book Title: Dharm Jain Updesh
Author(s): Dwarkaprasad Jain
Publisher: Mahavir Digambar Jain Mandir Aligarh
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010185/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - saMnA motIlAla mAsTara 4. . "dharmopadeza - (kRpayA vinaya se rakhiye.) lekhaka va prakAzaka : dvArakAprasAda jaina C. K. sabhApati bhI digambara jaina dharma prabhAvanI samA MAHE mA (hAsa) posTamAsTara bharatapura gahara-rAjapUtAnA pataMka milane kA patAH-116 caturbhuja dvArakAprasAda jaina, 20 nirmANa va prabaMdhakoM PAR zrI mahAvIra digambara jaina mandira hAtharasa jilA alIgar3ha yU pI0 ... HATHRAS. :D ALIGARH: 0.P. vikrama saM0 1982, pIra saM0 2452, san 1926 I0 yoo prathamAvRti } { mUlya- dharmapracAra sudarzanalAla jaina ke prabaMdha se, sudarzana presaMhAtharasa meM mudrita ch| Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhanyavAda ! .: isa amUlya pustaka meM dharma sajjano meM nimna prakAra sahAyatA dI hai| unheM koTiza dhanyavAda hai / 21) zrImAna seTha sohanalAla jo jaina Thi0 seTha kanhaiyAjAla jo bholAnAthajI jaina TakamAlo joharoM thAjAra jaipura rAtAnI |" 11) 99 19 12) zrImAna lAlA rAmalAla jI zyolAla jI naM0 1 bonI paTTI. vaDAbAjAra kalakattA | 99 19) zrImAna lAlA manmanalAla jI jaina, kAma ( rAjya bharatapura ) 10) bhI 0 jaina pazcAnaM sulatAnapura posTa cilakAnA jilA sahAranapura mArphata lAlA darzanalAla jaina jamIdAra | 5) zrImAna lAlA pyArelAla 'jo kanhaiyAlAla jI jaina kumAra bilaDiGga kAnapura / 5) bhImAna DAkTara bhAIlAla jo kapUracanda jI, zAha jaina ratnAmRta zrophisa su0 nAra jilA pherA / 4|| ) zrImAna jaina paJcAna mu0 giroDI . jilA hajArIbAga baMgAla mAraphata lAlA uhyAbhAIjI | 5) zrImAna vAlA juhAramala jI sahasamalajI mevADI bAjAra vyAdhara rAjapatAnA / 3) zrImAna bAI sAMkalI bAI jI pUjyaM mAtuzrI zAha valabhAI jo rAyacaMda jaina su0 zrIrAga jilA ahamadAbAda | 40 ) zrImatI. digambara jaina dharma prabhAvanI sabhA sAMbhara leka rAjapUtAnA mA. sabhApati dvArakAprasAda jaina / 5) vyAz2a khAte ke jamA / 51) zrImatI ratanaprabhAdevI aura dAnendra deva, suputrI va suputra dvArakAprasAda jaina CK. hAtharasa / 182) or3a samAja saMgha dvArakAprasAda jaina hAtharasa / Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvItarAgAyanamaH // zrI paramAtmane namaH zrI RSabha - mahAvIra devAyanamaH // ahiMsA paramodharmaH yato dharmaH tato jayaH / dharmAtmAoM ke binA dharma anyatra kahIM nahIM pAyA jA sktaa| bhUmikA uddezya | A prAyaH aisA dekhane meM AtA hai ki kisI 2 nagara meM kucha jaina ti ke bAMdhava va vahine, SaTakarma va dharma mArga ko hama na kara sI 2 bAtoM meM anyathA pravartate hai jisase dharma ke zrAyatanoM para cha mAkSepa va vighna aksara ho jAtA hai aura usake atirikta bhaMDAroM ke darzana taka kaThina ho jAte haiN| svAdhyAya kA to hanA hI kyA? priya sajjanoM ! rUpayA socie ki hamAre zrAcAyoM kitanA parizrama aura karuNA kara kaise 2 /mahAna graMtha race haiN| aura mahata puruSoM ne parizrama va lAkhoM rupayA kharca kara, paripATI lAte Ae haiN| aphasosa ! Aja hamAre bhAI va paMca kahalAMkara na maMdiroM para vizna va usake unnatimeM bAdhA DAlate haiM aura jina gamoM ke darzanaH tarka nahIM karate karate / lekina jINaM kara vinaya karate haiM yA yo kahie ki sadAM ke lie jalAMjali de rahe haiN| se se mahA azubha karmoM kA dhthAthava hotA hai / kyA amUlya jainadharma, zAstra kama nahIM hote haiM ? ina saba bAtoM kA kAraNa socA toya to yahI kaha sakate haiM ki zAstrajJAna nahIM, yA svAdhyAya - vRti mahIyA yayA zakti zramaM zrIra vicAra nahIM, aMyaMtrA AdI vana rahe haiM / . 7 2 - dvitIya hamAre bahuta se jaina bAMdhava jaina dharma yA usake. suloM ko na jAnakara jaina dharma yA jainiyoM kI kisI 2 bAtoM para nidA karate haiM aura jaina sampradAya, unako jaina dharma kA svarUpa batAne meM pramAdI haiM athavA patA nahIM sakate haiM, inhIM kAraNoM se kisI meM sthAna para hamAre ajaina bAMdhava, jainiyoM ke dhArmika kArya ca utsavoM para hueM aura puNya saMcaya na karate hue, vighna kA kAraNa paidA kara dete haiM / hamArA ajaina samAja senamra nivedana hai ki ve jainiyoM se mitratA kara jaina maMdira meM nitya jAveM dhIra jaina dharma se lAbha uThAveM / . A. ..... . 3 - inhIM azubhaH kAraNoM ko dUra karane ke lie, yaha amUlya pustaka prakAzita kI hai tAki 'svAdhyAya pracAra aura dhUma prabhAvanA rA, anta meM mokSa sukha lAbha prApta kareM / . dvArakAprasAda jaina C. K. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. nivedana // priya baMdhuvA / yaha amRtadhArA rUpI dharmApadeza baDe parizrama se prakAza kara Apa sAhayoM ke kara kamaloM meM bheda karatA huuN| pAyA hai ki zrApa dharmaza muMbha maeNda yuddhI para kSamA bhAva rakhate hue jaina ajaina samAja meM dharmonati kreNge| isa pustaka se dharmApa. deza samaya prathama siddhI, videha kSetra ke vidyamAna tIrthaMkaroM aura tIna loka ke hatama zatama caityAlayoM ko namaskAra :kara,.eka. sAmokAra ma~na kI jApa aura nimna maeNna kI 21 bAra jApa dekara' vyAkhyAna zurU karane kI pA kreN| . . ' . OM hrIM zrIM klIM kArti mukha maMdare kuru kuru svAhaH / ' ..2-isako avinaya karane yA rahI meM DAlane se, pApAbhava hogaa| paDhane va nitya samra ko sunAne se, sadA mnggl,hogaa| .. '. 3-yadi avinaya va rahI kA kAraNa ho, to kisI jaina maMdira yA anya bhAI ko dene kI chapA kreN| . . . . -- 4-bhArata meM pratyeka jaina maMdira meM, eka caukI para yaha pustaka hara vakta virAjamAna rahe tAki darzaka par3ha sakase prabaMdha kI maiM prArthanA karatA huuN| . . . . . 5-bhArata ke pratyeka lAibrerI, vAcanAlaya, saMsthA, pAThazAlA, jaina maMdira ityAdi meM yaha pustaka rakho jAne kA meM prastAva karatA huuN| : .. ... . . . . . -yaha pratyeka manuSya vanIko vicAra rahe ki jo tInalokapa, zikhara para, siddha bhagavAna, paramAtmA, Izvara, khudA maujUda haiM tathA videha kSetra meM kevalI bhagavAna, unake zAna meM, hamAre sarva pravAI ke kartavya jhalakate haiN| isa lie hama logoM ko soca vicAra kara zubha aura nyAya pUrvaka kArya karanA ucita hai tAMki burAiyoM se cceN| kahAvata bhI haiM ki bhAI akele meM bhI yadi koI sAkSo nhiiN| hai to Izvara, paramAtmA, khudA, to zAkSI hai vaha to dekhatA hai". .. 7-jo koI, kisI viSaya para musa se patra vyavahAra karanA cAheM, . 'to nimna pate para kara sakate haiN| samAja hitaiSI....... dvArakAprasAda jaina, C.K.. * posTamAsTara bharatapura. zahara--(rAjapUtAnA) . Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddha sUcanA patra | ( pustaka par3hane pahale ThIka kara leveM) zuddha patra naM0 paMkti naM0 : hiMdI 7 azuddha pharmAvaradAra vaphAdAra Executive'. 13 . 15 -25 39 40. rU 49 37 50 33 pUra - 14. 17 11 27 .-25 17 11. .28 11 .24 -26 27 10 .23 -24 ".. Fxecutive Tha - saH havayaha saMkhyAta Structure Enginere kaMvalajJAna bha~dira bholo . cadanAo spaza apana prakRta ke svarU nae saka guNAnavAda' narmala zrara date kAma 'saMsArI ha uSaka qa naya dukhane lagA parya lalate soma - trezaThi se ...maMdira bhIloM vedanAo vaha yaha saMkhyAta Structural Engineer kevalaM jJAna 6 sparza apane + prAkRta ki. 'svarUpa' napuMsaka 'guNAnuvAda nirmala zrIra 'dete kAmAM saMsArI unake ke nagna dekhane : lagAe pUrNa lagate sIma Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patra meM paMkti meM; azuddha .. : zRMda - 54 :... 2 : athA / pranyoM .543 ... dakhakara.. .. dekhakara 54. . 16 :: baDedA ghaDodA 55. ...4. .: apana apane " ..6 dhama dharma - + :.-11 : dhana . . dharma / , '; 1 . Toka Tika .. - ... 12. bhAkarAcArya bhAskarAcArya . 14. 16 . D.PPM 62 : 1 . 64 . ' . 15 . anAda anAdi .. DAkTa DApaTara .. . .jodhapara jodhapura ::: __.. brAhmaNA brAhmaNoM vAle ...vola.. : tAzaMkarI . tIrthakaro" . . kahIM .. . .kA. . ' kI aMtaniSTa - antaniSTa / putrA . patroM .. lakaDI . . .-kar3I2 kopaleM . . . artha .:., 21 masAdhi . samAdhi 14 bhAgakarana sabhajhakA pakhaMDI " pisva . dhama * bhagavAna kI pUjA samajhakA 'pAkhaMDI . vimya dharma. . - dera 5. dara '::rAjA rAjAnI : Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patra naM0. paMkti naM0.. . azuddha 15 . 1 .pamANa . pramANa .. . .. 17.. .. . mujha mujhe - . 26 , - moTakI. .. karnATakI 19. . . . . . . nidana nivedana * kula . . rasa : 1. . isa se. . . 1 .: mAtA pitA / .:: mAtA .. mAtA pitA . detI . dete. . ... hotA hai ityAdi dete haiN| . . cAritra cAritra kA kathana hai una .: anaka ... aneka ' .105 . . . 118.: : .jAma ..... .. .. kathana kathana, . - ajiMka : ... arjikA ... hamArI hapAre ....... parupo. ... .:puruSoM * ... padavA . . . . padavI. "ka, kA; dekho ke, ko, dekho 132... . nAminAtha.. niminAtha 12 :35:.... ahata:. . . . ahaMta : 129 : 4. .. . maraMbhapa : ': naraMbhava ! 2...19: strioM .::.:. striyoM ... R... 22 . . .prAtvA zrAtmA .. . :..:zarAra . . zarIra, .. virItaM. , ... : viparIta.. 28 . . : karanAH .:: : 13 ........ hara gaMja :- ... haragija : 136 . 13..:.:.:..manAsiva ... munAsiva kSaNAzraya kSaNona ye' .. 28. po . : . 'posTa Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-sUcI ?. naM0 1 vipana anukramaNikA patra nambara prAyamA 1-2' : zrImAna mahAmAnya mahodaya vAIsarAya hiMdakA patra 3 4 . , 5 akhila bhArata varSIya di0 jaina mahAsabhA kA mAnanIya patra .. . .. . .6 jaina rAja dharma tathA usakI prAcInatA . 7-2 7 . zrI RSabha nirmANa 76 aGkapramANa saMyaMta maya .. zaGkAoM aura uttara ... . -25 8. deva.svarUpa maya darzana stotra . .. 26-35 9 ... 4 zrAsAdanA dopa / saMsArIkha dukha (moharasa svarUpa). 39-42.. 11 pUjAdi adhikAra va joniyoM ko 4 jAteM '42-43 12. 'kucha jaina jAtiyoM kA itihAsa 4413 - zrI guru kA svarUpa. . . . . .. 49.52. jaina dharma para ajaina vidvAnoM ko sammatiyA~ 53-64 jaina siddhAMta . : . .. 64-65 jaina dharma para zrIna vidvAnoM ko punaH sammatiyA 66.-75 17 "dharma svarUpa : 75-76 16 dIpa mAlikA (divAlI). . 79-80 19 . .dharma parIkSA -... : 20 20. . vratoM kA svarUpa.....:. : .:'. 21 cAra ArAdhanA (zrImAna padmAvati, AdhyApaka zrI , saMhahata pAThazAlA komA rAja bharatapura mata) 26 22 : rAjA madhuko muni avasthA aMta samaya (. bhI . ... - padmapurANa [jaina dAmAyaNa] se udhRta): 20 . Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. . . viSaya anukramaNinna / patra nambara * .23 .. sapta Rpi upadeza / 91-94 24 : . hamArI TIkA ... . 25, svAdhyAya . 96-17 - 26 jinavANI rakSA ..' . 97-99 27 .. kyA jainI nigure haiM.? .91-100 ... svAdhyAya-dharmopadeza 100 - 10 29 . saMyama . . 30.. tapa ... . . 109-111 31. dAna ... 199-213 . .32 . strI samAja se prArthanA 224-229 33 :.. striyoM ke mahAvrata . 126-117 14. ... zrI zikSA - 117-18 ...35 , ' dharma gharacAe~ 119-136 . * nora---1. svAdhyAya zaMkA.). 2. jaina paMcoM ke guNa . vAtsalya zraGga 4 juhAra zabda . J . 5. niroga rahane kA upAya, 6 . hara sthAna para bAcanAlyA 7 . jaina dharma se upakAra ... dharma sAdhama dha upakAra' / dharma zAstra pustakoM kA viSaya / bAda vivAda meM guNa nahIM / digambara saMsthAoM se nivedana[ .. 121 12 chape grantha pustakoM kA vinaya 13.. tIrthaMkaroMke varNa aura unapara ajamoMkI kahAvata 122 14 sAMthie kA artha :. .........:. . . . 123 sidizrI kA arvA .. ... ... 123-124 16 sUtaka prabhAva vicAraH .. .. ..125 ins... Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 . 127 127-128 . naM0 vipaya anukramaNi kA . patra nambara noTa-17 vese ghera ko zAMti nahIM . . 125-126 18 bahu ghoje kA svarUpa : , ke phala .. 127 jaina dharma jyota ke upAya vicArane yogya prazna gRhastha ke kartavya . 12-28 jainiyoM ke cinna paDhane yogya zAstra uddeza 25 "jina" kA zrayaH / nIti vAkya samyaktI ko pahivAna 28 upadeza 130-331 21 jana dharma siddhAMta - ... 131 strI zikSA para muni zrI zAMti sAgara jI mahArAja kA upadeza / 31 arahanta siddha bhagavAna ke mUlaguNa 132-133 32 dIrgha cetAvanI 33 hamArI prArthanA, pArzIvAda .. . , merI bhAvanA va nivedana . . 134-35 35 prAtmA jJAna mAlA " . 135 36 . . bhAI se bhAI ko proti.. . 37 aMtima prArthanA mana ko (OM) meM sthira kroN| Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paathnaa| namaH zrI varddhamAnAya nirddhasa kalilAtmane / sAlokAnAM trilokAnA yadvidyA darpaNAyate // 1 // siddha saMpUrNabhya vyAtha siddhaH kAraNa ghuttamaM / ... prazasta darzana jJAna bAritra pratipAdanaM // 1 // : surendra mukuTA zleSThapAda padma sukesaraH / ..: praNamAmi mahAvIra loka tritaya maMgalaM // 2 // trailokya sakalaM trikAla viparya jhAlokamAlokita . : : sAkSAyena-yathA svayaM karatale rekhAtraya saaliH| . . . . rAgadveza bhayA mayAntaka z2arA lolatva lobhAdayo : ... nAlaM. yatpadaM laGghanAya. sa. mahAdevo mayA banyatteH // 1 // 'artha-jisa prakAra aMguliyoM sahita hallatalaM.kI. tIna rekhA spaSTaM dekhI jAtI haiM, usI prakAra jisane trikAza gocara praloka sahita samasta triloka ko pratyakSatayA iyaM dekhA aura rAga, chapa, bhaya, roga, matyu jerA, lolupattA lomAdikamjora dopa' hai, ke jiMga padako ullaMghana karane kI asamartha haiM, usa"mahAdeva" devoM kA deva-ahaMta vItarAga sarvaca jinedaM paramAtmA ko maiM paMdanA (namaskAra.):karatA . Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 2 ) priya baMdhuvarga - prathama hama apane iSTadeva paramAtmA ko pralI kara namaskAra karate haiM jo hamAre parama maMgala ke kartA hai ho dvitIya - hama zrImAna mahAmAnya samrATa paMcama jArja ( George V Emperor ) ko hArdika dhanyavAda dete haiM ki jinake rAjya meM svataMtratA pUrvaka dharma sAdhana karate haiM tRtIya - rAjA mahArAjAoM ko jaise jaipura, jodhapura, udaipura dhaulapura, gvAliyara, alavara, datiyA, paTayAlA haidarAvAda damana, ToMka, koTA, bUMdI, indora, alIrAjapura, bhAvanagara, barodA, bIkAnera bazAhara, vastara, bhora, vanaganApalle, bharatapura, bhopAla, kocIna, 2 choTA nAgapura sTeTa, cambA, kaccha, kembe, kurga, devAsa 8. Br, devAsa, JBr. darabhaMgA, dhAra, goDAla, hilaTiperA, IDara, jAvarA, jambU, jaisalamera, bhoMda, jaMjIrA, jhAlarApATana, khetarI, kolhApura, kAzamIra, kizanagar3ha, kUMcavihAra, kapUrathalA, khairapura, kAThiyAvAr3a, maisaura, 17 mahala ur3IsA, manIpura, murasAna, nAbhA, pannA, pAlItAnA, puDUha koTTAI, rAjagar3ha, (vyAvarA), rIboM, ratalAma, rAjapIpalA, rAmapura sIkara, sAhapurA, sirohI. sIramUra, sailAnA, 23 zimalA pahAr3I riyAsateM, sAmaMtavAr3I, saMdUra, TrAbhanakora, ttehro| jo samasta 108 vaDe choTe rAjya haiM alAve isake aura bahuta se choTe 2 rAjya ThikAne haiM una sabako hama antaHkaraNa se dhanyavAda dete haiM / ki jinake rAjya meM nyAya pUrvaka dharma sAdhana karate haiM hamAre aise rAjA mahArAjAoM kA zAsana aTala rahe / prakaTa ho ki aisI prArthanA aura bhAvanA hama jainI logoM kI hai aura jo dharma hama loga sAdhana karate haiM usakA chaThA aMza samrATa aura rAjAo ko pahu~catA hai yaha zAstra pramANa hai / zrI di0 jaina dharma prabhAvanI sabhA ke pahale adhivezana para jo zrImAna mahodaya bAIsarAya gavarnara janarala vahAdura ko tAra va prega ke samaya jopatra sabhAkI taraphase bheje gae unake uttara hama yahAM pAThakoM, ke jAnane ke vAste prakAzita karate haiN| dvArakAparazAda jaina : sabhApati zrI di0 jaina dharma prabhAvanI sabhA sA~bhara leka Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Seal of the Viceregal * Lodge, Private Secretary's DELHI Office . .. 7th November 1917 Dear Sir, I am desired to thank you for your loyal message of the 4th november. 1917. . :. Yours. Faithfully ....... (Sd.).B.. L: GAULD. . . _. . . Asst Private Secretary to the Viceroy To: ' THE PRESIDENT :. Digamber Jain Religion Progressive:: . . . . . : Association, SAMBHAR ... (hindI anuvAda) .. prAiveTa sekreTarI ke..... yAIsaraMgala loja daphtara ko muhara. / dehlii| . priya sajjana! 7 nambara san 1917 ...... maiM Apake rAjabhakta tAra tArakhi 4 nombara 1917 ke lie dhanyavAda detA huuN| . . bhApakA pharmAbaradAra (d): :bI ela, gaaldd| " . .. ... ... .. . . bAIsarAya ke . . banAma, sabhApati, di jaina dharma prabhAvanI sabhA sA~bhara / ... ... ....asisTenTa prAiveTa sekreTarI Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JOINT WAR COMMITTEE. Of the order of S:: John's and the Red Cross Seal of SOCIETY. ... MARK Or The st. John Ambulance OUR DAY" RED CROSS | Association. I( 12th December 1917 11 PRESIDENT His Excelley. Tlc Viceroy&Governor General of India ::: Chairman of the General Committec.. His Excellency ilic Commander-1a-Chict Presideat of thc Fxecutive Committee, Her Excelleicy tuc Lady Chelmsfori, C I. Assistant Secretary Captain L C. Sterens. K. P, A. .. SIMBATEL No 263 Hon.'Treasurer Holiorary Secretary. E. J. Buck. IV J. Litster Office of OUR DAI>> Nosth Bank Alliance Bank Simla & Viccroy's Camp Delbi 1. ": 'of Simla. - :: (During Cold Weather ) Dear Sir, ******.877. December29th, 1917. I am desired to thank you very 'much for your Letter of December 12th. 1917. Der Excellency: Lady Chelmsford is much grieved that your district has been visited by plague & hopes for a Speedy Telurn of healthy Conditions among Yon; and at the Same time desires me, to express to you, ler Sincere thanks to the DIGANIBER JAINS for their useful and generous Subscriptions, ......1 am, Yours truly (Sa) . C. Stevens, Captain ::: Assistant Secretary To the Presigent.Digamber Jain Religion Progressive Association. Po. Sambhar-lake Rajputana... Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . . . hindI anuvaad| seMTa josa aura reDakosa sosAiTI ko joinTa bAra kmettii| ., "hamArA dina 12 disambara san 1917" sabhApatiH zrImAna mahodaya vAisarAya aura gavaranara janaralaMhiMda, cearameMna jatarala kameTI zrImAna mahodaya : kamAnDara-ina, cIpha, samApati aikajekyUTibha kameTI- zrImatI mahAvayA leDI cemsaphorDa so aI... ... ... ... ... asisTenTa sekreTarI-kepaTina ela. sI. sTaiminsa.Ara.epha.e. zimalA TelIphona nambara 263.. . ... Anarero Trejara-DavalyU-je-tiTasTara alAinsa bahU zimalA AnarerI sekraTarI- je. bako daphatara hamAre dinakANa northa; ceka zimalA.aura bAisarAya kaimpa, behalI (sarvaRtu meM .. ___# . .. disambara 28 // 1917... priya sajAna . . . . . . .: : meM prApako, Apake patra tA0 12 disambara 1817 .ke. liai . vahuta dhanyavAda detA hai| zrImatI leMDI caimasphorDa ko bahuta raMja huA ki tumhAre jile meM plega : phela gaI. aura. Tammeda. karatI hai ki yaha kaTa jalda nivAraNa ho, aura sAtha hI "digambara jainiyoM ko unake muphIda aura phayyAjI canda ke bAre meM hArdika dhanyavAda detI haiN| . .. .. .. ... . - ApakA diyAmatadAra :: :: - iSD) ela. sI. sTemisaH kepaTina . - asisTenTa sekreTarI : banAma sabhApati zrAdigambara jaina dharma prabhAvanI. sabhA-sAMbharataka Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . // baMde vIrama // dizatu me'bhimatAni sarasvatI. ayi mAnanIyAH suhRdaH dvArikAprasAdajI jaina hAtharasa sabhApati jaina sabhA sAMbharaleka (rAjapUtAnA) akhila bhAratavarSIya digambara jaina-mahAsabhAyAH paMca viMzatitame mahotsabe zrIvIra sambata 2447 caitramAsasya dvitIya satAhe kAnapura ( yU0 pI0 ) naMgare sambhRtAyAM prathama jaina sAhitya pradarzinyAM yacchrImadbhiH paropakAraparAyaNaiH dharma buddhayA aneka prakArANi pustakA dIni samAcAra patrANi ca bitaraNAya dravyANi preSitAni, tatkRte sabahumAna, purassarametatsammAna patra patra bhavatAM zrImatAM sevAyAM samarpyate ! kRtenAnena sAhAyyena suciraM kRtajJatApAzavaddhAH smH| '. hastAkSarANi-. (D) Champat Rai Jain (SD) durgAprasAda 'lakhanaU mahotsavasya sabhApateH pradarzinyAH sabhApateH ....(SD) rAmasarUpa (D) kanhaiyAlAla khAgata samityAH sabhApateH pradarzinyAH maMtriNaH tA05-2-1922 . Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainarAjadharma tathA usakI prAcInatA - *jaina dharmase kSatriya rAjAoM kA kitanA adhika sambandha hai maha maiM saMkSepa se pragaTa karatA hai / jaina dharma ke pravartaka 24 tIrNakara 12 cakravartI, nArAyaNa, pati nArAyaNa aura 1 baldeva ye zaThi zalAkA arthAta padavI dhAraka mahAma puruSa pratyeka kalpakAta meM hote haiM aura ye sava niyamase vIra kSatriya rAjavaMza ke sarvocca kula meM hI janma lete haiN| * yoM to jaina dharma ko cAroM varNa se lekara tirgaca taka svAda anusAra dhAraNa kara sakate haiM, kintu jaina dharma ne vizeSatA kSatriya varSa ko hI dI hai, kyoMki" "jo kama zUrA so dharma zUrA,, arthAt jisameM karma karane kI zakti hai vahI karma kATa sakatA hai aura yaha guNa kSatriyoM meM pradhAnatA se hotA hai, isI se jaina zAstroM meM yatra tatrayora kSatriyoM ke ho guNoM kA kathana bAhulyatA se bharA huA hai, jaina purANoM ko yadi vIra kSatriyoM kA itihAsa kahA jAye to koI atyukti nahIM hogii| bhagavAna apabhadeva prathama tIrthakara ikSAkavaMzI ne nAmirAjA mAtA marudevI ke yahAM sthAna avadhapurI meM janma liyA thA- ina bhagavAna ko koI 2 RSama avatAra bhI kahate haiM, koI 2 vAyA Adama bhI kahate haiM inhoM ne hI prayama karmabhUmi sRSTi kI racanA kI hai, bhagavAna RSabhadeva ne tInoM varNa ke karma batalAte hue kSatriyoM ke prati (zastra). karma . ko pahile sthAna diyA hai, zastra kalA kA pracAra saba se pahile jainiyoM ke ghara se huoM hai / jaina zabda meM hI vIratva bhAva bharA huA hai / jaina dharma ko zaktidhArI AtmA hI bhale.prakAra se dhAraNa kara sakatA hai| Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... jaina itihAsa se pragaTa hai. ki Ajase 2452varSa pUrva 24 tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra svAmI, jinakA dharma cakraabhI taka cala rahA hai vihAra jile ke kuMDalapura nagara ke mAthavaMzI rAjA siddhArtha ke putra the, rAjA siddhArtha kA vivAha siMdhu deza ke mahArAjA ceTaka kI bar3I patrI trizala devI (piyakAriNI) se hubhA'thA, * jina se mahAvIra svAmI kA janma huA / ) . ... ::, rAnI. trizalA devI kI bahina celanA magadha deza kI rAjagRhI nagarI ke rAjA zreNika (: jinakA nAma bhAratIya itihAsoM meM vimvasAra likhA hai ) ko vyAhI gaI thI. usI . samaya meM kaliMga deza ke yAdavavaMzI maz2A. jitazatru the jinako rAjA siddhArtha kI bahina yAnI. mahAvIra svAmI kI vUmA byAhI gaI thii| isa taraha se usa : usa samaya: bhAratavarSa ke bar3e kSatriya rAjA mahArAjA eka na eka sambadha se jaina rAjakuloM meM the| rAjA candragupta jainI mauryavaMzI kSatriya thA yaha taMtriya UpakAriNI.mahAsabhA ne mAnA hai / jaina mitra tA09-1-29 meM rAjasthAna ke prasiddha rAjya kulo meM jaina dharma" nAmaka lekha meM mevAr3a rAjya udayapura, mAravAr3a rAjya jodhapura aura jaisalamera rAja meM jaina dharma ko mAnyatA ke aitihAsika pramANa pragaTa kiye haiN| jaina dharma, rAjAoM ko hI, dharma hai unhoMne ise pragaTa kiyA hai. yaha samaya kA parivartana hai ki. Ajakala jaina dharma ke dhAro kama da STigata hote haiM. RSabhadeva bhagavAnaM kA.sambata 76 praha-pramANa hai, jisase jaina dharma yAnoM jina yAM jana nAma bhagavAna Izvara ke dharma kI prAcInatA pragaTa hotI hai. hama apane pAThakoM ke lAbhArthA: maya-zaGkApa aura uttara ke yahA~ prakAzita karate haiM. (kucha aMza diH janaH aza:7:varSa 12: patra. 17 va 18 vaisAkha vIra saM.2445 mahAsamAdi ke koTA ke adhivezana. prastAva . sAtaveM para samarthAna:) Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vIra ni0 2452 / zrI zreSabha nirvANa saMvat para zaMkAeM aura unakA uttara / ..... li zrImAna paM0 vihArIlAla jaina, sI0TI) .. .bulandanaharI amarohA) .. (di jaina zraGka varSa 20 vA jyeSTha bIra 2443 patra 18): ... vidita ho ki yaha lekha gata mAsaM janavarI ke "jaina pracAraka", : meM. tathA gata 10 janavarI ke jaina pradIpa meM aura gata mAgha mAsa: ke digAra jaina meM prakAzita huA thA jima par3hakara .bahuta se itihAsa premI hamAre bhAiyoM ne apanA hArdika harSa prakaTa kiyA. aura tIna cAra mahAzayoM ne isa sanvata ke viSaya meM kucha zaMkAyeM bhI: kI hai jisa se jJAta hotA hai ki isa lekha ko bahuta se : bhAiyoMne dhyAna pUrvaka bar3I ruci se par3hA hai aura apanI apanI yogya sammati. dene kA kaSTa uThAkara mere utsAha ko bar3hAyA hai aura mujhe AbhArI:: banAyA hai, jisakA dhanyavAda dene ke lie mere pAsa yayocita zava nahIM haiN| ... ...... .... .. kaI bhAiyona jo kucha zaMkAeM prakaTa kI haiM unakA sArAMza nimna likhita do bhAgoM meM vibhakta ho sakatA hai:-....... 2) itane bar3e 76 aGka ke mahAna samvat ko kisa prakAra par3hA jAve java ki ikAI dahAI Adi daza zaGkha taka kula 19 hI... aGka pramANa niyata haiM..... ..... ....... : .::, ......(2) kisa jaina paMtha ke aAdhArapara aura kisa prakAra yaha uparokta zakAoM meM se pahalI zaMkA prakaTa karate hue namna -e , '... bhAra kisa prakAra yaha . sambata, nikAlA gayA hai ....... Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hamAre kucha Arya samAjI bhUtAoM ne tathA kaI anya ajena vidvAnoM ne to apane pUrNa gaNitaza hone kA yahAM taka paricaya diyA: hai ki deza zaMkha se Age ginatI kA honA hI asammatra batalA baiThe hai 4 isa lie pUrNa vidvAna sarva vidyAnidhAma sarvakSa tulya mahAzayAM namratA pUrvaka nivedana hai ki ve gambhIra dRSTi se apane hRdaya meM vicAra, ki kyA gaNanA ko bhI koI hada ho sakatI hai ? isa prakAra vicAra dRSTi se kAma lene para bhale prakAra jJAta hogA ki gaNanA kI koI hada yA sImA nahIM hosakatI to bhI hama sa~sArI manuSyoM ko apanI "AvazyaktAnukUla kucha ko taka gaNanA niyata kaTa lenI par3atI hai| apanI 2 AvazyakatAoM ko dhyAna meM rakha kara haradeza ke vidvAnA, apanI apanI buddhi vA vicArAnusAra aneka prakAra se gaNanA kucha na kucha sthAnAdi mAnakara unakI kalpita saMjJA niyata karalI 'aura N apane 2 zrAvazyakIya sarva kArya uso se nikAla lete udAharaNa ke lie kucha vidvAnoM kI kalpita ikAI dahAI Adi nIce likhI jAtI hai:-- 1) ava phArasI kI ikAI 'dadAI-ikAI, dahAI kaDA, hajAra, dazahajAra, sauhaz2Ara / kevala 6 aka pramANa --, ( 2 ) lIlAvatI kI ikAI dahAI-eka, daza, rAta, sahas ayuta, lakSa, prayuta, koTi, arbuda, abja, kharva, nikharva mahA zrAyuta, zaMku, jaladhi, atyaMja, madhya, parArdhaM / 18 aka pramANa ___ ( 3 ) urdU hindI bhASA ko ikAI dahAI--ikAI, dahAI lakSa, daza lakSa, koTi, daza-koTi, kar3A, daza nIla, padma, darza... / 319 aka mamArI Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) (4.) noM mahAtrI~rAcArya ha gaNita sAra saMgraha kI ikAI duhAI-eka, deza, zana, sahas, daza sahas, lakSa, daza lakSa; koTi, daza koTi, zana koTi, abu de, nyavu da, kharva, mahA kharca . padma, mahApadma, kSoNI. mahA kSoNI, zaGkha, mahA zaGkha, kSitya, mahA kSitva, kSoma, mahA kSobha / 24 aMka pramANa / (5.) aMgrejI bhASA kI ikAI dahAI - ikAI, dahAI, saikar3A, hajAra, daza hajAra, sau hajAra miliyana, daza miliyana, sI- miliyana, hajAra miliyana, daza hajAra miliyana, sau hajAra "miliyana, viliyana, daza viliyana, sau viliyana, hajAra viliyanaH daza hajAra viliyana, sau hajAra viliyana, Triliyana, daza Triliyana, sI Triliyana, haz2Ara Tiliyana, daza haz2Ara Diliyana, sI iMjAra Triliyana / 24 aMka pramANa / yaha ikAI dahAI aise DhaMgale niyata kI gaI hai ki kvADiliyana Adi zabdoM dvArA chaha 2 ma ke uparokta.. rIti se bar3hA kara 24 aka pramANa se Age bhI. aka pramANa baDo sugamatA se kI jA sakatI hai / . 'uparokta udAharaNA ke atirikta aura bhI aneka prakAra kI ikAI dahAI haiM jo aneka vidvAnoM ne aneka prakAra se kalpano 'kI haiM aura jo mAnane vAle jana samUha kI nitya prati ke saba vyavahArika kAryo meM par3ane vAlI AvazyakatAoM ko pUrNa karane. lie kevala paryApta (upayukta) hI nahIM kiMtu paryApta se bhI "adhika hai !.. . * yaha jaina AcArya kRta gaNita-yatha bhAskarAcArya kRta. lIlAvatI" se 300 varSa pUrva kA hai jo artha jo anuvAda sahita " "madrAsa prAMta" sarakAra ko zrAzAnusAra vahIM ke gavana paiThI (sarakArI) yaMtrAlaya meM prakAzita ho cukA hai / "lIlAvatI "meM saMbhavataH adhikatara isI kA anukaraNa hai / zrAja kaza kI hiMdI urdU meM maMcalita ikAI dahAI so aura kisI se na milakara adhikAMza meM isI kI ikAI dahAI se milatI julatI hai / :: : Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . . . . .. -.-:..." . jainasiddhAnta meM yUki tInaloka kA khApa tayA: umaH meM rahane vAle padavya kA varNana itanA adhika vistAra pUrvakA ki jisakA zata sahasAsa bhI isa pRthvI talapara anyatra kahIM nahIM pAyA jAtA isI lie isI siTauta kA gaNita mAMga bhI aura bhAgoM ko samAna bahuta hI ucca koTikA hai| gaNita vidyA ke jo aMka gaNita, bIja gaNita, kSetra gaNita Adi aneka bheda hai una meM se eka aMkagaNita ke jaina gaNAMta meM do mukhya vibhAga haiM pahalA laukika aura dUsarA alau| kika yA lokottara ! ina do meM se pahale ke mAna, unmAna, aba mAna, gaNitamAna, pratimAna, tatpratimAnAdi bheda haiM aura dUsare lokottara ke dravyamAna; kSetramAna, kAlamAna, aura bhAvamAna sa. prakAra bheda haiN| ina cAye bhedoM meM se pahile dravya lokotaramAna ke antaraMgata saMkhyA ke lokottaramAna aura upamAlokottaramAna yaha do upa bheda hai na ina donoM meM se saMkhyA lokottara mAna ke mUlA tIna sthAna arthAt saMkhyAta, asalyAta, aura anaMta hai aura videza 2 sthAna hai| tathA isI saMkhyA lokottaramAnako saMrvadhArA, samadhArAviSamadhArA hatidhArA, atidhArA banadhArA, adhanadhArA, iti mAtrika dhArA, ati mAMtrika bhAga, dhana mAtrika ghArA, ardhana mAtrika dhArA, virUpa vargadhArA, virUpa dhana dhArA, aura dvirUpa dhanAdhana dhAga, yaha 14 dhArA hai| isare upamA lokottara isI prakAra kSetra kAta aura bhAca, lokottara mAna ke aneka :: ... . . ... ... . . . . . . . . . . ., ... . -.. . 11.7 - .. .. .. . ... . .. .. .: . ... .. .. . . . .. ... . . . . . 25 ... ... . .. ha. .. . .. Lin R: . Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. ..ina sabakA savistara varNana udAharaNa Adi sahita jAnanA hoto vRhat dhArA parikamA~" aura "mahAvIra gaNita. sAra saMgraha" Adi jaina gaNina granyo se tathA zrI trilo. kasAra aura zrI gomaTTasArAdi jaina granthoM ke gaNita bhAga se dekheM / yahA~ kevala itanA batAnA ho| abhISTa hai ki itanA bar3A . 76 aMka pramANa saMkhyA, pAlA sambata kisa prakAra par3hA jA sakatA hai| isake par3hane ke lie, kauna sI ikAI dahAI haiM? .. Upara batAyA jA cukA hai ki "laukika gaNita bhAga ke I bhedoM meM eka cauthAmei gaNita mAna, hai / isake antaraMgata / jo ikAI dahAI hai vaha uparokta prakAra 24 aMka pramANa hai| laukika kAryoM meM isa se adhika to kyA itane aze taka ko bhI AvazyaktA kisI ko nahIM pdd'tii| parantu, lokottara gaNita bhAga meM avazya adhika kI AvazyaktA par3atI hai| jisake liMda jainAcAryoM ne uparokta prakAra saMkhyA lokottara mAna meM janya saMkhyAtaM Adi utkRSTa anantAnanta paryanta 21 medoM aura sarvadhArAM Adi 14 dhArAoM meM tathA upamA lokottaramAna meM palya, sAgarAdi dvArA bar3e vistAra ke sAtha AvazyaktAnusAra saba hI kucha samajhA diyA hai| inameM se saMkhyA lokottaramAna ke antaragata nimna likhita ikAI dahAI haiM jisakI sahAyatA se yadi AvazyakatA par3e to hama 76 aMka to kyA saikar3o sahaso aMka taka kI saMkhyA ko baDo sugamatA se par3ha sakate haiN| : ". . . . .... .....- .. -. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . .. :: .eka, daza, chata, sahasa, daza sahasa, lanna, daza vakSa, kori daMza koTi vuda daza arbuda, naI daza kharca, nIlaM, daza nIlA par3A, daza paJca, zaGa, daza zaGkha, mahAzata yahA~ 20 aGga pramANa gintoM hai| isa se Age ekahI, daza ekaho, zata ekaTI, sahasa ekachI, daza sahasU ekahI, aAdi mahA zaGkha ekaTA taka, 20 zraka pramANa 40 aMka taka ekaTI ke sthAna hai| isI prakAra ekahI ke sthAto kI taraha palyaH sAgara aura kalpaH ke bosa vosa sthAna hai jisa se. mahAzaGkha kalpa taka eka eka aGka anukrama se caMr3ha kara 100 aMka pramANa saMkhyA ho jAtI hai| kalya meM Age dukaTTI, trikaSTo; 'cakaThoM, pakaTThI, pakaTo, sakaTI, akaTo, nakaTI, aura dakahI meM se pratyeka ke sau 2 sthAna isa prakAra haiM ki prathamaM ke 100 sthAna vAcaka zabdoM ke prAMgeM pakar3I Adi . ke sadRza, dukahI Adi: moda lagA die jAte haiN| isa prakAra eka .2 sthAna bar3atI huI saMkhyA hajAra 1000) sthAna taka pahuMca jAtI hai| noTa- yahA~ itanA dhyAna meM rakhanA Avazyaka hai ki saMkhyA lokottaramAna ke jo uparokta mUla tIna aura vizeSa 21. bheda haiN| 1 . *2 ko 65. jagaha rakhakara paraspara guNA karane se jo 186744473702551616 saMkhyA 20 aGka pramANa AtI hai| use bhI ekahI kahate haiM / yaha saMkhyA 20 aka pramANa saMsthA ke jaghanya bheda se adhika hai isI lie ikAI dahAI ke hisAya meM / aMka pramANa saMkhyA kA nAma bhI ekaTThI" mAnA gayA hai| . Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14.15. una meM sakhyAta kI gaNanA 150 aMka emANa saMkhyA taka isa se Age asakhdAna ko gitI hai| ""," isa lie 150 aGka arthAt ikAI dahAI ke 150 sthAna sa Age ikAI dahAI sa e gaNanA karane kI cha: dhAvazyakatA hI nahIM. paDato zrIra jo kucha par3atI hai vaha amIna Adi ke jaghanya, madhyama, utkRSTa Adi' anya 18 bhedA se pUrI kara lI jAtI hai| aura yadi kisI ko vizeSa jAnakArI ke lie anAvazyaka hone para "bhI AvazyaktA jAna par3e to uparokta sahasa (100) zraMka taka ikAI dahAI ke sthAna likhe die gae haiN| 473 nAMge bhI utpalyoga, dupalyAMga, tripalyAMga Adi aneka sthAna ikAI dar3AI ke haiM jo niHkAraNa lekha car3ha jAne ke bhaya anAvazyaka samajha kara nahIM likhe gae : paNDita dyAnatarAyajIsta carcA zataka kA padya nasvara 33. aura usakI vyAkhyA dekheM / isa viSaya meM mujhe svayaM bar3I arthAta merI nija sammati meM kevala 150 aka pramANa taka ho sakhyAta kI ginatI nahIM haiM kyoMki jaghanya parItA saMkhyAta sa e eka kama taka sakhyAta kI gaNanA saMzaya hai aura jaghanya parItA sakhyAta bahuta hI bar3I gaNanA kA nAma hai / isa lie vidvAna mahAzaya : paNDita dyogatarAyajI ke uparokta padma ke isa bhAga kA yathArtha artha grAma pramANa sahita prakaTa karane kapA (lekhaka ) Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . .. . .". . ....... P uparokta ikAI yahAI se 76 aka pramANa jo zrI RSama nirvANa sambat 4134526303082031, 7SSEURP KEE, LEEL Teruttinuuttijittut ULLET60452. hai vaha isa prakAra par3hA jA sakatA 4pana, 13 nola, 5.khaMba, 26,prayaM, 30 kori, 30. bAsa, 2 hajAra 'aura ':31 sAgara, 737 zaMkha 48 pa 5. no kharva 41 arva, koTiM, lAkha ra hajAra 999 palyA zakha, pamanIla sarva, 8 arva, 4 kor3a lAkha, hA hajAra aura 999 ekaTI, 999 zekha, 99 pama, 19.nola, 1 kharva, 98 arba 99 koDa, 99 lAkha, 60 hajAra, 52 aba rahIM dUsarI zaMkA ki kisa jaina anya ke AdhAra para aura kisa prakAra yaha samvat nikAlA gayA hai| isa zaMkA ke viSaya meM hamAre kisI 2 jaina bhrAtA ne bar3e A. zcaryajanaka zabdoM meM likhA hai ki kyA sAgaroM ke bhI varSa ho sakate hai? jaise sAgara ke jala kI thAha nahIM aise hI sAgara ke varSoM kI ginatI nahIM sAgara ke varSoM kI ginatI karanA mAno samudra ko culla meM mApa lenA aura ajJAnoM ko bhama meM DAla denA hai| yadi sAgara ke varSoM kI ginatI ho sakatI to baDe ra jainAcAryoM ne kyoM zAstroM meM nahIM likhA tathA eka yojana ( yo sahasa koza:) vyAsa kA aura eka yojana ho gaharA gadAH bhogabhUmi ke sAta dina taka ke seMTa vAlAyoM se khUba bharakara aura sI. sau varSa ke antara se eka Tukar3A nikAlanA batAkara jo eka palya ke varSoM ko gaNanA acAryoM ne batAI hai yA itane cakkara meM DAlAra kisa lie kathana ko itanA bar3hAyA aura apane samayAdi ko khogA? avasabakI meM patya ke varSoM kI ginatI likha dete ityAdi. isake uttara meM zAstra pramANoM dvArA zaMkA dUra karane se pahile yaha nivedana ... -11 Anic.in zakATakara bhamA haraya Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai ki uparokta dhAtau ko dRSTigocara kAle sura hamAre bhAvanA jokucha zakA kareM yaha ThIka hI haiM vAstavameM kAlake bahuta pahe.mAgako. sAgara kA nAma isI lie diyA gayA hai ki vaha sAgara arthAta samudra ke samAna mahAna hai| sAbara ke mahAna kAla ko jisa sAgara (samuMda se usakA jaina granthoM meM dI gaI. haiM yaha sAgara (samudrI bhI koI sAmAnya sAgara hiMda mahAyAga yA pAripAka mahAsAgara zrAdi jaisA choTA sA nahIM kiMtu usakI upamA usalavaNa sana nAmaka mahAsAgara dI gaI hai jo eka sama hA yojana ke vyAsa vAne jambuddhIe ko gidAgirca do bA. mahAporana cor3A aura eka sahapa mahAyojanA balayAkAra hai, yA isake mahatva. ko bhane prakAra samajhane ke lie yo jAna lIjie ki agarejI vicArAnusAra, Aja kAna ko mAnI huI : sArI pRthvI jisameM raziyA, yUrUpa, apharIkA amerikA Adi sarva deza dezAMtaraM zrIra "hiMda mahAsAgara, pAriphaka mahAsAgara, aMTalAMTika mahAsAgara Adi sarva choTe bar3e samudragarmita haiM aisI bar3I lAkhoM karor3oM pazyiyA~ jisa eka ho lavaNa samudra meM samA sakatI haiM / aise vaDe sAgara (samu) le sAgara ke kAMta ko upanA dI gii| aisI avasthA meM hamAre sAtagA kI yaha zaMkA ki sAgara ke. kAla ko vaSoM meM gina lenA aura vaha bhI eka sAgara ko "nahIM, kiMtu kor3A 'koDi sAMgara.. mahAna' kAla ko kevala 76 hI-aMkoM meM gina nA mAno lAgara ko dullU senApa lene ko samAna sarvathA asambhava hai, Adira yAstava meM yathAtha hai| parantu jisa samayaH aise zaMkA karane vAle sAdhugaNa ko yaha jJAta hogA ki itane adhika bar3e "lavaNa samura ke sampUrNa jala ke yadi bahuta se choTe choTe viMdu sarasoM ke dAne ko *eka mahAyojana do, saharU kosa yA lagabhaga sahana maulA kA hotA hai| Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ barAvara kara lie jAyeM to una sarva binduoM ko saMsthA 7 to dUra rahe.47 aMka se bhI adhika na bar3hegI, taba to unako zaMkA mAse sI bAhara nikala kara na jAne kahA~ se kahA~ taka gahuMca jaaygii| aura phira jisa samaya unheM yaha jJAta hogA ki gaNita ke lie gaNitajJa bhI koI pUrNa gaNitajJa nahIM kiMtu sAmAnya hI ke die lavaNa samudra to kyA, usa se lAkhoM karor3oM guNe. bar3e mahAsamA ke.sarasoM se bhI zatAMza sahasrAMza choTe choTe vidhuoM ko ginatI batA denA eka vaisI hI sAdhAraNa sI bAta hai jaise ki kimI dIvAra kI ITa kI ginatI batA denA..hai, taba to nahIM kahA jA sakatA ki unake citta ko udher3a vunaH unake vicAroM ko Trena ko kahA~ se kahAM pahuMcA de| ...... . aba rahI yaha bAta ki yadi sAgara ke kAla kI ginatI varSoM meM nikAla lenA sambhava hotA to bar3e prAcAryoM ne bhI nikAla kara zAstroM meM kyoM na batA do athavA palya ko saMkhyA ko batAne ke lie mahAna gar3hA khodane aura vAlAgra bharane bhAdi kA ADampara kyoM rcaa| isake uttara meM nimna likhita.nivedana hai:- ..... AcAryoM ne to sava kucha nikAla kara zAstroM meM rakha diyA (jaisA ki Age calakara isI lekha se Apako zAMta hogaa| para jaba hama aise granthoM ko dekha par3he aura dhyAna pUrvaka samajhane kA prayatna kareM tava ho to jAneMge / hamAre pavitra aura sampUrNa vidyAmA ke bhaMDAra rUpaM jaina granthoM meM koI bAta kalpita va mana gaDhanta nahIM kiMtu jo kucha hai vaha sarva bAstavika aura yathArya: hai aura hara viSaya ko aisI uttama se uttama rIti se samajhA diyA gayA hai| ki yogya rIti se dhyAna pUrvaka samajhane vAle ko kucha bhI kaThinAI nahIM pdd'tii| palyaM aura sAgarAdi kA hisAba lagA denA to eka vAta hI sAdhAraNa aura choTI so:vAMtaH hai. para jaina. anyoM meM to gaNita-vidyA ke anya vidyAoM yA viSayoM ke samAna.) baGa ho Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttama sAdhanAdi batAkara vipamaM se.vipama aura kaThina se kaThina praznoM aura sUkSmase sakSma vAtoM ko isa uttama aura sugama rItise sAdha kara siddha kara diyA hai ki dekhakara Aja kala ke skUloM ke par3e bar3e 2 gaNitajJa tathA vidvAna mahAzaya dAMtoM tale ugalI dabAkara acambheke samudra meM magna ho jAte haiN|." . : .. ....(2) eka mahAyojana arthAta do hajAra kosa yA lagabhaga cAra -hajAra mIla vyAsaM kA aura itanA hI gaharA gola garga khodakara jo palyakA hisAva samajhAyA gayA hai| usakA eka kAraNa to yaha hai ki palyaM zabdakA artha hI khattI khaliyAna, gar3hA yA gAraM hai| dUsarI mukhya kAraNa yaha hai ki palyake bar3e bhArI kAla kA mahatva bhale prakAra cittapara prakita ho sake / yadi usake varSokI mahAn, saMkhyA ko kevala proM meM likha : diyA jAtA ( jo 47 aMka pramANa hI hai to usake ghara ko mahAna saMkhyA : kA pUrNa aura vAstavika mahatva kadApi cittapara aMkita na hotaa| jaisA kimI RSabha nirvANa samvatko vAstavika aura paNa mahatva ko karanevAloM ke cittapara aMkita nahIM huA jo palyake varSoM kI saMkhyA. se kevala sa~jo guNA bar3A nahIM kintu saMkhoM guNoM se bhI karor3oM guNA bar3A 76 aMkoM meM hai| . . :: ..... udAharaNa ke liye zrI jinavANI ke punaruka akSaroM ko saMkhyA hI ko le lIjiye, jo eka. kama ekahI aryAt 184867 44073708511615 kevala 20 aMka pramANa hai / ina akomeM batA dene se isakA pUrNa mahattva hRdaya para aMkita nahIM hotaa| parantu ina. akSarokI saMkhyAka viSayameM yadi isa prakAra kahA. bAya ki vaha itanI adhika bar3I hai ki agara una sampUrNa adhunarukta akSaroM ko kAMgaja para likhA jAve to unake likhane meM karor3o hAthiyoM ko tolake yarIvara syAhI kharca ho jAyagI aura arko khaDA, hAthiyoMke bajana varAbara kAgaja kharca hogA aura usakI kevala eka prati likhanemeM jaldI se jaldI likhanevAle saikar3oM manuSyoM .... : Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ko bhI: karor3o varSa lage / ( yaha bhI dhyAna rakheM ki akSara bhI koI vibhinna prajJAra kA anoce hoM kintu nai ho, jaise eka loka ko gintI meM 32. sAtakara hamAre suprasiddha atha. pamparANa: sAr3he chaha lAmA (650000) ke karIba hai| taba to zrI jinavANIke akSaroM kI sazaM zivane bar3e aAzcaryajanaka rUpako dhAraNa karake hamAhI pAMkhoM ke sAmane yA upasthita hotA hai / yahAlaka ki hamAre pahubhAtAgarasa kaheMge ki zI jinamANaka akSara saMkhyA se bAhara haiN| unakI ginakara, aMkoM meM batAnA manyoM kI zakSile bAhara haiN| isa udAirase ina lekhaka.. pAThaka mahodaya maha, prakAra ka gae hoge ki dilo bantuko mahAna gaNamAsI zrako dvArA patA nele.. usakA pUrA asalo mahatva cittaparati nahIM hotI. isI liye palya ke boM ko mahAna saMkhyAMkI. isa rupame hArI eSTiko sAmane rakhA gayA hai| ...... isa prakAra upa- zaMkAoM kA thoDAsA uttara de cukane gara patra mUla bAjA rAnole linA jAtA hai jisase mAna hogA ki zrI sapanA liAga saMjAla kile 'jaina prastha prAcAra aura kisa prakAra nikAlA gayA hai aura kaise yaha pUrNanayAM zuddha mora ThIka hai| (1) eka vyavahAra palpake romo ko saMkhyA 41345.26 303.083:3977319921,2200001201:14:000000 arthAta 2 zAka aura 18 zasya hu~kha 4 / praka moraNa hai| zAca pramANa momasArajIko zrImAn pa0 ToDara majaMjI va TIkA koDa prAdhikAra ke prAramsa meM alaukika rAsita (2) zrI gomasAra karmakAIko zrImAna pakSa manoharalAlajo. ta choTI TIkAkI bhUmikA Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) yo tatvArtha sUtratrIko artha prakAzikA TokA adhyAya 3.. sUtra 32 ko pyAlayA:. . .. (4) no tatvArtha sUcajIko sarvArthasiddhi bhApAToMkA, adhyAya . 3, sUtra 27 ko vyAkhyA . .... ... . . (57.zrImAna paM0 dhAnavarAyajohaMta carcAzatakakA pa 33. aura usakI vyAkhyA :: :: : :. . 6)yIharivaMza pusaNaM mApA TIkA kA sarga:: .. (7) mI trilosAraMjIkI:mApA TIkA zrImAna paM ToDaramala jo havakA gaNita bhAga ityAdi dekheN| . ... ... ... .. (2) vyavahAra palya ke romoM kI saMkhyA. ko 100 meM guNA karane se jo sakhyAmApta hogI vaha eka palyApama kAla 'ka varSoM kI saMkhyA hai. jisameM uparokta 27 aGka aura 20 zUnya sarva 47 aMka hai| ...... ...... . . . :...:. ..... .. .. . .. . . zAstra pramANa- uparokta grantha / ... : noTa-jise palya arthAta khattI yA gar3e se upamA do jAya usa.. "palyopama" kahate haiM / isa lie jise hiMdI bhASA pratho meM bahudhA. palyakAla bolA jAtA hai vaha vAstava meM palyorama kAla hai : palya to kevala gar3ha hI kA nAma hai. jisa kAlAdi kI gaNanA.. karane ke lie tIna maidA arthAta vyavahAra palya, uddhAra palya, aura zraddhA palyA meM vibhAjita kiyA gayA hai aura jina se yayA. ghogya sthaloM para kAlAdi.kI bar3I gayAnAnoM meM kAma liyA jAtA hai|.. (3) isa kor3A kor3oM ( 10 karor3a kA karor3a guNA : maryAta eka pApalyopamaH kA eka sAgaropama(jise saMghaNa sAgara Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ... . ... . se ugamA dI gaI hai) hotA.hai | palyopama ke uparokta varSoM ko saMkhyA ko daza koDAkor3I meM guMNA karane se uparokta 27.3 aGka aura 35 zUnyaH sarva 62 aMka ho jAte haiM jo eka sAparopama. kAla ke varSoM kI saMkhyA hai| ..... zAstra pramANa-uparokta gasya / noTa- jahA~ jahA~ var3I bar3I Ayu pAle manuSya yA deva devI Adi kI kevala eka janma samvandhI Ayu kI sthiti batAI, gaI.. vaha saba isI palyApama aura sAgaropama se hai na ki kisI prakAra ke palya yA sAgara se jo ki vAstava meM kAlAdi ke parisa mANe sUcaka nahIM hai.. kiMtu kAlAdi ko mahAna gaNaMno jAnane ke "lie upamA mAtra sahAyaka : 1. zAstra pramANa bhI tattvArthasUtra adhyAya 3, mUlasUtra 6, 29, 38 adhyAya 4 mUlasUtra 28, 29, 33 .39,42, anyAya ma mUlasUtra 14, 17 : ityAdi / ..... ina sUtroM ke TIkAkAroM ne palya aura palpopama tayA sAgara aura sAgaropama ke vAstavika antara para vizeSa dhyAna na dekara palyopama ke sthAna meM palya aura sAgaropama ke sthAna meM sogara likhA hai jo eka prakAra kI azuddhi haiM / (4) eka kalpakAla 20 kor3A kor3I sAgaropama kA hotA, hai jisa ke eka bhAga avasarpaNo kA caturthakAla ( jisa meM vartamAna caubIsI huI.).42. sahana varSa kama eka koDAkoMDI sAgaropamakA hai| isI lie eka sAgaropama ke varSoM kI uparokta saMkhyA ko eka kor3A kor3o meM guNA karane se uparokta 27 aGka aura 49 zUnya kula 76 aMka pramANa saMkhyA eka kokhA koDI sAgaropama :"SEE Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke vanoM ko prApti ho jAtI haiM / isa saMkhyA meM se 42 sAnna varSa: ghaTA dene se jo saMkhyA prApta hogI vaha pUrNa caturtha kAla ke varSoM ko saMkhyA hai jo 76 pramANa ho hai| . . . ......... - . . (5) zrI apama deva. jI mArAz2a ke nirvANa caturya kAlaM ke prArambha meM 3 varSa sAr3he ATha mAna pUrva humA aura zrI. mahAyora jokA nirvANa paJcama kAla ke prArambhase itane hI kAla aryAvarSa * sA mAha pUrva huaa| isa lie prathama tIrya kara ke nirvANa zala se atima tIkara ke nirvANa kAla taka kA aMtara Thoka utanA hI hai jitanA pUrNa cauthA kAla / .......: ...zAna pramANa-zrI panna purANa-parva 20 jahAM cauthe kAla kA 'varSana karate hue 24 to karoM ke aMtarAla kAlakA kathana pUrNa kiyA hai| tathA harivaMzaparANa sarga 60 zloka 4-6, 4, jahAM,24 tIrthakaroM ke aMtarAla kAlAdi ke kathana ko parNa kara ke zrI mahAvIra, svAmI ke gaNadharoM kI Ayu kA kathana hai usa se bhaage|.. . . (6) aba yadi prathama tIyIkara ke nirvANa se aMtima ke nirvANa taka ke aMtarAla kAla arthAta pUrNa caturtha kAla ke varSoM kI. saMkhyA meM zrI vIra ni0 samvat jor3a deM to hamArA abhISTa zrI RSabha nirvANa samvat prApta ho jAyagA jisa ke varSoM ko saMkhA vahI hai jo kaI jaina samAcAra patroM meM prakAzita ho cukI hai| ....... ...noTa-jina mahAzayoM ko yaha bhI jAnanA abhISTa ho ki 'itane.adhika bar3e palya meM bhare gae bhoga bhUmi ke 7. dina taka kI vayavAle meM ke.bAlaka ke bahuta hI choTe choTe romoM yA vAlApoM ko uparokta saMkhyA 45 aMka pramANa kisa prakAra nikAlI gaI hai vaha pUrvokta adhoM ke isI viSaya sambaMdhI kathana ko dhyAna pUrvaka pddh'eN| Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.) zrI arthaprakAzikA tayA zrI gomaTTasArAdi meM saMva.sucha maujUda hai| yadi taba bhI samajha meM na Aye to mujha se. patra vyavahAra ko| tathA kisI prakAra ko zuga uparokta lagna meM ho to vaha bhI prasTa kreN| kisI jaina samAcAra patra dvArA male. prakAra samajhA. dena kA prayatna kiyA jaayegaa| kimvikim| . . : . .... noTa- isa lekha meM yaha batAyA gayA hai ki mahAborAcArya sta gaNitasAra saMgraha meM 24 pramANa ko gitI hai aura isa se adhika kI ginatI nahIM dekhane meM aatii| paraMtu hamane 'digambara jaina varSa ma aka 1 vAra sandhata 2449 meM "kAyasI": nAmaka lekha meM 7 aMka pramANa kI ginatI aura nAma yatAye haiM jo isa prakAra hai:.:..: . . . . . .:: yaha, dayaM, saMyaM, sahana, dahasahanna, lalaM, pahalakhe, koI, : dahakoDa, aMDava, dahazrahavaM, khaDabaM, bahajahara, nijarayaM, dahanikharata sorAjaM, dahasoraja, padama, dahapadama, pAradha, dahapAradhaM, saMkha, daha saMkhe, ratana, . baharatana, 'nakhaGa, dahanakhaDaM; sughaTa, dahasughara, rAma, .dahaMgama, prasaTa, dahaprasaTa, hAra, dahahAra, mana, dahamana, bajara, vada. vaMjaru, sama, iisakaM, sa.ke, dahaleka, asaMkhI, dahabhasaMkha, nolI. dahanIla, pAradahapAra, kA, dahakaMgA, khIra, dahakhIra, pAMca, dahI parakhA, ghala, duhavala / ........ ....... yaha ginatoM ke nAma hamane eka hastalikhita prAcIna pustaka se prakaTa kie the| isa prakAra isa se jyAde ko ginatI ke nAma bhI zAyada kisI aura prAcIna gaMdha meM mila jAnA sambhava hai jisameM ki yaha RSabhanirvANa samvat ke 76 aMka uMgamatA se gine jaaskeN| 45.... saMpAdaka Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. yaha ripama saMvata aMgrejI meM isa prakAra par3hA jAtA hai| armentarer til g 1:(:By Khaani Tal fain). 03177749512) 263030820372 29999999960452] : * B:Sc. (ENG) F. C.I: (BIR) : Mechanical Llectrical Structure Enginee 19 HATHRAS: Dt. * ALIGARH. U. P. Shri Rishabh Jain Year. ". Fourtihusand one hundred, and thirtyfotti dodecallinn, Tive hundrea twentysix thousand, three Fundrei and three monodecallion, eightytwo thousarl and thirtyone'decallion, seven bnndred sevent. yseven thousand four hundred ani ninetyfive nonelliani; one hundred twentyone thousand, mine hundred. Audniueteen nstallion,' nine hundred ninetynine :: thousand,: nine hundred.". and ninetynine neptallion, nine hundred ninetynine thousand, nine hundred and ninetynine hexallion, nire hundred ninetynine thousand, nine hundred and 'ninetypiqe jeptallion,", nine Hundred ninety nine-thousand, nine; hundred and ninetynine guadtillien, wine hundred ninetynine thousand nine huudred and unetynipe trillion, mitte hundred Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ninetyvina jhousand nipe hundred and ninetybine : . billion; nine Hundred ninetynine thousand, nine; hundred and : Minetynine 'million, nine - hundred. sixty thousand; four hundred and fifty two. ... .. :> Shri Mahavir. Jain Vear, Two thousand four : hundred and fiftytwo)... deva svarUpa // maMgalAcaraNam // ... vedo bAnI bhagavatI, vimala jota. jaga mahi / prama tApa jAsauM miTe, mavi saroja piksaahiH|| gautama guru ke pada kamala, hRdaya sarovara Ana / namo namoM nita bhAvasoM, kari aSTrAMga vidhAna / / . miya sajjanoca.bahino! Aja isa bAta ke jAnane kI ati. AvazyakatA hai ki hamAre deva guru kauna haiM aura unakA dharmopadeza kyA hai| isa hetu jo bacana jaise mahAna parvata meM rAI samAna jina AgamA kavidvAnoM dvArA maiMne zravaNa kiyA hai usakA ati saMkSepa kucha yahA~ pragaTa karatA AyA hai ki merI truTiyoM para mArapI Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAva rakho.hue guNa grahaNa kareMge jaisa ha~sa mizrita dUdha-jala meM se dUdha ko pIletA hai aura jala ko chor3a detA hai| hama ko nitya pada karma karane cAhie |yaanii (1)va pUjA (2) guru stavana (3) khAdhyAya (4) zayama (5) capa aura (6) dAna / ina kA pUrA 2varNana jinaM Aga se mAlUma karanA caahie| kucha saMkSepa se bhAge likhatA huuN| ' yaha jIva anAdi kAla se saMsAra ke duHkhoM se kaSTa uThA rahA hai| aura isake sAtha krodha mAna mAyA lobhAdi kaSAyoM kA isa taraha sambandha ho rahA hai jisa taraha ki "tila meM tela isa mAtmA ke guNa kA prakAza karanA, nijaMga aura sambara dvArA, yahI mukhya kartavya hai / jIpa rAsa eka hai jaise Ama zabda eka hai| paraMtu isa kI kismeM kaI kaI prakAra ko haiM jaise bambaI, mAladaI, totAparI ityAdi isI prakAra hara jIva kI AtmA bhinna 2 hai aura zakti gharAvara hai magara vaha zakti karma akSA daba kara prayaka prayaka hai / isa lie pudagala grahaNa mitra 2 hai / jaise-manuSya, deva, ticaMca nArakI ityaadi| . . "sambara kA artha Azrava kA rokanA yAnI karmoM ko na mAne denA aura "nirjarA" kA artha lage hue karmoM ko dUra karanA jaise eka ratnamaI paTiyA~ kUr3e se davI huI hai / usa para kUr3A na girane denA nAma sambara hai aura jo kUr3A par3A huA usako sApha kara denA nAma nirjayA hai| . isI taraha isa jIva kA guNa svabhAvika kevala jJAna hai so sunimitta dvArA pragaTa ho sakatA hai| isa jIva kA gRha mokSa hai karmoM baisa sAra meM bhamaNa kara rahA hai| isa AtmA ko tIna avasthA hotI haiM, yAnI vahirAtma, antarAtma aura paramAtma / ., jisakI mAramA para dravya meM mamatva karatI hai jaise yaha merA yaha terA ityAdi, yAMnI ajJAna avasthA usko bahirAtma kahate haiN| jaba jIva isa avasyA ko chor3a zAnarasa pItA huA nijAnaMda rasa meM bhAtA hai taba isa kI hAlata saMsAriyoM ke nikaTa Azcarya janaka Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (.28' ) . ho jAtI hai aura saMsArI vibhUna priyaM nahIM lagatI hai / yahA~kA ki saMhastha avasthA..ko tyAga detA hai aura apanI prAnmA meM lIna ho jAtA hai / gonI---.. ... ... ... ... . -: "aikA kI nispRha zAMtaH pANipAtroM digmbrH| .. kadAI " saMbhaviSyAmi kanimalanakSamaH . . * . isa pavitra icchA ko apane zuddhAnta:-karaNa meM rakhate hue sAMsArika sukhotpAdaka sArvabhaumika sampatti ko lAta mAra kara nirjana vana meM parvata kI kandarAoM kA AzrayaM liyA karate haiM aura saMsAra mahIruhako nimUla kara svazuddhAtmasvarUpa mokSa nagara kA mArga sarala kiyA karate haiN| . . . ...so aisI avasthA ko. aMtarAtma yA mahAtmA kahate haiN| __ ghora tapoM aura zAma dvArA jaba jIvayAge bar3hatA hai to ghAtigamoha nIya; darzanAvarNIya, jJAnAvarNIya aura aMtarAya ) kamI kA kSaya kara kavalazAna upArjana kara "paramAtama avasthA meM pahuMca jAtA hai| yAnI Izvara paramAtmA, sarvajJa hitopadezaka vItarAga ho jAtA hai| jinako khameva nikSarIya vANI divya dhyAni cAMdanI sI vo. ..karatI hai, jaise khameva jala barasatA hai / unake tIna loka darpaNa bata jJAna meM jhalakatA hai / AyU kama ( aMghAtoya karma ) ke pUrNa hone para siddha ho jAte haiM yAnI tIna loka ke zikhara para jA virAjate haiN| isa jIva kA svabhAva urddha .gamana hai kamI se ruka kara saMsAra meM bhaTakatA hai jaba karmoM ko kSaya kara detA hai. taba isa ko rokane vAlA koI nahIM / AvAgamana miTa gayo isa lie, pudgala rahita ho gae / 'nirajana nirAkAra padagrahaNa ho : gyaa| sArI jIva ina ko sahI nAma se pukAra. kara apanA kama ..rUpI maila dhote haiM / jaile khaTAI dvArA varNa dhoyA jAtA hai| una nAmoM ko ma~na bhI kahate haiM / usa meM acitya zakti hai yAnI God- (goDa) khudrA, paramAtmA, Izvara, sarvana kevala jJAnI, bRhmA, ahaMta, siddha, jineMdra, jima bhagavAna, jina gaMja, botarAga, tIrthakA * syAdi isa taraha vaha hamArA hitakArI hai| unakI dharmopadeza hama Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29) ko mole maurga kA darmAne yAlA hai| unakA mArga. hama bhI prApta kareM sakate haiN| yaha mArga tIna rastA dvArA yAno samyagadarzana, samyagavAna aura samyagacAritra aGgomo meM "Right Belief, Right Knowledge aid Right Conducty aura urda meM yakIna mAkSika, . isma sAdika aura amala sAdika kahane " prApta ho sakatA hai| aisA Izvara.deva, devI kA deva- mahAdeva; paramAtmA khunA goDa 16 doSa rahita honA cAhie |ghe doSa vaha hai. janma Birth, jarA Oldage; . roga . Disease, : maraNa . . Death kSudhA Hunger; tRSNA Thirst, midA Sleep, sveda Sweal, arati.Pain, kheda Restlessness; ciMtA Anxiety, moha 'Delusion, vismaya Wonder,.mada Pride, bhaye Fear, zoka, 'Sorrow,- rAga -Attachment, ..@gha Repulsions : bhAvArtha; saccA: Izvara: vahI hai, joma dveSI, ho na rAgI ho, sadAnanda vItarAgI - ho / vaha saba viSayoM kA tyAgI ho, jo Izvara ho to aisA ho|ttekaa| naM khada-ghaTa ghaTa meM jAtA ho, magara ghaTa.ghaTa kA jJAtA ho / vaha saMtu' upadezaM dAtA ho, jo Izvara ho to aisA.ho... ja karatA ho. na .ratA. ho, nahIM avatAra. ..paratA. ho:| mAratA ho : na bharatA ho, jo Izvara. ho to aisA ho / jhAna ke. nUra se puranUra ho, . jisakA nahIM sAnI / sarAsara nUra nUrAnI, jo. Incara ho to aisA ho // nakrodhI ho na kAmI ho, na duzmana ho na hAmI ho // vaha sAre jagakA svAmI ho, jo Izvara ho to aisA ho // vaha jAte ,pAka ho; duniyAM ke jhagar3oM se mubarrA ho| Alimulagaitra ho. aiva, Izvara ho to - aisA ho / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) ... ".dayAmaya ho zAMtirasa ho; parama * * vairAgyamudrA ho| na.. jAvira ho: na kAhira ho, jo Izvara ho vo aisA ho / 'niraJjana . nidhikArI ho, :, nijAnandarasavihArI ho / saMdA "kalyANakArI hareM, jo IzvaraM ho to aisA ho / '. na jagajaMjAla racatA ho, karama phala kA na dAtA ho / vaha saba bAtoM kA jJAtA ho, jo Izvara hoM to aisA ho / vaha saccidAnandarUpI ho, * jJAnamaya. ziva sarUpI ho / Apa kalyANarUpI ho, jo Izvara ho to aisA ho / / . jisa Izvara ke dhyAna setI bane. Izvara kahai nyAmata / vahIM Izvara hamArA hai, jo Izvara ho to aisA ho // - .. 21 prakAza / 2 varAvara kaa|3 sahAyaka! 4 rahita / 5 saya Age pIche kI chipI huI bAtoM ko jAnane vAlA / 6 julma karane cAlA, anyAyo / 7 krodhI, puSTa, bhanyAyo / puramAtmA ko rahita mirdoSa hai hama saMsArI,karmA sahita dopI hai. hama ko Izvara kI zreSTha bhakti aura guNAnuvAda karanA caahie| jisa bhavana meM unakI yathAvata pratimA virAjamAna kI jAtI hai usako "caityAlaya" kahate haiM Aja kalaM adhikatara jina maMdira yA jaina maMdira bhI kahate haiM / jo bhagavAna paramAtmA ke mArga para calate haiM unako jainI yo bhAvaka kahate haiM / aine sarvatra paramAtmA ke dharmopadeza vANI ko jina . vANo, jinavANI mAtA, sarakhato, zAradA aura putaM kahate haiM / kyoM ki jaise mAtA budahIna bAlaka ko ... saMsArI mArga meM miSTa bacano dvArA prabala yuvA kara detI hai usI. tarahaM yaha jina bANo saMsArI jIvoM ko dharma mArga meM nipuNa kara akSaya pada pilA detI hai| hama bAramyAra aise nirdoSa deva aura jina vANI. ko namaskAra karate haiN| hama ko nityaM aise maMdira meM jAkara ... jineMdra darzana bhakti va pUjA karanA caahie| pUjA kaI prakAra se kI jAtI hai| Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnAmara, darzana pAzadi seM Izvara bhakiA kA eka namUnA mAjuma ho sakA hai bhaktivasa hRdaya bhoja kara romAMca khar3e ho jAtaM hai / jainiyoM ko yaha ma samabhAnA cAhie ki jaina dharma hamAre kula ko docata hai yaha zine dharma jIva mAtra kA dharma hai| jina yA jaina se bhagavAna kA ase hai. ki jinhoMne karma zatro ko jIta liyA hai isa lie usa dharma ko jaina dharma karate haiM / yaha jaina dharma "digambara se maMgA huA hai yAMnI jisa guru ke dizAe~ hI bana ho yAnI ninyAne dharma pakSa rahita bItagagatA lie hue haiN| hamako cAra ranoM kI parIkSA avazya karanI cAhie kyoM ki amakoM hamAre bhadAna mutAbika phala mishegaa| yathAvata pradAna karane vAle kosamyagadRSTI ( True believer) kahate haiM / . ... . . . . . . . . .... . . . . sAMcoM deca. soI jAmeM doSa ko na leza koii| vahIM guru nAke ura kAhU kI na cAha hai| sahI . dharma baddI. jahAM karanA pradhAna kahI / grantha jahAM Adi anta .eka. sau nivAha hai // .. yahI jaga ratna cAra ina ko parakha yAra / : sAMce lehu jhUThe DAra nara bhI ko lAI hai / ' mAnupa viveka vinA pazu kI samAna ginaa| . bAteM yaha ThIka pAta pAranI salAha hai // ....... aura suniyepaMDita bhUdaradAsa jI kA paTa kamopadeza / adha aMdhera Aditya nitya svAdhyAya kaarjjai| . somopama saMsAra sApahara tapa karalijjai // .. .. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ..( 32 ). : jinaghara pUjA nema karo nita maMgala dAyana / .. .. dhuMdha saMjama Adarahu dharaha citra.zrI guru pAyana / .. nija vita saMmAna abhimAna vina sukara supattahi dAna kara ...... yo muni sudharma ghaTa karma bhaja narabho lAho lehu~ nara / / . . . . ' arthAtha pApa rUpI andhere ke dUra karane ko. sUrya ke prakAza samAna jo svAdhyAya so nitya kara / saMsAra ke dukhoM ko dUra karane ko.. candra samAna zItala karane vAlA jo sapa so kara maMgala kI dene vAlI: jo bhagavAna kI pUjA usako nitya. 'karane : kA niyama kara / he buddhimAna ! zrIguru ke caraNoM meM cita dekara saMyama kA grahaNa kara / apanI vitta samAna abhimAna chor3akara. mukha kA karane vAlA supAtra ko dAna de| yaha jo paTa karma zreSTa dharma kahiye jina zAsana meM kahe haiM samako gahaNa kara ke manuSya janma muMphala kara // tuma logoM ko paramAtmA Izvara. jineMdra ke nitya darzana karanA caahie| darzana kaisA hai so "darzana stotra se yahAM pragaTa karate haiN| atha darzana stotrama / darzana devaH devasya darzana pApanAzanam / darzana svarga sopAnaM darzana mokSasAdhanam // 1 // darzanena jinendrANAM sAdhUnAM. bandanena ca / .... na ciraM viSTAta prApaM. chidrahaste. yathodakam // 2 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * cItarAga mukhaM dRSTavA padma rAMga sama prabham // . naika janma kRtaM pApaM. darzanena vinazyati // 3 // darzanaM jina sUryasya saMsAra dhyaantnaashnm| . vodhanaM cittapAsya samastArtha prakAzanam // 4 // darzanaM jinacandrasya saddharmAmRtavarpaNam / janma dAha vinAzAya varddhanaM sukha. vAridheH // 5 // jIvAditattva prati pAda kAya samyakta mukhyASTa guNAzrayAya / mazAMta rupAya digambarAya devAdhidevAya namo jinAya // 6 // cidAnandaikarUpAya jinAya paramAtmane / paramAtma prakAzAya nityaM siddhAtmane namaH // 7 // anyathA zaraNaM nAsti * tvameva zaraNaM mm| . '. tasmAtkAruNya bhAvena rakSa rakSa jinezvara // 8 // nahi trAtA nahi trAtA.nahi trAtA jagattraye / vItarAgAtparo devo na bhUto na bhaviSyati // 9 // jine bhaktijine bhaktiAjane bhaktirdina dine / . sadAme'stu sadAme'stu sadAme'stu bhave bhave / / 1 / / . . jina dharmavinirmuktoM mA bhaveccakravayapi / ... : zAMta citto daridropi jina dhAnuvAsitaH // 11 // : janma janma kRtaM pApaM janma koTi bhirAjitam / . . janma mRtyu jarAtaGka hanyata jinavandanAt / / 12 / / adyAbhavasaphalatA nayanadayasya deva tvadIyacaraNAmbUja vIkSaNena / adyatriloka tilaka mati bhAsate me saMsAra vAridhirayaMculuka madhANamA * * adya me kSAlitaM gAnaM netre ca vimalIkRte / snotAhaM dharmatIrtheSu jinendra tava darzanAt // 14 // ne bhaktiItu sadA vatyapi / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 jaba cintU taba sahasra phala : kor3A kor3i zrananta phala 34. ) lakkhA g2amana kare / jinaMvara diThThe // 15 // taba // iti darzanastotraM sampUrNam // . jina darzana se zracitya lAbha aura phala hai jineMdra bhagadhAna kI mudrA zAMta rUpa padmAsana va khaDagAsana zrAtmalIna hotI hai| zrI mUlAcAra jI graMtha gAthA 502 patra 207 meM varNana hai / * vItarAga jinarAja kA darzana kaThina navIna | tinakA niHphala janma hai le darzana hIna // darzana se kaI prakAra ke lAbha ke, yathAvata bhagavata svarUpa mAluma ho jAtA hai | dekhie prAcIna samaya meM yA ava bhI kahIM. kahIM yA tIrtha kSetroM meM Apane dekhA yA sunA hogA ki jina mudrA " jaina maMdira ke zikhara ke cAroM tarapha zrAlaya meM sthApita kI jAyAM karatI thI yA maujUda hai| yaha aba bhI niyama hai ki jaina maMdira ke cAroM tarapha AlaMya banAye jAte haiN| vaha satra isI vAste ki jaina : dharma jIva mAtra kA dharma hai tAki cAMDAlAdi bhI apanA karayAya kara sake paraMtu Aja kala yaha pracAra baMda sA hotA jAtA haiN|. aise mahA pavitra (caityAlaya ) jina yA jaina maMdira meM snAna kara zuddha vastra pahana pramAda abhimAna rahita vinaya sahita jAnA: caahie| rogI hAtha paira dho vastra badala kara jA sakatA hai paraMtu zarAba pIkara, vaizyA' tathA jo prazaMgAdi zrabhimAna sahita binaya rahita vAlA DIna maMdira meM praveza na kareM kyoM ki aisI hAlatoM se pApa bajra maI ho jAtA hai aura yogya hAlata se jAne meM pApa karma chUTa jAtA hai Apane sunA bhI hogA ki bahuta se hamAre bhIna bhAI + bhI. yoM kahate haiM ki "jaina maMdira meM nahIM jAmAM, cAhe hastI ke nauveM : daba jAnA" so he bhAiyoM yaha kahAvata to Thoka hai magara kisa hAlata meM nahIM jAnA so isakA vicAra upayukta vAkyoM se kara lenA / bUsa TAMta yaha hai ki jaba taka hama dharma kA svarUpa kahate cale jAyeMge, usa vakta taka saba mAnane ko tayyAra hoMge paraMtu '' * jahA~ "jaina dharma" zabda kaha diyA jAve, basa bahuta se eka dama * - Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 35 . ) yakSa pakSaNa kara jAte haiN| isalie yaha kathana yahA~ para itanA khulAsA likhA gayA hai| hama AzA karate haiM ki parihata buddhimAna catura sajjana nipakSa nyAya sahita vicAra kreNge| jaina maMdira meM ayogya hAlatoM aura kubhAtroM se jAnA mane isa vAste kiyA gayA hai ki jisa dharma meM sarvottara pada dene kI zakti hai usake avinaya se ulaTo hAlata hone kI sambhAvanA hai / dekhie zrImAna vIracanda pAra gAMdhI B. A. M. R, A.S.The Jain delegate to the Parliament of Religions;.chicago. U. S. A. (1893 ) jaina philospI meM likhate hai(Page 77) There is a verse. of two lines, the meaning of i the second being connected with the first & these two lines must be interpreted together. So is the Case with this expression. the real fact is that the Brahmins who had been at certain epochs in the history of india inimical to the Jains got hold of the second line only which they interpreted to mean "Even if a persou is goiug to be killed by an elephant he ought not to go into the Jain temple" while if the meaning is taken with the first line, it is this: "when a person has killed an animal, or any living thing or has returned from an immoral house or a visious place, or if he has drank vine, : then be ought not to pollute the Jaia temple even if he is followed by an elephant." jaina maMdira meM hama ko nimna likhita 4 AsAdanA doSa nahIM lagAnA cAhipahara jainI bhAiyoMko yaha kaNThasya karalenAcAhie caityAlaya (jaina maMdira) kI sthApanA vipayaM tathA usakA kitanAbar3A, bhArI mahatva hai so zrI padmapurANa (jaina gamAyaNa ) parva 22 sapta RpiyoM kA upadeza ko zrI guru ke kharUpa kathana ke Age liyA hai,mAtuma krnaa| Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 AsAdanA dopa zrI jina maMdira meM nahIM lgaanaa| nimna likhita 84 zrAsAdanA TAlakara sarvatra sarva hI jaina samAjako jina maMdira tathA jima maMDapameM vartApa karanA yogya hai; viruddha vartAva karanA pApa basyakA kAraNa :1 mandirameM khAMsI kapha sakhAranA nahIM / 2 mala mUtra vAyu usAranA nahIM ! . 3 vamana karanA tathA kuralA karanA nahIM ! 4 aAMkha, nAka, kAnakA maila nikAlanA maha! 5 pasInA tathA zarIra kA maila DAlanA hoN| 6 hAtha pAMva ke nakha tor3anA kATanA nhiiN| 7 phasta khulAnA nahIM cAva paTTI karanA nhiiN| 8 hAtha pAMva zarIra dravAnA nhiiN| 9 tela mardana tathA sugandha atara lagAnA nhiiN| 10 pAMva pasAranA tathA guA. aGgAdi dikhAnA nhiiN| 11 pAMva para pAMva dharanA tathA UTake pAsana baiThanA nahIM / 12 ugalI caTakAnA tathA phor3akI khAla cauTanA nhiiN| . 13 Alasya tor3anA, bhAI, chIMka lenA nhiiN| . . 14 bhItake sahAre vaiThanA tayA khama sahAre vaiunA nhiiN| 15 zayana karanA tathA baiThe huye ghanA nhii| 16 snAna ubaTana tela kaMdhA karanA nhiiN| 17 gamAse paMkhA tathA rUmAlase havA lenA nahIM / 18 lAr3oMmeM Agase tApanA nhiiN| 19 kapar3A dhotI Adi dhonA mukhAnA nhiiN| 20 adhoM agameM khAja khujAnA nhiiN| Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . (37.) 21. dAta maMjana tathA dAMtoMmeM sIMka karanA nhiiN| 22 paTA kursI khATa palaMga para baiThanA nhiiN| 23 gaddI takiyA lagAke baiThanA nahIM / 24 UMca zrAsana baiThake zAstra vAcanA nahIM / 25 camara, kSatraM apane Upara karAMnA nahIM / 26 zastra vAMdhake kamara bAMdhake AnA nhiiN| 27 gharase koI savArI pai vaiThaka AnA nhiiN| 28 jUtA, khaDAUM mojA tathA unake vastra pahanake AnA nahIM / . 29 naGge sira maMdirameM baiThanA nhiiN| 30 zRgAra vilepana tilakAdi karanA nhiiN| 31 darpaNa mukha dekhanA keza tilaka saMvAranA nhiiN| 32 DADhI mUoNpara tAva denA nhiiN| 33 hajAmata.tathA kezaloca karanA nhiiN| . 34 pAna, tamAkhU, bIDI vagairaha khAnA nhiiN| . .35 khAdha ilAyacI; loMga supArI Adi.khAnAM nhiiN| / 36 bhAMga mAjUmakA tazA kara maMdirameM AnA nahIM ... 37 phUlokI mAlAH kalaMgI hAra paharake AnA nhiiN| 38 pagaDI sAphA maMdirase baiThake vAMdhanA nhiiN.| . . . . 39: bhojana pAna maMdira meM karanA karAnA nhiiN| 4. auSadhaH cUrNa golI Adi maMdirameM khAnA nhiiN| . 11: rAtriko pUjana tathA phalAdi caDhAnA nahIM / .. 42 jalakela holI' maMdira meM khelanA nhiiN| . .43 vyAha sagAI : nega. kArajakI carcA karanA nahIM / 44.sage sambadhI miMtrAdika sUM milanI bheTa lenI denI nahIM / 45 kuTumba muzrUpA Ava Adara- karanA nahIM / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 jahAra . mujarA, vaMdagI, rAma rAma, karanA nhiiN| . .47 rAjA tathA seTha kisIkA :sanmAna karanA karAnA nhiiN| 48 virAdarI sambaMdhI paMcAyata maMdirameM karanA nahIM / 49 lar3AI jhagar3A. simbAda kleza' karanA nhiiN| 50 gAlI bhaMDa vacana kaTuka vacana kahanA nahIM / . . . 51 jhUTha hita sAvadha apriya vacana kahanA nhiiN| .. 52 lAThI muSThi zastra prahAra karanA nhiiN| 53 hAMsI ThaThA masakarI cheDachADa karanA nhiiN| 54 ronA visUranA hicakI lenA karanA nhiiN| . 55 strI kathA tathA kAmabhogakI vArtA karanA nhiiN| 56 caupaDa zataraMja gaMjafA maMdirameM khelanA nhiiN| . . 57 rAjAdikake bhayaMsU maMdi meM chupanA nahIM / 58 grahakArya laukika kAryakI vArtA karanI nhiiN| . 59 dhana upArjanake vyApArakI vArtA karanI nhiiN| 60 baidyaka jyotiSa nAhI Adi maMdira meM dekhanA nhiiN| 61 duSTa saGkalapa vikalpa maMdirameM karanA nhiiN| 62 paccAsa prakArako vikathA karanI nhiiN| . 63 dena lena Adi kAryakI saugaMdha khAnA nahIM / 64.camaDA hADa dAMta sIra saGkha kauDI nakha lAnA nahIM sathA. sIpa haMDIke baTana lagAkara tathA makhamala sarja ke vastra pahana yA duzAlAloI proDakara va phelTakepa(TopI pahana pAnA nahIM / 65 harita phalaphUla saMcita vastu maMdirameM lAnA nahIM / . 16 udhArakA. lena dena kisIse karanA nhiiN| . . . 67 risavaMta ghUsa. baigaraha lenA denA nahIM . 38 ratna rUpayA bastrAdi koI cIja maMdira meM parakhanA nahIM / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : (36) .69 gharakA dravya tathA koI vastu maMdira meM rakhanA nahIM 70 car3hA dravya maMdira ke maiMDAra meM rakhanA nhiiN| 71 nirmAlya dravyaM maMdira kA mola lenA nahIM / '72 koI cIz2a kA bhAga hissA karanA nhiiN| 73 jUvA hoDa vagairaha maiMdira meM karanA nahIM / 74 vaizyA nAca maeNDaI rAsa maMdira meM karanA nahIM / 75 kasarata tathA naTakalA ma~dira meM karanA nahIM / 76 anavolate vAlaka ko maiMdira meM lAnA khilAnA nhiiN| * 77 zuka, mainA, bulavula Adi pakSI pAlanA nahIM / 78 darajI kA va kataravAte kA kAma karanA nahIM / 79 gahanA-AmaraNa, sunAra se ma~dira meM gaDhAnA nahIM / 80 sivAya digambara jaina graMthoM ke aura graMtha likhanA likhAnA : nhiiN| . . . . 81 vikAra upajAne cAle. citrAma likhanA nhiiN| ghara pazu, gAya, bhaiMsa, pakSI, suvAdi vAMdhanA nhiiN| .83 pApaDa magauDI dAla dhonA mukhAnA nhiiN| . .84 abhimAna sahita, vinaya rahita bhaidira meM praveza karanA ....... nhiiN| - . isa saMsAra meM moha vasa pApa kiyA karate hue anAdi se bhUmaNa kara rahe hai| saMsAra meM kitanA mukha dukha hai so nimna . prakAra jaannaa| saMsAra rUpI vRkSa (moharasa svarUpa) .. .isa. 'moharasa svarUpa' kA paricaya bhI amitagati ta dharma parIkSA prantha meM isa prakAra batAyA hai:. eka bhavya puruSa ne avadhidvAnI jinamati nAmaka munimahAyajJa ko namaskAra kara ke vinaya sahita pUchA ki he bhagavan ! isa prasAra Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __( 40 ' saMsAra meM phirate hue jIvoM ko mukha to kitanA hai aura duHkha kitanA hai so. vRpA karake mujhe kahie / yaha prazna sunakara munirAjane kahA ki he bhadra ! saMsAra ke sukha dumna ko vibhAga kara kahanA bar3A kaThina hai, tathApi eka dRSTAMta ke dvApa kiMcimAtra kahA jAtA hai, kyoMki TAMta vinA alpa jIvoM kI samajha meM nahiM AtA so dhyAna dekara suna / . aneka jIvoM kara bhare hue isa saMsAra rUpI vana ke samAna eka mahAvana meM daivayoga se koI pathika (rastAgIra) praveza karatA hucaa| so usa vana meM yamarAja kI samAna sUDa.ko UMcI kie hue krodhAyamAna bahuta bar3e bhayaGkara hAthI ko apane sanmukhaM AtA huA dekhaa| usa hAthI ne usa pathika ko solo ke mArga se apane Age kara liyA aura usake Age Age bhAgatA huA yaha pathika pahileM nahIM dekhA aise eka zAndhakUpa meM gira pdd'aa| jisa makAra naraka meM nArakI dharma kA avalambana karake rahatA hai, usI prakAra.vaha bhayabhIta pathika usa kUpa meM giratA giratA sarasva kahie sera kI jar3a ko athavA bar3a kI jar3a ko pakar3a kara laTakatA huA tiSThA / so hAthI ke bhaya se bhayabhIta ho nIce ko dekhatA hai to usa kUpa meM yamarAja ke daNDa ke samAna par3A huA bahuta bar3A eka ajagara dekhA / phira kyA dekhA ki usa sarasva ko jar3a ko eka khata aura kAlA do mUse nirantara kATa rahe haiM jaise zuklapakSa aura maSNa pakSa manuSya kI Ayu ko kATate haiN| isa ke sivAya usa kUpa meM cAra kayAya ke samAna cata lamce 2 ati bhayAnaka calate phirate cAroM dizAoM meM cAra sarpa dekhe| usI samaya usa hAthI ne krodhita hokara saMyama ko asaMyama kI taraha kUpa ke tarapara khar3e hue vRta ko pakar3akara z2ora se hilAyA so usake hilane se usa para jo madhumakkhiyoM kA chattA thA usamese * samasta makkhiye nizala kara duHsaha bedanAoM ke samAna usa pathika ke zarIra para cipaTa gaI / taba vaha pathika cAroM tarapha marmabhedI pIr3A dene vAlI una maMdhu bhakkhiyoM se ghirA huA atizaya du:khita ho Upari ko dekhane lagA / so kSa kI tarapha sukha ko uThAkara dekhate hI usa ke hoToM para bahuta choTA eka madhukA viMdu pApar3A / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . Che.. '. . . . . . ..' . . . kobAdhA se bhI adhika vApIko kura bhI duHkha na samajha usa madhuyidu ke svAda ko letA huA bhayo ko mahA mukhI mAnane lagA / : : - isa kAraNa vaha adhama pathika una samasta duHkho ko bhUlakara usa madhu karaNa ke svAda meM hI Azakta ho phira madhuvidya meM par3ane kI pramilAyA karatA huA saTakatA rhaa| so hai bhAI ! usa samaya pathika ke jitanA sukhaM duHkha hai utanA hI sukha duHkha mahAkaSToM kI khAni rUpa isa saMsAra rUpI ghara meM isa jIva ke hai|... so jineMdra bhagavAna ne kahA hai ki vaha vana to pApa hai, vaha pathika hai so jIva hai| hastI haiM so mRtyuH (yamarAja) kI samAna hai| vaha saratamya hai so jIva kI Ayu (umara) hai aura mannA hai. so saMsAra hai / ajagara hai so naraka hai sveta. syAma do. sUpaka hai. sau.zuklA aura kRSNA do pakSa haiM, jo umara ko ghaTA rahe haiM / aura cAra sarpa hai so kAdha mAna mAyA lobha ye cAra kaMpAya haiM / tayAM madhumakSikA hai so zarIra ke roga haiN| madhU ke biMdu kA jo khAda haiM. so idriya janita sukha (-sukhAbhAsa mAtra) haiN| isa prakAra saMsAra meM sukha duHkha kA vibhAga hai| vAsta meM isa saMsAra meM bhUmaNa karate. hue jIvoM ke supta kuHkha kA bibhAga kiyA jAya to meruparvata kI barAbara to duHkha hai aura sarasoM kI varAvara sukha hai| isa kAraNa yoga karane meM hI nirantara ujhama jharanA caahie| . :::.'.. ... .... . ... . ... . .. Fr. .: :.C Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( : 42 : ) pUjAdi adhikAra hama ko nitya bhagavAna kI pUjAdi karanI caahie| kisI 2 sthAna para kisI nijI kAraNa se koI 2 bhAI yA bahina dveSa yA ajJAnatA ke kAraNa, kisI kisI bhAI yA jAti ko prakSAla pUjA se mane karate haiM jisa se jAdA dveSa buDho phela kara dharmaH AyatanoM para AkSepa hone lagatA hai so aise bhAiyoM se hamArA namaH nivedana hai ki aisI buddhi se nirantara pApa baMdha hotA hai| aura kisI zAstra meM kisI ko niSedha nahIM likhA hai sivAya aGgahIna: ityAdi / parantu saba ko jineMdra ko pUjA prakSAla kA utsAha diyAhai lekina zAtrokta rIti se honA ucita hai puruSa to sarvathA kara sakate haiM yahAM yaha aura prakAza karate haiM ki "khI samAja bhI pUjA { kara sakatI hai | dekhie paNDita bhUdaradAsa jI hRta "caracA samA dhAna pratha" caracA 81 pRSTha: 90 paMkti 6 . ( 1 ) sulocanA putrI rAjA akampana ne aSTAnhika pUjAkarI mahApurANa mainA sundarI ne bhopAla ke gaMdodaka lagAyA / agara, "abhiSeka pUjA nahI kI to zarIra ke lie itanA gaMdodaka kahA~. se laaii| ma -(1) ajanA devI ke bhavAMtara meM kanakodarI paTTarANI zrI kaNTha rAjA aruNanagara meM pratimA kI sthApanA kara pajA karI / eka dina kanakodarI ne dUsarI rAnI lakSmImatI kI pratimA maMdira se bAhara rakkhI so saMyama zrInAma arjikA ke upadeza sa maMdira meM vApisa leM jAkara pUjA kI / usa abhinaya se ajanA: kA isa jagma meM pavana jaya pati se viyoga huA (dekho. padmapurANA yAnI jaina rAmAyaNa meM ) - (4) vartamAna meM zravikAbhrama bambaI ke caityAlaya meM vahA~ kI striyAM pUjAdi karatI haiN| Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... pUjA vinA zramiSeka hotA nahIM yaha niyama hai-sI ke sparza se doSa hotA to sAdhu mahAmuni strI ke hAtha kA bhojana jyoM lene tisa se uttama pativratA guNavatI loyoM ko pUjA kA nidha nhiiN| aura zAna meM kahI nipeya bhI nahIM kiyA hai| gaTa ho ki zAloM meM jainiyoM ko "mahAjana yAmI barDa puruSa yAMnI kSatrIya tathA dhRhma ke jAnane vAloM ko brAhmaNa batalAyA. hai| zrI aSamadeva. jo ikSAkavaMzI the aura unhoMne hI karma bhUmi kI racanA ko / pAThakoM ke jAnArtha jainiyoM ko caurAsI bAta prakAza .. . karate haiN| yaha sarva jineMdra pUjA prakSAla kara sakate haiN| . ... jainiyoM kI caurAsI jaate| ... .1 khaMDelavAla : 22 meratavAla : 43 kaMThanera. 64 mADAhAr3a 2ausazala : 22.saMhalabAla: .44 lavaMcU,.: . 65 caturtha . . . . 3dasoga 24 sarahiyA ..."45 dhAraka . 66vAyaDI : 4 vaghelavAla '.24 padmAvatI pogvAla46 vAjama 67 sanepAla * .. :5puzakaravAla 26soraThIyA poravAla golArAra . 68. paMcama / ....... ............... (gotAlAra) . . .:. jaisavAla...27 bhaTanAgira gArI. kuravAta. siroMvAla 28 jambUsaMgara 39 zrIgoha 7 kolApurI karaiyA : 29 DeDha.(DeDa) . . khaDAyata jodhApura : .. .. :: ... .... ... . . . . . (prajodhyApurava) . : 9apavAla::....30 grahapatIyA ...51 lAiharodara 72 goDha .. 10 pallovAla nArAyana(nArAyanA)para golasiMhAra 73 bhaTherA' . 19 gunAvAla . 32 zaDavarDa: 53.narasiMhapurA,74,jIyAdAmA 22. rAyakavAla:33:harasorA. . . .54nAgUdaha(nAga 75 vAcana :. draha yA nAgadA), . 11 bhacItavAla 34 dUsara.(hUsare) 55 hUmaDa hu~vaMDa) 76 garaiyA . 14 karavAla... 35.aDhasapta : . 56 vadhanorA: 7 ghAyaDA . ":15 kAnasIyA 36 aruparavAlaM . . pUDa kApaDa ... sAMvor3A ...16 varaiyA 37 golAerava... * guruvAla . 79-zrImAla 17 dosAvAla 3 mITa , . 59 anodarA: 80-vaisa . 18.ma~galavAla :39 zaMTherA : 60 nAgarIyA . 1 . jalaharA 119.poravAla 40 zrImAlI . 31-nIvA . ....ramabhUkarA "20 sUrIvAla :41 jAgara poravAla 62 gAgaraNA : 3 golApurI (gaMgarANI).. iTataravAla 42 siMhorA' ... 63 sasarApurapAla 84 kapAta Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hamAre bahuta se bhAI vahudhA yaha kahate haiM ki haMdha vaizya kenigama hai| dharma kA avalokana kare / nyAya pUrvaka mArga grahaNa kareM .. padamazumArI meM "jainiyoM ko jAti alaga rakkhI gaI haiM isali hara jaina vyakti ko "jaina jAti kahanA yA likhanA yA likhavAnA .... ...' kucha jAtiyoM kA saMkSepa itihAsa prakaTa karate haiN| noTa 1 - savAla jaina aGkaH-11. bhAga1 pauSa mAgha zuklA sambata 175:vIra sambata 2445. meM prakAzita huA hai jaisaMdhAna (jaisanera vAla) meM koI bheda nahIM isake tIna. meda hue uparociyAM tarociyA aura vraiyaa| alIgar3ha meM saMjAjogasiMhaH the vahA~ para jo bhaMDArI ke kAma para rahe ve kaula bhajArI khaaye| alIgar3ha ko kaula bhI kahate haiN| jile bulandazahara meM kucha TAkura loga hai uhAke "jaisavAlo se gotra milate haiN| jaisavAla samala bhArata meM hai parantu jhAlarApATana Aga balIgar3ha, dholapura, vAliyara, ujjainAdi ke pAsa pAsa jyAdA hai| ve prAya rAjya va jamIdArI kArya meM haiM / pUrvajoM se baiM"dIvAnajI tathA paTavArI ke padoM se mAya: pukAre jAte haiM jaisanera dakSiNa deza ke rAjya para yApati yAne se ve : bhAgakara idhara Aye the. vaizyoM ke sAtha raha kara aura vaisA kArya: karane se prAyavizya kahAne lge| jaisanera ghola leM jaisavAla, samaya parivartana dvArA hogayA jaisanera kA rAjA ikSvAkuzaMkA kSatrI jainI thA unake kuTumbI jaisanara vAle kahalAte the aura kaIeka pramANoM se jaisavAla, natrI siddha hote haiN| savAla jAti pratAdi se . .. . . ... " prAcIna jaisavAla AcArya / noTa 2-Aja hama apane priya pAThakoM ko kucha prAcIna jaisavAla prAcAryoM kA saMkSipta paricaya dete haiM / yaha varNana prAcIna pahAva Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ..... . 9 vigambara jaina ke nAka meM paTTA liyA para eka lekhaM : nikalA hai| jisa paNDita madanalAla jI ne likhA hai| aApane cAra paTTIyaliyAM apane pAsa batAI haiN| jina meM pakalI yahI hai jo ki kAnapura ko pradarzanI meM rakhI gaI: yo aura jisa ke AdhAra para hamane prathama' ara meM savAla AcAryoM ke nAma die the| * saMvat tithi AcArya : . jAti 36 Asoja mudI 14, mAranandi : jaisavAla 211 phAguna vadI 1.0 yazAnandi... . 158 642. zrAvaNa murdI 5. merukIti - dUsarI paTTIvalI Apako bhaTTAraka munIndra kIrti se prApta huI hai| usameM ukta AcAryoM kA kucha adhika vivaraNa hai; use hama nIce uddhRta karate haiN| mitI prAMsoja sudI 14 sambata 36 svAmI mAghanandi Apane jaisavAla kula. ko pavitra kiyA thA Apa gRhasya avasthA meM 20 varSa paryasta rahe ! Apa parama yogI the| Apane 44 varSa paryanta munipada muzobhita kiyA thaa| Apako zakti , agAdha, pozAna bhI alaukika thaa.| Apa AcArya pada para varSa 4 mahIne 26 dinaM virAjamAna rhe| ata samaya Apa sAdhupada ko grahaNa kara samAdhistha ho svargasya hue| ApakI sarva zrAyudhaH varSa 5 mahIne kI thii| mAghanaMdi nAma ke kaI AcArya ho gae haiN| kyA ye mAdhanaMdi muni bahe jo kumbhakAra gharapara rahethe ? Apako banAISTuI pUjA atyaMta lalita milatI haiN| .. ... mitI phAguna vadI 11.0211 ke. dina zrI bhagavAn / yazonadi pada para virAje nApane bhI jaisavAla jAti ko apana: janma se pavitra kiyA thaa| yathA nAma tathA guNa rUpa sarvatra prasiddha the| ApakI banAI duI paJcaH parameSThI pUjA hRdaya hAriNI aura manohara hai| Apa gRhastha avasthA meM mAtra 16 varSa rhe| Apake bhAva atyanta vizuddha aura saMsAra se atizaya virakta the| nitya ... 11 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ () pada (muni):17 varSa paryanta ghora tapazcaraNa dvArA vyatIta kiyA zrAcArya pada para Apa 46 varSa 4 mAsa aura 1 dina virAjamAna rhe| pUrNa zrAyuH 9SamAsa aura 13 dina ko tho| cAra dina / anazana nAmaka sa yAsa ko dhAraNa kara samAdhistha eN| Apake zipya pratidhya muni aura brahmacArI agaNita the| Apane bihAra - (dezATana ) khUba kiyA thaa| rAjA mahArAjA Apa parama bhakta the| .. 26-gavaNa vadI 5 sambata 642 bhI merukIni mahArAja ne AcArya paMda ko bhUpita kiyaa| pAThaveM varSa munyAbhama meM vidyAbhyaH yayana karane ke lie brahmacarya vrata svIkAra kara ge| aura. 12.baI: 3 mAsaM paryanta samasta zAloM kA paThana kara. samasta viSayoM meM pUrva pravINa ho ge| ApakI vidvattA ko samatA karane vAlA usa samartha zAyada hI koI vidvAna ho| Apane 4 varSa 3 mAMsa - tayA. 13 dina. paryanta prAcArya pada ko alasta kiyA jaisavAla kula ko prakAzita karane vAle zrApa the| pUrNa Ayu 63 varga 1 mAha aura kucha dinHthii| ukta tIna prAcAryoM ke atirikta isa pahAvato meM sAyA para yazokoti prAcArya ko bhI jaisavAla. likhA hai| kiMtu Age koSTaka meM 'jayalavAla bhI likhA hai / aura pahalI paTTAvalI meM Apaka jAyalaMbAla' hIlikhAhai kaMchabhI ho hama unakA varNanabho udghRtaM karate:, -mitI jeTha sudI 10 sambata 153 ke dina zrI prAcArya * 'yazokIrti mahArAja ne AcArya pada ko vibhUpita kiyA / Apa bAlapana se hI virakta the| ApakI upa zakti divyaM yo grahasya "avasthA meM 12varSa mAtra hI rhe.| Apa jaisavAla (jAyalavAla) * the|21 varga. paryaMta Apa muni nibhya raheM Apane 50 varSa mAsa aura 21 dina AcArya pada meM vyatIta kie| Apako pUrNa Ayu. varpa aura 15 dina kI thii| Apa ke bAda.5 dina pIta. AcArya pada zUnya rahA / : :......... : : tIsarI paTTAvanI saMskRta kI hai| vaha IDara ke bhaMDAra se prApta huI hai| usameM prAyaH prAcAryoM kA nAma mAtra hai| nIce ke zlokoM meM jaisavAla AcAryoM kA nAma hai. jAyasavAla aura lesaMdhAna ko Apane eka se libAsa para prakAza DAlanA caahie| sampAdaka .. .. saiamwim . ... .. .... . . . . Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . zrImUlasaMghajAni nadisaMghasvasmin balAtkAra gaNotiramyaH / savAbhavat pUrva-padAMza cedI zrI mAyanandI nara deva vaidyaH // 2 // yazakIrtiryazAnaMdI devanaMdI matiH / .... pUjyapAdaH parAkhyeyo guNanaMdI guNAkaraH // 8 // .. mANikyanaMdI meghendaH zAntikotirmahAzayaH / merukIrtimahAkItivizvanaMdI vidAMvaraH // 11 // cauthI paTTAvalI ko Apane abhI prakAzita nahIM kiyA hai| . abhI kevala 3 paTTAvaliyAM hI prakaTa huI haiN| ina para se hI yaha malIM mAMti aMkaTa hojAtA hai ki prAcIna kAla meM jaisavAla jAti. itanI samAda sampanna aura vidyAse yukta thI ki isameM svAmI mAyanaMdI, yazakIta aura merukIrti jaise macaNDa pANDityapUrNa . . AcArya vidyamAna the| jinake kAraNa jaisavAla jAti Aja bhI .. gauravAnvita haiN| / jaisavAla bhAiyoM ko apanA pUrva gaurava smaraNa kara usI. . - ucca sthAna ko prApta karane ke lie pUrNa parizrama karanA caahie| eka prazasti meM jaisavAla sahayogI jaina mitra ke 45 aGka meM pUjya paM0 penAlAla . jI bAkalIvAla ne jayapura ke pATodI ke jaina maMdira ke eka graMtha maukata uttaraH parANa kI prazasti makaTa kI hai, jisase vidita holA hai ki yaha graMtha saMvat 1575 meM (cArasauM varSa pUrvaH) caudharI ToDaramalla jI jaisavAla ne likhA thaa| prazasti kI pratilipi / itihAsa premiyoM ko upayogI hogI aMtaevaM yahAM udhRta kI jAtIhai- "iti uttarapurANa TippaNaka pramAcaMdrAcArya viracitasamApta "atha saMvatsare'smina zrI bhUpa vikramAditya matAbdaH saMvat 1575 .: .. .. . . ...... Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSa bhAdavA mudau 5 buddha dina kurujAMgala deze sultAna sikaMdara putra sulatAna ibrAhIma rAjya pravartamAne zrI. kASThAsaMgha matharAcaye / puSkaragaNe bhaTTAraka zrI guNamadaH maridevAH tadAmnAye-jaisavAla... cauka (dhurI ) ToDaramalnu / cau. jagasAputra idaM uttara purANa TIkA : likhAyata / zabha bhavana / mAMgalya dadhati lekhaka pAThakayoH / / isa prazasti se pAThaka yaha ajamAna kara sakeMge ki 400 varSa pUrva : jaisavAla bhAI, itane yogya the ki ve pra kRtaH aAdi purANa jaise mahatvazAlI grantha ko likhAkara par3ha sakate the| kyA unakI tulanA hama logoM se ho sakatI haiN| jaisavAla jaina.patrakArtika zuklArasa 976vIra sa02448 se udhRtaH) noTa-vAyU prabhudayAla aura jJAnacaMdra lAhora ta jainatIrtha yAtrA: nambara 37 sana 1201 patra 123 meM likhA hai ki sahAranapura meM 500 ghara sUryavaMzI kSatrI aMgavAla jainiyoM ke haiM.(yaha vo jAti hai.), noTa 4-47 vA jAta--prAcAroM zrIlAmacIdAMsa. zrI kailAzaparvata yAtrA jisa ko bhArata varSIya di jaina tIrthakSetra kameTI ne sana 13 savAra 243 meM prakAza kiyaa| patra meM vannI lAmacIdAsa sUryavaMzI golAlAre jainI likhA hai| inhoMne sAta meM nipatha muni avasthA dhAraNa kI thii| noTa - isI prakAra sarva jaina jAti ke itihAsa se mAlusa karanA pustakaveMdana ke bhaya se aura itihAca saMpa.nahIM kipa. noTa:6. *g2az2ala * .. jAti kI sevA karanI, yaha pahalA kAma apanA / sevA ke vAste tyaha jIvana tamAma apnaaH|| TekaM / tuma cAhe gAliyAM do bhara peTa nindA karalo / choMDo ko sevA karanI, jIvana harAma apanA / jIte jI mara miTeMge, acchI busa saheMge / sevA. magara kareMge jaba taka hai jAma apanA // sevA kA dama bharane, jaba taka ki hama liyethe // jAti kI hai| . Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46 ) PRESEAR TREATER RELETECTRENT zrIguru kA svarUpA .. zrI guru mahA muni kA svruu| "antara AtmAviSe pahile kucha kaha cuke haiM, thor3AsA aura kacha varNana karatA hai, ve : 14 aMtaraMga pAragraha [githyAsva, veda (strI parupa, napaMsaka seM . anurAga) rAga, dvepa, hAsya. rAti arAti. zoka. bhaya. jugupsA krodha, mAna, mAyA aura loma ] aura 10 vAhya parigraha .[kSetra. vAstu, cAMdI: sonA, dhana, dhAnya, dAsI, dAsa, kUmya mAMDa] se rahita hote haiM, 28 mUlaguNa (5 mahAvrata, 5 samiti; 5. idriyoM kA rokanA, 6 Avazyaka,7 avazeSa) aura .84 lAkha uttara gugNa ke dhAraka hote haiM, unakA terahaH makAra yAnI 5 mahAvrata ( ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya parigrahatyAga), 5 samiti (iyAM, bhApA, eSaNA, AdAna nikSepaNa, pratiSThApana ) aura 3 gupti ( mana, vacana kAya .) kA caritra hotA hai, isaliye yaha digambara jaina dharma terA. paMthIM kara bhI pukArA jAtA hai, aise guru jinake kisI prakAra t, unase hI hamArA yathArtha kalyANa ho saktA hai unakI stuti aura guNAnuvAda se mahApuNya kA Azrava hotA hai, aura pApoM kA nAza hotA hai hama ajJAnatA se vAjavakta unakI nindA kara baiThate haiM yaha hamArI mahA. mUla hai. sAmAnya puruSakI nindA karanA pApa hai to aise mahAtmA kI : nindA karanA kyA vana pApa ma hogA ? aise mahA muni ke bhAva Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 50 ) nirmala vikAra rahita hote haiM jaise turanta janme vAlaka ke * bhAva nirmala hote haiN| ve nana me zarIra rakSA ke liye jisase dharma sAdhana ho , AhAra lene.pAte haiM so mI 32 aMgarAya TAlakara navadhA bhakti se bhojana leta hai varanA jaMgaloM meM, nadiyoM ke taTapara, parvatoM kI coTIyoM para dhyAnAkaha rahate haiN| be mahAmuni karuNA ke sAgara Apa tirane vAle dUsaroM ke tArane vAle hote haiN| unakaM bhAva sarvotkRSTa ucca hote hai jaise kUe kA jala eka kAMca ke gilAsa meM bharakara dekhiya to gadalAsA mAlama hogA, yahI avasthA ThIka hama saMsAriyoM kI hai aura tapa japa karake jaba vaha gilAsa kA jala vilakula svaccha yAnI kula kardama nIce baiTha jAtA hai aura jala narmala hojAtA hai so haka vahI avasthA mahA muniyoM kI hai / aise nigretha muni, sarvotkRSTa pUjya haiN| nagna avasyA para nimna dRSTAnta dvArA vicAra kriye| eka samaya saramada nAma kA musalamAna phakIra dehalI ke / galI kUcoM meM brahanA / naGgA) mAdara jAda hokara ghUma rahA thA / zrIraGgajeba bAdazAha ne dekhA, tana poziza ke lie kapar3e bheje, phakIra majalUna ( apanI hI AtmA meM lIna nijAnaMda avasthA meM) aura valI thaa| kaha kahA (khila khilAkara ) sA! kalama davAta kAgajaM pAsa thA eka khvAI [ zera (chaMda)] likho aura vAdazAha ke khilaprata ko yo hI vApisa kara diyA. ruvAI yaha thI ! , AMkasa ki turA kulAha sultAnI dAda / mArA hama aura asvAva parezAnI dAda / / pozAnIda lavAsa harakArA aive dIda / ve ebA rA lavavAsa. ayAnI dAda // ... ... arya-jiMsa ne tumako 'yAdazAhI tAja'dIyA 'usI ne hama ko parezAnI kA sAmAna diiyaa| jisa kisI meM koI aiva pAyA 'usa ko libAsa pahinAyA zrITa jina meM aiba na pAe unako naMgepana kA livAsa diyaa| kara dehalI se jeba bAdazahA ) mAdara jAda Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52 ) yaha lAkha rupaye kA kalAma hai| hamako naMgepana para ghRNA yA nidAna karanA cAhie / jJAna aura tara se una kI yAtmA dhIra I driyAM nirmala aura damana ho gaI haiM hama ko unake ucca zrAdarza bhAryA para vicAra karanA caahie| cUki hamArI Aramo vikAra sahitaM aura kAmAtura. hai .isa lie hama ahAnI, unake zarIra kI tarapha kuhaTI kara lete haiM jaise kahAvata hai ki cora sabako cora hI samajhatA hai ityAdi / sunie choTe vAlaka lar3ake lar3akiyAM nagna raha kara eka jagaha khelate hai paraMtu jyA 2 saMsArI kAmoM kA una para asara par3atA jAtA hai aura kAmAtura hone ko avasthA majara AtI hai phorana unako kapar3e pahanA die jAte haiN| taraNa avasyA meM unheM eka jagaha khelane bhI nahIM date / jaba sasArI kAmA meM lagakara, zAna prApta hotA hai to saMsAra ko heca samajhane lagate haiM aura jJAna dvArA sasArI vikAroM ko nikAlate hue, gRhastha avasthA ko tyAga dete haiM yahAM pUrNa vicAra karie ki jaba taka saMsAro avasthA kA cakra na par3A thA taba taka naMgai rahe aura java cakra par3a gayA to 'kapar3e pahanane lge| magara java sa~sArI cakra nikala gayA to phira kapaDe chor3a die ava kona so durAI kI bAta rhii| yahAM jJAna kI bAta hai hama vikArI kapaDe pahine hue, inhIM netroM se mAtA pitA bhAI bahina, bI.pati, putra-putrA, ityAdi.ko dekhate haiM magara bhASA: kA vicAra rakhate haiN| isalie yaha svataH siddha ho gayA ki hamako aise deva guru kA darzana sarvoTa ucca bhAvoM se karanA cAhie aura . upakacoM kI pUjA kara manuSya jIvana saphala karanA Avazyaka hai| siddhAMta yaha hai ki AtmA ko zArIrika dhana se.aura tamanukAta * poziza meM AjAda karake bilakula nA karadoyA jAye tAki isa kA nijarUpa khana meM zrAve, ve jAhiradArI ke rasmorivAja se para rahate haiN| aiva ko kyA bAta hai| ve Izvara kuTo (yAnI nija prAtma meM lona ) rahane vAle haiN| yadi hama apanA sA samajhe to kyA hamArI * mahAbhUlanahIM hai? jaisA hamabhAva va bhRkuTI kareMge vaisA hI hamAre lie baMdha hai yAnI darpaNa meM jaisA, mukha karo vaisA hI dIkhaMtA hai| jisa niya ke kinAre aise jaina muni pahuMca jAte haiM durbhikSa va marI jAtI rahatI hai unake carNodaka vaMcaraNa raja mastaka para car3hAne se zarIra niroga aura guNoM kI khAna ho jAtA hai| hamArA ,aise jana jatI Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 52 ) i ko dhArambAra namaskAra hove| jahAM 2 pele mahAna gumazroM meM tapa kiyA hai vahI sthAna.naga meM tIrtha hogae haiN| * aGgAlo meM bhI gajala isa prakAra hai: "LIVES OF GREAT MEN ALL RIMIND US, WE CAN MAKE OUR LIVES SOBIJE, AND DEPARTING, LEAVIS BEIND US, Foor-PRINTS CN THE SANDS OF TIBIE. rakhatA . calo dekho digambara muni mahAnAmaha Atama meM / khaDe nizcala hai ve una meM tapasyA ho to aisI ho / garIpama kAla kaisA hai kuraMga bana meM bhaye kAyara / zikhara para haiM khaDe nirbhaya tapasyA ho to aisI ho / RtU pAvasa atI garaja paDe hai megha kI dhArA / vRkSa tala padma Asana hai tapasyA ho to aisI ho // yaha dekho zIta kI saradI gale haiM mada bhI vAnara ke| lagA hai dhyAna saratApara tapasyA ho to aisI ho / dahADe siMha jisa vana meM lagA dhyAna zrAtama meM / caDhI hai veli jina tana meM tapasyA ho to aisI ho // zuddha upayoga hutAzana meM karmako jArate nizadina / zatru aura mitra se samatA tapasyA ho to aisI ho / / sugurU kI hai yahI. pahacAna vakhAnI jaina zAsana meN| jhukAkara sira kA sijadA tapasyA ho to aisI ho / / ava kucha ajaina vidvAnoM kI bhI sammatiyAM yahAM para prakaTa karate hai jisakoM lAlA kesarImala motIlAla rA~kA vyAvara, . vAle ne pharavarI 1923 meM sa~graha kara TrekTa dvArA isa prakAra prakAza diyA thaa| .. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI prAcInatA va uttamatA ke viSaya meM ajaina suprasiddha vidvAnoM kI sammatiyeM / - zrIyutna majhamahopAdhyAya DAkTara sAzacandra vidyA bhUpaNa ema0 e0 pI0 eca0 DI0 epha0 AI0 Ara0 esa0 siddhAMta mahodadhi priMsapila saMskRta kAlina klkttaa| __.. Apane 26 disambara san 1913 ko kAzI ( vanArasa ) nagara meM jaina dharma ke viSaya vyAkhyAna diyA usakA sAra rUpa kucha vAkya uData karate hai| .. .. .. . . ma sAdhu-eka prazaMsanIya jIvana vyatIta karane ke dvArA pUrNa rIti se vrata, nivama aura indraya saMyama kA pAlana karatA humA jagata ke sammukha dhAtma saMyama kA eka bar3A hI uttama. Adarza pamluna karatA hai| prAkRta bhASA apane sampUrNa madhumaya kaundarya ko lie hue maniyoM ko racanA meM hI pragaTa kI gaI hai| zrIyasa mahA mahopAdhyAya satya sampadAyA cArya sarvAnvara paMDita svAmI rAmAmizra jI zAstrI bhUtra prophesara saMskRta kAleja bnaars| . . . . - Apane mi0 pApa zu0 1 saM0 1962 ko kAzInagara meM vyAkhyAna diyA usa meM ke kucha vAkya uddhRva karate haiM / / ., (1) zAna, bairAgya, zAMti, kSanti, adambha anIW, akrodha anAtsayaM, alolupatA, zama, dama,ahiMsA, samadRSThi ityAdi guNoM meM eka eka guNa aisA hai ki jahAM vaha pAyA jAya yahAM para buddhimAna pUjA karane lalate haiN| taba to jahAM ye (arthAt jainI meM) parvokta saba gaNa niratizaya sIma hokara virAjamAna hai unakI pUjA na karanA athavA aise guNa pUjakoM kI pUjA meM bAdhA DAlanA kyA insAniyata kA kArya hai? Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ( 54 ) ( 2. maiM yapako kahAM taka kahe. bar3e bar3e nAmo zrAcAryo nena yathA maM.jo jaina mana khaNDana kiyA hai vaha [aisA kiyA hai jise suna khara haMsI AtI hai / abhedya kilA hai usa gole nahIM praveza ( 3 ) syAdvAda kA yaha (jaina dharma) ke andara vAdI prativAdiyoM ke mAyA maya kara sakate / (4) sajjanoM eka dina yaha thA ki jaina sampradAya ke zrAcArthe ke huMkAra se dasoM dizAeM gUMja uThatI thIM / (5) jaina mata taba se pracalita huA hai jaba se saMsAra meM. sRSTi kA Arambha huA / (6) mujhe isa meM kisI prakAra kA umra nahIM hai ki jaina darzana vedAntAdi darzanoM se pUrva kA hai| [3] bhArata gaurava ke tilaka puruSa ziromaNI itihAsajJa, mAnanIya paM0 bAla gaMgAdhara tilaka 1904 ko baDe dA nagara meM diye ke 30 navambara san hue vyAkhyAna se uddhRta kucha vAkya / (1) zrImAn mahArAja gAyakavADa ( bar3odarA nareza ) ne pahale dina kAnaphareMsa meM jisa prakAra kahA thA usI prakAra 'ahiMsA paramodharma' isa udAra siddhAnta meM brAhmaNa dharma para cirasmaraNIya chApa mArI hai| pUrva kAla meM yajJa ke lie asaMkhya pazu hiMsA hotI thI isa ke pramANa meghadUta kAvya zrAdi zraneka gAthoM se milate haiM- - paraMtu isa ghora hiMsA kA prAhArA dharma se vidAI le jAne kA zra eya (puNya) jaina dharma ke hisse meM hai / . + (2) brAhmaNa dharma ko jaina dharma ho ne zrahiMsAM dharma banAyA - ( 3 ) brAhANA va hiMdU dharma meM jaina dharma ke ho pratApa se mAMsa bhakSaNa. va madirA pAna baMda ho gayA / *bhUta parva sampAdaka kesarI / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) brAhmaNa dharma para jo jaina dharma meM nusNa kApa mArI hai usa kA yaza jaina dharma hI ke yogya hai / jaina dharma meM ahiMsA kA siddhAMta prArambha se hai, aura isa tatva ko samajhane kI truTi ke kAraNa cauda dharma apane anuya yo. cIniyoM ke rUpa meM sarva bhakSI ho gayA hai| . . (5) pUrNa kAna meM aneka cauhaNa jaina paNDita jaina dharma ke dhurandhara vidvAna ho gae haiN| (6) brAhmaNa dharma jaina dharga se milatA huA hai isa kAraNa Toka rahA hai| bauddha dharma jaina dharma se kioSa amila hone ke kAraNa hiMdustAna se mAmazeSa ho gyaa| * 7) jaina dharma tathA brAhmaNa dharma kA pIche se itanA nikaTa sadha. huA hai ki.syotiSa zAstrI bhAskarAcArya ne apane nantha meM jAna darzana aura :cAritra (jaina zAstra vihita ratnatraya dharma) kA dharma ke tasva batalAe haiN| . . . . .kesarI.patra.13 disambara sana 1904 meM bhI Apa ne jaina dharma ke viSaya meM yaha sammati dI hai| . gAyoM tathA sAmAjika gyAkhyAnoM se jAnA jAtA hai ki jaina dhama anAdi hai. yaha viSaya nirvivAda 'tathA mata bheda rahita hai| mutarA isa viSaya meM itihAsa ke r3hA sabUta haiM aura nidAna istrI sana se 526 varSa pahale kA to na dharma siddha hai ho / mahAvIra svAmI jaina dharma ko punaH prakAza meM lAe isa bAta ko prAja "2400 varSa vyatIta ho cuke hai boddha dharma ko sthApanA ke pahale jaina dharma phaila rahA thA yaha bAta vizvAsa karane yogya hai / cauyosa to/karoM meM mahAvIra svAmI aMtima tIrthaMkara the, isa semI jaina dharma ko prAcImaMtA jAnI jAtI hai| bauddha dharma pIche se hunA * yaha vAta nizciMta hai|" Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 5% ) [ 4 } perisa * ( kAMsa kI rAjadhAnI ) ke DAkTara e0 giranATa apane patra tA0 3-12-1911 meM likhA hai ki I manuSyoM kI tarakkI ke lie jaina dharma kA cAritra bahuta lAbhakArI hai yaha dharma bahuta ho asatI, svatantra, sAdA, bahuta mUlya cAna tathA brAhmaNoM ke matoM sa e bhinna hai rAyA yaha bauddha ke samAna nAstika nahIM hai | [ 5 1 jarmanI ke DAkTa' johanasa harTala tA0 17-6-1908 ke patra meM kahate haiM ki . maiM apane deza vAsiyoM ko dikhAUMgA ki kaise uttama niyama aura uce vicAra jaina dharma aura jaina zrAcAyoM meM hai| jaina kata sAhitya, bauddhoM se bahuta bar3hakara hai aura jyaoN 2 meM nama dharma aura usake sAhitya samajhatA hUM tyoM 2 meM unako adhika pasanda karatA hUM / .[ 6 1 zranyamatadhArI misTara kannulAla jodhapura kI sammati(dekho The Theosophist mAha disaMbara sana 1104 ca janavarI sana 1905 ) jaina dharma eka aisA prAcIna dharma hai ki jisako utpatti tatha * itihAsa kA patA lagAnA eka bahuta hI durlabha bAta hai / ityAdi [ 7 1 mi0 Ave je0 e0 DavAI kI sammatiH (Discription of the character manners and 'customs of the people of India and of their insti tution and ciril. ) ".. . isa nAma kI pustaka meM jo sana 1817 meM laMDana meM chapI haiM zrApane bahuta baDe vyAkhyAna meM jaina dharma ko bahuta prAcIna likhA Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 57 haiN| isa meM jainiyoM ke cAra veda prayamAnuyoga caraNAnuyoga, karaNAsuMyoga, aura daivyAnuyoga, ko zrAdizvara bhagavAna ne racA aisA kahA hai. aura Adizvara ko jainiyoM meM pahu~na prAcIna aura pramida puruSa jainiyoM ke 24 tIrthakara meM sava se pahale hue hai aisA kahA hai| " zrIyuta varadAkAnta mukhyopAdhyAya ema0 e0 raMgalA zrIyuta nAthUrAma premI dvArA anuvAdita hindI lekha se uddhRta kucha cAkya / (1) jaina nirAmiSa bhojI (mAMsa tyAgo ) kSatriyoM kA dharma hai| . : . (2) naina dharma hindu dharma se sarvathA khataMtra hai usakI sAMsa yA laipAntaraM nahIM hai meksamulara kA bhI yaha hI mata hai| . ... (3) pArzvanAtha jI jaina dharma ke prAdi pracAraka nahIM the parantu isakA prathama pracAra ripamadevajI ne kiyA thA isakI puSThI ke pramANoM kA prabhAva nahIM hai| . : . (4)vauddha loga mahAvIra jo konigaMnyo arthAta jainiyoM kA nAyaka mAtra kahate haiM syApaka nahIM khte| jarmana DAkTara jekobI kA bhI yaha hI.mata hai| ... ___.(.5) jaina dharma jJAna aura bhAvako liye hue hai aura mokSa bhI isI para nirbhara hai| . ( 1) rArA vAsudeva goviMda ApaTe vI0e0 indaura nivAsI ke vyAkhyAna se kucha vAkya uddhRta / . (1) prAcIna kAla meM jainiyoM ne uthaSTa parAkrama vA rAjya bhAra kA paricAlana kiyA hai| . . . (2) jaina dharma meM ahiMsA kA tatva atyanta zreSTha hai (3) jainadharma *Adizvara ko jainI ripamadevajI kahate haiN| : * prAcIna kAla meM cakravartI, mahAmaNDalIka, maMDalIka Adi bar3e padAdhikArI jainadharmoM hue haiM jainiyoM ke parama pUjya 24 soM tIrthakara bhI sUryavaMzI candravaMzI zrAdi kSatriya kulotpanna caDerarAjyAdhikArI hue jisakI sAkSI jaima-anyoM tathA kisI 2 ajaina zAstroM va itihAsa prAthoM meM bhI milatI hai| Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (58. ). meM yati thama atyaMta utkRSTa.hai isa meM saMdeha nahIM (4) . jainiyoM meM triyoM ko bhI yati dikSA lekara paropakArI hatyA meM janma vyatIta karane kI AzA hai yaha savorakaSTa hai (6) hamAre hAtha se jIva himA na hone pAve isake lie jaino jitane Darate haiM uttane vauddha nahIM Darate / bauddha dharma dezoM meM mAMsAhAra adhikatA se jArI hai Apa svataH hiMsA na karake dUsare ke dvArA mAre hue. bakare Adi kA mAMsa khAne meM kucha harja nahIM aise subhIte kA ahiMsA tatva jo. bauddhoM ne nikAlA thA yaha jainiyoM kI khIkAra nahIM hai / (7) jainiyoM ko eka samaya hiMdustAna meM bahuta unnatAvasyA thI / dharma, nIti, rAja kArya dhuraMdharatA zAnadAna samAjonnati Adi vAtoM meM unakA samAja itara, jagI se bahuta Age thaa| __ saMsAra meM aba kyA ho rahA hai isa ora hamAre jaina , baMdhu lakSa dekara caleMge to vaha mahApada punaH prApta kara sone meM unheM adhika ama nhiiN.pddegaa| . : suprasiddha saMskRtajJa prophesara DA0 harmana jekobI ema0 e0 pI0 eca0DI0 vona jrmnii| naina dharma sarmathA svataMtra dharma hai merA vizvAsa hai ki vaha kisI kA anukaraNa nahIM hai aura isI lie prAcIna bhAratavarSa ke tatvajJAna kA aura dharma paddhati kA adhyayana karane vAloM ke lie vaha caMr3a mahatva ko vastu hai| . pUrva khAnadeza ke kalakTara sAhiva zrIyuta ATorauMya. philDa sAhiva 7 disambara sana 1914 ko pAcorA meM zrIyuta vacharAja:: jI rUpacanda jI kI tarapha "eka pAThazAlA kholane ke samaya Apane apane vyAkhyAna meM kahA ki jaina jAti dayA ke lie khAsa prasiddha hai, aura dayA ke .. lie hajAroM rupayA kharca karate haiN| janI pahale kSatrI the, yaha unake cahare ba nAma se bhI jAnA jAtA hai| jainI adhika zAMti priya haiM / (jaina hitecchu pustaka.16 ra 11 meM se ) ..... Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 12 / / muhammada hAphija sayyada bI0 e0 pala. STI. thiyosophikala hAI skUla kAnapura likhate haiN| - "maiM jaina siddhAMta ke sUcama tamyA se gaharA prema karatA huuN| [13 ] .. rAyabahAdura punandu nArAyaNa siMha ema. e. vAMkIpura likhate hai-- ":" jaina dharma par3hane ko mero hArdika icchA hai, kyoMki maiM khiyAla karatA hUM ki vyavahArika yogAbhyAsa ke lie yaha sAhitya 'sabase prAcIna ( Oldest) hai yaha da kI rIti rivAjoM se pRthaka hai isa meM hiMdU dharma se pUrva kI bhAtmika svataMtrA vidyamAna hai, jisako parama puruSoM ne anubhava va prakAza kiyA hai yaha samaya hai ki hama isake viSaya meM adhika jaaneN| . . : .. . . . . . [ 14 ... "mahA mahopAdhyAya paM0 gaMgAnAtha jhA ema0 e0 DI0 ela0 ela. ilAhAvAda.: . "jaba se maiMne zaMkarAcArya dvArA jaina siddhAMta para khaMDana ko par3hA hai, tava se mujhe vizvAsa TuzrA ki isa siddhAMta meM bahuta kucha hai jisako ghedAMta ke prAcArya ne nahIM samajhA, aura jo kucha ava taka maiM jaina dharma ko jAna sakA hUM usa se merA yaha vizvAsa hada huA hai ki yadi vaha jaina dharma ko usake asalI prathoM se dekhane kA kaSTa uThAtA to unako jaina dharma se virodha karane kI koI bAta nahIM miltii| : . :..: . :: .. [:.15 ]..:...: - naipAlacanda rAya adhiSThAtA brahmacaryAzrama zAMtiniketana gholapura:-mujhako jaina tIrthaMkaroM ko zikSA para atizaya bhakti hai| Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ema0 DI0 pANDe thiyosophikala sosAyaTI vanArasa / - . mujhe jaina siddhAMta kA bahuta zauka hai, kyoMki karma siddhAMta kA isa meM sUkSmatA se varNana kiyA gayA. hai|. . sammati naMvara 12 se 15 jana mitra bhAga 17 aGka 10 meM se saMpaha kI gaI haiN| suprasiddha zrIyuta mahAtmA zivavratalAla jI varmana, ema 50, sampAdaka "sAdhu" "sarasvatIbhaNDAraNa, tatvadarzI mArtaNDa "lakSmImaNDAra", "santa sandeza Adi urdU tayA gagarI mAsika patra, racayitA bicAra kalpadu ma, "viveka, kalpaduma", "vadAMta kalpadu ma," "kalyANa dharma," kabIrajI kA bIjaka, Adi gaMtha, tathA anuvAdaka "viSNu purANAdi / - ina mahAtmA mahAnubhAva dvArA sampAdita " sAdhu" nAmaka urdUmAsika patra ke janavarI sana 1911 ke aGka meM prakAzita "mahAvIra khAmI kA pavitra jIvana" nAmaka lekha se udhRta kucha vAkya, jo na kevala zrI mahAvIra svAmI ke lie kiMtu aise.sarva jana tIrthaMkaroM, jainamuniyoM tathA jaina mahAtmAoM ke saMbaMdha meM kahe gae haiM:.; (1.) "gae donoM jahAna najara se gujara tere husna kA koI vazara na. milA . .. :: . : - (2) yaha jIniyoM ke prAcArga guru the| pAkadila, pAka khayAla, mujassama-pAko va pAkIz2agI the| hama inake nAma para. inake kAma para aura inakI benajIra. naphsakuzI va riAjata kI misAlapara, jisa kadara nAja (amibhAna).kareM bajA (yogya), hai| (3) hiMduo ! apane ina bujurgoM kI ijjata karanA' / sIkho.......tuma inake guNoM ko dekho, unako pavitra sUratoM kA darzana karo, unako bhAvoM ko pyAra kI nigAha se dekho, yaha dhama kama kI mAlakatI huI camakatI damakatI sUte haiM.........unakA . . .. . .. . .. ... .. . Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( &{ ) + dila vizAla thA, vaha eka veprAyAkanAra samandara thA jisa meM manuSya prema kI lahareM jora zora se uThatI rahatI thIM aura sirpha manuSya hI kyoM unhone saMsAra ke prANImAtra kI bhalAI ke lie saba kA tyAga kiyA jAnadAroM kA khUna bahAnA rokana e ke lie apanI jiMdagI kA khUna kara diyaa| yaha ahiMsA kI parama jyoti vAlI mUrtiyAM haiN| vedoM kI zruti "zrahiMsA paramo dharmaH" kucha inhIM pavitra mahAna puruSoM ke jIvana meM amalI sUrata ikhiyAra karatI huI najara AtI hai| ye duniyA~ ke jabaradasta riphArmara, kabaradasta upakArI aura bar3e UMce darje ke upadezaka aura pracAraka guz2are haiM / yaha hamArI kImo tavArIkha (itihAsa) ke komatI ( bahumUlya ) ratna haiM / tuma kahAM aura kina meM dharmAtmA prANiyoM kI khoz2a karate ho inhIM ko dekho ina se behatara (uttama) sAive kamAla tuma ko aura kahAM mileMge / ina meM tyAga thA, ina meM vairAgya thA, ina meM dharma kA kamAla thA yaha insAnI kamajoriyoM se bahuta hI Ube the| inakA khitAba " jina " hai jinhoM ne moha mAyA ko aura mana aura kAyA ko jIta liyA thA / yaha tIrthaMkara haiN| ina meM banAvada nahIM thI, dikhAvaTa nahIM thI, jo bAta thI sApha sApha thI / ye vaha lAkhAnI (anaupama ) zakhasrIyateM ho gujarI haiM jinako jismAnI kamajoriyoM va aivoM ke chipAne ke liye kisI jAhirI pozAka kI jarUrata lAika nahIM huI ! kyo ki unhoMne tapa karake, japa karake yoga kA sAdhana karake apane Apako mukammila aura pUrNa banA liyA thA ityAdi ityAdi" " ('20) zrIyuta tukArAma kRSNa zarmA laTTU bI0 e0 pI-eca0 DI0 ema0Ara0 e0 esa0 ema0 e0 esa0 vI0ema0 jI0o0 esa0 mophesara saMskRta silAlekhAdi ke viSaya ke adhyApaka kvinsa kAlija vanArasa / ! - syAdvAda mahA vidyAlaya kAzI ke dazama vArSikotsava para diye hue, vyAkhyAna meM se kucha vAkya uddhRta / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 62 ) ( 1 ) sabase pahale isa bhArata varSa meM "riSabhadeva" "nAma ke maharSi utpanna hue, ve dayAzana bhaipariNAmI, pahile tIrthaMkara hue jinhoMne mithyAtva avasthA ko dekhakara "samyagdarzana samyagjJAna zrIra samyacAritra rUpo mokSa zAstra kA upadeza kiyA. 1 basa yaha hI jina darzana 'isa kalpa meM huaa| isake pazcAta ajItanAtha se lekara mahAvIra taka teIsa tIrthaMkara apane 2 samaya meM zrajJAnI jIvoM kA moha aMdhakAra nAza karate rhe| 8. ( 18 ) sAhitya ratna DAkTara ravIndranAtha TAgora kahate haiM ki:mahAvIra ne DoMDIMga nAda se hiMda meM aisA saMdeza phailAyA 7 ki dharma yaha mAtra sAmAjika rUr3hi nahIM hai paraMtu vAstavika satya hai / mokSa yaha bAharI kriyA kAMDa pAlane se nahIM milatA, paraMtu I satya dharma svarUpa meM zrAzraya hone se hI milatA hai / aura dharma aura manuSya meM koI sthAI bheda nahIM raha sakatA / kahane Azcarya paidA hotA hai ki isa zikSA ne samAja ke hRdaya meM jar3a karake baiThI huI bhAvanA rUpI vighnoM ko tvarA se bheda diye aura deza ko vazIbhUta kara liyA isake pazcAt vahuta samaya taka ina kSatriya upadezako ke prabhAva bala se brAhmaNA kI sattA abhibhUta hogaI thI / . ( 19 ) ... TI. pI. kuppasvAmI zAstrI ema. e. asisaTenTa gavarna 1 menTa myujiyama taMjaura ke eka agrejI lekha kA anuvAda " jaima, hitaiSI - bhAga 10 aMka 2 meM chApA hai usa meM Apane batalAyA hai. ki: ga 7 7 (1) tIrthaMkara jinase jainiyoM ke vikhyAta siddhAMtoM kA pracAra huA hai AryyaM kSatriya the ( 2 ) jainI avaidika bhAratIya- zrAya ko 'eka vibhAga hai| ( 30 ) ; | thI svAmI virupAkSa' bArDayara "dharma N bhUSaNa'' paNDita 'veda tIrtha' 'vidyAnidhI' ema. e. prophesara saMskRta kAleja indaura P. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sTeTa? zrApakA .. jaina dharma. mImAMsA nAma kA lakha citra. maya jagata meM chapA hai use jina patha pradarzaka' zrAgarA ne dIpAvalI ke aMka meM uddhRta kiyA hai .usa ke kucha vAkya uddhavaH (1) vepa ke kAraNa dharma pracAra ko rokane vAlI vipatti ke rahate hue jaina zAsana kamI parAjita na ho kara.sarvatra vijayI hI hotA rahA hai| isa prakAra jisa kA varNana hai vaha bahanadeva sAkSAta. paramezvara (viSNu) svarUpa hai isake pramANa bhI Arya prathoM meM pAye jAte haiN| ... .(2) uparoka prAnta paramezvara kA varNana vedoM meM bhI pAyA jAtA hai| . . (3) eka baMgAlI vairiTara.ne' prakaTikala pArtha nAmaka graMtha banAyA hai / usa meM eka sthAna para likhA hai ki ripamadeva kA nAtI marIci prati vAdi thA, aura veda usake tatvAnusAra hone ke kAraNa ho Rgaveda Adi pathoM kI khyAti usI ke zAnadvArA huI hai phalataH marIci ripo ke strota, veda purANa Adi graMthoM meM hai yadi sthAna sthAna para jaina. tIkhIkaroM kA ullekha pAyA jAtA hai to koI kAraNa nahIM ki hama vaidika kAla meM jaina dharma kA prAstitva na maaneN| ... : " . . . . . .: . ..(4) sArAMza yaha hai ki ina saya pramANoM se jaina dharma kA ullekha. hiMduoM ke pUjya veda, meM bhoM milatA hai| (5) isa prakAra vedoM meM jaina dharma kA Astitva siddha karane vAle bahuta se maMtra haiN| veda ke sivAya anya paMthoM meM bhI jaina dharma ke prati sahAnubhUti.pragaTa karane cAnne ullekha pAye jAte haiN| svAmI jI ne isa lekha meM veda, ziva purANAdi ke kaI sthAnoM ke mUla loka 6 kara usa para vyAkhyA bhI kI hai| (9) pIche se ava brAhmaNa logoM ne yajJa Adi meM balidAna kara 'mA hiMsAta.sarva bhUtAni vAle vedavAkya . para..haratAla. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phera dI usa samayaM jainiyoM ne una hiMsAmaya yajJa yAMgAdi kA uccheda karanA prAraMbha kiyA thA vasaM tabhI se brAhANoM ke citta meM .. janoM ke prati Sa bar3hane lagA, paraMtu phirabhI bhAgavatAdi mahA purANoM meM ripamadeva ke viSaya meM gaurava yukaM ullekha mila rahA hai| amba jAkSa sarakAra ema0 e0 vI0 ela0 likhita jaina darzana jaina dharma ke jaina hitapI bhAga-12 aGka 9-10 meM chapA hai usa meM ke kucha vaaky| (1) yaha acchI taraha pramANita ho cukA hai ki jaina dharma cauddha dharma kI zAkhA nahIM hai ( mahAvIra svAmI jaina dharma ke sthApaka nahIM hai unhoMne kevala prAcIna dharma kA pracAra kiyA hai (2) jaina darzana meM jIva tatva ko jaisI vistRta mAlocanA hai aura caisI kisI bhI darzana meM nahIM hai| ... Avazyaka 10 vola / (1.) jaina dharma AtmA kA niz2a svabhAva hai| aura eka mAtra usI ke dvArA sukha sampAdana kiyA jA sakA hai| (2) sukha mokSa meM hI hai jisako ki prApta kara ke yaha anAdi karma mala se saMsAra caturgati meM paribhramaNa karane vAlA aMzuddha aura dukhI aMgatmA nija paramAtma svarUpa ko prApta kara sadaiva Ananda meM magna rahA karatA hai| (3) smaraNa rakkho ki mokSa :mAMgane aura kisI ke dene se nahIM milatI / usakI prApti hamArI pUrNa vItarAgato aura 'puruSArtha se karma mala aura unake kAraNa naSTa karane para hI avalambita hai| . (4) syAvAda satyatA kA svarupa hai aura vastu ke ananta dhamoM kA yathArtha kathana kara sakatA hai| Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . (5) jaina dharma hI paramAtmA kA upadeza hai kyoM ki vahI pUrvA. para virodha aura pakSapAta rahita saba jIvoM ko unake kalyANa kA upadeza detA hai aura usI se paramAtmA kI siddhi aura Apa isa saMsAra meM hai| . (6) eka mAtra 'hI aura. 'mI hI anya dharma aura jaina dharma kA bheda hai| yadi una saba ke bhAva aura upadeza kI iyattA kI 'hI' 'bhI' se badala dI jAya to unhIM savakA samudAya jainadharma haiN| ......(7.) mata samajho ki jaina dharma kisI samudAya vizepa , kA hI dharma hai yA ho. saktA haiM / manuSyoM kI to kahai kauna jIvamAtra.isa ko svazaktyAnusAra dhAraNa kara tadrUpa nija kalyANa kara sakatA hai| . (8) jainadharma ke samasta tatva.aura upadeza vastu svarUpa, prAkratika niyama, nyAyazAstra.zakyAnuSThAna aura vikAza siddhAnta ke anusAra hone ke kAraNa satya haiN| .....(9) sarvajJa: vItarAga aura hitopadezaka deva , nimranya guru aura ahiMsA marUpaka zAstra hI jIva ko yathArtha upadeza de sakate haiM aura una sabake rakhane kA saubhAgya eka mAtra jaina dharma ko hI prApta hai|.. ... - (10) samasta duHkhoM se uddhAra karane vAlI jainendrA dIkSA hI hai| yadi usakI. zakti na ho to bhI vaisA lakSya rakha anyAya aura abhakSya kA tyAga karake grahasya mArga dvArA kramazaH svapara kalyANa karate rahanA caahiye| .. // samApta // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 66 ) zrI digambara jaina dharma prakAzaka maMDala dehalI ne ajaina vidvAnoM kI sammati saMgraha kara "jaina dharma kA mahatva nAmA TrekTa tA0 28 janavarI 1921 ko isa prakAra prakAza kiyA thaa| janadhame kA mahatva (1) suprasiddha zrIyuta mahAtmA zivabasalAlajI varmana M, A, " saadhuu|" sarasvatI bhaNDAra" " tatvadarzI mArtaNDa / " lakSmIbhaNDAra" " santa" " sandeza : Adi urdU tathA nAgarI mAsika patroM ke sampAdaka " vicAra kalpadama , "viveka kalpadruma' 'vedAnta kalpadruma Adi ke racayitA viSNaerANAdi aneka granthoM ke anuvAdaka. ... ina mahAtmA mahAnabhAva dvArA sampAdita " sAdhU" nAmaka uda mAsikapatra janavarI sana 1911 ke aGka meM prakAzita "mahAvIra svAmI kA pavitra jIvana nAmaka lekha kA sArAMza (jo na kevala zrImahAvIra svAmI ke saMbaMdha meM kiMta aise sarva jaina tIrthakaroM, va jaina muniyoM ke sambandha meM samajhanA ) / . hiMduoM meM aise loga kama najara AyeMge jo mahAvIra svAmI ke pAka aura..mukahasa nAma se vAkipha hoMge |ye jainiyoM ke AcArya guru dhe : pAka dila, pAka khyAla, mujassimapAkI va pAkIlAgI the| . . . .. hiMduo! apane bujurgoM kI ijjata karanA sIkho, majahavI ikhtalAphAta kI vajahUM se unakI zAna meM bhUlakara bhI kalmeM nAjevA istemAla na kro| jaino hama se judA nahIM haiN| una Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAdAnoM kI pAtI ko na suno, jo galatI se, gumarAhoM se, nAdAnI aura tAstura se kahate haiM ki "hAyI ke pAMva ke tale daba jAo, magara jaina mandira meM ghusakara apanI hiphAjata na kro| isa zAstra kA kahIM ThikAnA hai ? isa taGga dilI ko koI hada bhI hai ? Akhira ina se tAssuya kyoM kiyA jAya ? kyA huA agara inake kisI khyAla tusako muvAphakata nahIM haiM ? na saho, kauna saba bAtoM meM saba se milatA he 1 tuma una ke guNoM ko dekho, unako pAkojaha sUratoM kA darzana karo, unake bhAvoM ko pyAra kI nigAha se najjAraha dekho 'ye dharma karma ko jhalakatI huI nUrAno bhUte haiM / kinoM ke kahane sunane para na jAo / jo jaisA ho usako vaisA hI dekho| yaha ahiMsA ko parama jyotivAlI mUrtiyAM haiM, ghedoM ko zruti 'ahiMsA paramo dharmaH'kucha inhoM pAka bujurgoM kI jiMdagI meM amalI sUrata akhtayAra karatI huI najara AtI hai| ye duniyAM ke jabaradasta riphArmara jabaradasta mohasina aura baDe Uce darje ke vAija aura pracAraka gujare haiM, yaha hamArI kaumI tavArIkha ke kImatI rana hai| tuma kahAM aura kina meM dharmAtmA prANiyoM kI talAza karate ho, ina ko dekho, ina se behatara sAhava kamAla tumako kahAM milege ! ina meM tyAga thA, ina meM pairAgya thA, ina meM dharma kA kamAla thA, 'ye iMsAnI kamajorI se bahuta Uce the, inakA vitAya 'jinA hai, jinhoMne moha mAyA ko zrIra mana aura kAyA ko jIta liyA thA ye tIrthaMkara haiM, ye paramahasa hai, inameM tamanA nahIM thii| banAvaTa nahIM thI, jo bAta' thI sApha sApha thii| tuma kahate ho ki ye nagna rahatte.the, isa meM aica kyA hai parama ataniSTa, parama jJAnI kudarata ke sacce putra, inako poziza kI jarUrata kara thI ? - muno eka maratavaha musalamAnoM kA saramasta nAmI phakIra dehalI ke galI kUcoM meM bahanA mAMdarajAta hokara ghUma rahA thA auraGgajeba bAdazAha ne dekhA tana pozaza ke liye kapaDe bheje. phakIra majajUba aura valI thA, kaha kahA mArakara haMsA Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalama dAvAta kAgaja pAsa thA, eka ruvAI likhI aura bAdazAha ke khilaata ko yoM hI vApasa kara diyA / savAI yaha thI ? Akasa ki turA kulAha sultAnI dAda mArA hama o asvAva parezAnI daad| . * pozAnIda lavAsa hara kirA aine dIda / ve aiveza livavAsa yAMnI dAda // bhAvArtha, jisane tumako vAdazAhI tAja diyA usI ne hamako parezAnI kA sAmAna diyA jisa kisI meM koI paMga pAyA usa ko lidAsa pahanAyA aura jinameM aiva na pAe unako naMgapana kA libAsa diyA. ..ye lAkha rupaye kA kalAma hai aura vaha ina jainI mahAtmAoM kI pAka jiMdagI ke haravahAla hai / phakIroM kI urayAlI dekhakara suma kyoM nAka bhI sakoso ho ! unake bhAvoM ko kyoM nahIM dekhate ! siddhAMta yaha hai ki prAtmAko zArIrika baMdhana se aura tAlukAta ke poziza se AjAda karake bilakula laMgA kara liyA jAya tAki isakA nija rUpa dekhane meM aaye| ve AtmajJAnI the AtmA kA sAkSAtkAra kara cuke the| yaha aivakrI nAta kyA hai ? tumhAre lie aiva ho, basa itanI hI pAtapara tuma napharata karate ho aura hakIkata ko nahIM samajhate.. tumako . kyA kahA jAya tuma Izvara kuTI meM rahane vAloM ko apane aisA AdA samajhate ho yaha tumhArI galatI hai yA nahIM 1. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (E ) : .. mahAvIra svAmI jainiyoM ke AkharI va.caubIsaveM tIkara the| kIma ke rAjapUta kSatriya, ikSvAkuvaMza ke bhUpaNa, raghukula ke ratna, inakA jahara pArzvanAtha se DhAI sau varSa bAda huA thaa.| paidAIza kI jagaha kSetrIghaMTa batAI jAtI hai. jisakA rAjA siddhArtha thaa| ye usI ke lar3ake the mAM kA nAma trizalA thaa| aura muvArika.the ve mA, yApa, jinake...ghara meM. yaha gohara vevahA paidA huA thaa.| ye siddhArtha ke rAjA ke pArisa hokara nahIM Ae the palika RSabhadeva ke dharma deza ke rAjA hone ke lie jahara kiyA thA. : iphtadAho se. cica meM tIvra vairAgya ,yA, sAdhuoM kI saGgava se khuza hote the, yoga aura zAna ke';: masAilaM kI gutthI khUSa mulajhAte, the.! :: : :, . . . . . . . ... mahAvIra svAmI. valI mAdarajAta the.| dilake narama dayAvaMta dharma aura kSamA mijAja meM kUTa.2 kara bharI thI / ityAdi ... (2) zrIyuta.mahA.mahopAdhyAya DAkTara satIzacandra vidyAbhUpaNa,M. A. PE, P..F.I.R.S. siddhAMta mahodadhi misapila saMskRta kAlija kalakattA ne tArIkha 27.disambara san :1913 ko vanArasa meM vyAkhyAna diyA thA jisakA sArAMza' isa . jaina sAdhu eka prazaMsanIya jIvana vyatIta karane ke dvArA 'pUrNa rIti se' vRta, niyama, aura iMdrI saMyama kA pAlana karate hue jagata ke sanmukha Arama' saMyama kA eka bar3A hI uttama Adarza prastuta karate haiM. eka gRhastha, kA jIvana bhI jo jainasva ko lie hue hai itanA adhika nirdopa hai ki hiMdustAna ko saMsakAbhimAna honA cAhie.... :: .. .. ....: jaina sAhitya ne na kevalaM dhArmika vibhAga meM kiMtu anya piMbhAgoM bhI zrAzcarya janaka ucaMti prApta kI hai| nyAya aura adhyAtma vidyA ke vibhAga meM isa sAhitya ne bar3e hI ce vi. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 70 ) . kAza aura krama ko dhAraNa kiyA nyAya darzana jise brAhANa RSi gautama ne banAyA hai adhyAtma vidyA ke rUpa meM asambhava ho jAto / yadi jaina aura bauddha anumAna cauthI zatAbdi se nyAya kA yathArtha aura satyAkRti meM adhyayana na karate, jisa samaya, maiM jainiyoM ke nyAyAvatAra, parIkSA mukha, nyAyapradIpikA, Adi kucha nyAya graMthoM aura anuvAda kareM rahA thA usa samaya yathArthatA, sUkSmatA, sunizcitatA, kA sampAdana jainiyoM kI vicAra paddhati ora saMkSiptatA ko dekhakara mujhe Azcarya huA thA aura maiMne dhanyavAda sahita isa bAta ko dhAraNa (noTa) kiyA hai ki kisa prakAra se prAcIna nyAyapaddhati ne jaina naiyAyikoM ke dvArA kramazaH unnati lAbha kara vartamAna rUpa dhAraNa kiyA hai, ityAdi / : (3) phAdara ave0 je0 e0 isAI sAhaba maisUra deza meM prasiddha pAdarI the Apane phAMsIsI bhASA meM bhArata ke logoMkA hAla likhA hai "lArDa bilayama beTiGka (Lord william Bentinck ) jo hindustAna ke gavarnara janarala (Governor General ) raha cuke haiM unhoMne bhI usa pustaka kI bahuta prazaMzA likhI hai isa pustaka kI bhUmikA ke anta meM sampAdaka ne isa makAra likhA hai: Fr. Abbe J. A. Dubois, Christian missionary states in the "Description of the Character, manners and customs, of the people of India. and of their institution, religions and civil" as : following:--. "I have subjoined to the whole an appendix containing a brief account of the Jains, of their doctrines the principal points of their religion and their peculiar customs. # Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 71 ) Other writers possessing more information than I do, will hereafter instruct us more fully concerning this interesting sect of Hindus and particularly respecting their religious worship, which probably at one time was that of all Asia from Sibiria to Cap. Comorin, north to south, and from the caspian to the gulf of Kamaschatka, fromwest to East, &c. - zrarya-maiM' meM eka ( Appendix ) lagAyA hai, jisa meM maiMne jainiyoM aura una ke mantavya, una ke dharma kI bar3I 2 bAteM aura vizeSa rIti rivAjoM kA varNana kiyA hai| mujha se adhika jJAna vAle anya lekhaka mahAzaya hiMduoM kI isa lAbhadAyaka jAti aura vizeSa unakI dharma saMbaMdhI pUjA ke hAla se hamako AI dA adhika paricita kreNge| yaha pUjA kisI samaya meM zravazva sAre eziyA (Asia ) meM arthAta uttara meM sAIviriyA (Sibiria ) se dakSiNa rAsa kumArI ( Cape Comorin ) taka aura pazcima meM kaispiyana jhola (Irake Caspian ) se lekara pUrva meM kamaskaTakA kI khAr3I ( Gulf of Kamaschatka ) taka phailI huI thI, ityAdi / kyA isa se adhika spaSTa aura vizvAsa yogya anya koI sAkSI ho sakatI hai ? . . . ( 8 ) bAbU pyArelAla jI sAhaba jimIdAra, baroThA / jinhoMne aneka upayogI pustakeM likhI haiM unhoMne "hiMdustAna kadIma " nAma kI urdU kI pustaka likhI hai jisa meM Apane jaina dharma : yuropa ( EUROPE ) meM bhI phailA huA thA Adi aneka lekha likhe haiM para kathana bar3hane ke bhaya se yahAM sirpha 'aphrIkA ' ( Africa) meM bhI jaina dharma phailA huA thA isa viSaya meM saMkSapa lekha likhA jAtA hai usake pR0 42 para isa makAra likhA hai: "jisa prakAra yunAna meM hamane sAbita kiyA ki, hiMdustAna ke saMmAnavAcaka (hamanAma) zahara aura parvata vidyAmAna haiM Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 72 ) * ; isI prakAra mizra deza meM jAne vAle bhAI bhI apane pyAre vatanaM ( janma bhUmi) ko nahIM bhUle / unhoMne bhI vahIM eka parvata kA nAma Meroe (sumerU ) : rakkhA / dUsare parvata kA nAma: Caela (kailAza) rakkhA 1. eka jhIla kA nAma yahAM ( Menza : Lake ) (manasA) maujUda hai| eka zahara kA nAma bhI On grAma hai / eka suvA (Gurna) giranAra haiM jisa meM maMdira aura mUrtiyAM giranAra jaisI zrAMja taka milatI hai jo avazyaM vahAM ke hI logoM ne basAyA hogA" ityAdi / ! ... Upara jisa giranAra kA varNana AyA hai vaha jainiyoM kA prasiddhaH tIrtha jUnAgar3ha ke pAsa kAThIyAvAr3a meM hai jahAM se. 22 veM tIrthaMkara zrIneminAtha svAmI mokSa ko padhAre theH / "Age calakara isI pustaka ke pRSTa 43 para isa prakAra likhA hai- " ...."kucha zaharoM para hI. mokUpha nahIM ka : khAlisaH' nAma saMskRta bhASA ko tIrthaMkara jainI phirake ke pujArI / ". * :: ( 1 5 :) paM0.: lekharAma jI Arya samAjI ne 'risAlA jehAda' nAmA pustaka meM pR0 25 para eka nakazA una dezoM 'ko diyA huA hai| jina meM musalamAnoM kA mataH phailA, usI nakaze kI kaiphiyata ke khAne meM dezoM ke nAma ke sAmane anya dhammoM ke nAma bhI likhe huve haiM, jo vahAM kisI samaya meM una dezoM meM phaile the, usa meM mizra (Egypt) aura nATAla Natal South Africa ) dezoM ke sAmane jainI bhI likhe.. bhAvArtha paNDita jI ke lekhAnusAra mizraH nATAla Adi dezoM meM bhI jaina dharma kI dhvajA phaharA rahI thI / d ; mizra ke bahuta se rAjAoM haiM, jaise ! ( Tirtheka ) } h " (6) "Oriental" October 1802, page No 23;24) "zroriyaMTala" patra mAha zrokkUbara sana 1802 pR0 23 ghaM' 24 paraM'"bhArata varSa meM sarva se purAnI imArata" nAmA leka Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 73 ) 'meM bhAjaniyA kA mizra deza se samvandha likhA hai sthAnAbhAva se usa lekha ko yahAM prakAzita nahIM kiyA gayA so pAThakagaNa 'kSamA kareM.. ... ... ... .. . ima uparokta pramANoM se spaSTa taura para siddha hotA hai ki jaina dharma kisI samaya meM sAre 'eziyA, yuropa, aphrIkA Adi dezoM meM bhI phailA huA thA- . aba maiM Apa logoM ke sAmane kuMcha ajaina granthoM ke pramANa rakhatA hUM so rupayA dhyAna pUrvaka pakSapAta tajaMkara- vicAra kareM mahAbhArata ke Adi parva adhyAya 3 zloka 26 meM likhA sAdhyAmamtAvadi tyuktvA prAtiSTato. taGkuste kuNDalegRhI tvA so'pazyadatha pAthanagnaM kSapaNakamAgacchantamuhurmuhudezya mAnamadRzya-mAnaMca // 126 // . ..bhAvArtha, maiM yatna se jAUMgA aisA kaha kara utka ne una kueMDaloM ko lekara cala diyA usane rAste meM nagna kSapaNakA ko prAte hue dekhA-... . .. ... ::: .. aMdhata brahma siddhi kA. banAne vAlA kSapaNaka ko jana'sAdhu, likhA hai dekho.(kalaka ko chapI huI pR0 167) . "kSapaNakA jaina mArga siddhAnta pravarta kA iti / kecita, arthaH kSapaNaka jainamata ke siddhAMta ko 'calAne vAle koI hote haiM -'.: ... uparokta kathana siddha karatA hai ki mahA bhArata ke samaya jaina siddhAMta ko calAne vAle kSapaNaka- (jainasAdhU) maujUda the.... . matsya purANa ke 24 veM adhyAya meM likhA hai ki: gatvAtha mohapAmAsa rajiputra na bRhaspatiH / jinadharma samAsthAya beda vAyaM savedavit / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 92 ) artha - unaraji. ke. putrA. ko bhI "bRhaspati jo ne unake : pAsa jAkara mohyA. bhaura zrAjJAdI, ki tuma saba "jaina dharma ke Asare ho jAo" aisA kahakara bRhaspati jo bhI veda ke bAhara * " 1.9 mata ko cAlate bhae / 'r pAThako " | jarI " vicAra kara dekho zrApa logoM ko mAluma hogA ki vedoM meM "bRhaspati jI kI bahuta prazaMsA likhI hai isa se B 9: yaha matalaba nikalA ki vedoM ke pahile se bRhaspati jI hai aura jaina dharma, veda aura vRhaspati jo donoM se bhI pahile kA rahA, jainadharma pahile kA ho nahIM vaha "bRhaspati jI jo ki brAhmaNoM ke ati mAnya vidyAsAgara guru samajhe jAte haiM unhoMne bhI "jaina dharma kesare ho jAo" kahA hai--: - jainiyoM ke prathama tIrthaMkara zroRSabhadeva jinako "zrAdinAtha" svAmI kahate haiM unake smaraNa karane kA kitanA mahAtmya likhA hai zivapurANa meM likhA hai ki aSTa SaSTitIrtheSu yAtrAyAM yatphalaM bhavet / AdinAthasya devasya smaraNenApi tadbhavet // artha: ar3asaTha (6) tIyoM kI yAtrA karane se jitanA phala hotA hai utanA hI phala- zrIAdinAtha jI ke smaraNa karana para hotA hai|.. 'y yajurveda saMhitA 'adhyAya 9 vAM zruti 25 meM aisA likhA hai ki vAjasya na prasava AvabhUvamAca "vizvA bhuvanAni >sarvataH sanaimirAjA pariyAti vidvAn prajAM puSTi - vardhamAno asmai svAhAmmA' -isa ati meM zrI nemanAtha jI kI prazaMsA karate hue Ahuti dI hai| Apa logoM ko' zracchI taraha mAluma hogA ki jainiyoM: kena tIrthakara kA nAma zrI. nemanAtha jI hai.. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (75) .: hamAna nATaka" (campaI ke lakSmI baiMkaTedavara presa meM sambata 1957 meM chapA ) usake panne para yaha zloka hai| yaM zevAH samupAsate ziva iti brahmeti vedAMtino / bauddhA buddha iti pramANa paTavaH kati naiyAyikA / / annityatha jaina zAsanaratAH kati mImAMsakAH / so'yaMvo vidadhAtubAJchita phala trailokya nAtha prabhuH ......... (a0 1 daloka tIsarA ) . . noTAdinAtha bhagavAna kA jaina sambata isa. pustaka ke Adi se jAnanA . . . . . . . . : ht EARS... ... dharma use kahate haiM. jo.vastu ke svabhAva ko pragaTa karatA hai yAnI vastu. svabhAvo dhammo jo hamArA nija svabhAva kevalaMjJAna hai usakA pragaTa honA jaise agnikA svabhAva ugatA ityaadi| dharmaH jIva ke calane meM sahAI hotA hai jaise machalI ke calane meM jalaM sahAyaka hai joH2 dharma ke viruddha kArya hai usako..adharma kahate haiM, dharma adharma anAdi hai| dharma hamArA nija svabhAva hai isako saba mAneMge yAnI hamArA yaha sarvamAva hai ki .. : (1) imako koI na mAre pasaM . hamako bhI kisI jIva kAH yAta nahIM karanA caahiye| . . .: (2)hama se koI jhUTa nahIM bole pasa hamako bhI jhUTha nahIM volanA cAhiye / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (. 76 ). . (3)hamArI koI corI na kare pasa hamako bhI corI nahIM karanI cAhiye / ityAdi 2 ... What's ill to self do it not against others." dharma svabhAva Apa hI jAna / . . . ApasvabhAvadharma soI jAna / / ... jaba vaha dharma pragaTa tohai.hoi.. taba paramAtama pada lakha soii|| ' athavA isa bAramA kA guNa manAta darzana, anata jJAna, anaMta vIrya aura anaMta mukha jo hai vaha ghAtiyA kamI ke kSaya karane para Arama svabhAva kevala jJAnAdi prakaTa hotA hai athavA uttama kSamA, mAdava, Arjava, satya, zauca, saMjama, tapa, tyAga, akiMcana aura brahmacarya daza lakSaNaM rUpa dharma hai .tathA rajatraya (samyagdarzana, samyagjJAna aura samyagacAritra) svarUpa hai tathA jIvana kI dayA rUpa dharma hai aise paryAya buddhI zini ke samajhAne ke artha thAcAryoM ne dharma zabda ku cAra prakAra caranana kiyA toha vastu jo AtmA tAkA mAtra hI daza lakSaNa hai| sAmAdi daza prakAra mAmA kA hI svazAya hai.| sanyagdarzanazAna cAritra hAmA tai bhinna nahIM diyA hai so hu AtmA kA hI svabhAva hai / yAnI "ahiMsA po dharma: yaha dharma jIvaM . mAtra kA dharma hai jo jinaMdra bhagavAna kari kahA gayA hai / dharma agadi hai. svara .vyaJjana anAdi haiN| dharma torNakarA kaMghala jJAniyoM ke mukha se pragaTa hotA hai| jaise kamala ke utpanna hone kA sthAna sirpha jala . hai aisA bhagavAna jineMdra..kAra kahA huA 'dharma Usako jaina dharma kahate haiM yA sanAtana dharma bhI kahate haiN| jo. isa.. dharma ko dhAraNa karatA haiM use bAMnI yA prAvaka kahate haiM yadi koI jaina kula meM utpanna ho, mithyAta ora kusaMgati ke prasaGga se dharmake viruddha "AcaraNa. kareyA mana. mAMnI bAna gAve to sake haTAMta se jaina dharma para. Atapa nahIM. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 77 ) ho sakatA hai ke usUlo bAlya rala hai . . jaina dharma ke usUloM ko par3hie ayatrA unakA manana karie to jJAta hogA ki vaha amUlya rala hai / isa bAta ko satya pramANie ki yadi jaina dharma meM jIva laga jAye to vaha apane ko dhanya samajhegA / bAjAra meM hama eka dhene kI hAMDI lene jAte haiM usako khUba raMzArA dekara parIkSA karate haiM ki phUTona ho, jo pAnI bharane para saba nikala jAve / kyA bhAiyoM hamako bhI dharma parIkSA nahIM karanA cAhie ? avazya karanA cAhie' yaha hamAre paramava kA sudhAra karane vAlA aura sAra vastu hai| hAMDI jo,asAra usakI jAMcakareM aura sAra vastu"dharma"ko jAMca na kreN| isakA nyAya karanA hara strI purupaHkA parama kartavya honA cAhie / pasa ina cAra ratnoM (deva guruM dharma ,zAstra) kA hara eka ko. parakhanA ucita hai pramAdI nahIM rahanA, yathAvara dharma vahI java dhAraNa kara saktA hai jo pramAdI (AlasI) na ho aura vinayavAna hoN| vinaya se vizeSa guNa prahaNa hote haiM jaise eka baratana meM kar3I kar3I sUkhIkopale bharie.aura usa. hI vana meM harI narama narama kopaleM usI jAti kI bharie to yaha spaSTha jJAta hogA ki harI harI kopaloM kI tAdAda lakar3I se kaI gunI jAdA hogii| isI taraha vinayavAna jIva ke hRdaya meM yaha jaina dharma .praveza karatA hai dharma kA mUla hI "vinaya". hai, vinaya pAMca prakAra kA hai| darzana. vinaya-AtmA aura para kA bheda jAnanA, samyagadarzana ke dhAraka.meM prIti karanA / jJAna vinaya-jJAna kA Adara karanA bahuta Adara te par3hanA jJAnI jana aura pustaka kA bar3A lAbha maannaa| cAritra vinaya--apanI zakti pramANa cAritra dhAraNa meM harSa karanA, dina 2 cAritra kI uMjjalatA ke arthi viSaya kaSAyani ko ghaTAvanA tathA cAritra ke dhArakAna ke guNani meM anurAga stavana Adara karanA so.cAritra vinaya hai / . . . . ... . / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapa vinaya-icchA kU roka mile hue vipayana meM saMtopa kara . dhyAna svAdhyAya meM laganA aura anazanAdi kara'.. .. : nA kAma ke jItane ko, so tapa vinaya hai| . upacAra vinaya-paMca parameSTI kA hara taraha vinaya so upacAra vinaya hai / isa ke do bhedaM haiM pratyakSa vinaya yAnI paca parameSTI ke sanmukha vinaya karanA aura "parokSa : vinayA yAnI paMca parameSTI kA citavana . . . karanA / . . . . . . . - vinaya vAdI ke 32 bheda hote hai yAnI:mana vacana kAya aura dAna / ina cAra se pATha kA vinaya karanA / yAnI-mAtA, pitA, deva, nRpa , jAti, vAla, bRddha, aura tpsvii| . . / g2az2ala / / . dharma vo cIja haiM bhAI ki jisakI zakti nyArI hai / roga aura soga bhI TAre yaha usa meM. sikta bhArI hai .... aMrogI 'ho gaeM kuSTI daridrI dhana ko dhAre hai| agni jala Dara jahAM hove dharma vA madada gArI hai / / zUlI se seTha ko tArA, kiyA zrIpAla dadhipArA / agni meM phUla kara dIne jahAM 'sItA' viThArI hai // vo kapaTI cora aMjanaMsA bhI pahu~cAyA' mukatipura meN| milI., jaMgala meM lachamana rAma ko senA jo mArI hai| jaMgata. ke. deva guru dekhe kisI ke saMga nArI hai / koI krodhI : koI. lobhI nAma "brahmA murArI hai dharma saba jagata meM mAne nahIM jAne haiM guNa usakA / Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 7. ) dharama vo sArathI iMgAki jisakI mukta nArI hai / sevaka tuma ho gae rakha .jo abataka dharma nA jAnA / 'gharama hiMsA meM gahakara taine apanI gati vigArI hai| ... .:. : .. || dApa mAlikA ... priya baMdhu vargoM ! 24 3tIzaMkara zrI mahAvIra svAmI kA dharma cakra cala rahA hai, ve kArtika paNa amAvasyA ke sUrya nikalane se pahale . mona pavAre the yAnI siddha hogA, usI samaya unake gaNadhara zrI gautama -zyAmoM ko kevala jJAna utpanna huA thA cUki kevala-zAna hone para kucha rAtri cAko thI, - devoM ne ratnoM ke dIpaka jalAe aura manuSyoM ne ghI kapurAdi ke| savane kaMdala zAna aura mokSa lakSmI kA pUjana kiyA isa yAdagAra meM dIpamAliMkA (divAlI) saba dUra manAyA jAne lagA magara kucha kAla pazcAta kAla doSa se lakSmI devIko kalpanA hogaI / vahutase to yaha vicAra karate haiM ki lakSmI devI rAtri meM ghara 2 AtI hai so usake Agamana ke liye bar3I tayyArI karate haiM tAki vaha prasanna hokara dravya kA vAsa gRha meM kara deve|. : :.. : :: . . . * dakSaNa prAMta, gujarAta prAMta meM to paMcAgoM meM bhI isa dIpAvalI se nayA varSa prArambha hotA hai / prAyaH saba jagaha naI vAhiyAM isI dina se badalate haiM / mahAvIra svAmI zrI pAvApura jI siddha kSetra se nirmANa hue the / DAkanAnA giriyaka jinnA . paTanA vaMgAla hai / vaha sthAna bar3A sundara hai jo zrAnanda yahAM jAne para prApta hotA hai use kevalI bhagavAna hI jAnate haiN| hamArI vandanA bArambAra hove| isa pavitra dina meM uttama kArya pUjA dAna dharmAdi karane caahiye| jUnA Adi pApAramma rokanA cAhie / rupayAM isa pavitra tyohAra ko divAliyA tyohAra na. dhnaaveN| "jU samAna ihaloka meM, Ana anIta na pekhiye / ..: isa visanarAya ke khelako, kautuka hu nAha dekhiye / / . -:. . . . jainiyoM ko aMpanI 2 pahiyoM para vikrama samvata ka .. sAya mahApaura sambata jo. aMva 2452 kArtika zuklA 1 se zuru hudhA DAlanA caahiye| usake.sAya 2 zrI riSama saMvata 7 aMka kA bhI likhanA.cAhiye.yAnI isa prakAra: Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI paramAtmane namaH | ( o ) W // OM // namaH siddhebhyaH / 1 zrI vItarAgAyanamaH / zrI "jimayanamaH // zrI RSabhadevAya namaH * * * zrI. mahAvIrAyanamaH / 41345263020820317774951219199999999999999999 99999999960452. zrI RSabha nirvANa saM0 76 aGka pramANa zrI mahAbIra nirvANA saM0 2452 * yoM to dharma thoDhA bahuta sabhI sAdhana karate haiM parantu yathAvata dharma kSatrI bIra puruSa hI dhAraNa kara sakate haiM / jinakA mamatvaM 'kanaka kAminI meM jAdA hai. ve prAyaH kama dhAraNa kara sakate haiM isa liye lobha aura kAma ko jItanA yogya hai. 1 * . hamako mAna kaSAya ke vasa koI dharma viruddha vipaya yA anucita kathana nahIM poSanA cAhiye / jana dharma kA usUla AtmA ko niramaila karanA hai| jinendra bhagavAna kI pUSa kA acitya phala haiM paraMtu hamArI kriyA vAja vakta ThIka nahIM vanatI isase laukika * :: bhI. ucca pratiSThA pragaTa nahIM hotI hai| hama meM se bahutoM ne to mandira kI snAna sthAna Bath: room samajha liyA hai 'maMdira jI meM telAdi' lagAkara gae snAna kiyA darzana kIyA yA kisI pujArI se ardhale car3hA ghara vApisa Agae so aise bhAiyoM se prArthanA hai ki saba kAryoM kA naphA nukasAna socanA caahie| puNya kA saMcaya jAdA karanA cAhie / bhAvoM ko maMdira meM sthira rakhanA cAhie / kaI matamatAMtara ke bheda sa e hama jaina dharma ko tarApatha kahate haiM / jainI pUjA karane se pahile zrahanta bhagavAna kI sthApanA kara lete haiM kyoMki ve nirdoSa deva ko pUjate haiN| dharma meM pratyakSa aura parokSa, kathana se do bheda haiM. pratyakSa kathana ko kasauTI para parakha liijiye| aura parokSa ko anumAna se| jo kevala jJAna dvArA kahA huA hai mAnale / jaisehama yaha jAneki - Apa apane nija kArya meM jhUTha nahIM bolate haiM to yaha svayaM nyAya se siddha hai ki Apa dUsare ke kArya meM jhUTha nahIM bolate haiN| paMsa Apake bacanaH satya pramANa haiM isI taraha dharma ke zAstra kI caracA jAnanI yAnI pratyakSa ThIka hai to parokSa svayaM ThIka hai| * * Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . batoM kA svarUpa na .. muni ke mahAvrata sakala vrata hote haiM aura zrAvaka ke 12 vrata hote haiM yAMnI:-- 5 aNuvrata (ahiMsA, satya, parastrI tyAga, corI tyAga parigrahaM pramANa) 3 guNa vrata (diga vrata, deza prata, anartha daMDa tyAga) .. 4 zikSA vrata (sAmAyaka moSadhopavAsa, atithi saMvimAMga yAnI vaiyAvrata, bhogopabhoga parimANa) .. inakA pUrA 2 varNana jaina zAstroM se jAnanA / :: zrI. gomahasAra karma kAMDa chaTe adhikAra meM 802 veM zloka meM kahA hai| ..., . arhatsiddha caityatapaH zrutaguru dharma saMgha pratyanAkaH / - bannAti darzana moha manaMta sAMsAri ko yena // .. artha- jo jIva arahaMta siddha pratimA, tapazcaraNa nirdoSa .zAstra nigretha guru vIta rAga praNIta dharma aura muni zrAdi kA samUharUpa saMgha-inase pratikUla ho arthAta inake svarUpa se viparIti kA grahaNa kara vaha darzana moha ko bAMdhatA hai ki jisake udaya se vaha ananta saMsAra meM bhaTakatA hai Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha RECTRE m ail cAra ArAdhanA svarUpa ...... | likhyate // : . . .. ............ // dohA // .. :: .. * naSTa kiye rAgAdi jinaM. tina pada hiradaya dhAra / -rUpa cAra ArAdhanA; kahUM svapara. hitakAraH / / ..1 // . .jogIrAsA-samyagdarzana jJAna carana tapa cAra arAdhana jaihaiN| bhava sAgara se. bhavya jIvana kU nizcai pAra kare hai|| ina saMkSepa svarUpa, bakhAnUM sunakara kara saMradhAnA / phira inake anusAra caloM bhavya jo pAo. shivthaanaa.||.2 // sAMceM deva muzcata sAMce gurukI dRr3ha zriddhA dhAro / tAhI ko jina Agama mAMhI samyagdarza saMcAroM // hita upadezI....bItarAgaH saMvA . deva. : sAMceM. haiM / tatva svarUpa yathAratha bhI soI.zruta. .bhAle haiN| .. viSaya Aza:AraMbha parigraha. jinake bilakula naahii| jJAna dhyAna tapa lIna rahaiM sataguru se jAno bhAI // saMzaya vipariya anadhyavasAyaju vina vatvana ko. jaane| sAhI ko Agama ke hAvA samyagjJAnI mAneM // 1 // jIva, ajIva karama kA Azraya baMdha aru saMvara bhAI / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 3 ). nirjara mokSa tatva ye sAtoM sAra jagata . ke mAI // 'darzanaM jJAna maI mujIva vina jIva paMca vidhi jAno / pudgala dharma adharma aura AkAza kAla yuta mAno // 5 // zubha - aru azubha triyoga jAniye kAzrava dukha daataa| jIva sAtha saMbaMdha karma ho sohI baMdha kahAtA // samadaMmAdi -karaM karma rokanA saMvara jAno soI / , kramavatI kamA~ kA jharanA soI nirajara hoI // 6 // sakala karma kA eka sAtha kara deya nAza jo jJAtA / tAkU mokSa kahata zruta pAraMga:mukha ananta ko dAtA / / aba cArita 'ArAdhana varatUM teraha bheda kahAI / pAMca mahAvrata pAMca samiti haiM tIna gupti yuta bhAI // 7 // dayA kAyaM chahoM kI pAle soya haMsA vrata hai| satya mahA vrata dno jAno satya bolate nita hai / bina dIye nahiM leveM kucha bhI so acorya vrata jAno / mAtA bhaganI sama tiya samajha brahmacarya so maano||8|| caMsura bA~sa vidhi parigraha meM se rana khila tupa bhara hai| parigRha tyAga mahAvrata paMcama aba paMca samiti ucara hai| jIva rahita mathavI ko lakhikara calai samiti IyA hai / . saMzaya rahita bacana priya voleM bhApA samiti kriyA hai // 9 // eka bAra niradIpa azana lai samiti epaNA jaano| dharai uThAmeM : dekha yahI AdAna nikSepaNa mAno / asa sthAvara jIvoM ko pIDA nahi - hoce jAse / pai malA mUtrAdi jahAMhI samiti kSepaNa khAse // 10 // / / karai nirodha man vacana kAyA bhale makAra sajJAnI / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ( 4 ) bAhI . triya gupti jAniye ava tapa karUM vakhAnI // anazana Unodara 'zrata saMkhyA raMsa parityAga kareM haiN| vivikta zayanaM kAya kleza tapa bAhya chai ucareM haiN|| 11 / bhAyazcitta "vinaya. vaiyAM vrata svAdhyAya vyutasagai / dhyAna sahita chai abhyantara tapa dAtA sukha apa vrg|| . indriyAdi mada nAzana bhojana tyAge anazana hoI / athavA nyUna bharai ura apano Unodara tapa soI // 12 // . bhojana karUM niyama aise seM brA saMkhyA yaha jaano| . dugdhAdika rasa ke tyAgana ko rasa prityaag.mumaano|| zayana baiThanA karai ikantaM vivikta zayanaM yohai / deha neha saja kareM: vikaTa tapakAyaH kleza kahA hai||13|| doSa dUra kU daMDa ya guru se prAyazcita mAno / guNa guNiyoM kA Adara karanA so tapa vinaya vkhaano| pUjya janoM kI sevA karanA so tapa vaiyA vrata hai| * sAmAbhyAsa ju kareM karAaiM so svAdhyAya mutapahai // 14 // . vAhya abhyantara saMga taje vyuta sarga sutapa baranAI / citta karai ekAnta dhyAna. yaha dvAdaza tapa mukha dAI / / yA prakAra vyavahAra arAdhana kahIM tanaka maiM ' bhAI / apa svarUpa nizcaya kA bhAtAhimuno mnlaaii||15|| guNaM anaMta ko dhAma nijAtama sabase bhinna nirAlA / aisI draDha zraddhA hai jAke so samyaktI AlA // ajara, amara avinAzI nirabhaya mukha Adika guNadhAmI! . jAneM: yoM nija prAtama kU sI samyagjJAnI naamii||16|| : nija prAtama ke guNa samUha meM hovai nizcala, lInA [ . tAhI ko samyaka cAritrI kahate haiM paravInA / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - hoya anaMtI icchA mana meM tinheM harSa yuta roke / soI samyaka tapakA dhArI so ziva sukha bhava loka // 17 // nizcaya ArAdhana kA bhAI svarUpa yaha tuma jAno / douna ko.ura bhItara ghara ke. kariye nija kalyAno // ina douna ke dhAre vina nahiM hogA tuma nistArA / bhava sAgarameM bhavi jIvana kU inakA eka shaaraa||18|| yaha sansAra asAra .yAmeM sAra kaMchu nAhi dirkhAI . / mAta pitA muta.tiya vaibhava saMba dekhata dekha nasAI // rakSA karai: marana se tumarI aiso nAhiM dikhAvai / vinA bAta nija rakSA kArana kyoM para kU apnaaye| 19 / / anaMta kAla se yA jagamAhI dukha hI dukha tuma bhoge / * yaha jaga sarvadukhahI kA ghara hai'yA taja mukha pAoge / "reM male jo karma kiye haiM : numane yA jaga mAhI / tinake phala tuma ikale bhogoaura mogatA nAhIM // 20 // dehaM jIvaM jaba judaM 2 haiM tumare suna ye maiyA / phira kyoM kara hoM eka * tumhAre putra pitAdika maiyA // ghRNita vastu kI deha banI hai yAmeM zuca kachu nAhI / 'yAte yAsaM prema tajau ava samajha soca mnmaahii||21 mana vaca kAya triyoga cale te hoya karama kA AnA / yAhi tajo tuma mere bhAI ye dukha devai nAnA // jaisai vanai tisI vidhi Azrava roko mere bhAI / yAhI ke rokana meM apanI jAno khUpa bhalAI // 22 // apane Apa karama jo kara nita so kAja na sara hai| bata pUrvaka tama karma khipAtro jo pAo ziva ghara hai| Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loka tuMga caudaha rAjU hai yA maiM phirA apArA / samatA dhAre vina saba thAnakaM dukhahI dukkha nihArA / / 23 indra narendAdika kI padavI milanA duralabha nAhI / samyagjJAna pAvanA duralama kahyo zrutoM ke mAhI / solaha kAraNa * tuma jAno.sarva mukkhakI dAtA / samyagdarzana jJAna carana traya dharma jAniya bhrAtA // 24 // dayA maI hai dharma dharma daza vidhi bhI kiyA ghakhAnA / vastu svabhAva.dharma kahate haiM artha savana iMka jAnA nA moha bhAva kU tyAga dharma * pAlo mere bhAI / jAseM ziva nagarI ke rAjA ho vo yahAM se jAI // 25 // nara bhava pAya kAja yaha karanA cUkai soya gamArA / . rira yaha samaya kaThina hai milanA zrIguru yema ucaaraa|| . * ArAdhanaM pArAghobhAI jabataka duma meM dama hai| 5. padmAvatikI mUla sudhAro hAtha jora vaha nami hai // 26 // ... ||dohaa|| ....... darzana jhAna caritra tapa, haiM saba sukha dAtAra / ye mamaghaTa mandira vaso, karake nizcala pyAra // 27 // iti||... cAra dhArAdhanA svarUpa zubham . Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( s ), rAjA madhu ne samAdhi maraNa va muni avasthA dhAraNa kI tAkA. kathana tathA sapta RpiyoM kA caityAlaya. viSaya upadeza zrI-padmapurANa ( jaina rAmAyaNa) se saMkSipta udhRta-. zrI padmapurANa parva (83) navAsI ......... prArambha-sakSepa se| . - jaya zrIrAmacaMdra jo lakSamaNa jI kA tathA unako rAniyA~ sotA aura visalyA kA ajodhyA meM rAjyAbhiSeka ho cukaa| taba mahAprIti se bhAI zatrudhana se kahate bhaeM ki jo deza tumheM 6. solebo| tava zaMghana ne mathupa maaNgii| tava rAma bole ki vahAM rAjA madhu kA rAjya hai aura yaha rAvaNa ko jamAI hai aneka yuddhoM kA jItana hArA -usako camarendra ne. trizUla raMla diyA hai vaha haravaMziyoM meM sUrya saMmAna hai usakA putra lavaNArNava nAma kA hai donoM mahAzuravIra haiM isa lie mathurA TAra aura rAjya levoM / tava zatrughana ne na mAnI aura kahA ki maiM dazaraya kA putra nahIM jo madhu rAjA ko na jIt / ityAdiH. aura mayurA ko ravAnA huaa| taya rAma bole ki jara rAjA madhu ke hAtha prazUla. rala na hove usa samaya yuddhkriyo| mathuna nagarI ke yamunA taTa para Dhere jA lagAe 'aura mAluma huA 'ki rAjA madhu rAniyoM sahita vana krIr3A kare hai Aja chaTA dina hai saMgha rAja kAja tuja pramAda ke ghaza bhayA hai viSayoM ke baMdhana meM par3A hai| maMtriyoM ne vidyuta samajhAyA so kAhU kI bAta dhAre nahIM / jaise mRr3ha roMgI vaidya kI auSadhi na dhAre / so rAjA zatrudhana balavAna yodAmoM ke sahita ardha rAtri ke samaya sarva lokaM pramAdoM the aura nagarI rAnA rahita tho| so mathurA meM praveza karatA bhayA aura vaMdo janoM ke zabda hote bhae ki pinA garatha kA putra zatrudhana jayavaMta hove / yaha ina logoM ko Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahA dukha huA / taba unako dhIra baMdhAyA ki yaha rAma rAjya hai kisI ko dukha nahIM hogaa| zaMghana nagara meM jAya gheThA jaise yogI karma nAza kara siddha purI meM praveza kre| taba rAjA madhu.dhana se mahA kopa kara, AyA. parantu zatrudhana ke bhaToM kI rakSA dvArA .nagara meM praveza na kara sakA jaise muni ke hRdaya meM moha praveza na kara sake aura trizUla se bhI rahita hogayA tathApi mahA abhimAnI madhu ne saMdhi na karI aura buddha kI ko, udhamo dumA / taba donoM tarapha kI sainAmoM meM yura hone lgaa| .zatrudhana ke saiMnA pati pratiyaka ne mA ke putra lavaNArNava ko bAyoM se pakSasthata ko ledA so, pRthvI para mAya par3A. aura prANAMta bhayo tapa putra ko dekha rAjA madhu tAMtavaka para dauDA. so zatrudhana meM aise rokA jaise nadI kA prabhAva parvata se ruke hai / taba zatrudhana ke sAmane koI na Thahara sakA naise jina zAsana ke pariDataM syAdavAdI tina ke sanmula ekAMtavAdI na Thahara. ske| taise rAjI zatrudhanane madhu kA dhamatara bhedI jaise apane ghara koI pAhunA Ave aura usako bhale manuSya bhalI bhAMti pAhunagati kareM taise zatradhana ne zo kara usakI pAhuNagati karatA,bhayA ayAnaMtara rAjA madhu, mahA vivekI zatrudhana ko durjayajAma Apako trizUla mAyudha se rahita jAna putra kI mRtyu deza maurabhapanI mAya bhI alpa jAna, muniyoM ke bacana citAratA bhavA maho lagata, kA, samasta hI Aramma mahA hiMsA rUpa dumakA dena hArA sarvayA syAlya hai| yaha:caNa bhaMgura saMsAra kA cAritra usa meM mUDha jana rAce isa viSe dharma hI prazaMsA yogya hai aura aMdharma kA kAraNa azubha karma prazaMsA.yogya nahIM mahA niya yaha pApa karma naraka nigoda kA kAraNa hai jo durlabha manuSya deha ko pAya dharma viSa buddhi nahIM dhare. haiM so prANI mora karma kara ThagAyA ananta bhava bhamaNa kareM hai maiM pApoM meM saMsAra asAra-ko- sAra jAnA, kSaNa bhaMgura zarIra . 'ko bhra-va jAnA, Atma hita.na. kivA, pramAda biSe mavaratA, roga . 1. samAna ye.driyoM ke bhoga bhale jAna bhoge, jaba maiM svAdhIna thA tavamuke ghadhi na AI, bhayaM anta kAla mAyA aba kyA karU, ghara ko Aga lagI usa samaya talAba khudavAnA kona arthaaura sarpa ne DasA usaM samaya dezAMtara se.manyAdhImatulaSAMnA aura ... . Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUra deza se maNi auSako gavAnA kauna bharya isa lie aba ciMtA tA nirAkula hoya apanA mana samAdhAna meM lAI yaha vicAra vaha dhIra vIra rAjA madhu ghAva kara pUrNa .. hAthI car3hA hI, bhAva muni hotA bhayA, arahanta siddha AcArya upAdhyAya sAdhuoM ko mana badhana kAya kara bArambAra namaskAra kara aura bharahanta si sAdhu tathA keyalI praNIta dharma yahI paGgala hai yahI uttama hai inahIM kA mere zaraNa hai aDhAI dvIpa vipa pandraha pharma bhUmi tina viye bhagavAna arahanta deSa hoya haiM ve lokya nAtha mere hRdaya meM. tiSTo meM bArambAra namaskAra kA hU~ aba maiM pAvajISa sarva pAe yoga taje, cAroM mAhAra taje, je pUrva pAe upA ghe tina ko niMdA karUM hUM aura sakala vAstu kA pratyAkhyAna. kara, manAdi kAla se isa saMsAra vana meM jo, karma upArje ghe mere dusahata mithyA hovo| bhAvArya mujhe phala mata deveM / bhara meM tatvajJAna meM tiSThA tamave yogya jo rAgAdika tima ko to aura leyave yogya jo nija bhAva tinako leU / chAna darzana mere svAbhAva ho hai so mose bhameya hai aura meM rogadika samasta para padArtha karma ke saMyoga kara upaje ke mose nyAre hai deha tyAga ke samaya, saMsAro loka bhUmikA tayA taNa kA sAyarA kare haiM so sAyarA nahIM yaha jIva ho pApaM yudhi rahita. hoya, tava apanA Apa ho sAthata hai aisA vicAra kara rAjA madhu ne donoM prakAra ke parigraha bhAvoM se taje aura hAthI kI pITha para baiThA hai| sira ke kezaloMca karatA mayA, zarIra dhAvoM kara Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 20 ) . ati vyApta hai tathApi mahA durdharavIrya ko dhara kara adhyAtma yoga meM AruDha hoya kAyA kA mamatva tajatA bhayA, vizuddha hai buddhi jisakI, tava zatrughana madhu kI paramaH zAnta dazA dekha namaskAra karatA. bhaiyA aura kahatA bhayA he sAdhoM ! mo aparAdhI kA aparAdha kSamA karo, devoM kI apsarA. madhU kA saM-: grAma dekhane ko AI thIM AkAza se kalpavRkSoM ke puSpoM kI varSA karatI bhaI, madhU kA vIra rasa aura zAMta rasa dekha deva bhI Azacarya ko prApta bhae phira madhU mahA dhIra eka kSaNa mAtra meM masAdhi" maraNa kara mahA sukha ke sAgara meM tIje santakumAra svarga meM utkRSTa deva bhayA aura zatrughana madhu kI stuti karatA mahA vivekI ( madhupurI ) mathurA meM praveza karatA bhayA / gautama svAmI rAjA bha ezika se kahe haiM ki prANiyoM ke isa saMsAra meM karmoM ke prasaGga kara nAnA avasthA hoya hai isa lie uttamajama sadA zubha. 'karma taja kara zubha karma karo jisa ke prabhAva kara sUrya samAna kAMta - ko prApta kSetre dharma dvArA zatru bhI kSaNa meM nara sukha dvArA pUjya hove hai soI sAra jo dharma tAhi: pahaNa kroN|. . r * // itiH nRvAsIva parva pUrNa bhayA / ha Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) *MEEEEEEEEEKERMERCE RECH sapta RSi upadeza REPE NEEEEEEEEEEEEEEN . 'bhAgeM parva 90 meM camarendra jisane- rAjA madhU ko trizUla ratna diyA thA pAtAla se Akara mathurA nagarI para kopa kiyA aura marI phailii| ... .. . . .. parva 91 - rAjA 'zatrudhana ayodhyA gayA aura jinendra mAMgana ke bUtA racAI. ityAdi / . parva 92 meM AkAza meM gamana karaNa hAre sapta cAraNa RSi . nigraMtha manIndra mathurApurI Aai jinake nAma muramanyu, zrImanyu zrI: nizcaya, sarva sundara, jayavAna, vinayalAla sanayamina, so yaha cAturmAsika meM mathurA ke vana meM vaTa ke vRkSa tale AyaH virAje so mathurA meM camarendra dvArA jo maMga phaijI thii| ina saMsapiyoM ke prabhAva kara naSTa hogaI the cAraNa muni zruti kevalI AkAza mArga hoya kabhI paudanApura kabhI vijayapura kamI ajodhyA pAraNA ko AveM / ahaMdata seTha ajodhyA ne vicAroM ki cAturmAsa meM muni gamena na kareM yaha Rpi pahale dekhe nahIM kahAM se Aye ye . jina mArga viruddha gamana karate haiM so AhAra na diyA uTha gayA / taba usakI putra vadhU ne AhAra diyA / ve muni zrAddAra laya bhagavAna ke caityAlaya meM Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ... ( ) bhAye, jahA~ yati bhaTTAraka (prAcArya ) virAjate the ye saptaRSiH Rddhi ke prabhAva kara dharatI se cAra aMgula alipta. cale Aye .. aura caityAlaya meM dharatI para pagaM.dharate .zrAe--AcArya uTha. . khaDeM bhayeM unhoMne aura unake ziSyoM ne namaskAra kiyA . kira ve vaMdanA kara AkAza mArgase mathurA gaye / inake pIche ahaMdasa seTha caityAlaya meM AyA aura RSiyoM kA sarva vRtAnta jAna mahA kheda khinna . bhayA / aura kahane lagA / jauM laga unakA darzana na karUM tauM laga mere mana kA dAha. na . ". . . kArtika kI pUnau najIka: jAna seTha ahaMdata. mahA samyakaH dRSTi nRpa sulya vibhUta ajodhyA se mathurA ko sarva kuTumba saMhitaM , sapta RSi * ke pUjana * nimitta calA / jAnA hai munoM kA mahAtma jisane-kArtika sudI saptamI ke dina munoM ke caraNoM meM jAya phuNcaa| vaha uttama samajha kA. dhAraka vidhi pUrvaka mani vandanA kara mathurA meM ati zonA kAvasA bhayA yaha suna rAjA zatrudhana maya apanI mAtA sumamA ke zIghra prAmuniyoM ko namaskAra kara isa prakAra kahatA bhayA ... he . deva Apake Aye isa nagara se. marI gaI. roga gae duSita gayA sarva vighna * gaeM sumita bhayA saba. sAtA bhaI maz2A ke dukha gae sarva samRddhi bhaI jaise sUrya ke udaya se kamalanI phuule| koI dina Apa yahAM hI tissttho| taba muni kahate bhara, he zatrubana jinaM AjJA siAya adhika rahanA ucita nahIM zraha canurya kAla dharma ke udyoga kA kAraNa hai isa meM anindra kA dharma bhA jIva dhAre haiM jina :AjJA. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ( . ) muniyoM ke kevala jJAna prakaTa hoyaM hai| muni suvratanAthako mukta bhae / aba nAma, nemi, pArzva, mahAvIra, cAra tIrthakara aura hoveMme / phira paMcamakAla jise dukhamA kAla kahiye so dharma zrI nyUnatA rUpa mavarategA / usa samaya pAkhaMDI jIvoM kara . jina zAsana ati UMcA hai to bhI AbAdita hoyagA / jaise rajakara sUrya kA bhim zrAdita hoya / pAkhaMDI niradaI dayA dharma ko lopakara hiMsA kA mArga pravartana kareMge usa - samaya masAna samAna grAma aura meta saMmAna loka kuceSTA ke karaNa hAre hoveMge mahA kudharma meM pravINa kara cora pAkhaMDI dRSTa jIva tinakara pRthvI pIDita hoyagI kisAna dukhI hoSeMge majA niradhana hoyagI mahA hiMsaka jIva parajIvoM ke ghAtaka hoveMge nirantara hiMsAkI vaidavArI hoyagI putra, mAtrA pitA kI zrAjJA se vimukha hoveMge aura mAtA pitA bhI sneha rahita hoyeMge ityAdi: * . * - he zatrughana kalikAla meM kapAsa kI bahulatA hovegI aura atizaya samasta vilaya jAyeMgeM cAraNamuni deva vidyAdha kA AvanA na hoyatA azAMnI loka nagna mudrA ke dhAraka muniyoM ko 'dekha niMdA kareMge malina cittaM mUDhaM jana ayogya ko yogya jAneMge jaise patanaM dIpaka kI zikSA meM par3e taise ajJAnI pAga . paMtha meM par3a durgati ke dukha bhogeMge aura a mahAzAMta svabhAva, tina ko duSTa niMdA kareMge, viSayI jIvoM ko bhakti kara pUjeMge dona anAtha jIvoM ko dayA bhAva kara koI na dekhegA | ityAdi * koI muniyoM kI avajJA kareM hai so malayAgiri caMdana ko taMja kara kaMTaka vRkSa ko aGgIkAra kare hai aisA jAnakara he vatsa tUM dAna pUjA kara janma kRtArtha kara / gRhasthI ko dAna pUjA hI kalvANakArI hai aura samasta meM tatpara hovo | dayA pAlo sAmanoM se mathurA ke loka dharma vAsalya dhAro | , * Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 64 ) * - - . jina zAsana kI prabhAvanA karo ghara ghara jina vica yAMtrI, pakSa abhiSeka kI pravRtti karo jisa kari saba zAMti ho. jo jina dharma kA ArAdhana na karegA aura jisake ghara meM jina pUjana hogI dAna na hogA use ApadA poDeMgI jaise bhRMga ko vyAMcI bhakhe taise dharma rahita ko marI bhkhegii| aMguTha pramAgA bhI jineMdra kI pratimA jisake virAjegI usa ke ghara meM se marA bhAMjegA jaise garur3a ke bhaya ga nAginI bhAge ye vacana muniyoM suna zatrughana ne kahI he prabho jo thApa yAMzA karI tyohI loka dharma meM pvteNge| athavara muni AkAza mArga vihAra kara aneka nirvANa bhUmi baMda kara - sItAjI ke ghara zAhAra ko thAe so vidhi - pUrvaka pAraNA karAvatI bhaI, muni zrAhAra neya AkAza ke mArga - bihAra kara gae aura zatrudhana meM nagarI ke bAhira aura bhItara aneka jina mandira karAe ghara ghara jina pratimA padharAI nagadI sarva upadrava rahita bhaI vana upavana phala puSpAdika kara zobhita bhae, vApikA sarovarI kamalo kari maMDita sohatI bhaI pakSI za karate bhaekailAza ke ta 'samAna ujvala maMdira netroM ko zrAnandakArI vimAna tulya sohane bhae aura sarva kisAgA loka saMpadA kara bhara sukha so nivAsa karate bhae giri ke zinara samAna u cai anAjoM ke Dhera gAvoM meM sohane bhae svarNa ratnAdika ko pRthvI meM vistIrNatA hotI bhaI sakala loka sukhI rAma ke rAjya meM de . samAna atulaM vibhUti ke dhAraka dharma artha kAma viSe tatpara hote bhae - zatrughana mathurA meM rAjya kareM rAma ke pratApa se zraneka rAjAoM para zrAzA karatA sohe / isa bhAMti madhurApurI kA Rddhi ke dhArI muniyoM ke pratApa kara upadrava dUra hotA bhayA / jo yaha adhyAya yAMce sune so puruSa zubha nAma zubha gotra zubha sAtA bedanI kA baMdha kare jo sAdhuoM kI bhakti viSe anurAgI hoya aura : sAdhuoM kA samAgama 'cAhe vaha mana cAMchita phala ko prApta hoya ina sAdhuoM ke saGga pAyakaraM dharma ko bhAgadha kara prANI sUrya se bhI adhika dIti ko prApta 4 hoveM haiM / .. d :h * // iti vAnaveMvAM parva sampUrNam // Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miya: sajjano, paMDitoM ! isa prakAra zAjA dharma kI caracA muna yathAvata zrRddhAna kareMge / isa kathana meM jina pimma ghara2 thApane kA prasaMga pAya maiM alpa vaddhivAlA dRSTAMta detA hUM ki nagara jaipura meM karIba isa prakAra 300 caityAlaya haiM / maMdira aura caityAlaya meM kucha pharka nahIM hai / caityAlaya anAdi kalyANakArI zabda hai yAnI caitya-pAtamA, Alaya-jagaha, bhAvArtha, Atma pradarzana-prAcIna samaya meM mandira gRha ko kahA the:-jina "mndir| Aja kala. caityAlaya kA sUcaka : zrIyuta padyananda AcArya kRta padmananda paMca viMzata zAstra adhyAyaM 7 zloka 22 meM likhA hai ki "kiMdurI ke patra barobara UMcA caityAlaya aura jau varAvara UMcI jina matimA je karAveM haiM tinake punya kI mahimA kona varNana kara sake aura . tIrthakara pada kA vandha kare : haiN| ityAdiH isI dRSTAMta para hamAre pitAjI zrImAna vAvU caturbhujajI gavaramenTa penzanara hAtharasa, ne zrI mahAvIra digambara jaina maMndira sare bAjAra nijI do dukAneM tor3akara nirmANa sambata 2446 meM kiyA hai ! Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // svAdhyAya // priya sajjano ! aba una mahaMto bhagavAna paramAtmA kI. vANI hI muruma . cAya ke bAre meM ekApacita ho sunie . kara dharma mArga dikhAne vAlI hai / a? :: jineMdra bhagavAna paramAtmA kA jo dharmopadeza hai usako sarasvatI, sUnRta AzA, bhagavata vAkya, deva, aGga, grAmanAtha, sUtra pravacana zruta, jinavANI yA jinavANI mAtA zAradAdi kahate haiN| 'umra vANI kI araroM ne jo cAra jJAna (mati, mati, avadhi aura manaparyaya) ke dhAraka hote haiM lakara racanA kI hai| jina patroM para vaha vANI "likhI gaI hai usako zAstra bhI AgamAdi kahate haiN| usake par3hane, sunane upadeza karane, citavana karane tathA prazna karane ko svAdhyAya kahate haiM / yaha vAMgI amRta ho hai / isake pAThI ho jAne se "amara" ho jAtA hai yAmI janma maraNa rahita ho hai| samara hone kA tIna loka meM aura koI dUsarA pAya nahIM hai, jaba taka isakA paThana hotA hai karmoM ko nirjarA bhaura puNya saMcaya hotA hai / usa sthAna para samyagaSThI deva devAMganA bhI sunane ko jAte haiM yaha zAstra pramAyA hai aura mujha maMdabuddhi ko bhI isakA kucha paricaya ho cukA hai| tIna loka kA hAta ghara baiThe mAluma hotA hai| laukika aura pAramArthika mArga acchI taraha dRzya par3atA hai| zrI mUlAcAra jI patha meM likhA hai ki jo jIva svAdhyAya karatA hai vaha saMsAra aMdha kUpa meM nahIM par3atA hai jaise DorA sahita sUI nahIM khotI hai| prAcArya upAdhyAya sAdhu bhI mitya svAbhyAM karate haiM / bhI Adi purANajI parva 20zloka 35 patra 218 meM likhA hai "bina sUtra so tatva grAmina kari dhArAdhiye yogya hai| jina zAsana janAdi nidhana kahie bhAdi ra antaM nAhIM aura sUkSma kahiya aMti sUkSma hai caracA jA. vive aura satya svarUpa kA prakAzaka hai aura puruSArtha kahipa mokSa tAke upadeza se jIdhana mata hidU hai ziva kalpi ani prayakSa hai| .. S Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ . ( 17 ) amAnya kahie kA kari.jotyA na jAya / amita kahie apAra jAkA pAra prabhu ho pAvai / isa z2inavAyI ke kaI adhikArya ko pAnI.dhavala, javathavala, mahAdhavalAdi ko racanA jeSTa surI 5 ke dina kI gaI hai . vaha dina bhuta paMcamI nAma se vikhyAta hai| ina-pranyoM ke darzana mRDacidrI. meM . hote haiN| bhAja kala inake pATha karane kI yogyatA kisI meM nahIM hai / aura una payoM ko bhUtavali aura puppAMdata suniyoM ne dharasena muni jo girinAra ke zikhara caMdraguphA ke pAsI ke. upadeza se race leSTa pudI 5 ke dina raca kara pratiSThA kii| aise mahAna paMthoM kI yaha zrI nemacaMdra siddhAMta ca. vatI.svAdhyAya kara rahe.the.usa vakta maMtrI cAmuMDarAya ke Ane para una mahAna payoM ko baMda kara diyA aura. bhI gomahasAra ityAdi paMtha race / ina ke darzana se jova zAna ko prApta kareMgA aura prAcIna ratna maI pratimAoM ke darzana haiM mAnoM tIna loka ko vibhUta vahIM para ikaTThI hai| isa . lie hara eka ko vahA~ jAkara darzana karanA 'cAhie / yAtrA pustaka hamAre yahAM se kucha niyamAM para pinA mUlya milatI haiN| . . . usa dina zAloM ko bAhara meja ke upara virAjamAna kara dhUpa.pUjAdi karanI cAhie |..hm pragaTa kie binA nahIM raha 'so ki zahara hAtharasa meM jinavANoM ..kI sajAvaTa aura pUjA zrata paMcamI ko eka mahAna Adarza rUpa meM hotI hai jisa ke lie jaina samAjaM tayA lAmizrIlAlajI sogAnI maMtrI sarasvatI bhaMDArako moTiH dhanyaHgada hai| jo jova usa dina vRtaM karate haiM mahApuNya upArjana karate haiM / paraMparAya svAdhyAya ke prasAda se mokSa ke pAtra anate haiN| jinavANI kI rakSA karanA hamArA parama kartavya hai| . jinavANI rkssaa| ....... ....zrIyuta amolakacaMda jI maMtrI sarakhato bhaMDAra vibhAga bhImatI digambara jaina mAlavA prAMtika samA ne isa viSana meM ko Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekha vivaraNa 12-13 varSa meM dIyA hai usakA saMkSepa yahAM pragaTa karatI hUM triI jI likhate haiN| ....mAz2a mujhe baDA hapaM hai mere hRdaya meM prAnaMda ko lahareM uTha rahI hai merA bhAgyodaya hai ki sarasvatI sevA kA kArya prApta huzrI hai / jIva anAdi se bhamaNa kara rahA hai aura catugati rUpa saMsAra meM janma maraNa ke duHkha uTho rahA hai| isa ko zItalatA dene vAlI eka jinavANI sarasvatI hI haiN| hinAdina mAgaM dinA kara sva, para, bheda vijJAna, paidA karatI hai / vastuM mghahapa ko yathArtha kahatI hai jaina dharsa kA mUla ,jimavANI hai / isa ko rakSA meM jaina dharma kI rakSA hai jinavANoM kI unnani se jaina dharma kI unnati hai| yadi Aja yaha jinavANI na hotI to koI nahIM jAna sastA thA ki jaina dharma kyA hai. saMsAra aura mokSa kyA hai ? zrAcAryoM ne kaThina parizrama se jinagANI ke atha nirmANa kIye aura unhIM kahamako darzana aura upadeza nAja mila rahA hai lekina dukha kI . vati haiM ki isa meM se bhI hamArI aMzAnatA aura nApasITa ke kAraNa aneka sthAnoM ke sarasvatI bhaMDAroM ke bahu saMdhyA prathe jIrNa zIrNa hokara cUhoM dImakoM ke grAsa bana kara naSTa ho rahe / ..hai| kitane hI IsI bhApAtroM meM hone se hama se chUTa rahe haiM / payA . yaha sunakara Apa ko dukha na hogA ? avazya hogA / bhAiyo! "rAdhyAma do, yadi jaina dharma kI rakSA aura uttati ke mUla ye patha ho, na rhege| taba yaha: Apa kA dharma kahAM sunAI par3egA ? kahA~ "Apa kI asniAya aura sahA zrApamA paMtha rhegaa| isa lie yadi Apa sacce dhamaniti ke icchuka hai.to jahAM..jahoM atha cAlamAriyoM meM baMda rahakara jIrNa zIrNa ho rahe haiM, una gUthoM ko nikala cAie, bAhara dhUpaM. dilAie, 'yadi jIrNa hogae ho to unakI prasi dUsarI karAie / karnATako Adi dUsarI bhApAmoM meM ho to. . hiMdI lipi karAhae / ityAdi bAtoM kA prabaMdha karanA ApakA hamArA . pUrNa kartavya hai"; smaapt|... C. priy.sjno| maMtrI jI ke bahumUlya bAkSyoM ko suna kara 'pi cahuta prasaMzA hue hoge / bhomAna dAnavIra rAya vahAdura ramAIrasa ecada jI salApatitadhAzrI lAbhaMgavAnadAsa - Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . (.22 ) z2I jaina jAti bhUpalA mahAmaMtrI bhI digambara jaina mAlayA prAMtika sabhA pahanagara. (mAlayA ) rAjapUtAnA ko.. phoTizaH dhanyavAda hai ki.tabhA aura auSadhAlaya dvArA bhArata varSa meM acitya lAbha pahuMcA rahe haiN| .... AzA...hai ki jahAM tahAM aise gathA ko dazA ko vahAM ke rajjana va paMca khuda rakSA kareMge / mAnavAM kI sabhA ke niodana para bhI saMdeva avazya dhyAna dene ko sapA koNge| " : : jinavANoM kI rakSA aura svAdhyAya karanA karAnA hama jainiyoM kA parama kartavya honA cAhie / ina kAyoM meM mana vacana kAya aura dhana laMgAnA mahA puNya aura yaza kA kAraNa hai hama kAryoM meM dhana lagAnA mAno sAtha meM lejAnA hai| koThariyoM meM, AlaMya meM, saMdUkoM meM jinavANI ko rakSA ToMka 2 nahIM hotI hai isa lie hamako bar3e saja-dhana se ghaDI rAjamAriyoM meM virAjamAna rakhanA cAhie jahAM havA lagatI raheM aura darzakoM ko darzana "milate rahe tathA pUjAdi bhI hotI rhe| jIrNa zIrNa kara sadA ke lie jalAMjali na dojie / hRdaya phaTA jAtA hai isa mahA adhinaya ko rUpayAsiMka kara prabaMdha karie jJAna ke vinaya meM kevala zAna kA ghadha hai / aile aMgamAhIyA..kI.cApIpaka syAnoga apamAdI pinaya vAna bhAI ke pAsa rahanA cAhie tAki yaha sarasvatI kA sarva kArya kareM. aura khAdhyAya karane bAloM kA mambara par3hAve / sUcI rajisTara vagairahaH saMva rakhane cAhie zAstrajI hamAre guruoM kI jagaha para haiM piyo ki gumaMtrI ke darzanA kaThina ho gae haiN| Sita // zaMkA kA samAH :yadi koI zaMkA kare kyA jainI dhAna isa prakAra hai- nigurA: usako kahate haiM,jo guru ko nahIM mAnatA ho / jaino logoM ke gurutroM kA svarUpa pahale varNana kara . ke haiM jina ke guNa sarvotkaSTa hote haiM aura unakA prabhAva nahIM / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 100) oguru ke prasAda kara anantAnata jIya ananta sukha meM prApta ho gae aura hoveNge| kAla doSa se yadi ve haei meM par3e to anya unakI nagaha nahIM mAne jA sakte haiM jaise haMso ke na dIkhate hue anya pakSoM ko haMsa kI padavI nahIM ho sakatI hai| isa kA zrApa khuda nyAya kara sakte haiN| jisa jIva meM siMha ke guNa hoMge vahI "siMha kahA jA saktA hai| kevala "siMha" nAma rakhane se siMha nahIM ho sakatA hai| deva guru zAna kA avinaya karanA .ananta duskha kA kAraNa hai aura aise doSa dekhi eka dUsare ko na samodhe to pramAda kA doSa lagatA hai tAteM kalyANa nimitta dhoM. padeza denA AvazyakIya hai| isa jIvana ko kevala dharma ho sahAya hai.dharma na upAA hoya aura bahuta kAla taka jIne aura sUrya ko icchA kare, to kaise bane / kamoM kI vicitra gati hai| kSaNaM meM jIva - parvata para kSaNa meM khAr3e meM kSaNa meM eka rasa se dUsare rasa meM, . kabhI virasa ityAdi meM AtA hai| dekhie hamArI avasthA kaso ho rahI hai, paM0 bhUdaradAsa jI kahate haiM:. . . ' : 'joI china kaTai soI Ayu meM avazya ghttai| ....: "da 2 vItai jaise aMjulI ko jala hai| .. deha nita chIna hoya naina teja hIna hoyaM / . . .. . . jovana malIna hoya chIna hota vala hai // . : . Dhukai jarA nerI takai antaka aherI Ave / / parabhau najIka jAya narabhau niphala hai|| .:. milakai milApI jana pUMchata kuzala. merii| . aisI yoM dazA meM mitra! kAhe kI kuzala hai| yaha parigraha. vinAsIka mahA dukha kA kAraNa hai / deha apavitra hai| jJAna rahita avivekI isa tana se ati rAga karatA hai| yaha zarIra samyagdarzana jJAna cAritra se zuddha hotA hai aura manuSyaM devAdi dvArA pUjya hotA hai| jIva bhoMgoM se tRpta nahIM kheLAjyoM 2 moga karatA hai tyoM 2 lAlasA bar3hatI hai jaise ... ... .- - . Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 106) 'agni meM jyoM , 2 lakaDI DAloge tyo 2 vAlA bddh'egii| yaha nIvarupI rAjA kuvaddhi rUpI strI sahita rama hai ara mRtyU yA acAnaka gresyA cAhe hai| manarUpI issI, sUpa vana vipa krIDA karai hai| jJAnarUpa aMkuza teM yAhi vasa kara, vairAgyarUpI gaja thama " vivekI vAMdha hai.| cica ke mere caMcalatA dhare haiN| vAseM vitta vAsa karanA yogya hai / citta kU vAsi karanA svAdhyAya se hotA hai ? : . . .: vicAranIya bAta hai ki manuSya pIya ati durlabha hai isI se bhAtmakalyANa hosakatA hai: Aja hamAre pAsa sarva prakAra kI sAmagrI maujUda hai dharma acchI taraha sAdhanA cAhiye varanA eka 'dina aisA hogA. kina hamAre pAsa vaha sAmagrI rahegI aura saba kaTambI va mitraz2ana nyAre. 2 hojAveMge / isse saMsAra se virakta ho.dharma sAdhana karanA cAhiye / yaha manuSya paryAya rUpI ratla ko saMsAra rUpI samudra meM mata pheMko / hamako svAdhyAya karanA cAhiye / zrI bhAdi purANajI meM likhA hai| (zloka 198 se 200 taka parva 19) e bAhyamAMtara vAraha prakAra ke tapa tina viSa svAdhyAya samAna tapa na pUrva mayAM na ava hai na Age hoyagA / svAdhyAya vi rAti nizcala saz2amI jinendrI hoya hai| svAdhyAya kari dimAna vinaya, kari maMDita samAdhAna rUpa hoya hai / na svAdhyAyAtpara tapaH / ___arthAta svAdhyAya ke samAna koI tapa nahIM hai / jabataka * svAdhyAya hotI rahatI hai puNya kA saMcaya aura pApa kA praya .. hotA rahatA hai| aspara desa mAnA hai ki hamAre bahuta se Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 102 ) bhAI kuMcha thor3AsA jAnakara. svAdhyAya chor3a dete haiM aura kahata haiM jo kucha jAnanA thA'z2Ana liyA anna svAdhyAya : kI jarUrata nahIM / hama paMDita mUdaradAsajI kI nimna likhita caupAI kA smargaH unheM dilAte haiM:-. : .. :.. . * jAnanaM joga liyau hama jAna / tahAM hamAre dir3ha saraMdhAna // yahI sahI. samakita ko aGga | kAhe kareM aura zruta saGga / jo tuma nIkeM lInoM jAna / tAmeM bhI hai bahuta vinAna || tAtaiH sadA , udyamI raho / jJAna gumAna bhUlijina ghiiN| * priya pAThako ! yadi Apa nitya dina rAtri yAnI. 21 ghaMTe ke andara AdhA patra bhI paDhaleMge toM sAla bhara meM 200 patra yAnI eka choTe graMtha kI svAdhyAya ho saktI hai jaise eka 2 bUMda kara tAlAva bharaMjAtA hai / svAdhyAya se aciMtya lAbha hai . nukasAna kisI prakAra kA nahIM hai| hama Apake khAne pIne meM koI vAdhA nahIM DAlate / :. . . . . . . : bhagavata praarthnaa| .. .. ' (Agama abhyAsa hohU sevA sarvajJa terI / / saGgati sadI milau sAdharamI janakI // santana ke guna ko bakhAna yaha bAna paroM / maiTo Teva deva 1. para.auguna kathana kI. // . savahIM sauM aina mukhadaina mukha vaina bhAkhoM / / bhAvanA trikAlaH rAkho bhAtamIka dhanakI / / jauloM karma kATa kholo mokSake kpaattlaalaa| / ye ho bAta hanau prabhu pUjau Asa manI // . Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ..' zarIra meM kSudhA bhogAdi roga hai| eka daphai vRpta ho| ma zAnti nahIM hotI hai| parantu manuSya paryAya ucca ku, pAvaka kula, sAdharmIyoM kI.satAsaGgata muzkila hai / jinavANI sAna naya se varNana hotI hai / jaise dUdha bilone vAlI eka hAyakI essI DhIlI karatI hai maMgara choDatI nahIM phira hamare hAtha kI rassI DhIlI karatI hai isa prakAra kI kriyA se makkhana nikAla letI hai / . usI prakAraH syAdvAdI samyagdarzana se tatvasvarUpa ko apanI ora khIMcatA hai, samyagjJAna se padArtha ke bhAva ko grahaNa karatA hai. aura darzanaMjJAnakI zrAcAraNa kriyAse, samyagacAritra se paramAtma pada ke prApti kI siddhi karatA hai| bhAvArtha jisa naya ke kathana kA prayojana dravya se ho use dravyAthika aura jisakA prayojana paryAyaH se hI ho useM: pArthina. naya" kahate haiM ina donoM nayoM se hI usa vastu ke yarthAtha svarUpa kA sAdhana hotA hai| ' : naya vastu ke eka deza ko jAnA vAle jJAnako kahate haiM mukhya naya, do prakAra ke haiN| nizcaya aura vyavahAra athavA upanaya vastu ke asalI aMza ko grahaNa karanA usa nizcaya naya kahata / 'jaise miTTI ke ghar3e ko miTTI kA ghakA khnaa| kisI nimita ke vaza se eka padArtha ko dUsare padArtha kapa jAnane vAle jJAna ko vyavahAra naya kahate haiN| jaise miTTIMka ghar3e meM ghI ke rahane se pA kA ghaDA kahanA / nizcaya naya ke do bheda dravyAthika dUsarA pryaayaarthik| jo dravya arthAta sAmAnya ko grahaNa kare usa havyAthika naya kahate haiN| jo vizeSa koM (guNaM athavA paryAya ko) viSaya kreN| use paryAyAyikanaya kahate haiN| vyAthika naya ke tIna bheda naigama. saMgraha, vyavahAra / paryAyArthika 'naya ke cAra bheda-RjusUtra, zabda samabhiruDha, aura evaMbhUta / vizeSa hAla jaina Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstroM se jAnanA / eka naya se grahaNa karanA vahAM minAlA bhasaMga hotA hai / jinavANI syAdvAda vANI saptaM naya kara varNanaH hotI hai| hama jAnate haiM ki hamArA zarIra jisakA nAnA bhakAra poSA anta meM kAmajadegA aura anta meM yaha hamako chodd'egaa| to issa yAtma kArya lanA cAhiye / agara hama Atma kalyANa na kareM to hama AtmaghAtI haiN| Atma kalyANa karane ko nAnA prakAra se upadeza.zAstra meM diyA, hai. aura saMkar3oM hajAroM graMtha race haiN| ::...:. . . . . . .. ... upadeza nAnA prakAra kA, jIvoM kI avasthA mAphika hotA hai / eka upadeza sarvathA saba jIvoM ko nahIM ho sakatA hai| jaise mAtA choTe bAlaka ko khelane kA upadeza datI hai aura jyoM.2 var3A hotA hai tyoM 2 nAnA prakAra upadeza jasaM par3hanA rojagAra mandirajI meM jAnA jJAna gRhaNa karanA hotA hai| anta meM zrI guru upadeza karA haiM ki sansAra saM virakta ho / yadi bar3I avasthA kA upadeza choTe bAlaka ko yA moTe vAlaka kA upadeza.bar3e ko diyA jAve to donoM.kA jIvana vimAna ho jAbai isI taraha jaina dharma ke zAkhajI cAra anuyogoM meM vibhakta haiM yAnI,prathamAnayoga (63 zAlAkA purupa kathana ) karuNAnayoga ::tIna loka kathana ) caraNAnuyoga (cAritra kathana ) aura TravyAnuyoga:(tatva kathana ) zurU 2 meM.prathamAnuyoga jaise pacapurANajI. (jaina rAmAyaNa) madhumana caritra (suputra rAjA zrI kRSNajI ke.).harivaMza purANa (rAjA zrIkRSNajIkA vRtAnta .) zrIpAla.caritra ityAdi granthoM ke jinameM vezaTha . zalAkA puruSoM ke. cAritra kI svAdhyAya karanI cAhiye / aura phira dUsare granthoM kii| hama logoM ko sarvathA. eka -naya se kAma nahIM lenA Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 105 ) jAhiye. kyoMki eka vastu meM anaka. dharma hote haiM jaise eka purupa aneka saMghase, kisI kA pitA, putra,bhrAtA, mAmA, bhAnajA bahanoI zAlo, vAvA, nAtI, pantI, ityAdi hotA hai isI taraha karuNA aura dharmAnnati ke vicAra se jJAnAvarNI karma kA zrAzrava nahIM ho sakA / eka naya se sarvathA.kArya nahIM karanA caahiye| . . . . . . ...dravya kSetra kAsa bhAva ko samajhakara hama logoM, ko dharma sAdhana 6. dharmonnati karanA cAhiye / purupArtha siddhayupAya meM likhA hai ki vAroM saMdhyAoM ko antima do 2 ghar3iyoM meM 'digAha, ulkApAta, dhajrapAta, indradhanuSa, sUrya candra grahaNa, tUphAna, bhUkampa, Adi utpAtoM ke samaya meM siddhAnta granthoM kA paTana varjita hai| hAM stotra, thArAdhanA, dharma kayAdika ke grantha pAMva sake hai / zuddha jala se hastapAdAdi prakSAlana kara zuddha sthAna meM paryAsana 'baiThakara namaskAra pUrvaka zAstrAdhyayana karanA vinayAcAra kahA jAtA hai| hamako upagAra karanA jarUra.cAhiye jaisA jIva ho jaisI usakI pRti ho saba bAtoM ko samajha socakara karaMNA bhIra. dharmavuddhi ke sAtha usake dhAgAmI kA jaisA bhaMtI hotA mAlUma hove vaisA karanA cAhiye / (magara sAtha meM apane piMgAra sudhAra kA mukhya khyAla rakhanA Avazyaka hai) dekhiye vyavahAra meM bhI kahate haiM ki savako eka lakar3I se mataM hAMko" java laukika meM bhI eka naya nahIM hai to dharma meM eka naya kadApi nahIM ho sakI hai. hamArA, aura dUsaroM kA bhalA hoya so karanA vipaya kapAyoM ko dUra rakhanA yogya hai.| sansAra meM nAnA prakAra jIva haiM 'javataka dasa ghosa. gUnyoM kA paThana pAThana khUba na karaleMgI tabataka unnati kA vicAra svameva ThIka 2 nahIM hone kI sambhAdhanA. ho sakatI hai / isaliye jitanA paDheMge 'zanage utanA rahasya bar3hegA pasa svAdhyAya jIvana paryaMta taka karanA cAhiye / ::. pAThako ? bhImAna paMData pyArelAlajI alIgar3ha nivAsI mahAsamA svAdhyAya pracAra vibhAga ke maMtrI likhate haiM - kusaGgati Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (106 ) ke kAraNa manuSya janma vyartha vyatIta ho rahA hai" "gayA cayana hAtha AtA nahIM"zrAtmAke hita karane ke liye jinavANI gahagA karane ko kucha pratijJA (yama- yAvajjovana, nema kucha kAla paryaMta) karo-.sadaiva jJAnopayoga rahane se nArtha kara pati kA cauMdha hotA hai| pramAdI rahanese bar3I hAni hotI hai pramAda se chaH pratiyoM kA aryAta asthira, azubha, AsAtA ghedanIya, ayazaH koti, zrati aura zoka kA vadha hotA hai pasa pramAda aura kulaMgati tatkAla dUra kara vinayI ho dharma dhAraNa karanA yogya hai yAlako strIyoM ko vidyA abhyAsa karanA jarUrI hai| ( samApta ) zrI jinasenAcArya ne zrI padmapurANa meM kahA hai ki jo kucha nema yA yama jIva prApta kara letA hai vahI usakA saccA . rtnhai| svAdhyAya ke prasAda se asaMkhya jIca kugati se baca gaye haiM yaha bAta zAstroM se bhalI bhAMti jAnI jA saMktI hai:...nema yA yama karane se jIva svAdhyAya se nahIM chUTatA hai kyoM .ki nema yA yama bhaGga karane kA bar3A pApa hai isa pApa ko cAMDA. lAdi ne bhI bahuta burA samajhA hai isa lie koI bhI yama va nema karate samaya saba bAtoM kA vicAra karane aura "sUtaka pAtaka hArI bImArI saphara ityadi (striyoM ko isake atirikta strIdharma jApA vagairahaH ) meM chUTa rakhalenA ucita hai / vipati va kaThinasamaya meM sAvadhAna rahanA yahI puruSArtha hai aura jAMca. kA bhI vahI samaya hai! ... ... satya jAnie meNa lena aise hai. jaise bAlakaH caMdramA . : ko pakar3A. cAhe paraMtu meM bhakti vasa jinavANI kI stuti vaguNAnuvAda karUM hUM / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 107) hama ko netroM se darzana, mukha se jidra guNAnuvAda svAdhyAya karanA, kAnoM se dharmadhvani sunanA hAthoM se dharna kArya dAna * karanA, mana se dharma bhAvanAH karanA cAhie / mere aMtaraGga yaha maGgaloka bhAvanA dRr3ha rahe aura jIvamAtra dukha se chUTeM aura bukha prApta kreN| mahimA jinavara vacana kI, nahIM vacana vala hoya / bhujavala soM sAgara agama, tire na tIrahiM koya / isa asAra saMsAra meM, aura na * sarana upAya / janma janma hUjo hameM. jinavara dharma sahAya // . . . . . . // bhajana / / ( 1.). karo kalyANa Atama kA bharosA hai nahIM dama kA / e kAyA kAMca kI zIzI, phUla mata dekha kara isako, chinaka meM phUTa jAvegI cavUlA jaise zayanama kA kro|| e dhana daulata makAM maMdira jo ta apane batAtA hai, nahIM haragija kabhI tere chor3a, jaMjAla saba gama kA karo0 // sujana suta nAra pitu mAdara sabhI parivAra aru birAdara, __ khar3e sava dekhate raheMge kUca hogA jabhI damakA / kro0|| var3I. arabI e: jaMga rUpI phaMse mata mAna kara ina meM, - kaheM cunnI samajha mana meM sitAya gyAna kA camakA kro|| . . * sampUrNa pada // paradA par3A hai moha kA. AtA najara nhiiN| cetana nerAsarUpa hai tujha ko khabara nahIM // 1 // paradA0 cArI gatimeM mArA phira svAra rAtadina, ApamaiyApa Apako lakhatA magara nahIM // 2 // paradA par3A hai moha kA0 taMja mana vikAra, dhArale. anubhava, sucaMta ho| nija para vicAra, dekha jagata rAgharanahIM // paradA paDhA0 // tU va svarUpa ziva vahAM brahmarUpa hai| vipiyoM ke . Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 108 ) saGga meM hotI kadara nhiiN| paradA 'par3A hai moha kaa0|| cAhe to karma kATa, tU paramAtmA baneM, aMzaMsosa hai ki isa para bhI karatA najara nahIM // paraMdI paMDA hai moha kA // nija sakti ko pahicAna samajha tUcyAmata Alasa meM . paDe rahane se hotA gujara nhiiN| paradA paDA hai moha kaa0|| jina sevakaH / saMyama / tl lll ll pAMcoM indrIyoM, aura chaTe mana kA damana karanA, vairAgya bhAvanA, bAraha bhAvanAoM kA citavana karanA, sa~sAro kAryoM meM viraktakA upajAvanA so saMyama hai / bAraha bhAvanA ( bhaiyAlAlaM kRta): . ... * caupAI * paJca parama guru badana karU mana vaca bhAva sahita ura ghara // bAraha bhAvanaM pAvana jAna / bhAU zrAtma guNa pahicAna // 1 // '. 'kira nahIM dokhe nayanoM ghasta / dehAdika araM rUpa samasta / / thira vina neha kauna se kr| athira dekha mamatA pari hara // 2 // * azaraNa tohi zaraNa nahIM koya / tIna loka meM daMga dhara joya // koI na terA rAkhana hAra / karmana basa cetanaM niradhAraM // 3 // aru sa~sAra bhAvanA yeha / para dravyana so so neha // tu cetana, ve jar3a sarvaGga / 'tAte tajo parAyoM saGgaH // 4 // jIba akelA phire trikAla UradhaM madhya bhavana pAtAla // . dUjA koI na tere saath| sadA akelA bhane anAtha // 5 // mina sadA pudgala se raheM / bharma buddhi se jar3atA ghe| the rUpI pudgala ke khaMda / cinamUrati sadA abaMdha 6 ... azuci dekha. dehAdika aMGga kauna kuMvastu lagI to sngg| asthi cAma mudhirAdika geha / mala mUtrani lekha tajo sneha 7 // zrAzaya para se kole prIti / tAte baMdha par3e viparIta // pudagala tohi apana yo nAhiM / cetana, ye jar3a sava mAhi // // . Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) sambara para.ko.rozana bhASa / mugna hove ko yahI upAya 4. zrAveM nahIM nae jahAM krm| pichale eka pragaTe nija dharma ner. thiti pUrNa hai khirakhira naay| nirjara bhAva adhikaM adhikAyA nirmala hoya cidAnanda zrApa / miTe 'sahaja para saGga milApa ti loka, mAhi tero kucha naahiN| loka anya vU anva lasAhi // yaha saba paTa vyana ko dhAma // cinmUrati, AtmarAma // 11 // durlabha para ko rokana bhAva / so to dulabha hai suma' rAMca jI tere zAna anaMta / so nahIM durlabha suno mahaMta 2. dharma khabhAMva yAMpa hI jAna zrApa svabhAva dharma soiimaan| . jaba vaha dharma pragaTa tohe hoi.| taba paramAtma pada lakha soi // 13 // .. yahI: vAraha. bhAvana sAra / tIrthaMkara. bhAveM. nirdhAra ... hoya virAgaM mahAnata leya / tava bhava bhUmaNa jalAMjali deya ||1kssaa bhaiyA bhAvo. bhAva anUpa / bhAvata hoya turata ziva bhUpa // sukha anaMta vilasoM nizi doz / ima bhApo svAmI jgdiishaa15|| ..prathama athira prazaraNa jagata, 'eka' anya azucAna // : zrAzraya sambara . nirjarA,, loka vodha dulamAna // 16 // @ // tp|| BOAD. . NROR 15 nizcaya se dekhie to sarva gati meM dukha hai / tapani ke bheda bahuta haiM to zAstrajI sa. mAluma karanA tapa do prakAra ke hote haiM eka aMtaraGga dUsarA bahiraGga / sarva deza muni ke aura eka deza bhAvaka ke hote haiM / kucha saMkSepa se muni ke tapani kA varNana zrI gura, phe svarUpa meM pAyA hai / tapa aura nema meM kucha bheda nahIM hai| jaise kisAna kheta ko cADa se, hojavAna DATa meM hoz2a ke pAnI kI, rakSA karatA hai / isI taraha muni zrAvaka apane dharma kI yama nema rUpI vADha DATa lagAkara, rakSA karate haiM aura tapa kara kA ko nirjarA karate haiM yahI unakA ratna hai / lokika kArya bhI niyama se hote dekhie to dharma kArya ko avazya yama nema cAhie / Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 190) jitane yamagha nema kIye jAve so sava kapa ke bheda hai Apako ko 17 niyama nitya karane cAhie-1 bhojana 2 paTarasa (dudha dahI tela ghI mIThA mona) 3 pAna (pIne)kI ghastu 4 phukamAdi vilepana sugaMdha tela lepAdi 5 puSpa-phUla 6 tAMghula-pAna mapArI Adi 7 gIta-saMsArI gAna nATakAdi : nRtya-saMsArI nRtya / brahmacarya-kAma saMvana 10 mAna 11. cala 12 bhUpagA 13 cAhana hAthI ghoDA ghela Adi 14 zayana-zayyAdi 15 'Asana caukI. kurasI pharsa Adi 16 sacita (haro kA pramANA) 17 anya vastu (dizAoM kA bhUmaNa)-yaha bArahayo niyama gyArahavAM sthUla bhogopabhoga parimANavata UcI pratimA yAdI bhAvakoM ko karanA cAhie / hama jainiyoM ko aise hara samaya bhAva rakhane yogya hai|" satveSu maitrI guNipu pramoda,kliSTeSu jIveSu rUpA paratyam / 'mAdhyastha bhAvaM viparota vRttI, sadA mamAtmA vida dhAtu deya / O Lord ? make myself such that I may have love for all beings, pleasure at the sight of learned men unstintcd sympathy for those in trouble, and .. tolerance towards tbose who are, perversely inclined. noTa-madhastha bhAvanA usa bhAva ko kahate haiM jaise eka anajAna puruSa ho tisa se na to mitratA hai na zatrutA hai...: . svAdhyAya karanA so aMtaraMga tapa hai| cidAnaMda caitanya ke guNa anaMta ura dhAri-krodhAdi ko isa prakAra jIta daza dharma upArjana krai| kA abhAva :kSamA se . : bhAna : .... , mAdava* mAna kapAya rahita . . kA~dhakA kA mAyA ... * . asatya :: , Arjava + , +kapaTa chala rahita / :,' satya . " . Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loma * kA abhAva kavAyana 5.prata ahiNsaadi| " icchA , para meM mamatA, parigRha tyAga . . ! gRhastha ko bhAvanA ghedana (strIpurupa napuMsaka,! kA abhAva yAnI Atma svarUpa meM prati zauca , pavitratA ujjalanA saMjama " +eka deza sakala deza tapa " tyAga " ,, AkiMcana , " brahmacarya , - dAna cAra prakAra ke hai yathA AhAra auSadhi, zAla zrIra abhaya 1( utsTa, madhyama aura jaghanya se kaI bheda hai) yaha niyama dravya dvArA yA sAmagrI se pAlA jA sakatA hai| hamAre AcAyoM ne zAla jI meM hama ko hamArI mAsika Amada meM se cIthAI hissA dAna karane kA upadeza diyA hai jo koI aisA kare vaha to utpaSTa puruSa hai bahuta se bar3e 2 dharmAtmA apanI Amada 'meM se AdhA yA jyAdA-dharma meM lagA dete haiM unake puNya ko kevalI bhagavAna hI jAnate haiN| jaba aise bhAva yA nimitta na ho to bhI zakti ko na chipA kara mahAvArI mukurrara kare yA rupaye pIche kucha bAMdhakara dAna dravya ekatra karanA caahie| aura jahAM jahAM ucita sthAnoM meM jarUrata ho lagAtA rhe| isa taraha para hama eka samaya meM bar3I tAdAda bhI lagA sakeMge aura hamako koI kaThinatA mAluma na hogI. / pAramArthika lAbha ke atirikta laukika lAma 'jaise dAnavIra, seTha sAhakAra dharmAtmA phula bhUpaNAdi pada bhI laga jAte haiM jisakA laukika jIvana vAstaya meM sudharA usakA Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( * 192 ) pAramArthika bhI jarUra sudharegA unhIM kA janma dhIra dravya saphala hai / parabhava meM dravya tejAne kA eka yaha 'dAna' sugama upAya hai / hamako nyAya pUrvaka dravya kamAnA aura kharca karanA cAhie / lakSmI rUpI dravye meM vIrAga hone se tirgaca gati kA baMdha par3anA saMbhava hai / Apane udAharaNa bhI bahuta se sune hoMge ki " phalAne ke pAsa bahuta dravya thA marakara sarpa huA" / yadi Apa dravya hI sAtha meM rakhanA cAhate haiM to dharma meM lgaaie| : nidAna nahIM karanA yAnI merA phalAnA kArya siddha hoto yaha kareM aisI kalpanA nahIM karanI / **** hara zahara meM bhAiyoM ko abhayadAna kA nirmita banAnA cAhie / yadapi sAdhAraNa taura para uparyukta cAra dAna haiM paraMtu zrI Adi purANajI parva 37 meM aura rUpa meM cAra dAna isa prakAra kahe haiM soI koI virodha na karanA karuNAdAna, sItAjI ke kimicchAdAna kA kathana samAdhi maraNa pATha se bhalI bhAMti jAnA jA saktA: hai ! - dayAdAna, pAtradAna, samadAna, anvayadAna | dayAdAna - dayA saMhita jIvani ke samUha viSe anugraha karanA, 'mana vacana kAya kI zuddhatA kari sakala kA upakAra karanA, kAhu ke bhaya na upajAvanA, durpita bhUSitaM jovani kUM poSanA ise dayAdatti bhI kahate haiN| (kaMvA dAna bhI yahI hai) pAtradAna --- mahA tapodhana mahAmuni kI aracA karanI paDagAhanAMdi navadhAbhaktiM kari vini krU AhArAdika dene arjika " Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 193) tathA unmaTha dhAka dapamo gyAemI pratimA kA dhAraka : "tina kR yinaya bhakti kari anna dhanna daine so pAprati . hai| ( pamapurANa meM bhI yahI kahA hai) samadAna-krIr3A maitratratAdi kari je Apa samAna thAnato saMsAra sAgara ke tAraka dhAtraka tini kR zrAhAradAna, zrIyadhadAna, - . . . zAstradAna, amaidAna tayA bhUmidAna, suvarNadAna, rasAdika .... nA so samadAna-yaha samadAna madhyana pAtra ne pratI Avaka tina ka zradA pUrvaka vinaya se denA / anvayadAna-apane vaMza ko rakSA ke ayi dharmAtmA vivekI jo patra ... . tAkaghara kA sazala dravya denA aura dharma kA upadeza . . .denaa| zrara sakala kuTamba kA yoga denA para Apa sakala : sU niravati hoya munivRta lene athavA utsATa dhAvaka . . ke vrata dhArane / (sarvadAna bhI yahI hai) noTa 1-mubhiyoM ke ghAsta zahara ke pAhara sAloM meM maTha maNDapa yAnI vastikA vanavA denA so vastikA dAna cauthe zikSApata meM kahA hai| . . - noTa-jeca kahIM guphA, vasalikA ityAdi meM muni ThahareM taya ye isa prakAra kahate haiM "mA sthAna ke nivAsI ho, tumhArI .:. icchA kari hai yahAM hama tiTa hai" jAte samaya isa prakAra kahe haiM-bhI sthAna ke svAmI ho, hama tumhAre sthAna meM itane kAta viSThe aba gamana kare hai| noTa 3-jaina ghAla guTakA dUsare bhAga meM dAna ke cAra bheda karaNAdAna, pAtradAna, samadAna, aura sarvadAnamaura dila haiN| jisakA tAtparya Upara cAra dAna hai soI pAThasagaNa.koI * zaMkA na kreN| Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 kI strI samAja se prArthanA miya mAtAoM va vAhanoM ?.. maiM apane iSTadeva kA smaraNa kara Apake sanamukha kucha lekhaM dvArA prakAzaM karatI hUM ki yadyapi hara sthAna para * striyAM dharmaH sAdhana karatI haiM tathApi jaisA karanA ucita hai vaisA..kama najara AtA hai isaliye merA vicAra yaha hai ki Apa vAhanoM kI sevA kruuN| mujhameM jyAdA jJAna nahIM hai parantu jina zAsana: bhakti vasa kArya karane ko udyamI huI huuN| sansAra meM upakAra aura apakAra do hI haiN| upakAra nAma bhalAI aura apakAra. nAma burAI meM dekhane meM akSaroM kA thoDAsA hI antara hai jo apanA aura dUsaroM kA bhalA karate haiM unhIM kA jIvana saphala hai.| isa manuSya paryAyako devabhI tarasate haiN| . .. ... jaina samAja ke AcAra sudhAra kA eka strI samAja hI "nimitraM hai jaise gADI do pahiyoM ke vinA nahIM cala. saktI hai......... hama Acaudasako sUtrajI bhaktAmarajI . sunA karatI hai yaha iMdratA jagata prasiddha hai| maMgara hama bahutasI vahineM yahabhI-nahIM: jAnatI haiM ki inameM kyA likhA hai aura yadi niyama se zAla svAdhyAya kareM tathA suneM to hamAre AcAra vicAra zreSTha hosakta haiN| zIlabantI sItA aMjanAkI sI. padavI dhAraNa hama kara saMtI haiN| ve bhI striyAM hama sarIkhI thii| magara zAkhajJAna nA isa savava se dharma meM hara prakAra se dRr3ha thIM aura yahI kAraNa hai kale mokSa mAsa kareMgI aura sansArameM unakA nAma vikhyAta hai| Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isaliye hamako . dharbha sAdhana karanA hamArA parama kartavya hai| :: isa pustaka meM hara puruSa va strI ko jo nitya paTa kama karane. cAhiye usakA kucha saMkSepa se hAla likhA hai| AzA hai ki eka cina ho paDheM va zravaNa kreN| . . . ___ svAdhyAya? samAna koI rAya aura kalyANakArI vastu nahIM ..hai| sadA usameM lIna rahanA yogya hai| . kisI se bAda vivAda nahIM karanA / isma guNa nahIM bar3hanA hai| zAMtipUrvaka dharma mAdhana karo nimitta pAkara upadeza va samAdhAna miSTa. vacanoM se karanA zreSTha hai| .. : mAlA to karama phira, jIbha phira mukhaM mAyaM / manA phire bajArameM, vo to mumarana nAya // // mAlA caitanasoM kahai, kahA phirAye moya / manuvA kyoM nahiM pheragA, makta milAvai soya // 2 // Ayu gale mana nA gale. icchAzA na galaMga : / . tRpNA moha sadA vaDhe, yAse bhatra bhaTakanta // 3 // . jyoM mana vipayoM se rameM, tyo ho Atama lIna / . kSaNameM so ziva tiyabareM kyoM bhava bhrmaindhiin||2 * eka carana jo nita paDhe. to kATe ajJAna / panihArI. kI.Dorise, sahaja kaTe pApAgA // 5 // ... zAstroM ke paDhane va munane se hamako jJAna hogA ki. dharma kyA hai ? striyoM kI kaisI paryAya hai ! pativanA zIlatA kaise cana saktI hai / samyakta kyA hai strI paryAya se chuTakArA hokara kisa vidhi mokSa mApta ho sakatA hai ? yaha saba dharma ke svarUpa Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 116 ) avazya jAnane yogya hai / sUtrajI bhaktAmarajI kA maiM niSedha nahIM karatI hUM maiM bhI pATha karatI hUM magara usake artha samajhane kI bhI ati AvazyakatA hai kyoMki samajhane se phala zreSTha aura pUrNa milatA hai / hamArI bhAiyoM va pitAoM se prArthanA hai. kitriyoM ko bhI avazya dharma lAbha pahuMcAveM / vidyAbhyAsa karAveM / jJAna se lokika va pArthika sukhamApta hotA hai / gRha meM ajJAnatA ke kAraNa jo kucha bhI truTiyAM hoM vaha zAstrajJAMna dvArA dUra ho sakatI hai| dharma nAma AzA chor3anA zaGkA tajanA / yaha jIva karmoM se aise lipta haiM jaise sonA - patthara yA. tila - tela / isa jIva kA kevala jJAna, krodhAdi jo kapAya unakara AchAdita hai, ina doSoM ko yathokta rIti se dUra karane para vaha nirmala cidAnanda jJAnamaI zivarUpI AtmA sUrya samAna pragaTa hojAtA hai / . 2- strIyAM gRha meM athavA vasatikA meM rahakara dharma sAdhanaM kara sakatI hai / zrAja kala isa paMcama kAla meM zrArjikA kama i ghaDatI haiM, isa lie apane gRha meM hI bahuta kucha dharma sAdhana ho. * sakatA hai / isa pustaka ke par3hane se bhI bahuta kucha jJAna prApta hogA / 'bhagavatI zrArAdhanA zloka 83 meM likhA hai ki strIyoM ke mahAvRta mI ho sakate haiN| 3- striyoM kA mahAvrata / . 16 hasta pramANa 9 sapheda vastra alpa mola, paga kI par3I sU leya mastaka paryanta sarva aGga kUM AchAdana kari aura mayUrapiccha kI dhAraNa karato Iya patha karatI, lajjA hai pradhAna jA, so puruSa mAtra meM daSTi nahIM dhAratI, puruSana te yacanAlApa nahIM karatI, ' grAMma nagara ke ati najIka hU nahIM ati dUra hU nahIM, aisI vasatiko meM anya AryikAni ke saMgha meM vasato, eka bAra baiTha mauna sahita Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAjApatI (22 mAma ta eka pA 100 cAcA ke gara) eka yAtra binA niyatupa gAvaha paricA nahIM pAgA karatI. TumbAdi se mamatva rahita rahano-strI paryAya meM pramina kI yahI pUrNa nA . hai - upacAra meM mahAyA kahiNa, nizvara meM aNuvrata ho hai| pAMca guNa sthAna hA hai| yaduri jo gRha meM yami kari, aNuna dhAraNa kapi, zIla saMyA maMgola namAdi kA rahane pAkhAni ke apurana hai, so maMttara meM doU hI hoy|| 4-jo dezalI meM "trI zikSA para prastAva prA yA mo prakAza karatI hUM--- strii-shikssaa| . dehalI meM bhAratavarSIya digambara jaina mahAsamA ke 27 - sana 1923 bIra saM02445 ke adhivezana meM sabhApati, bhImAna seTa gavajI sakhArAma dozI (solApUra) ke nyArAgana se uddhnH| : . strI zikSA ke bAvata saba kimI kA matabheda nahIM hai paraMtu 'triyoMko zikSA kisa taraha kI denI cAhie usameM matabheda rahanA hai| merI samajha meM strI ko dharmazAstra kA avazya jJAna honA caahie| . paNDina AzAdharajo apane sAgAra dharmAmRna meM likhate haiM ki ghyutpAdayeta narAm dharma panI prema para nagan / ... sAhi mugdhA vigudA yA dharmAta bhrazayeta tarAma // . artha-apanI patnI ko dharma meM acchI taraha se vyasanna karanA cAhiye / kyoMki yadi yaha dharma se anabhitra ho yA pratikUla hojAya to apane pati yAdi ko dharma se bhara kara isa lie striyoM ko dhArmika zikSA avazya denI cAhie aura usake sAtha laukika zikSA dharmase AvarUddha ho,bada padAnI * detI hai| Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12 ) .. caahieN| bAhAra zuddhi kA jJAna striyoM ko avazya cAhie, sIne pirotakA jJAna, gRhaM vyavasthAkA jJAna, yaha avazya caahie| kaI vidAH nAkA maMta aisA hai ki puruSa aura strIko zikSA ekaso honI caahie| strI puruSa ke hakka samAna haiM yaha bAta dharma se virudra jAtI hai| dekho zrI AdinAtha bhagavAna ne apanI putrI brahmI aura suMdarI ko jaba par3hAne kA prArambha kara diyA usa vakta unhoMne jo upadeza diyA usakA mahatva 9DA hai| ... idaM vapurvayazceda . midaM zIlamanodazama : ... vijayA ceda vibhUpyeta saphala janmavAmidama // . vidhAyAna parapo loke sammati yAti kovidH| : : . nArI, ca tadvatI dharo stroM sRSTamita padam // . . .:: ... arya-yaha prApakA zarIra caya aura zIla yadi zikSAse bhUSi . vahojAyagA to ApakA janma saphala hogA jaisAki vidhAmapuruSa logoM meM vidvAnoM se zreSThatAko prApta kara letA hai, usI mujaya viduSI. lI RSTi meM zreSTha padavo dhAraNa karatI haiN| pyAre bhAiyo! zrIAdi nAtha bhagavAna ke upadeza ko acchI taraha dakhA, aura uso zrAdeza: mAphika apanI putriyoM ko vidyA paDhAnA cAhie, puruSa sRSTi aura strI sRSTi judo mAnI gaI hai, donoM ko paDhAI kA mantavya bhI judAra. cAhie apane ko striyoM ke lAyaka pAThya pustake bhI. acchI vanabAnI cAhiye jisameM striyoM kA dharma : acchI taraha batAyA ho / . ': 5-he vahino ! jo kucha mujha se mazudi yA anucita kahA .gAyA ho use ApaH pariMDatA kSamA kreN| .. . :: ....... jina sevikA-. .. ... ... anAradevI, dharmapatnI zrImAna lAlA dvArakAmasAda jaina, C. K hAtharasa nivAsI va. isa pustaka ke prakAzakA Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) // dharma-carancAe~ / - ... 1-yadi strAcyAya meM koI zaGkA upaheM no sthAnIya sAdhI mAiyoM se samAdhAna karane athavA DAka dvArA kimo vidvAna me| 'jo caracA cita meM nahiM cahu~, so saba jaina satra so kar3e / . athavA jo zruta maramI loga, tinaM puci lIjai yaha joga / / - itane meM saMse rahijAya, so saba kevala mAMhi samAi / yA~ nisalya kIjai nijabhAva, caracA meM hara ko nahi dAMva / / . 2-jaina paJcoM meM sthAnIya bhAiyoM se jyAdA guNa hone cAhie / paJca zabda se yaha abhiprAyaH hai ki ye nyAya pUrvaka saMsArI va dhArmika kArya kareMge tathA samAja ko calAveMge / samAja para unako sadaiva gaMbhIra aura kSamA bhAva rakhane yogya haiN| pariData bhUdaradAsa jI kahate haiN| . . jaina dharama ko marama lahi varatai mAna. kapAya / . yaha apaca acaraja sunyau jala meM lAgI lAi // . jaina dharma lahi mada baDhe baudi na mila hai koI / .. amRta pAna vipa paraNavai tAhi na opadha hoI // . nIti sindhAsana baiThau vAra, mati zrutadonu rApi ujiir| / 'joga aMjoga iMkarI vicAra, jaise nIti nRpati vyohaar|| 3-pratyeka jaimI (bhAvaka tathA bhAvikA) ko yAtasalya .aGga dhAraNa karane kA vicAra rakhanA paramAvazyaka hai| yAnI eka isare ko dekhakara yayA ucita sanmAna karamA, prasanna honA, muzalatA pUchanA tathA dharma caravA karanA gAya bachar3e jaisI prIti donA ityAdi- "guNiSu mamoda" isa prema bhAgha ko ghAtasalya bhalA mAite zakti-mAphika ekadUsareko saMhAyatA zrIsamadhupA krnaa| :, . hamako Apasa meM juhArazaya nemAla karanA caahie| saMda kA artha samakAra hai| Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12. . ) * zloka * " * jugAdi vRSabhedevaH hArakaH sarva saMkaTAna | rakSakaH sarva prANANAM, tasmAta juhAra uccate // artha- juhAra zabda meM tIna akSara haiM 1 ja 2 hA 3 ra / so ju se artha hai ki jaga ke Adi meM bhaai jo zrI devAdhideva RSabhadeva bhagavAna aura hai. se harane vAle 'sarva' sakaToM ke, gaira raM, se rakSA karane vAle kula prANIyoM ke unako hamArI tumhArA donoM kA namaskAra ho aura vaha kalyANa karatA paramapUjya hamAgaM donoM kA kalyANa kareM / - pNa pakSa ko paDavA kA subaha ho sotA huA dAhane svara meM jAge aura zuna pakSa kI paDavA ko subaha vA khara meM jAge to zarIra nirogya rahe / yadi svara viparIta ho to karavaTa se badale / bhojana ke pIche paramAtmA ko namaskArakara donoM hatheliyA~ . ko ragar3a maitroM se malaM le to netra roga na hogA | yaha dharma sAdhana hetu likhA hai / . 6- pratyeka nagara meM di0 jaina vAcanAlaya honA jarUrI hai / jahAM para saba jaina jaina bhAI zrAkara baiTheM yAMce caracA kareM ityAdiphIsa vagairaha kisI prakAra kI nahIM honA cAhie | aura hara sthAna para mAlavA auSadhAlaya var3anagara ko zAkhA bhI rakhanI lAbha dAyaka hai / * " - 7- yadi Apa kisI ko jaina dharma kA amUlya rasa amRta pAma karA deveMge to yakIna rakhie ki vaha Apa kA bar3A zrabhArI aura utkRSTa mitra janma 2 meM hogA ! ajJAna timira vyAptimayAkRtya yathAyatham / jina zAsanaM mahAtmya prakAzaH syAtmabhAvanA // : khAmI samanta bhadrAcArya ne kahA hai ki ajJAna ke a~dha kAra ko naSTa karake jaina dharma ke var3appana kA prakAza karanA hI saccI prabhAvanA hai| isa lie pratyeka strI puruSa ko cAhie ki jaina prathoM ko kAyaM par3ha, dUsaroM se par3hane ke lie kheN| aura nirdhanoM Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 191 ) ko zAstradAna karake unako zAnI banAe~ / isa kAla meM isa se car3hakara aura koI puNya kArya nahIM / ghanI dharmAtmAoM ko patha . . suphta meM bA~Takara apane dhana ko saphala karanA cAhie / * : 9 -- kisI bhI dharma zAstroM va pustakoM ke patra, dhUka ko namI se, nahIM palaTane caahie| aura vinaya se rakhanA cAhie / 10- dharma sAdhanaM va svAdhyAya samaya zravothana nahIM khujAnA cAhie | 11- kisI se vAda vivAda karane kA uddezya jeniyA~, ko kadApi na karanA caahie| prazna para mRdu vacana se samAdhAna karAnA ca kara denA yogya hai| 12 -- bhAratavarSIya digambara saMsthAoM se nivedana hai ki jo 1 bho pustakeM unake yahAM se vinA mUlya vitaraNa hetu rUpoM ho vo eka 2 prati sujhe avazya bhejane kI kRpA kreN| 13- bahutoM kA khyAla hai ki rUpaM gaMdha pustakAdi se avi"naya hotI haiM isa lie hama unako grahaNa nahIM karate so aise bhAiyoM se maMtra prArthanA hai ki-vinaya karanA, na karanA, hamArA hI kartavya hai | lAbha dukAna sarvatra vicArA jAtA hai aura vicAra : gIya hai| hamako penthoM kI vinaya hasta likhita graMthoM ke mAphika karanI caahie| kyoMki jJAnAvarNI karmAko Abhava zravinaya sa e hotA hai / hasta likhita zAnoM meM - graMthA "niSedha hamAre dekhane meM yAyA nahIM / kA w 14- pragaTa ho ki 24 tIrthaMkara bhagavAna dharma calAne vAle hote haiN| unake parI isa prakAra haiM Baby Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdinAtha, ajitanAtha, saMbhavanAtha, abhinaMdanAya, sumitamAtha ): . zItalanAtha ayAMsanAya vimalanAtha anatamAya dharmanAtha / zAMtanAtha. kupathanAtha , arahanAtha, makhanAtha * nAminAtha - - "mahAvIra . padmaprabhU vAsapajya , supAzrvanAtha pAnAtha . 7 : 22 . . 'candraprabhU puSpadanta - .. " harita munisuvratanAtha. nemanAtha : . . ." " zyAma ....... yaha kathana dhyAnogya hai ki ahata bhagavAna ke zarIra kA varNa suvarNa, lAla, harita, zveta aura zyAma hai tabhI hamAre ajaina bhAiyoM ko Apane kahate hue sunA hogA, kAle rAma, pole rAma, hare rAma :(gore)sapheda.rAma,lAla rAma-vicAranIya bAta hai ki gama zahada yahA~ zrI rAmacandrajI. se matalava nahIM hai paraMtu bhagavAna se| aura bhI rAmacaMdrajoM se matalaba liyA jAve to eka zarIraM itane raGga nahIM ho sakane isa lie yaha svayaM sidanA ki ."pamaM bhagavAna se matalava hai zrI rAmacaMdra jI kA zveta-varNa thA. ve bhI anti bhagavAna hokara thI mAMgI tuGgo se siddha ho gaai hai dekho bhI 'panapaNa: ( jainArAmAyaNa jainI loga unakI bhI pUjA . vaMdanA karate haiN| Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) Aja zrI rAmacandrajI Ara rAvaNa kI lar3AI ko, 11 lAkha 87 hajAra varSa vyatIta hue haiN| . ratatraya(samyagdarzana jAna cAritra) deva gati . : . manuSya gati- itamsannog tiryagati . .. naraka gati isa sAMtiye se yaha matalaba hai ki dharma sAdhana karate hue ratnatraya dvArA mona grahaNa hotA hai usI ko nitya yAdagArI meM pajana ke samaya sAtiyA kAr3hA jAtA hai-cAra gatiyoM meM yaha jIva kisa taraha bhUmaNa karatA hai so jaina zAloM se jaannaa| 16-sampUrNa tatvoM ko jAnane vAlI tayA tInoM loka ke ti. laka ke samAna anaMta zrI ko prApta hone vAle zrI sanmati (mahAvIra yA varddhamAna ) jineMdra ko maiM yaMdanA karatA hai| jo ki ujjvala upadeza ke dene vAle haiM, aura. moha rUpa tandraH - ke nae karane vAle haiN| bhAvArtha zrI do prakAra kI hotI hai| para aMtaraGga dUsaro vAhya / anaMtavAna anaMtadarzana anaMtana mana vIrya isa anaMta catuSTaya rUpa zrI ko mataratazrI kahate haiM aura samavasaraNa :praSTa *, prAMvihArya Adi vAhya vibhUti ko pAra zrI kahate haiN| yaha zrI vona loka ko vitaka ke samAna haiM, kyoM Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -1 ( 124 ) ki sarvotkRSTa hai. donoM zrI.meM aMtaraMga zrI pradhAna hai / aMtaraMga zrI. meM kevala jJAna pradhAna hai / isI lima kahA hai. ki vaha samasta tatvoM ko, sampUrNa tatva aura usakI bhUta bhaviSya vartamAna samasta paryAyoM ko jAnane vAlI hai| isa zrI ko zrI sanmati. (aMtima tIrthaMkara zrI mahAvIra svAmI) ne prApta kara liyA thA, ve sarvajJa the, isalie unako caMdanA kI. hai| ve vIra bhagavAna kevala, sarvaza hI nahIM hai, hitopadezo bhI haiN| unhoMne jo jagajIvoM ko hitakSA-mokSa kA mArga batAyA hai, vaha (hitopadeza ) ujjvala hai| usa meM pratyakSa yA parokSa kisI bhI pramANa se bAdhA nahIM AtI ! tyA vIra bhagavAna moharUpa tadrA naSTa karane vAle haiN| arthAta vItarAga haiN| ataH sarva jJAtA hitopadezakatA vItarAgatA ina tIna asAdhAraNa guNoM ko dikhAkara devatima tIrthaMkara zrImahAvIra svAmI ko jinakA ki vartamAna meM tIrtha pravRtta ho rahA hai namaskAra kara maGgalAcaraNa karate haiN| : " isI hetu hama "vicAra karate haiM ki jahAM tahAM jo zrI istemAla kI jAtI hai usakA uparyukta artha hai-patroM meM "siddhizrI' kA bhAvArtha siddhoM aura zrI mahAvIra svAmI se hai| : / noTa: *8-mAtihArya ...... dohA-tarU azoka ke nikaTa meM, siMhAsana chavidAra / cIna kSatra zirapara lasai, bhAmaMDala pichavAra / / ... divyadhvani mukhata khira, puSpaM vRSTi sura hoya / . hAre cauMsAThe camara yakSa vAjeM dumi joyaH // Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17-sUtaka pramANa vicAra / por3hI dina eka sAla ke bAlaka kA tIna dina / ............ sAdhu kA sUtaka mahIM lgtaa| pIr3hI 3 taka .. 12 / aMpaghAtaseM mare usake ghara 6 mahinA cIyo .. pIr3hI, 10 : gAya ghor3A Adi gharameM janme, mare' pAMcavIM .. . . chaTavI :::: :::! to stapha 1 din| .. .. .. . sAtavI , 3 thAlaka janme usake gRha 10 dina, AThavIM,. ..... navamI, 4 pahara: prasUti sthAna ko 1 mAha aura dazavoM: ;, nAna mAtra. :: ... ": :: : :: .. .. gotrake manuyo ko 5 dinkaaN| - 18-ra se baira ko zAMti nhiiN| khammAmi saba jIvANe sabve jIvA khamaMtu m| .. . mittI meM savvabhUdesu vairaM majha Na keNa vi.|| . pratyeka jIva va manuSyako kisI dUsare se vaira bhAva nahIM / karanA cAhie isa se saMsAra dIrgha hotA hai aura yaha paira paraspara car3hatA jAtA hai yahAM taka ki anaMta bhavA. meM nahIM chUTatA, pasa aisA karane se mokSa mArga para jIva nahIM lagatA isa lie dhuddhimAna catura manuSya va strIyAM kisI se ghara nahIM karate tathA vara kA nimitta prAjAne para,sau sUrata se usako TAla dete haiN| isa zarIra meM 56899584 roga bhare hai jisa meM netra roga sipha 96 haiN| isalie zakti pramANa . hamezA dharma sAdhana karate rho| tIrtha yAtrAdi dharma saMya taruNa avasthA meM acche sAdhana hote haiN| na mAluma yaha zarIra, hama se kaba TUra jAve zrAja Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (. 126 ) kala nAnA prakAra ke roga va plaMgAdi kA aksara caka pirA" karatA hai| pauruSa iMndriyAM thakane para yathAvata nahIM ho sktaa| "zuru meM dharma sAdhana karate hue nAnA prakAra ke bhAvoM kA.yaha jIva jJAyaka ho jAtA hai| to aMta samaya samAdhi maraNaM bhale prakAra kara sakatA hai| samAdhi maraNa :isa jIva ne kabhI nahIM kiyaa| isa lie bhUmaNa kara rahA hai| eka daphe bhI samAdhi maraNa ho jAve. to.mokSa patha para laga jAve hamAre Upara kisI prakAra kA kaSTa dukha, baira, ityAdi se upasarga ho, saba dhairyatA se saho, prabhU ko sma karo Izvara ke sahastra nAma hai| ziva, viSNu brahmA siddha ityAdi jo tIna loka ke zikhara para virAjate hai| loka mAMge lagA dene se zivaloka viSNu. loka, brahma loka, siddha loka yaha mokSa ke nAma ho jAte haiN| anya sthAna va jIva koI nahIM jaba dhairyatA se kaSTha, dukha aura ityAdi.sahoge; do :aMta meM koI aisI bAta paidA hogI jo hamAre amUlya hogI, merA yaha kaI bAra kA sajAvA kiyA huA hai| koI cugalI kare yA gAliyAM bhI dekheM to dharma madhAna pUrvaka saho zAMta rho| usa ho kI AtmA, jinyA kharAba hovegI usaHhI ke sara para pApa (gunAha) savAra hovegaa| pratyakSa pramANa hai ki jo koI apanA muha dUsare kI tarapha Ter3hA karegA, vo darpaNa le, usa hI kA Ter3hA diikhegaa| aura tokApavAda hogA aura usakA duHkha phala vahI bhogegaa| zAMta dhairya pUrvaka, sunane ghAle ko kama mijarA hogI |:shaaNttaa aura guNa bar3hege, loka prazaMsanIya hogA yadi zAMtatA naM dhAraNa karoge to donoM samAna : ho jaavoge| kisI kavi ne kahA hai. ki ... dukha zoka- jaba jo Apar3e, so dhairya parvakaM sarva sho| . . hogI saphalatA kyoM nahIM, kartavya "patha para ida rkho| varUpa.1.::. :: . . . gade ko. apekSA...bIja jyAdA.. aura ekadama girapar3e aura bIja ke bIca meM puTa (chilakA) ma hovai aura eka ghameM rahate ho so vahavIjA jAna lenA--(sUkhe phaloM meM doSa nahIM): :: :: Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (..127 ) ". bahuvAje ke phala / aphIma kA Dor3A, gIlo lAla miraca, tijArA, posta, dharA satyAnAsI, eraMDakharabUjA, papIto, ilAyacI harI:20-jaina dharma udyAta karane ke mukhya upAya / dAna cAra prakAra meM, zAstra dAna pradhAna / . ___ zraSTa karma ko naSTa kara. pAve mokSa nidAna / . : dharma karata saMsAraM sukha, dharma karata nirvAna / . . "dharma paMtha sAdhe 'vinA, nara tiryaMca samAna / / : . .: (a) sthAnIya aura bhAratIya jaina ajaina samAjoM meM jaina dharma kI prAcInatA pragaTa kara Atma sukha kA saccA / upAya batAnA / " . .. ... (ba) sarva prakAra ke granthoM kA saMgraha kara sthAnIya va grAmAdi samAja meM svAdhyAya pracAra krnaa| tathA bhAratIya jaina samAja meM SaTakarma rUsI niyamAvalI prakAzita kara svAdhyAya va dharma pracArArtha vinAmUlya vitaraNa krnaa| - (sa ) jaina samAjakI azikSita striyoM meM vidyA pracArArya hiMdI pustakeM vinA mUlya vaoNTa kara Atma hita para laanaa| (u) amUlya jaina granya va pustakeM prakAza kara vinA mUlya 'cAMTanA aura mAsika patra ko bhArata varSIya jaina samAja ko binA mUlya bhejnaa| . . . . . . (I) vAlakoM ke dharma zikSArtha pAThazAlAyeM khulvaanaa| 22-do ghaDI ( 48 minaTa ) meM 3773 svAMsa hone haiN| 23-vicArane yogya prazna - / . . (a) isa prazna mara roja-vicAra karo ki maiM kauna hUM ? A . . . Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2) (va ) nara deha bar3I kaThinatA se prApta hotI hai / ise viSaya bhogoM meM vyartha mata khoyo| paropakAra evaM Atma kalyANa meM lgaao| ... ... ., : .:. . . . . . . .:: (sa ) sarva jIvoM se maitrI bhAva rkkho| (u.) maiM jJAnamayI caitanya huuN| (I ) deha merI nahIM, jar3a hai| (ka) para vastu (mAta pitA strI bhrAtA. putra punI ityAdi kuTumbI jana, dravya, mahala, makAna, jamIna, zarIra jisameM apanA caitanya rama rahyA hai, ityAdi meM prApA mata mAnoM / mAnanA dukhadAI hai...... . : ..:. . . . ( ja zuddha khAna pAna karanA / sAdA AhAra, vastra, cAla calana ThIka rakhanA. va kusaGgatiyoM se bacanA manuSya kA kartavya hai.. ...................... ... (i) jIva mAtrako rakSA karo ............. ... 24pratyeka grAma nagara meM yaha .. amRta rUpI dharmopadeza jaina ajaina mAiyoM kI sabhA kara prati mAsa sunAnA cAhiye / 25-yaha pustaka pratyeka jaina maMdira, : upadezaka, sabhAoM dharma:premI, sarasvatI ( jinavANI.) bhaMDAra meM rakhanA cAhiye / 26. ahiMsA : parmo dharmaH / yato dharmaH tato jayaH / / dharmAtmAoM ke binA, dharmaH, anyatra kahIM nahIM : pAyA.. jA. sakatA hai .........: : - 27 gRhastha ke kartavya / / ...." 1-sarvakSa vItarAga deva kI pUjA nigraMtha guruM kI upAsanA svAdhyAyaH samaya / tapa aura dAna nitya prati krnaa| . Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 126 ) madhu mAMsa aura madya ke sarvathA tyAga aura hiMsA jhaMTa corI kuzIla aura parigraha kA eka deza tyAga karanA / 3-mithyAtda, saptavyasama, anyAya, abhakSyakA sAyA' tyAga kara paMca aNuvratoMke pAlanameM jainiyoMko tatpara rahakara saphala karanA cAhiya niyoM ke cinha / . 1-jina darzana karanA, jala chAnakara pInA aura rAti bhojana tyAga krnaa| __ . 26-paDhane yogya shaastr|| vItarAga sarvajJa kathita jo / tatva atatva prakAzaka ho|, rahita virodha pUrvApara ho / miyyAmata kA nAzaka ho // 1 // nahIM ulaMdha sake paravAdI dharma ahiMtA bhAsaka ho / Atmonnati kA mArga vizayakazAna hamArA zAsana ho||2|| 30. uddesh| hara eka ke sAtha bhAIyAnA vAva karate hue manuSya mAtrakI sevA kara jaina dharma kA prasAra karanA / ___ noTa--"jinA sansata meM jItane vAle ko kahate haiM yAnI jisane krodhAdi 18 dopa jIta liye vaha jinendra sarajJa hitopadezaka, kA kathita dhamApadeza, usako "jaina dharma kahate hai| 31-nIti vAkya / . Be-just & fear not. "munasipha ho Daro mt| Be good & do good. "nakI karo mekrho| Plain liring & high thinking. "sarala prAcAra ucca vicAra" * Love your King & do rour duty: * apane rAjA bAdazAha se mahobbata karo aura apanA pharja adA kro"| 32--koI prazna kare ki samyagdRSTI zrayavA samyaktI kI kyA pahicAna ! usakA samAdhAna paM0 sudaradAsajI ne carka Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 130 ) zraradhva saMvega samAdhAna grantha carcA naM0 17 meM isa prakAra kiyA tilaka nAma kAvya viSai puruSa ke cAra bAhya lakSaNa cAra hI. samyakta ke kahe haiM- yAnI strIjana ke saMbhoga beTI ke upanAcane kari * vipatI viSai dhIrya bhAva soM kArya ke niravAha se ina cAra cinha kari purupakI yatIndraya puruSa zakti jAnI jAne hai taise hI zAnta bhAva bhAva * dayA bhAva * Astikya bhAva * cAroM zravyabhicArI bhAvanasoM samyakta ratna jAnA jAvaihai 1 --- krodhAdi rahita sama bhAva ko zAnta bhAva kahiye / 2 - komalatA yukta pariNAma ko dayA mAya kahiye | 3 - dharma, dharma ke phala viSe mIti hoya tathA deha bhogasa udAsInatA hoya tise saMvegaM bhAva kahiye / ina yAnI 8 - AptAgama padArtha viSai nAsti buddhi na hoya jise zrAstika bhAva kahiye / yaha cAroM bhAva kabhI vibhacareM nahIM / vikAra rUpa na 'hoveM yaha samyakadRSTI kA bAhya lakSaNa hai / noTa --- jisane samyakta grahaNa kara liyA usake hAtha meM cintAmaNi hai / dhanameM kAmadhenu jisake gharameM kalpavRkSa hai usake anya kyA prArthanA kI zrAvazyakatA hai| kalpavRkSa kAmadhenu ciMtAmaNi to kahane mAtra hai / samyakta hI kalpavRkSa kAmadhenuM ciMtAmaNi hai - yaha jAnanA (. paramAtma prakAza zloka 141 se uddhRta ) hai " yaza kahe haiM / kari ! veTA 33 - upadeza ! 1 - sansAra meM anAdi se pracalita mithyAsatoM ke jAla meM bacane ke liye pahale apane jena zAstroM ko par3ho aura unakA manana kro|.. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 136 ) 2-svAdhyAya karane ke niyama dhAragA daro / jena va pracAra karane kA yahI eka upAya hai| 6- apane jIvake samAna samasta jIvoM ko jAnI / 2- dUsaroM ke dukhoM ko dUra karane ke liye hara taraha meM tayyAra raho / 5--jaina dharma kA upadeza sammAra ke samasta jIvoM ke kalyANa ke liye hai / yaha kimI eka samudAya vizeSa kA ho dharma nahIM hai / isaliye isakA pracAra jagata bharamaM karado / 6- apane se koI bAta zAstra viruddha bhUlase kaho nAya to usa bhUla ko 'hara samaya svIkAra kAlo / bhuMThA pakSa mata karo / 7- pratyeka nagara meM jaina sabhA, jaina pAThazAlA aura jaina pustakAlaya kI sthApanA krdo| aura apane navayuvaka jaina zrajaina bhAiyoM ko dharmAnurAga karAte raho : 34 - jaina dharma ke siddhAnta / (1) jaina dharma thAtmA kA nija svabhAva hai / (2) sansArI zrAtmAhI miyyAtva rAgaDapAdi bhAvoM kA nAzakara apanI sampUrNa karmacyo, mAyA se lipta ho paramAtma avasthA ko prApta kara loka zikhara para atItakAla ke zuddhAtmAoM ko avagAhanA meM ho eka kSetrAvagAha rUpa sthita ho ananta kAla taka ananta sukhameM magna rahA karatA hai / (3) pUrvoka paramAtma pada ke avinAzI sukha meM prApta hone kA zrahiMsAmayI upadeza jaina dharma se hI milatA hai aura vaha thahiMsA, rAga dveSAdika bhAvoM se prANoM kA ghAta na karanA ho hai / * (4) sansAra meM ahiMsAmayoM vItarAga vijJAnatA ho sAra bhUta hai ataH usako prApta karaneke liye vItarAga, sabaMdha aura hitopadezI kI ho upAsanA karanA yogya hai / (5) jIva, pudgala, dharma, zradharma, zrAkAza aura kAla ina chaH dravyoM maya jagata anAdi siddha hai| (6) jIvAtmA se nitAnta bhinna koI eka paramAtmA nahIM hai / . Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 132 ? 35-strI zikSA ! . tA0-17-11-25-ko jaina mahilAzrama saMgalI meM mani zrI zAntisAgarajI mahArAja ne dharmopadeza isa prakAra diyA thA / "striyoM ko zikSA avazya denI cAhiye" kyoMki unhIM kI zikSApara samAja kI bhavitavyatA kA AdhAra hai| prAcIna kAla meM jaina samAjakI kitanI mahilAoMna viduSIpane ko dhAraNa kara apanI vidvattA ke jora se jaina dharma kA DasA vajA divya dhvajAyeM phaharAI thiiN| dekhiye ? jaina kanyA "celanA devI ne jaina dharma ke tatvoM kA rahasya samajhAkara apane pati vauddha dharmI "rAjA zreNikA ko jaina dharma kA dAsAnudAsa banA bhaviSya kAla meM prathama tIrthakara ke baMdha hone kA mahat kArya karavAyA thA / punaH dekhiye tIrthakaroM ko janma dene vAlI "vAnAdevI aura trisalAdevI Adi striyoM kI devoM ne bhAkara sevA kI hai| striyoM kA pada zreSTha hai / samasta sansArakI janma dAtrI "mahilAo" ko lautika aura dhArmika donoM prakArakI zikSA denA atyanta Avazyaka hai / ityAdiH 2.................... (jaina mahilAdarza aGka 10 mAgha sudI 3 dhAra 2452 se uddhRta) ____ noTa-yaha vartamAna samaya meM nigraMya digambara guru haiM samAja ko dhyAna pUrvaka inake upadeza para kanyA ko aura niSoM ko vidyAmyAsa dharma zAstra avazya paDhAnA cAhiye / tAki unakI prAstA kA bhI pUrNa rUpa se kalyANa ho aura kanyA pAThazAlAe~ bhI jagaha 2 khulane kI AvazyakatA hai / . .... . . mArthIdvArakAprasAda jaina hAtharasa / 36-arahaMta bhagavAna ke 46 mUla guNa / 34 atizaya, pratihArya, 4 ananta catuSTaya%46. yaanii| janma ke (10)--1 atyanta dara zarIra, 2 bhati sugaMdhamaya Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 13 ) zarIra, 3 pameyarahita zarIra, 4 masamna radina zarIra, 5 hinAmina priya patrana polanA, 6 . atulya bala, 7 hunnabanU zyeta pira.. zarIra meM 1008 lakSaNa, 9 samacaturanna saMsthAna, 10 yatra yabhanArAca saMhanana-yaha atizaya janma se hI utpanna hote hai| - kevala zAna ke 10-1 eka sI yojana meM bhinatA, yAnI cAroM tarapha sI 2 koza meM sukAla, 2 zrAkAza meM gamana, 3 cAranuloM kA dosanA, 4 ghadayA kA amAva,5 upasarga rahita, 6 kavala (pAsa) varjita AhAra, 7 samasta vidyAoM kA svAmIpanA, - nAna kezoM kA mahIM paDhanA, e netroM kI palakeM nahIM jhapakanA, 10 zayA rahita shriir| . * deva sana 14 pratigara-1 bhagavAna kI brada mAgayo bhASA kA honA, 2 samasta jIvoM meM paraspara mitratA kA honA 3 dizAoM kA nirmala honA, 4 zrAkArA kA nirmala honA, 5. saba Rtu ke phala pupa dhAnyAdika kA eka hI samaya phalanA, 6 eka yojana taka kI pRthivI kA darpaNavata nirmala honA, 7 calate samaya bhagavAna ke caraNa kamala ke tale suvarNa kamala kA honA, AkAza meM jaya jaya dhvani kA honA, 9 maMda sugaMdhita pavana kA calanA, 12 sugaMdha maya jala kI vRSTi honA, 11 pavanakumAra devI dvArA bhUmikA karaTaka rahita honA, 12 samasta jIvoM kA AnaMdamaya honA, 13 bhayAna ke Age dharmacakra kA calanA, 14 chatra, camara, dhvajA, ghaMTA, saMtrA, darpaNa, kalaza, jhAro zraSTa maGgala dravyoM kA sAya rahanA, isa prakAra 34 atizaya arahaMta ke hone haiN| prAtidhArya-azokavRkSa kA honA; 2 ratna bhaya siMhAsana, 3 bhagavAna ke sirapara tIna chatra kA phiranA, 4 bhagavAna ke pocha bhAmaNDala kA honA, 5 bhagayAna ke mukha se divya pani kA honA, 6devoM ke dvArA puppa vRSTi kA honA, yakSa devoM dvArA 34 cavarga kA duranA, duMdubhi vAnoM kA yajanA / 4 anaMta catuSTaya-1 anaMta darzana, 2 anaMta jJAna 3 anaMtasunna 4 anaMta vIrya / - sidvo ke malaguNaH-1 samyakatva sarzana, 3 zAna, 4 aguru laghutva,5avagAhanatva, 6 sUkSmatvaM, 7 anaMtavoye, avyAvAyatva parNa viroya hAla jaina zAloM se jaannaa| Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37-dIrgha cetAvanI / yuddhI vaibhaya yadAge ke lie rAga dveSa kodhAdi dvArA zrayAya vigata pAcaraNa hameM na karanA cAhie / ima mina jina AdhIna hai unakA nyAya pUrvaka pharmAvaradArI meM rahe / ayathA jo jo hamAre . AdhIna hai unapara dayAbhAva rakhanA ucita hai| 38a hamArA jIsa prArthanA va pAzIravAdaI zriImAna mahodaya mahAmAnya samrATa paMcama jAna, gRTiza sarakArakA samasta paDhyo paraM aTala rAjya do, ki jina karAr3A meM dama pUrNa svataMtratA pUrvaka dharma sAdhana va dharmonnati karate haiM / yazomAna mahodaya mAnyavara, hija palamo gavarnara janarala hiMda, dipalesI gavaranara, saMyukta mAna United Province aura bhImAna mahodaya kalakTara sAhaba bahAdura jile *alIgar3ha, nyAyAdhIza, majisTreTa sAhava va tahasIladArajI sAhaba *hAyarasa ko aneka koTizaH hArdika dhanyavAda hai ki ve hama digambara jainiyoM ko hara taraha se hiphAjata dekha rekha karate hai| tathA dharma sAdhana meM iyaM parvaka madada dete haiN| noTa-jo patA jisa sthAna kA ho, yaha vahAM ke sthAnoM ko pddh'eN| sa-zraya meM nima kucha maGgala bhajana karake apane sthAna para prasthAna hotA hai| jo kucha bhI pramAda va azAnatA basa, mujha galatiyAM va azuddhI duI hI, unake lie jinavANI se kSamA prArthI hUM / tayA jo 2 paNDita catura vidvajana ho, mubha maMdabuddhi para. kSamA bhAva kara, sudhAra kreNge| maiMne to, kaMvala, bhakti va dharma sAdhana basa yaha dharmopadeza likhA hai yadhipa meM asamartha hai jaise cAlaka, caMdramA ko pakaDanA caahe| 39-merI bhAvanA va nivedana (namaH siddhebhya) . saba prANI mAtra, zakti pramANa, yathA dharma zAstrokta rIti para dhAraNa kro| jJAnI vano jJAna vAna hone kA nimita karanA. manuSya paryAya ko hI hai isaliye koI parupa va strI svAdhyAya Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bagaira nahIM rahanA, nitya karanA / yama nema avazya karanA / zrAvaka, zrAvikA vRta grahaNa kreN| yadi zakti aura pApa TIka ho to zAstroM kA manana kara dravya kSetra, kAla bhAva anukala ho, to brahmacarya tyAga, mani vRta grahaNa kara apanA aura dUsaroM kA kalyANa kariye varanA grahasthAvasthA meM hI jo kada vane karane raho / apane aura dUsaroM ko pahicAnoM / saba jIvAtmA Atmazakti apekSA samAna hai, tila mAtra mI pharka nahIM hai| karmapikSA bhinnatA hai| noTa-vApAra karane ke pAMca bheda hai, paTanA, sunanA, upadeza denA, manana kAnA, prazna karanA, so jisa jIva kI soM zakti ho, gRhaNa kreN| eka ra zAna ko khuda paDhane va sunane se yaha jo pUrNa avasthA ko prAvadotA hai| 45-- AtmajJAna mAlA bAgAM meM nU na jAre cetana, ghaTa hI meM kulavAra ho ||kaa| jJAna gulAba caritra camelI, vinA vela suvicAra ho| caracA campA mahaka raho hai, maravo moha nivAra ho||1|| rAyavena sira saranA sAI, zIla ziromaNa ghAi ho / kAI kumata jahAM tahAM vigatata, dekhana humata nivArahotrA samakita mAlI viveka vela jyoM, Atama ropa nihAra ho / kyArI kSamA jahAM tahAM soha, sIMcata amRta dhaarhii||3|| . bahu vidha kara yaha vRkSa phannoM hai, darAr3A phala lAgI haardo| dhanya purUpa jina vAna nihAro, ava cala dekha rahAra hA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ( 136 ) 41-bhAI se bhAI kI prIti / bhajana ! haphma hamako pitAjo kA bajAnA hI manAsiva hai| . avaya ko choDakara jagala meM jAnA hI manAsibI kA nahIM hai roza ko maukA sanI lajhamama mare bhAI / mAta kekaI ke Age sara jhukAnA ho munAsiya 6 // 6 // avadha ke takhta para ayato nahIM caiTUgA meM hrgt| tAja merA, . marata ke sara majAnA ho munAsira // catupa tumane jo cillo para car3hAyA hai binA samajhe / dhanuSa ko cApa se ulTA haTAnA ho mugAsiya // 6 // rAja ke vAste, bhAI na bhAI se, laTeMge ma / vacana rAjA kA aba hamako nibhAnA do munAsiba nu huzrA bhArata sabhI gArata paDo jo phuTa Aparata meN| kahe nyAmata phUTa ko zrava miTAnA hI manAsiva hai|||| zrI jineMdra pada namanate, koI satra nagara maMtra / karama bharama sabaMdha kA, kArana ponaraMkA 42-zloka (atima prArthanA) dhanyeyaM pRthivI tathaiva janatA dhanyAzca nezozanyayaM . dhanyA vatsara mAsa pakSadivasA dhanyaH kSaNoayaM ca naH / yajJAmmAbhiAsI parasparamabhiprIyA ca sodarpayata / saMhatyA sthinimAracayya paramo dharmA nimaH prstutH|| artha-dhanya hai yaha pathvI, dhanya hai yaha maMDala, dhanya hai yaha deza, dhanya hai yaha varSa, dhanya hai mAla, patya hai yaha pata, dhanya hai yaha ni, dhanya hai yaha kSaNa, jiMsa meM apane sama bhAI prazatrita hokara paraspara prema pUrvaka mAmila prastAva karate haiM / bolo-jana dharma ko jayaHjina saMvaka-dvArakAprasAda jaina C. K. (gotra kolabhaMDArI) . jaisavAla-kSatrIya-ikSyAkuvaMza hAyarasa nivAsI, sabhApati zrI di0 jainadharma prabhAvanoM sabhA va po0 mAstarasAbhara leka (baiDa pauSisa ) sAtAnA (maI 192560) Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupadhidAna ! bhImatI svargIya bhagavAna devI jaina pAramArthika zrIpavAlara , sthApita vIra samvata 2251 ) hAyarasa yU0 pI0 ke / 1 uddezya-zuddha zrauSadhI zrI zrIpadhidAna kA sarvatra pracAra kara rogI dukhI jano kI pIr3A dUra karanA / 2 niyama- dharma rahe zra0 dhana cace, roga samula nsaay| yaha sukha zIghra uThAiye zuddha zrISadhI sAya // zarIra ko nirogatA puruSArtha sAdhana setu hai / kaMcana sugaMdhita deha kA nirmANa auSadhi hetu // dAna zrIpati puruya yaza kara bace nRpa dhana prANa hai| jagameM ziromaNa nara vahI jo deta jIvana dAna hai // dharmArtha kholA - zrIpadhAlaya sabhya dRSTI dIjie // zubha dracvadekara Apa apanA yaza upArjana kIjie | jo dhIra dAnI dAnase isako samunnati dege / ye pada va phoTo se vibhUSita hoge puni dA~ge // 3 - sarva auSadhi num khe muphta | vaidhajI vinaphIsa asamartha rogo kI dekhate haiN| 1 1 4 - sthApita tA0 28 maI 1925 se 31 janavarI 1926 jinameM se 2377 . taka 2520 rogiyoM ko davAe~ dIgaI ko thArAma huA / - zrArthika mAsika sahAyatA kI chapI rasIda dI jAtI hai / vivaraNa pratimAsa jaina samAcAra patroM meM va vArSika riporTa meM rUpakara prakAzita hotA hai / 6--jo nimna likhita sahAyatA deMge unheM nIce likhe padoM se tribhUpita kara una ke phoTo zrISadhAlaya meM suzobhita kie jaayeNge| aura prAdravya auSadhAlaya ke kArya meM lagAyA jAyegA / mUla saMthApaka 1 hI saMsthApaka 5 hI 1 ho 10 ho mukhya sahAyaka 25 ho mukhya saMrakSaka saMrakSaka 25000) jaina jAti ena 10000) jaina jJAti yora 600) jaina baMdhu 4000) jaina hiMdI 61921 dharmaH Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " . . .1 se 100) taka : : sahAyaka ... ho.... 500) udAra cira . mukhya poSaka 25.hIM . . 101). zrImAna : poSaka :.:::.strI samAja ! - : ma syA ho .00) bI.ena . saMsthApikA . 5 ho. . .. 5000) sI bhUpaya :: mukhya saMrakSikA 3 hA 3000) janahina rakSikA .. 7 ho .. :: .2000) jana hitaSikA mukhya sahAyakA 10 hI... 1700) dharmajJa sahAyakA : 15 hI . . . . 500). udAra citta - mukhya poSikA... 25 ho . 900). zrImatI * : poSikA .. .se 99) taka 7- ajana samAja bhI yogya padoM se vibhUSitaM kiMra jAyage!.. ma-isa auSadhAlaya ko 125) rupaye ko mAsika jarUrata hai zrImatI bhagavAna devI ne 3000) kA dhovya phaNDa meM dAna kiyA hai jisa - kI AmadanI vyAMja meM sirpha 15) mAsika hai isa lie. drala ...ke prabhAva se pUrva rUpa meM kArya cAlU honA sambhava hai / dekhi .. zrImatI prIpadhidAna kara parabhava meM calI gaI. aura yahA~ puevaM yaza sNgii| .. . ...... .......... hameM apane jIvana kA eka pala kA bhI bharosA karanA yogya nahIM aura dharma sAdhana meM tatpara rahanA caahie| .. .... .1-isa auraMdhAlara ke saMrakSaka TrasTIja,zrImanI: laMdanIkumAra jaina raIsoM aura zrImAna vara mahArAjasiMhajI jinarAjasiMhajI ...jama raIsa jamadAra kAsagaMja hai| .... "10-prabaMdhaka zrImAna yA catubhuja jI jaina gavarnameMTa peMzanara :: dvArakAprasAda, hovIlAla jaina posTamAsTara, khunnIlAla - B.SC (ENG) F.CI (BiR) inajoniara tathA nirmANa ... prabaMdhaka zrI mahAvIra di. jaina maMdira hAtharasa hai| .. samAja hitepI.-. nagada jaina, mainejara va kopAdhyakSa ::-::... :..dvArakA zrImatI bhagavAnadevI jaina pAramArthika bhASaghAlaya, mukAma hAtharasa ( jilA alIga HATHRAS, U.P. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- _