Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
0
|
વાચાર્યપ્રવર
નરીશ્વરજીનો
" આમપ્રજ્ઞ આયાય, શ્રી વિજય જંબુસૂરીશ્વર
જીવન પરિચય
ઇ000
| USD
1]JF
) ©©©
(લેખક:-સાહિત્યવારિધિ શતાવધાની પંડિત શ્રી ધીરજલાલ ટોકરશી શાહ
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
पू. आत्म-कमल-चीर-दान-प्रेम-जम्बूसूरिजी जैन कल्याण
ग्रन्थमाला पुष्प ३७
જૈન શાસનની જયપતાકા
[ભાગ બીજે ] ખંડ પહેલો
લેખકઃ સાહિત્યવારિધિ શતાવધાની પંડિત શ્રી ધીરજલાલ ટેકરશી શાહ
. મૂલ્ય : રૂપિયા ૨-૦-૦
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રકાશક : જયંતીલાલ આચુલાલ શાહુ મંત્રી : આ જંબૂસ્વામી જૈન મુક્તાબાઈ જ્ઞાનમદિર શ્રીમાળીવાગા, ડભાઈ (જી. વાદરા)
આવૃત્તિ પહેલી ]
:
* વિ જીવ કરું અસી ભાવ
શાસનરસી રે મન ઉલ્લેસી
"
[ નકલ ૨૫૦
પ્રકાશનીમતિ
સ. ૨૦૧૫, માહ વદ ૧૧ ગુરુવાર તા. ૫-૩-૧૯ સર્વ હક્ક પ્રકાશકને સ્વાધીન
મુદ્રક ઃમણિલાલ છગનલાલ શાહ. નવપ્રભાત પ્રીન્ટીંગ પ્રેસ, શ્રીમા શરુ, અમાવા
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
... ૧ થી ૨૪૮
વિષયાનુક્રમ વિષય
શ્રી ઋષભાદિ જિન સ્તવન આવશ્યક બે બોલ. સુકૃતોપાર્જન કરનારા ભાગ્યશાળીઓ. શુદ્ધિપત્રક. સમર્પણ. ••• અંતરોદ્ગાર. ... ...
. ખંડ પહેલે આગમપ્રત આચાર્યપ્રવર શ્રીમંદિજાજંબુસૂરીશ્વરજી મહારાજને વનપરિચય
શ્રદ્ધાંજલી. ૧ ઉપક્રમ. ૨ વતન. ૩ કુટુંબપરિચય ૪ જન્મ અને બાલ્યાવસ્થા. ૫ વિદ્યાભ્યાસ. ૬ લગ્ન. ૭ વધુ અભ્યાસ ૮ સદગુરુસમાગમ. ૯ પરમાર્થ પ્રવૃત્તિ. ૧૦ સાંસારિક જીવન. ... ૧૧ ગૃહત્યાગ. ૧૨ દીક્ષાગ્રહણ. ૧૩ પ્રારંભિક વિહારચય. ૧૪ વતનમાં વિશિષ્ટ પ્રભાવના.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૮
વિષય ૧૫ સં. ૧૯૮૦ થી ૧૯૮૫ ૧૬ મુંબઈ અને અંધેરીમાં ચાતુમાંસ. ૧૭ અનુક્રમે વિરમગામ ૧૮ પાલીતાણાના પથે. ૧૯ અમદાવાદમાં વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ. . ૨૦ ગણિ–પંન્યાસપદારેપણુ. ૨૧ બહદુમુનિસંમેલન આદિ ૨૨ પાટણ અને રાધનપુરમાં. ૨૩ પૂજ્ય મેટા ગુરુદેવનું સ્વર્ગમન. .. ૨૪ ઉપાધ્યાયપદપ્રદાન. ૨૫ સં. ૧૯૯૨-૯૩-૯૪. ૨૬ એક ભવ્ય પ્રસંગ. ૨૭ શ્રી સિદ્ધિગિરિજીની નવાણું યાત્રા વગેરે. ૨૮ ઊના-અજારા અને દીવની યાત્રાઓ. ૨૯ અમરેલીમાં પ્રભુપ્રતિષ્ઠા. ૩૦ વઢવાણ શહેરમાં ચાતુમૌસ. ... ૩૧ અમદાવાદમાં શાસનપ્રભાવના. ૨ સૂરિપદસમારોહ. ... ૩૩ માતા-પુત્રીને દીક્ષા. . ૩૪ જૈન સોસાયટીમાં યજયકાર. .... ૩૫ રાજકોટમાં અંજનશલાકા-પ્રતિષ્ઠામહોત્સવ ૩૬ અમદાવાદના પુણ્ય પ્રસંગે.
હે રાધનપુર અને આસપાસ. ... ૩૮ ગુસ્મૃતિ પ્રતિષ્ઠાદિ. • ૩૯ ડભોઈ અને ખંભાતમાં. જ ચાતુર્માસ અને અભિનવ અઢાઈ મહોત્સવ. ... :
(૫
સ
છે
૧૧૩
૧૧૬
૧૧૮
૧૨૦
૧૨૨ ૧૩૦ ૧૩૨ ૧૪૪
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિષય
૪૧ શ્રી કેસરીયાજી થઈ અમદાવાદ. ૪૨ ડભાઈમાં યાદગાર પ્રતિષ્ઠામહાત્સવ. ૪૩ સ્પર્શોના બલવાન છે.
૪૪ સ. ૨૦૦૫-૬ની સાલ. ૪૫ રામનું સ્વપ્ન ભરતને ફળે છે.
૪૬ ઉપકારની પરપરા.
૪૭ અરૂણુ સેાસાયટીમાં શાસનસૂૌંદય.
૪૮ રાધનપુરમાં અંજનશલાકાદિ. ૪૯ પાટણમાં શતળીની ઉજવણી. ૫૦ પાલેજમાં પાદાર્પણ.... ૫૧ ગધાર–કાવી તીર્થમાં.
પર ખંભાત થઈ ખારજ (ડાભી)
૫૩ અનુસ ંધાન
અગત્યની નોંધ -
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
ઃઃ
...
...
...
...
:
પૃષ્ઠ
૧૪૮
૧પર
૧૫૫
૧૫૮
૧૭૩
૧૦૫
૧૯૧
૨૦૧
૨૧૩
૨૧૦
૨૨૪
૨૨૬
૨૩૧
૨૩૦ થી ૨૪૮
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી ઋષભાદિ જિન સ્તવન
તું હી મહારા મનડાને મેર,
સાહિબા આદિજિનંદજી, પાર્શ્વજિનંદજી. નાચે મહારા અંતરની કાર,
સાહિબા ધર્મજિનંદજી, શાંતિજિનંદજી. ૧ લાખ ચોરાસી યોનિમાં ભટક,
વાર અનંતી સંસારે રઝળ્યો; આજે દેખ્યો દેદાર, સાહિબા ચંદ્રપ્રભુજી વીપ્રભુજી. તુંહી. ૨ તુમ દીઠે મારાં પાપ પલાયે.
બધિબીજ ભલું દ્રઢજ થાયે, નિજાત્મ દર્શન થાય, સાહિબા સમનિપ્રભુજી, સુવિધિપ્રભુજી. ૩ શાંત સુધારસ નયને ઝરે છે,
પ્રસન્ન મુદ્રા હીયડે ઠરે છે; ચેતનને ચેતન વરતાય,
સાહિબા મલ્લીજિનંદજી, અછતછનંદજી તુંહી. ૪ દેવ વિમાન શે પ્રાસાદ રૂડો,
વિવિધ ભંગી શાલભંજી કે; જિનપદ ઝાકઝમાળ,
સાહિબા સુવતપ્રભુજી, નેમિ જિનંદજી. તુહી. પ કલ્પદુભાયમાણ દર્ભાવતી એ,
શત્રુંજ્યાદિ તીથવતાર એ; જબૂત ઉતારો ભવપાર,
સાહિબા કેસરીઆનાથજી, વાસુજિનંદજી. તુંહી. ૬
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
C
આવશ્યક એ એલ
આજે અમારી સંસ્થા તરથી શ્રી આત્મ–કમલ–દાન–પ્રેમ– જબૂર જૈનકલ્યાણ ગ્રંથમાલાનું આ ૩૭ મું પુસ્તક પ્રકાશિત થાય છે, તે વાંચકાના કરકમલમાં સાદર સમર્પણુ કરતાં અમાને અપૂર્વ આનંદ થાય છે.
આ પુસ્તકનું નામ જૈન શાસનની જયપતાકા ભા. ૨ જો છે અને તેમાં પહેલા તથા ખીજોએ ખંડ આલેખાયા છે. આ પુસ્ત કના પહેલા ભાગ શ્રી કુપાકજીની સંધયાત્રાનું વિશદ વર્ણન કરતા આ પૂર્વે સં. ૨૦૧૩ માં પ્રગટ થઈ ચૂકયો છે; એના અનુસધાનમાં આ દ્વિતીય વિભાગ પ્રગટ થાય છે. આ પુસ્તકના પહેલા ભાગમાં પૂ. ઉપકારી ગુરુદેવ આચાય મહારાજશ્રી ૧૦૦૮ શ્રીમદ્ વિજયજઅસૂરિ મહારાજજીના તારક હસ્તે સ્થળે સ્થલે જે શ્રી સંધ–ઉન્નત્તિ અને જૈનશાસનની પ્રભાવના કરતી જૈન શાસનની જયપતાકા કરકી તેની સ. ૨૦૦૯ ના ફાગણુ સુદિ ૩ થી સ. ૨૦૧૨ ના માહ વિદ્ છ સુધીની રામાંચક નોંધ લેવાઈ છે. આ ખીજા વિભાગમાં ઉપયુ કત સૂરીશ્વરજીનાં જીવનની સુવાસ જે સારાયે ભૂતલમાં શ્રી જિનશાસનની જયપુર્વાકાને વિજયવંત રાખવામાં દિગન્ત મ્હેકી રહી છે, તે મહાપુરુષના પવિત્ર જીવનનું જન્મથી માંડી સ. ૨૦૦૯ ના કાગણુ સુદિ ૩ સુધીનું અંતિવૃત્ત પહેલા ખડમાં આલેખાયેલું છે. તેનું નામ આગમપ્રણ આ ચાય પ્રવર શ્રીમદ્વિજયજયૂસૂરીશ્વરજી મહારાજના જીવન પરિચય રાખેલ છે. અને ખીજા ખંડમાં સ. ૨૦૧૨ ના માહ વિદ્ ૭ થી માંડી ચાલુ સં. ૨૦૧૫ ના માહ વિદે૧૧ સુધીની એ જ મહાપુરુષના શુભ હસ્તે સ્થલે સ્થલે થયેલી વિવિધ શાસનપ્રભાવનાઓ વગેરેની
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિશદ નેંધ આલેખાઈ છે. તેનું નામ મધરવિહારનાં સંસ્મરણે રાખેલું છે. આ રીતે સમગ્ર પુસ્તક પૂજ્યશ્રીનાં ૬૦ વર્ષની જીવનગાથા લલકારતે એક ઉત્તમ કડીબદ્ધ ઈતિહાસ બની જાય છે, એ કહેવાની ભાગ્યે જ જરૂર હોય.
ચરમતીથીધિપતિ શ્રમણ ભગવાન મહાવીરદેવે આ મહાન ધર્મ શાસન સ્થાપ્યું. તેને ઉત્તરોત્તર શાસનના આચાર્યપુરંદરેએ પ્રચારી આપણા સુધી પહોંચાડયું અને એ જ રીતે ભાવિ પેઢીઓમાં થનારા આચાર્ય ભગવતે છેક પંચમ આરાના અંત સુધી પહોંચાડશે. જગતમાં જાગૃતિ–પ્રકાશ અને સર્વ જીવહિતની મશાલ સલગતી રાખવાનો મહાન ઉપકાર આ ધર્માચાર્યોને છે, એટલું જે આપણે સમજીએ તે તેમનાં તારક જીવનના ઐતિાનું મૂલ્ય જરાયે ઓછું આંકી શકીએ નહિ. આવું છે આપણા પૂ. આગમપ્રજ્ઞશ્રીનું આ જીવનઐતિા. તેઓશ્રીનું જીવન ત્યાગ-તપ, સંયમ–સ્વપરશાસ્ત્રવેદિતા, સત્યવતંત-સિદ્ધાંતપ્રેમ, શાસન પ્રત્યેની ધગશ-રક્ષણની જવાબદારી, માર્ગની અડગ શ્રદ્ધા-પરોપકારરસિકતા, વિનમ્રતા-સેવાપરાયણતા, ગુરુસમપર્ણ—ભવભીરુતા, ગીતાર્થઆગમપ્રજ્ઞતા-આરાધનરકતતા, શાન્તતા-દક્ષતા, પ્રવચનપ્રભાવતા આદિ અનેક સગુણ સૌરભથી મઘમઘી રહેલું આપણે જે જોઈ શકીએ છીએ તે વારસો તેઓશ્રીના પૂજ્ય ગુરુવર્યોને છે. “બાપ જેવા બેટા અને વડ જેવા ટેટા” એ દુનિયાદારી કહેવતમાં પણ કંઈક તથ્ય રહેલું છે. આનુવંશિક શાસ્ત્રનું રહસ્ય પણ એ જ છે. જ્યાં વિશિષ્ટ વંશશુદ્ધિ રહી હશે ત્યાં મોટે ભાગે સારા ગુણ કે સંસ્કારે સહેજે જોવા મળશે, એ આપણે કયાં જાણતા નથી તેવું જ શ્રી જિનશાસનમાં ગુરુકુલવાસનું છે. પૂજ્યશ્રીના જીવનમાં વિશિષ્ટ વંશશુદ્ધિ સાથે ઉત્તમ ગુરુકુલવાસ ભળ્યો છે, એટલે ઉત્તમ ગુણસૌરભમાં બાકી જ શું રહે? અહીં પૂજ્યશ્રીના ગુરુવંશ તરફ આપણે જરા વિશેષ દૃષ્ટિપાત કરી લઈએ તે તે ખોટું નથી.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
પૂજ્યશ્રી વિજયાનન્દસૂરીશ્વરજી મહારાજા
- ભગવાન મહાવીરના નિર્મળ શાસનની ધૂરાને વહન કરતા શ્રી સંવિ» વડતપાગચ્છમાં ૭૨ મી પાટે પૂજ્ય ન્યાયોમેનિધિ પામ્યાલદેશેદ્ધારક આચાર્ય ભગવંત શ્રીમદ્વિજયાનન્દસૂરીશ્વરજી કે જેઓનું પ્રસિદ્ધ નામ આત્મારામજી છે, તેઓ થયા. તેઓશ્રીને જન્મ પંજાબના લહેરા ગામમાં વિ. સં. ૧૮૯૩ ના ચૈત્રમાસમાં થયે હતે. પિતાનું નામ ગણેશચંદ્ર અને માતાનું નામ રૂપાદેવી હતું. તેમણે વિ. સં. ૧૯૯૨ માં ગુરુ મહારાજશ્રી બુદ્ધિવિજયજી (બુટેરાયજી) પાસે સંવેગી દીક્ષા ગ્રહણ કરી. તેઓ બાલ બ્રહ્મચારી હતા. વિ. સં. ૧૯૪૩ ના કાર્તિક માસમાં શ્રી શત્રુંજય મહાતીર્થ પર તેઓશ્રી આચાર્યપદે સ્થપાયા. વિ. સં. ૧૯૫૨ ના જેઠ સુદિ ૭ મે તેઓશ્રી નિર્વાણ-સ્વર્ગારોહણ પામ્યા. આ તારક ગુરુદેવે જે સ્થાનકવાસી આદિ કુપના પડદા ચીર્યા, જે જિનશાસનના સત્ય પ્રત્યેની અવિહડ શ્રદ્ધા, રાગ તથા તેના રક્ષણ માટેની અસાધારણ ઝહેમત બતાવી, તેમની જે અજોડ ગીતાર્થતા–બહુશ્રુતતા અને બુલંદ તેજસ્વિતા હતી, તેઓ જે શકિતના ઘુઘવાતા સાગર, ત્યાગ–વૈરાગ્યક્ષમાદિ ગુણગણોના અખૂટ ભંડાર સમા હતા અને પ્રવચનને મહાન કે વગાડનારા હતા, તથા શ્રી જિનમંદિર-મૂર્તિ આદિ સક્ષેત્રોને ઉઘાત કરનારા હતા, એ કોણ નથી જાણતું? આ ગુરુદેવનાં ઘણાં જીવનચરિત્ર પ્રસિદ્ધ થઈ ચૂક્યાં છે. જો કે તેઓશ્રીના પવિત્ર નામે દેવદ્રવ્ય-તિથિઆરાધન વગેરે કેટલીક બાબતે કેટલાકેએ પત્રો વગેરે રૂપે ફેરફાર ચઢાવી દીધી છે, પરંતુ તે ચર્ચવાનું આ સ્થલ નથી. એ મહાપુરુષનાં પિતાનાં લખેલાં પ્રમાણભૂત સાહિત્યને જેમને અભ્યાસ છે, તેઓ તેમના નામે ચઢાવાતી સુધારકપણાની કે બીજી સિદ્ધાંત વિરુદ્ધની ભળતી સળતી વાતો હરગીજ માની શકે નહિ. એ હતા આપણું પૂજ્યશ્રીના પાંચમી પેઢીના દાદાગુરુ. તે સમયે સંવેગી સાધુઓ આંગળીના વેઢે ચણાય તેટલા હતા. તેમાં જે ચમત્કારિ વધારો થયો, તે શ્રી મૂલચંદજી
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭
મહારાજ અતે તેઓશ્રીને આભારી છે, એમાં શંકા નથી. જૈન દર્શનના તેઓ એકના એક સત્તા સમાન હતા અને સારાયે જૈન શાસનમાં તેશ્રી એકત્રી પ્રભુત્વ ધરાવતા હતા. તેઓશ્રીના આજ્ઞાવત્તિ શ્રમણસમુદાય પણ અન્ય સહુથી વિશાળ હતા.
પૂજ્યશ્રી વિજયકમલસૂરીશ્વરજી મહારાજા
૭૩ મી પાટે પૂજ્ય આત્મારામજી મહારાજ સાહેબના અન્ય પટ્ટાલકાર પૂજ્ય સદ્ઘ રક્ષક આચાર્ય ભગવત શ્રીમદ્વિજયકમલસૂરીશ્વરજી મહારાજ થયા. તેઓશ્રીનો જન્મ પંજાક્ષના સરસા ગામમાં વિ. સ. ૧૯૦૮ માં થયા હતા. પિતાનું નામ રૂપચંદ્ર અને માતાનું નામ જીતાબાઈ હતું. તેમણે પણ ખાલબ્રહ્મચારીપણે પૂજ્ય ગુરુદેવ આત્મારામજી મહારાજ સાથે સ. ૧૯૩૨ માં સર્વંગી દીક્ષા ગૃહણુ કરી અને પૂજ્ય આત્મારામજી મહારાજના પટ્ટશિષ્ય મુનિશ્રી લક્ષ્મીવિજયજી મહારાજના શિષ્ય થયા. પૂજ્ય પરમ ગુરુદેવશ્રી વિજયાનન્દસૂરિ મહારાજ સાહેબના સ્વગવાસ પછી તેઓશ્રીના પટ્ટ પર વિ. સ. ૧૯૫૭ ના માહ સુદિ ૧૫ ના દિને સમુદાયના વડીલ સાધુએ સ્વ. પ્ર. શ્રી કાન્તિવિજયજી મહારાજાદિ સકલ સમુદાયે મુળીને ખૂબ જ આગ્રહ અને વિનવણીપૂર્વક પાટણમાં તેઓશ્રીને આચાય પદે સ્થાપ્યા. તે સાથે પૂજ્યશ્રી વીરવિજયજી મહારાજાને ઉપાધ્યાયપદે અને કાન્તિવિજયજી સહારાજને પ્રવત કપટ્ટે સ્થાપન કરવામાં આવ્યા હતા. તે વખતે એવા નિયમ કરવામાં આવ્યા હતા કે યેાગાહન કર્યાં વિના કાઈ ને આચાયૌદ્ધિ પદ કરવું નહિ. કિન્તુ સ્વમતિથી કેટલાક પાછળથી છૂટા પડેલા જ્ઞાનાવાદીઓએ આ નિયમ પાળ્યા નથી, તે અસાસજનક છે. સ. ૧૯૮૩ ના માદિ હું દિને તેઓશ્રી જલાલપુરમાં નિર્વાણ-
સ્વર્ગ વાસ પામ્યા. આ તારક ગુરુદેવ પણ પરમ ગુરુદેવની માફક તેજસ્તીસદ્ધમ રક્ષક મહાપુરુષ હતા. તેઓશ્રીના ત્યાગ-તપ-તિતિક્ષા સિદ્ધાંતની રક્ષા માટેનું ખમીર અને શાસનહિતવત્સલતા આદિ મહાન ગુણુ
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગુણને કેણ જાણતું નથી! પૂજ્યશ્રી પરમ ગુરુદેવની પાછળ તેઓશ્રીએ પંજાબતે સંભાળી સર્વ પ્રાદેશિક શીસ ઉપરના સસસ જૈન શાસનનું નેતૃત્વ પૂરું સફળ કર્યું હતું અને કેટલાક સુધારાવાદી દંભ સેવનારાઓને જરાયે પક્ષ કર્યા વિના પિતામાંથી દૂર કર્યા હતા. તેઓશ્રીની. પવિત્ર જીવનસૌરભ પૂ. આ. શ્રી વિજયભુવનતિલકસૂરિ મહારાજ આદિએ પ્રગટ કરેલી પ્રસિદ્ધ છે. ' પૂજ્યશ્રી વિજયદાનસૂરીશ્વરજી મહારાજા
- ૭૪ મી પાટે પૂજ્ય આ. ભ. શ્રી વિજયકમલસૂરિ મહારાજાના પટ્ટાલંકાર પૂજ્ય સકલારામરહસ્યવેદી આચાર્ય ભગવંત શ્રીમદ્વિજયદાનસૂરીશ્વરજી મહારાજ થયા. તેઓશ્રીને જન્મ ગુજરાત–ઝીં. ઝુવાડાગામમાં સં. ૧૯૨૪ ના કારતક સુદિ ૧૪ દિને થયા. પિતાનું નામ જુઠાભાઈ અને માતાનું નામ નવલબાઈ હતું. તેઓશ્રીએ સં. ૧૯૪૫ માં પૂજ્ય પરમ ગુરુદેવ શ્રીમદિયાનન્દસૂરીશ્વરજી પાસે પાલનપુરમાં પિતાના કુટુંબીઓ કે જેઓ રજા આપતા ન હતા તેમનાથી ખાનગી દીક્ષા ગ્રહણ કરી હતી. પૂજ્ય પરમ ગુરુદેવ તે પછી તેમની ચારિત્રરક્ષા માટે પાલનપુરથી વિહાર કરી પાલી ગયા હતા. પણ પાલીમાં આ કુટુંબીઓ આવીને તોફાન કરી તેમને લઈ ગયા હતા. પરંતુ આ મહાપુરુષને વૈરાગ્ય દઢ હતા. તેઓ સંસારમાં મુદ્દલ લેપાયા નહિ. અને બીજે જ વર્ષે સં. ૧૯૪૬ ના માગસર સુદિ ૫ દિને બાલ બ્રહ્મચારીપણે જોવામાં એજ પરમ ગુરુદેવના સમુદાયમાં પૂ. 9. શ્રીવીર વિજયજી મહારાજા, જેઓ ઉપયુંકત પૂજ્યશ્રી લક્ષ્મીવિજ્યજી મહારરિકાના શિષ્ય હતા, તેમની પાસે દીક્ષા ગ્રહણ કરી તેઓશ્રીના શિષ્ય થયા. આ સીધી સાદી સત્ય હકીકતને, હિંદી ભાષાનું “યુગનિર્માતા” નામનું પુસ્તક જેમાં પૂજ્ય પરમ ગુરુદેવ શ્રીમદિયાનન્દસરીશ્વરજી મહારાજાનું જીવનચરિત્ર આલેખાયું છે, અને જે હાલમાં બહાર પડ્યું છે, તેના સ્વર્ગસ્થ વિદ્વાન લેખકે, ખૂબ જ વિકૃત સ્વરૂપ આપી પિતાને
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
નહલાહલ તે–ષ ઠાલવ્યો છે. તેમાં આ દીક્ષાને ઉલ્લેખ કરીને તેના પર એક નેધ–ટિપણી આપી છે, તેમાં એ મતલબનું લખ્યું છે કે
આ નૂતન દીક્ષિતે પિતાના કુટુંબીઓને પરમ ગુરુદેવથી ખાનગી એક શ્રાવક અધિકારી પાસેથી રૂા. ૫૦૦ અપાવ્યા. તેની ખબર પડતાં પરમ ગુરુદેવે તેમને ખૂબ દાટયા, પછી પાલી ગયા. ત્યાં પણ આ -નૂતન દીક્ષિતે પિતાના સદર કુટુંબીઓને બોલાવ્યા. પરમ ગુરુદેવને
ખબર પડતાં આ દીક્ષિતને સખત ઠબકાર્યો, એટલે ગુસ્સે થઈને તેણે પિતાને વેષ છોડીને ચાલતી પકડી. પછી બીજે વર્ષે ઘંઘામાં શ્રી વીરવિજયજી પાસે દીક્ષા લઈ દાનવિજ્ય થયા.”
પ્રિય પાઠકે ! આ કેટલું બધું હલાહલ જુઠ છે? પરમ ગુરુદેવના - સાન્નિધ્યમાં પ્રથમ તે એક નૂતન દીક્ષિત આવું સાહસ કરી શકે નહિ, બીજું શ્રાવક કે જેઓ રાજ્યના મેટા દીવાન જેવા અમલદાર હતા અને પરમ ગુરુદેવના ભક્ત હતા, નૂતન દીક્ષિતથી અપરિચિત હતા, તેઓ પરમ ગુરુદેવને અંધારામાં રાખીને આપવાની મૂર્ખાઈ કરી શકે - નહિ, અને જે એવો જ કીસ્સો બન્યો હોય તે પરમ ગુરુદેવના આજ્ઞાવતિ વિનય શ્રી વીરવિજયજી મહારાજ તેમને તરત જ પરમ ગુરુદેવની સંમતિ વિના દીક્ષા આપી શકે નહિ. આ બે દુ ચાર જેવી સ્પષ્ટ હકીકત હોવા છતાં લેખકે આ નિસ્પૃહશિરોમણિ તારક ગુરુદેવની નિર્દોષ દીક્ષા પર જે કલંક ચઢાવવાની નરી બાલીશ ધૃષ્ટતા સેવી છે, તે ખરેખર દયાજનક છે. તાત્પર્ય કે કેવલ ડ્રેષથી આવું ખોટું ચિતરનારે પિતાની આપવડાઈ ગાવા માટે પુસ્તકમાં બીજું પણ કેટલું ખોટું નહિ ચિતર્યું હેય? આગળ ચાલીને એ નેંધમાં તેઓ લખે છે કે –
“આ દાનવિજય કમલસરિની પાટે દાનસુરિ થયા અને તેમના શિષ્ય પ્રેમસૂરિ તથા રામચરિએ તિથિને ન પંથ કાઢયો છે.'
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩
આમાં છે કાંઈ સભ્યતા કે સરલતા ? જયાં કેવલ અંતરને દ્વેષષ્ટ જ ઠાલવવાના હોય અને પેાતાની ઉત્પન્નભાષિતા વગેરે છૂપાવવાની હોય ત્યાં આવું જ લખાય એમાં આશ્ચય પણ શુ છે ? જો તિથિ-આરાધનાના નવા જ મત તેમણે કાઢયા હાત તા ગત વર્ષમાં અમદા-વાદનાં આંગણે મળી ગયેલા મુનિસ ંમેલનમાં શાસ્ત્રાધારે વિચાર કરવાનું જ્યારે કહેવામાં આવ્યું ત્યારે તેને સામેથી જે ઈન્કાર કરવામાં. આવ્યા તે કદી કરાયા ન હેાત. એજ બતાવી આપે છે કે ખરા મત આ છે, પરંતુ આજે પક્ષાપક્ષીમાં ખરૂં વિચારાતુ નથી. અસ્તુ.. સત્ય અને શાસન એક જ છે અને તે સાકાળ જયવતુ છે.
આપણા આ ગુદેવે વયેા ચારિત્રપાત્ર પૂ. પંન્યાસજી શ્રી ચતુરવિજયજી મહારાજ પાસે શાસ્ત્રીય યાગેાદ્દહન સધળાં પૂરાં કર્યો અને સ. ૧૯૬૨ના માગસર સુદિ ૧૧ દિને તેઓશ્રીને તેમણે સર્વાનુ ચાગાચાય પંન્યાસપદે આરૂઢ કર્યો. બાદ તેઓશ્રીએ પૂજ્યશ્રી લબ્ધિવિજયજી મહારાજને છાણીમાં શ્રી ભગવતીજીના યાગ કરાવી પન્યાસ પદાર્પણુ કયુ" અને ગચ્છાધિપતિ આ. ભ. પૂજ્ય વિજયકમલપુરિમહારાજાએ પાતાની પાટે પં. શ્રી દાનવિજયજી મહારાજાને તથા ૫. શ્રીલબ્ધિવિજયજી મહારાજાને છાણીમાં સ. ૧૯૮૧ના માગસર સુદ્ધિ પમે આચાય પદે સ્થાપ્યા. આ રીતે આ તારક પૂજ્ય વિજયદાનસૂરિ થયા. તેઓશ્રી પણુ પંજાબ વગેરે સધળા પ્રદેશમાં વિચર્યો . હતા. તેઓશ્રી શાસનની અનેક સેવા–પ્રભાવના કરીને સ. ૧૯૯૨ના માહ સુદિ ૨ દિને પાટડીમાં નિર્વાણુ–સ્વર્ગવાસ પામ્યા. શાસનમાન્ય. આ મહાન જ્યોતિધ રનું, પ્રૌઢ પ્રતાપીપણું, અદ્ભુત ગુરુસેવા, ગુજર-નરેશ સયાજીરાવ જેવાઓને ધર્મમાધ કરવાની અલૌકિક શક્તિ, તલસ્પશી આગમજ્ઞાન, શિલ્પ-જ્યાતિષ વગેરેનું પણ તેવુંજ જ્ઞાન, સત્યરક્ષાની તમન્ના વગેરે ગુણો જગપ્રસિદ્ધ છે. તેઓશ્રીની સુમધુર જીવનગાથા પૂ. વિઠ્ય પન્યાસજી શ્રી કનકવિજયજી ગણિવર તથા પૂ. કવિરત્ન
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪
- નિઝર્વર શ્રી ભદ્રગુપ્તરિજી મહારાજે આદિએ આલેખેલ મનનીય છે. તેઓશ્રી આપણી પૂરીમા દારુ થયું. આજે તેઓશ્રી વિશાળ શ્રમસિમુદાય સત્યમે આચરી રહેશે અને ઉપશી રહેલા
પણને જે દૃષ્ટિગોચર થાય છે, તે તેમની પાસેથી લાવેલી પ્રસાદી છે, એ નિદિહ છે. - પૂજ્ય શ્રી વિજયપ્રેમસૂરીશ્વરજી બહું રાજ
ઉપમી પાટે-પૂ. આ ભ. ધિયદાનસૂરીશ્વરજી મહારાજ સાહેબની પાટે પૂજ્ય સિદ્ધાંત મહેદધિ આચાર્ય ભગવ7 શ્રીમદ્વિજ્યમસૂરીશ્વરજી મહારાજ થયા. તેઓશ્રીને જન્મ મારવાડના પીંડવાડાગામમાં સ. ૧૯૪૦માં થયો. તેમના પિતાનું નામ ભગવાનજી અને માતાનું મામ કંકુબાઈ હતું. તેમણે પરમ વૈરાગ્યથી પાલીતાણામાં સં. ૧૯૫૭ના કારતક વદ ૬ દિને શ્રી ભાગવતી દીક્ષા અંગીકાર કરી અને ઉપર્યુક્ત પૂ આ. ભ. શ્રી વિજયદાનસૂરીશ્વરજી મહારાજના શિષ્ય મુનિશ્રી પ્રેમવિજ્યજી થયા. તેઓશ્રીને પૂજ્ય ગુરુદેવે સં. ૧૯૭૬ના કારતક - વદિ ૬ દિને ડભોઈમાં ગણિપદ સમણું, બાદ સં. ૧૯૮૧માં અમદા- વાદમાં તેઓશ્રી પંન્યાસપદરૂઢ થયા, સં. ૧૯૮૭ના કારતક વદિ ૩ દિને મુંબઈમાં ઉપાધ્યાય પદારૂઢ થયા અને સં. ૧૯૯૧માં રાધનપુરમાં પૂ. ગીતાર્થ ગુરુદેવના વરદહસ્તે આચાર્યપદે સ્થપાયા. આ તારક ગુરુદેવની સંહિતવત્સલતા, સિદ્ધાંત પારગામિત, સ્વ કે પરસમુદાયના હરકોઈ સાધુ માટે ઉત્કૃષ્ટ સેવાભાવના, ભવક્ષમાં પડેલા ભવ્ય અને રત્નત્રયીરૂપ દેર આપીને તેમને ચારિત્રમાર્ગ ઉદ્ધાર કરવાની અજોડ લબ્ધિ, તપ-સીમ અાદિની શુદ્ધિ, શાનાદિક શાસનગુણે પ્રત્યેની તીવ્ર ધગશ ઈત્યાદિ અનેક પ્રભાવક સુણમાણોથી આજે કેણુ અજાણ છે? વિદ્યમાન સર્વ શ્રમણિસમુદામાં તેઓશ્રી સહથી અધિક શમણસાથીધિપત્ય ધરાવે છે. એ છે આપણું પૂજ્ય શ્રીના ગુસ્લેવ, જેમણે તેઓશ્રીને સં. ૧૯૭૯માં રાજનગરમાં રિપક
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
આપી પિતાના પટ્ટધર કયી છે. આવા સર્વોત્તમ વિશુદ્ધ ગુરુકુલવાનાં વરણાને પામેલા આપણા પૂજ્યશીમાં પૂજ્ય ગુરુત્વના મહાન ગુણણણસભાના લાક્ષણિક અંશેનું આપણને દર્શન થવું તદ્દન સ્વાભાવિક છે.
સેવાવૃત્તિ એમના એક સેવા ગુણનો દાખલે આપણે જોઈએ તે દેખાશે કે સ. ૧૯૮ના ચેમીસામાં અમદાથાદ વિદ્યાશાળામાં પૂજયશ્રી ગચ્છાધિપતિ ગુરુદેવ આવભશ્રી વિજય પ્રેમસૂરીશ્વરજી મહારાજાના શરીરે મરડો થઈ ગયો હતો, દિવસના અને રાતના સો-સો અને તેથી પણ વધારે થંડીલ થઈ જાય, તે તમામ સેવાને લાભ આપેણ પૂજ્યશ્રીએ એકલા હાથે ખડે પગે લીધે હતે. શિષ્ય પોતાના ઉપકારી ગુરુદેવની સેવા-સુશ્રષા કરે તેમાં કદાચ આપણને આશ્ચર્ય નહિ લાગે, પરંતુ પિતાના શિષ્ય મુનિરાજ શ્રી જયન્તવિજજી ગણિ વગેરે સં. ૧૯૯૧માં પાટણમાં ટાઈફોડ બીમારીમાં ખૂબ પ્લાન થઈ ગયા હતા, ત્યારે તેમની પણ સઘળી સેવા બજાવવાનું આપણું પૂજ્યશ્રી ચૂક્યા નથી. અન્ય સહુને માટે પણ તેઓશ્રીમાં સેવાને એ જ પ્રેમ અને ઉલટકવે છે.
કૃપકારિતા શ્રી સ્થૂલિભદ્રજી જે કેશા વસ્થાને ત્યાં પૂર્વ રહ્યા હતા, તેને ભવમાં ડૂબતી બચાવી લઈ ધર્મ પમાડવા માટે દીક્ષા લીધા પછી ગુ-આજ્ઞા લઈને આર્ય સ્થૂલભસ્વામી અસિધારા-સંયમભારતમાં કદર રહી કેસામે ત્યાં ઉપદેશ આપવા પધાર્યા હતા. છાયકારિષણને આ કટલે બધે જ ગુણ? વિશ્વહિતને હેર ધરનારા મહાપુરુષે આ રીતે સ્વ-કુટુંબ-પરિવાર, માભોમ વગેરેને પણ મુકવાની–ધર્મ પમાડવાની, ઉપકાર કે ઉરે કરવાની પ્રધાન ભિખાર રાખે તેને તેમની એક વિશેષતાજ કહેવી પડશે. આપણે
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
પૂજ્યશ્રીએ એ રીતે પિતાના સંસારી કુટુંબ-જન્મભૂમિ વગેરે પર ધર્મને ઉપકાર કરવાનું વિસાયું નથી. એટલું જ નહિ પરંતુ સંસારીપણે પોતે જયાં રહીને મેટ્રીકને અભ્યાસ કર્યો હતો, તે અમદાવાદની શેઠ લલુભાઈ રાયજી જૈન બોર્ડિગના વિદ્યાથીઓને સં. ૧૯૯૮માં સુંદર પ્રવચન આપી સબોધ કર્યો હતે. તે પછી ઉગતી પેઢી ધર્મને. સબધ ઠીક ઠીક પામી જાય તે હેતુથી સં. ૨૦૦૦માં શેઠ ચીમનલાલ નગીનદાસ છાત્રાલયે પણ તેઓશ્રીના તારક પ્રવચનને લાભ લીધે હતું. પૂજ્યશ્રીના આવા કેઈ ગુણોનું આ ગ્રંથમાં આલેખન થયું છે.
જીવનકવન મહાપુરુષોનું જીવનકવન સંપૂર્ણ તે કેઈથી કથી શકાતું નથી.. જે કંઈ થાય તે આછાં—પાતલાં ઝરણું સમાન હોય છે. તેના પરથી તે તે વિશિષ્ટ ગુણોના મહાસાગરનું પાઠકેએ સત્ય અનુમાન કરી લેવું રહ્યું. આ પૂજ્યશ્રીના ઉપકારી જીવનવિહાર સંબંધી નોંધ લેવાની અમેએ પૂજ્યશ્રીના વિયરત્ન પૂજ્ય મુનિરાજશ્રી રૈવતવિજ્યજી ગણિવરને વિનંતિ કરી હતી અને તે બાદ આ જયપતાકાને પ્રથમ વિભાગ જેમની કસાયેલી કલમથી લખાયું હતું, તે શતાવધાની સાક્ષરવર્ય પંડિત શ્રી ધીરજલાલ ટેકરશી શાહને ઉપયુકત નેધને યથેચિત શબ્દદેહ આપી જનસમૂહના ઉપકારાર્થે ગ્રંથાકાર કરી આપવાની વિનંતિ કરી હતી. આજે અમારી એ વિનંતિને સફળ થયેલી જોઈ અને ખૂબ જ હર્ષ થાય છે. આભાર
. , ઉપર પ્રમાણે આવશ્યક ને સમર્પણ કરનાર ઉપર્યુકત પૂજ્ય મુનિરાજશ્રી રેવતવિજયજી ગણિવર્યને તેમજ તેમની સાથે સહાય કરનાર પૂજ્યશ્રીના બીજા શિષ્યવ પૂ. મુનિશ્રી વર્ધમાનવિજયજી ગણિવર્ય, પૂ. મુનિશ્રી દેવભદ્રવિજયજી, પૂ. મુનિશ્રી અને ગુપ્તવિજયજી; પૂ. મુનિશ્રી લબ્ધિસેનવિજયજી, પૂ. મુનિશ્રી સિદ્ધાચલવિજયજી આદિને
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭
તથા આ ગ્રંથને લખી આપનાર લેખક શ્રીમાન્ ધીરજલાલ ટાકરશી શાહને અમે આ સ્થલે આભાર માનીએ છીએ. લેખકે પોતાની વિશિષ્ટ પ્રતિભા દર્શાવીને આ ગ્રંથ એટલે તા સુંદર લખ્યા છે કે એમાં નથી કયાંય અતિશયેાક્તિ, નથી કયાંય હકીકતદોષ, કે નથી કયાંય કટાક્ષાદિ વિભાવાના વાવટાલ. સત્ય હકીકતને સ્પર્શતું આ પુસ્તક તેમણે એટલી પ્રસન્ન શલીથી લખ્યુ છે કે વાચકોને હાથમાં લીધા પછી નીચે મૂકવાનું મન નહિ થાય. અમને વિશ્વાસ છે કે આમાંથી વાચકાને ધણું બધુ સુંદર માગ દશ ન અને વનેની ધણી ઘણી સત્પ્રેરણા પ્રાપ્ત થશે. સાહિત્યની શિષ્ટ પંક્તિને શાભાવે તેવા આ ગ્રંથના સ્વાધ્યાય સહુ કાઈ કરે, એવી અમારી ખાસ ભલામણ છે.
ધન્યવાદ
આ ઉપરાંત આ દલદાર પુસ્તકનાં પ્રકાશનમાં સ્વદ્રવ્યદાનને લાભ લેનારા પુરુશાલીઓને પણ અમે આભારસહિત ધન્યવાદ ઉચ્ચારીએ છીએ. સાથે સાથે સમયસર ગ્રંથમુદ્રણુનું કામ કાળજીથી કરી આપનાર શ્રી નવપ્રભાત પ્રીન્ટીંગ પ્રેસના માલીક વગેરેને પણ ધન્યવાદ આપીએ છીએ. આ પુસ્તકમાં કાના-માત્રા-ખીન્દી કે અક્ષર આધાપાછા વગેરેની કયાંય અશુદ્ધિ હાય તા તે પાઠકા સુધારીને વાંચશે એવી આશા રાખીએ છીએ. ખાસ મહત્વની અશુદ્ધિનુ શુદ્ધિપત્રક આપ્યું છે. ચિત્રાના પરિચય પણ તે તે ચિત્રામાં સામેલ છે. ખાકી છદ્મસ્થ સુલભ ાઈ ભૂલચૂક નિંગાચર થાય તેની અમે ક્ષમા પ્રાથીએ છીએ. આ ગ્રંથ ખરાખર માહ વદ ૧૧ને રાજ બહાર પડે છે. તે દિને પૂજ્યશ્રીની ષષ્ઠીપૂર્તિ થાય છે અને એકસમું વર્ષ એસે છે. પૂજ્યશ્રીના સંયમપર્યાયનું આ ૩૭મું વર્ષ ચાલે છે અને પ્રકાશિત થતા આ ગ્રંથના ક્રમાંક પણ ૩૭ મા આવે છે; વળી નજીકમાં જ આવનારી કાગળુ સુદિ ૩ જે પૂજ્યશ્રીના સૂરિપદ્મની ૧૭મી સંવત્સરી
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
૧૮
છે, તે સતર પ્રકારના સંચમને સલાહ આ છે; બધું સેનામાં
સાન હોઈ પૂજ્ય ગુરુવ સ્વપરાલ્યાણદાણ તિતિ સેવના રહી વધતા જતા સંયમય શાહર્મુખી શાસનપ્રભાવના કરવા માટે સમર્થ શાતા વેદનીયુક્ત દીઘાયુ ભોગવે, એ જ શાસનદેવને અમારી અંતઃકરણથી પ્રાર્થના છે. વાચકે પnણ અમાસ મયે સૂર પૂરાવી આ ઉત્તમ સગ્રંથને સદુપમ હરે, એ જ અભ્યર્થના.
વીર સં. ર૪૮૫ વિ. સં. )
(ાજપરિહાલઆલાલ થાજાવાળા
. ૨૦૧૫ માહ સુદિ ૧૫ સોમવાર
તા. ૨૩–૨–૧૯ ડાઇ. 5 માનદ મંત્રી આડજે.મુ.ગણમદિર
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગ્રંથપ્રકાશનમાં સ્વદ્રવ્યદાનથી સતાપા ન કરનારા ભાગ્યશાલીએ
શ. ૩૦૦ શેઠ છે।ગાલાલ ભાગદ ૨૫૦ સુરચંદ શીવલાલ
,,
૫૦ લાલ છગનલાલ
..
૨૦૧ અ. સૌ. મંજુલાબહેન છગનલાલ લક્ષ્મીદ
ખાવાલા
૧૫૦ શેઠ મણિલાલ જેઠાલાલ ગેાધાવીવાલા
"9
૧ રતીલાલ કેશવલાલ સુધાકરભાઈ મનસુખરામ
.
૧૦૧ ૧૦૧ એક વ્હેન
૧૦૧ શેઠ લક્ષ્મીચંદ ગોદડદાસ
૧૦૦ સાધ્વી સુત્રતાશ્રીના ઉપદેશથી એક ગૃહસ્થ ૧૦૧ શેઠ ચીમનલાલ પરસેતમ સાપુગેાલાવાલા ૦૧ આશાલાલ છગનલાલ ગાધાવીવાલા
""
૧૦૦ કેશવલાલ ગીરધરલાવની કુ. ફકીરચંદ . સોભાગચંદ ચીમનલાલ પોપટલાલ પાટણવાલા
મહુવાલા
,,
૫૦૦
૧૦૦
૧૦૧ એક ગૃહસ્થ
૧૦૦
100 5,
એક ગૃહસ્થ
૫૧ અ. સૌ. ચંદનન્હેન રાધનપુરવાલા
૫૧ શ્રીમતી ચંપાન્હેન કેશવલાલ મૂલચંદ
૫૧ માણેક અેન શાંતિલાલ મોહનલાલ કાઠાવાલા
""
..
در
.
રામજીભાઈ દેવજીભાઈ
..
૫૧ શેઠ ફુલચંદ્ર મૂલચંદ
* ૫૧ હીરાલાલ છંડદાસ જમીયતપુરાવાલા
.
૫૧ ડૉ. રમણલાલ ચુનીલાલ પાદરાવાલા કાહારી શનાભાઈ નગીનદાસ ૧૧ શેઠ મણીલાલ હીરાલાલ
૫૧
પીવાડા.
રાનપુરવાલા
સુબઈ. અમદાવાદ.
કર
સુરત. અમદાવાદ.
"?
""
અમદાવાદ.
ખીજાપુર ( કર્ણાટક )
""
સુખઈ.
""
મુંબઈ.
અમદાવાદ.
21
...
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ. ૫૧ શેઠ નટવરલાલ સામલદાસ
૫૦
:.
મા
- ૫૧
પા
૫૧
.
..
જયંતીલાલ ચંદુલાલ કાંતિલાલ જેઠાલાલ
સામલદાસ વનમાલીદાસ
૫૧
શાંતિલાલ વાડીલાલ
૫૧ રમણુલાલ શીવલાલ
.
"
..
'
""
29
૫૧ શ્રીમતી ઝુલુમ્હેન સુખલાલ ૫૧ શેઠે ધુરાલાલ ચંપાલાલ
પ ખુખ મનરૂપદાસ પીંડવાડાવાલા
""
૫૧, કલ્યાણભાઈ મણિલાલ રાવ ૫૧ ભીખાભાઈ મણિલાલ
',
ܝ
41 ” ૫૧ એક ગૃહસ્થ
..
૫૧,, ખાખુભાઈ ઉત્તમચંદ સંધવી પાટણવાલા
૫૧ ભાયચંદ દેવચંદ હા. ઉત્તમચંદ
૧૧
""
""
૫૧
૫૧
૨૫
૨૫ ′′
૨૫
અમૃતલાલ માહનલાલ
૨૫ દલસુખભાઈ જેઠાલાલ
૨૫
૨૫
૨૫
૨૫
99
""
"
ત્રીકમલાલ ડાહ્યાભાઈ ભારતીયા
દેવચંદ જેવાભાઈ
""
કડીવાલા
"9
"
"9
લાલચંદ રાજમલ ખેડાવાલા
નાથાલાલ કીશોરભાઇ મ્હલાવવાલા
ભગવાનજી શીવલાલ પીંડવાડાવાલા
કાંતિલાલ બાબુલાલ કંપની
ચંદુલાલ કુલચંદ
પોપટલાલ માહનલાલ
મથુરભાઈ મુલજીભાઈ ડભાઈવાલા
ડાહ્યાલાલ માહનલાલ રાજપુરવાલા
દલસુખ પાનાં વાડીગામવાલા
છીતાલાલ ચુનીલાલ ડી
અમદવાદ.
"D
""
..
"
د.
..
.
..
"
??
..
99
અમરેલી.
વાપી.
નડીયાદ.
મુંબઈ:
સુરત.
અમદાવાદ.
"
D
"D
19
.
""
ડભાઇ.
•
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
શુદ્ધિપત્રક
ખંડ પહેલે
પૂ.
લીટી
૭૫
૨
અશુદ્ધ બહતિ ગુરૂદેવે આ વખતે રચનાઓનો તલાટીના પૂજાને
શુદ્ધ બહવૃત્તિ ગીતાર્થ ગુરુદેવે આ વખતે વિહારમાં રચનાઓ સહિત તલેટીના સંધપૂજાનો
૧૬ ૧૭. ૧૫
૮૦ ૮૭ ૧૨ ૧૧૩ ૧૧૯ ૧૬૮ ૧૬૯
અંજનશાલકામાં અંજનશલાકામાં ૧૮ પૂજ્યશ્રી
પૂજ્યશ્રી સાગરના ઉપાશ્રય આવતાં
આવતાં જેનશાલાના
વિશાળ હોલમાં ૧૮ પદવી
પદવીની ૮મી સંવત્સરી પદાર્પણ પાદાર્પણ ૨૦ હીરપ્રશ્નો હીરઝમને
१७०
૨૧૭ ૨૪૨
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમર્પણ
પરમપૂજ્ય સિદ્ધાંતમહેદધિ તપગચ્છાધિપતિ ચારિત્રચૂડામણિ "શ્રી ૧૦૦૮ આચાર્યભગવન્ત શ્રીમદ્વિજયપ્રેમસુરીશ્વરજી
માહારાજ સાહેબની ભવતારિણી સેવામાં, શાસનના સિસ્તાજ ! ભવપારક! શ્રી જૈનશાસનની જય પતાકા ફરકાવનારા એક નહિ પરંતુ અનેક મહાત્માઓના લેકર જીવન-શિથી! આન્મના મહાન ઉપકારને તાજ અમ જેવાથી પામ અશકય છે. કૃપાલુના, આશીવાઁદી પુનિત એવું જેમનું સુચરિત આ - ગ્રંથમાં અંકિત થયું છે, તે કૃપાલુના શિષ્યનું જીવનસમર્પણ આપનાં ચરણે છે. આ ગ્રંથનું સગાર્ષણ પણ આપના કરકમલમાં છે.
વિનીત પ્રકાશકે
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
વી.બી.ગાંધી પાતાળ જ વાત સી જી
રે
જીવનશિલ્પી પૂજ્ય ગુરૂદેવ સિદ્ધાન્તમહોદધિ આચાર્ય ભગવન્ત
શ્રી ૧૦૦૮ શ્રીમદ્ વિજયપ્રેમસૂરીશ્વરજી મહારાજ.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
વી
જ
હ
ન
!
ક
ચરિત્રનાયક પૂજ્ય આગમખન આચાર્ય દેવશ્રી ૨૦૮
શ્રીમદ્ વિજયજંબુસૂરીશ્વરજી મહારાજ,
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
અતરાગાર (ઉર્વાંગીરક–ચંદ્ર)
શિરાહીમાં દીક્ષા–કનક, ખરીદી વીર-જિન શું, ગૃહેથી કાલ્કા તું, કનકષિથી મુક્તિ વરવા; બન્યા મુક્તમાતા મગનભુત અરિષ્ટ, થયા તેવાસી, પ્રથમરસ પ્રેમસૂરિશ્મા
ગુરુજીની સેવા, વિમલ તપની તિગ્મ પ્રતિભા, વળી મુઢ સામે, સત લાની ભાગતા; ગી કે પ્રખ્યાસ, પૌઢ થયા રાજનગરે પદે ઉપાય, અવશ્ય થયા
ભાણમયી માં.
સુયેાગ્ય જાણીને, અરપી ગુરુએ અની સાથૈ સારે, જિનસદન સુકાર્યો સાધીને અવનિતલને પૂરાં કીધાં, છત્રીશ
આ
વરસ તુમે
સૂરિ પદવી, રાજનગરી;
પૂત કરતા, સંયમ તાં.
પ્રતિષ્ઠાનાં કાર્યો, પ્રમદપુરથી આપ ઉજવા, ડભાઈ ગ્રામે તા, જતિલક પ્રાસાદ દીપવા; વળી વાસુપૂજ્ય, જિનવરતા રાજનગરે, ઊભા છે પ્રાસાદ, અરુણનગરે ભવ્ય દીસતા.
ઘણાં સત્કાર્યોની, અવિરલપણે હાર દીસતી, કહાં મારી શક્તિ, તુજ ગુણુ વદે અલ્પ સુમતિ; પ્રભા ! એકાષષ્ઠી, વરસ વરતા આદ્ય દિવસે, સદા આશીવજી તુજ અભિક્ષુ આ જીવનમાં.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪
અને ક્યાંથી ભૂલું, નગર કુલપાકે ગરજતી, મહા સલ–યાત્રા, દુલમજલ એ કૂચ કરતી; વળી જઅસ્વામી અભિધ, લલિત જ્ઞાનસદન, ભાઈ સુગ્રામે, તવ સતત યત્ને મલપતુ.
ભલે નાવે કીતિ, સુખ પણ દિગંતે ભટકતુ, ભલે દુ:ખાથી, આ શિથીલ ખનતા દે મુજના; ભલે લાકા ચાલે, મુજ કુટિર છેાડી જગતમાં, ન લુંટાયે મારું, મુજ નિખિલ તુ જમ્મૂ દિલમાં.
ડાં અધારેથી, પરમપથ તે નાથ અરપ્યા, દુઃખાની જ્વાલામાં, શીતલજલ તે છાંટયુ મુજપે; ન ભૂલું. એ સ્વામિ, તુજ પરમ પ્રીતિ મુજ પરે, નમુ જ સૂરિ, શ્રમણુગગને ચંદ્રવદન.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગ્રન્થવસ્તુના સંકલનકર્તા જ્યોતિર્વિદ પૂ. મુનિ શ્રી રૈવતવિજયજીગણિ, જેઓને સ. ૨૦૧૨ ના ફાગણ સુદ ૧૧ ના રાજ સિકંદરાબાદમાં ગણિપદારૂઢ કરવામાં આવ્યા. (જુએ પરિચય પૃ. ૧૨, ખંડ બીજો. )
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
પૂજ્યશ્રી શિષ્યાદિ પરિવાર સાથે ઉભેલા ડાબેથી (૧) પૂ. મુનિશ્રી દેવભદ્રવિજયજી
I , આનંદધનવિજયજી
(૩) , મનગુપ્તવિજયજી પાટપર , (૧) , વર્ધમાનવિજયજીમણિ
(૨) પૂજ્ય આચાર્યશ્રી
| (૩) પૂ. મુનિશ્રી રૈવતવિજયજીગણિ નીચે બેઠેલા , (1), લબ્ધિસેનવિજ્યજી
| (૨) ,, સિદ્ધાચલવિજયજી
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
આગમપ્રજ્ઞ આચાર્યપ્રવર શ્રીમદ્ વિજ્યજમ્નસૂરીશ્વરજી મહારાજનો
જીવનપરિચય
F
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્ર દ્ધાં જ લી
(દુતલિખિત) સુભટ કોઈ મહા બળથી લડે ! પ્રબલ શત્રુસમૂહ ડરાવતા; પણ લડે ગુરુ જંબુ નિજાત્મ શું, તસ પદાખુજ મસ્તક આ ઢળે.
જીવનસાગર એ ગુરુરાયને, વિવિધ રત્ન થકી ભરિયે મહા પરમ મેદ ધરી ચય મેં કર્યો, ધરીશ પાઠકહસ્ત-સરેજમાં.
(અનુષ્ટ્ર) સમ્યગજ્ઞાન-કિયા–મસ્ત, વળી વાણીવિશારદા પ્રધે પ્રેમથી માર્ગ, આજે એ વિભુ વરને. સાઠ વર્ષ થયા પૂરા, વૃતિ-સત્વ-શે ભર્યા, ચિરાયુ હ! શતાયુ હે ! સખા વિશ્વ સમસ્તના.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
|| ૐ દી અર્તે નમઃ ||
૧ – ઉપક્રમ
જીવનપુષ્પમાંથી સદ્ગુણસૌરભ પ્રકટે તે સ્વ-પરકલ્યાણની સાધના જરાયે મુશ્કેલ નથી. મહાપુરુષોનાં જીવના આપણુને એ વાતની પ્રતીતિ કરાવે છે.
કેટલાક કહે છે કે, ‘ મહાપુરુષો તે ભૂતકાળમાં થઈ ગયા, આજે નજરે પડતા નથી અને ભવિષ્યમાં નજરે પડશે કે કેમ ? એ એક પ્રશ્ન છે.’ પણ આમ કહેવું ઉચિત નથી. મહાપુરુષા ભૂતકાળમાં હતા, આજે પણ છે અને ભવિષ્યકાલમાં પણ હશે, પછી ભલે તેમના પ્રકારમાં ફેર હાય અને તેમની કાર્ય પ્રણાલિકામાં તફાવત હાય.
સૂર્ય પરમ તેજસ્વી છે, એટલે ચંદ્ર ઝાંખા લાગે છે અને તારાઓ તે ઘણાજ ઝાંખા લાગે છે, પણ અંધારી રાતે એ તારાઓનું નિરીક્ષણ કરી તે તેઓ સુંદર તેજ વેરતા જણાશે અને તેના આધારે પ્રવાસ કરવા હાય તા પણ કરી શકાશે. અમે પોતે આ વસ્તુને અનુભવ અનેક પ્રવાસામાં કર્યો છે.
આજે અર્હતા વિદ્યમાન નથી, યુગપ્રધાને પણ વિદ્ય`માન નથી, એને આપણે સૂર્ય-ચંદ્રના અભાવ સમજીએ; પણ પૂજ્ય શ્રમણેા વિદ્યમાન છે અનેતેએ પેાતાની શક્તિ
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
[વનપરિચય
મુજબ આત્મતેજ પ્રસારી રહેલા છે, તેમને તેજસ્વી તારા કેમ ન સમજીએ ? જો જૈન શ્રમણેાના પૂરા પરિચયમાં આવીએ ત। આ વસ્તુ હસ્તામલવત્ સમજાય તેવી છે, પણ વર્તમાન જીવનની જ જાળા આપણને તેમ કરવા દેતી નથી, એટલે અમને લાગે છે કે આ તેજસ્વી તારાઓના પરિચય લેખિની દ્વારા કરાવવા જોઈએ, જેથી ગમે ત્યાં અને ગમે તે સ્થિતિમાં રહેલા મનુષ્ય પણ તેમના પરિચય મેળવી શકે અને પેાતાના અજ્ઞાન–માહ-તિમિરના ઉચ્છેદ્ય કરી શકે.
૪
· જૈનશાસનની જયપતાકા અને શ્રીકુલ્પાકજી તીની અપૂર્વ સંધયાત્રા”ને અમે પ્રશસ્ત પ્રયત્નથી પુસ્તકારૂઢ કરી, ત્યારે જ લાગેલું કે આ જયપતાકા ફરકાવનાર મહાપુરુષ આગમપ્રજ્ઞ આચાય પ્રવર શ્રીમદ્ વિજયજમ્મૂસૂરીશ્વરજી મહારાજ વમાન નૈનશ્રમણ સંઘના એક તેજસ્વી તારા છે, એટલે પાઠકેાને તેમના પૂર્વપરિ ચય આપવા જોઇએ. સ્કંધ વિના શાખા–પ્રશાખા પત્રાદિના વિસ્તાર શે ? પણ રાગાતુરને ઔષધનિમિત્ત પત્રાદિની આવશ્યકતા હાય તા એ તેનાથી જ સ ંતાષ પામે છે, પણ સ્ક ંધ કે મૂળ સુધી જતા નથી. એ ન્યાયે અમે પ્રાપ્ત સામગ્રીથી સતાષ માન્યા ને પૂર્વપરિચયની વાત આગળ પર મુલતવી રાખી.
ત્યારબાદ પ્રસ્તુત પુસ્તક લખવાના પ્રસ`ગ ઉપસ્થિત થયા, એટલે અમારી એ ઇચ્છા નવપલ્લવિત થઈ અને પ્રથમ તેમના પરિચય આપીને પછીજ તેમણે વિસ્તારેલી
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
--
---
વતન ] શાસનપ્રભાવનાનું યથાશક્ય આલેખન કરવું, એ નિર્ણય કર્યો.
એ નિર્ણયની પાછળ સંકલ્પનું બળ હતું, એટલે પ્રયત્ન ગતિમાન થયા અને જીવનચરિત્રની સામગ્રી ઉપલબ્ધ થવા લાગી. એ સામગ્રી સામાન્ય કે સાધારણ ન હતી, પણ રત્નમંજૂષા સમ રઢિયાળી હતી અને પિતાના પુનિત પ્રકાશથી અનેકનાં અજ્ઞાન–મહ-તિમિરને ઉછેદે એવી ઉત્કૃષ્ટ હતી, એટલે અમારું અંતર સહજ આનંદ અનુભવવા લાગ્યું. એને અમે ભાવમંગલ માની કામ આગળ ચલાવ્યું.
ઉપલબ્ધ સામગ્રીનું અવલોકન કરતાં અમારાં મન પર જે છાપ મુદ્રિત થઈ તેને અક્ષરાંકિત કરવા પ્રયત્ન કર્યો છે. તે કેટલા અંશે સફળ છે, તેને નિર્ણય તે પાઠકે પિતે જ કરી શકે, એટલે તે સંબંધી અમારું કંઈ વક્તવ્ય નથી.
આટલા ઉપકમપૂર્વક અમે એ મહાપુરુષને જીવનપરિચય પાઠકનાં કરકમલમાં રજૂ કરીએ છીએ.
૨ – વતન
મનુષ્યના જીવન પર દેશ અને કાલ બંનેની અસર હોય છે, એટલે પ્રથમ તેમના દેશને-વતનને પરિચય આપીશું.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
A
1
[ વનપરિચય ભારતમાતાની ભવ્ય ભુજાસમી ગૂર્જરભૂમિમાં વડોદરા વિશિષ્ટ સ્થાન ધરાવે છે. વિશ્વામિત્રીના કિનારે વિસ્તરેલાં આ પ્રસિદ્ધ શહેરથી અઢાર માઈલ દૂર કાનમના પ્રદેશમાં વસેલું ડભાઈ આપણા ચરિત્રનાયકનું વતન છે.
તે એક કાળે દર્શાવતી નગરી તરીકે પ્રસિદ્ધ હતું અને જૈન સંસ્કૃતિનાં સબળ કેન્દ્રની ખ્યાતિ ધરાવતું હતું. અનેક જિનમંદિર, પિષધશાળાઓ અને જ્ઞાનભંડારો વગેરથી વિભૂષિત એ નગરીમાં લઢણ પાર્શ્વનાથની મૂર્તિ અતિ ચમત્કારિક લેખાતી હતી અને તેથી દેશ-પરદેશનાં યાત્રિકવૃંદનું અદ્ભુત આકર્ષણ કરતી હતી. આજે પણ અર્ધપદ્માસને રહેલી તે મૂર્તિ બે માળનાં ભવ્ય જિનાલયમાં છે. તે ઉપરાંત બે માળના બીજા ભવ્યપ્રાસાદમાં શ્રી પ્રકટપ્રભાવી દર્શાવતી પાર્શ્વનાથ પણ અર્ધ પદ્માસને બીરાજમાન છે અને આ મૂર્તિઓ હજારે મુમુક્ષુઓનાં નયન-ચિત્તને પાવન કરે છે.
પૂર્વકાળે સાગરદત્ત નામને એક સાર્થવાહ આ નગરીમાં આવ્યું. તેને રેજ જિનેશ્વર ભગવાનની પૂજા કરવાને નિયમ હતું, પણ તે પિતાની સાથે જિનપ્રતિમા લાવવાનું ભૂલી ગયે. સતુ પુરુષે સ્વીકૃત નિયમોનું કદી ઉલ્લંઘન કરતા નથી, એટલે સાગરદત્તે વેલકાથી પ્રભુ પાર્શ્વની પ્રતિમા બનાવી અને તેનું ભાવથી પૂજન કર્યું. ભાવ વિનાની ભક્તિ સુગંધ વિનાનાં ફૂલ જેવી છે, એ કોણ નથી જાણતું ? પૂજન કર્યા પછી તે સાર્થવાહે ઉક્ત પ્રતિમાને એક કૂવામાં પધરાવી દીધી, પણ તે અખંડ
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
વતન] રહી ! કેટલેક કાળ વ્યતીત થયા પછી તે સાર્થવાહ પાછો દર્શાવતી આબે, ત્યારે તેને સ્વપ્ન આવ્યું અને એ મૂર્તિને કૂવામાંથી બહાર કાઢી. તે લેઢા જેવી દઢ હતી, તેથી તેનું નામ લઢણ પાર્શ્વનાથ પાડ્યું અને નૂતન મંદિર નિર્માણ કરીને તેમાં તેની પ્રતિષ્ઠા કરી.
પ્રસિદ્ધ ગૂર્જરનરેશ સિદ્ધરાજ જયસિંહની સભામાં દિગમ્બરવાદી કુમુદચંદ્રને હરાવનાર શ્રીવાદિદેવસૂરિના ગુરુ સહસાવધાની શ્રીમુનિચંદ્રસૂરિજીને જન્મ આ પ્રસિદ્ધ નગરીમાં જ થયું હતું. તેમણે અદ્ભુત ત્યાગ, ઉત્કટ તપશ્ચર્યા અને વિદ્વત્તાભરી અનેક ગ્રંથરચનાઓથી આ નગરીના કીતિકલાપમાં અનેક ગણે વધારે કર્યો હતે.
વસુધાને ભવ્ય જિનમંદિરેથી વિભૂષિત કરનાર તથા દાનની અખંડિત અનુપમ સરિતા વહેવડાવનાર મંત્રીશ્વર વસ્તુપાળતેજપાળે અહીં ૧૭૦ દહેરીઓથી સુશોભિત વિશાળ જિનમંદિર બંધાવ્યું હતું અને માંડવગઢના મહામંત્રી પેથડશાહે પણ સં. ૧૩૨૦માં અહીં એક આલિશાન જિનચૈત્ય બનાવવા માટે પ્રભૂત દ્રવ્યને સદ્વ્યય કર્યો હતે.
ન્યાયનિપુણ સમર્થ શાસ્ત્રવિશારદ ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજી મહારાજે આ નગરીને પિતાનાં પુનિત પગલાંથી અનેક વાર પાવન કરી હતી અને જીવનને અંતિમ સમય પણ અહીંજ વીતાવ્યું હતું. આજે તેમનું સમાધિસ્થાન શહેરથી છેડે છેટે જોઈ શકાય છે.
ધાર્મિકતા ઉપરાંત કલાની સમૃદ્ધિ પણ આ નગરીને વરેલી હતી. રાજા વિરધવળના મહામંત્રીઓ વસ્તુપાળ અને
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ જીવનપરિચય તેજપાળ પૈકી તેજપાળ મંત્રીએ આ દર્ભાવતીનાં રક્ષણ માટે સુંદર કિલ્લો બંધાવ્યું હતું. તેને ઉલ્લેખ વડેદરા સરકારી ખાતા તરફથી બહાર પડેલ ડાઈના પુરાતન કામમાં દેખાય છે. ચારે દરવાજાઓમાં અનેખી શિલ્પકળા કંડારાયેલી છે, તેમાં હીરાભાગળ પ્રસિદ્ધ છે. ત્યાં આ હકીકતને એક મોટો શિલાલેખ પણ છે. દક્ષિણ દરવાજા ઉપર આદીશ્વર ભગવાનની મૂર્તિ વૃષભલાંછને બેસાડેલી, તે એના અવશેષ ઉપરથી માલુમ પડે છે. પશ્ચિમમાં ગામ બહાર (હાલ સ્ટેશન ઉપર) રાજા વિરધવલની યાદગીરીમાં આ મંત્રીઓએ વાઘનાથ મહાદેવનું મંદિર બંધાવેલું આજે મજુદ છે.
વાણિજ્યક્ષેત્રે પણ આ નગરીએ સુંદર વિકાસ સાથે હતે. દેશપરદેશના અનેક લેકે અહીં વ્યાપાર નિમિત્તે આવતા હતા અને લક્ષ્મીનંદની ભેટ કરતા હતા. આજે પણ તે વાણિજયનું એક કેન્દ્ર છે અને કપાસ પીલવાનાં તથા રૂની ગાંસડીઓ બાંધવાનાં ૧૮ જેટલાં કારખાનાં ધરાવે છે. ત્રાંબા-પિત્તળનાં સુંદર વાસણે એ તેની વિશેષતા છે, એટલે ગામ-પરગામ તૈને વ્યાપાર બહાળે ચાલે છે.
ગુજરાતને રસભરી ગરબીઓ આપનાર કવિ દયારામ અહીંનાજ વતની હતા. આજે તેમનાં સ્મારકરૂપે અહીં એક સાહિત્યસભા ચાલી રહી છે અને તે વિદ્યાવિલાસમાં સારે રસ લઈ રહી છે. સને ૧૯૪૯ના ડીસેમ્બરની ૧૧મી તારીખે અમારા અવધાનપ્રાગે તેના ઉપક્રમે થયા હતા,
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
કુટુંબપરિચય ]
તે વખતે અમે આ પ્રાચીન નગરીના પંડિતાની પ્રતિભાના પૂરા પરિચય કર્યાં હતા. તેમણે પૂછેલા પ્રશ્નો ઘણા માર્મિક હતા અને બુદ્ધિ તથા સ્મરણશક્તિની ભારે કસોટી કરે તેવા હતા. આ માટે અમે તેમને ધન્યવાદ આપ્યા હતા.
વતનનુ' આટલું વર્ણન કદાચ કોઈને વિશેષ લાગશે, પરંતુ અમે દૃઢતાપૂર્વક માનીએ છીએ કે કોઈપણ મહાપુરુષનુ જીવનઘડતર સમજવું હોય તે તેમની જન્મભૂમિક્રીડાભૂમિના પૂર્ણ પરિચય મેળવવા જોઇએ, અન્યથા તેનામાં અમુક સંસ્કારી કેવી રીતે આવ્યા અને કેમ વિકાસ પામ્યા, એ સમજવું મુશ્કેલ થઈ પડે છે.
આપણા ચરિત્રનાયકમાં આપણે ધર્મપ્રેમ, સાહિત્યપ્રેમ તથા ઊંચી કર્તવ્યનિષ્ઠાનાં દર્શન કરીશુ, તેના વારસા તેમને આ ભૂમીખળે મળ્યા હતા, એમ કહેવામાં અમે જરાયે અત્યુક્તિ કરતા નથી. અહીં કેાઈ એમ પણુ કહે કે તે પછી આ ભૂમીમાં જન્મેલા બધા જ પુરુષા પ્રાણવાન અને પ્રતિભાસંપન્ન હેાવા જોઈ એ, ’ પણ તેમનુ એ કથન વસ્તુસ્થિતિના મર્મ સમજ્યા વિનાનુ છે, જે આત્માએ યાગ્ય અધિકારી હાય તેને જ એ નિમિત્તો ફલદાયી થાય છે. અધાને આરસી શું કામની ?
૩ – કુટુ પરિચય
ડભાઇના શ્રીમાળી વાગેા સામાન્ય રીતે જૈનાના લતા
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ જીવનપરિચય તરીકે ઓળખાય છે. ત્યાં આજે વિશાશ્રીમાળીનાં ૩૦૦ જેટલાં ઘરે છે. વિશેષ નેધપાત્ર બીના એ છે કે આ ત્રણસેયે ઘરો શ્વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક તપગચ્છ સંપ્રદાયની શ્રદ્ધા ધરાવે છે અને તેનું ગૌરવ અનુભવે છે.
આ જૈને મુખ્યત્વે બે સંભાઓમાં વહેંચાયેલા છે વિજય અને સાગર.
સાગરસંભામાં શેઠ મગનલાલ દલપતભાઈનું કુટુંબ પિતાની ઉચ્ચ પ્રકારની સામાજિક પ્રતિષ્ઠા ધર્મનિષ્ઠા અને સંસ્કારી જીવનઘડતરને લીધે આગળ તરી આવે છે. તેની . સાથે જ આપણા પ્રસ્તુત પ્રકરણને સબંધ છે.
શેઠ મગનલાલને જન્મ વિ. સં. ૧૯૦૫ના અરસામાં થયું હતું. તેમનું પહેલું લગ્ન અવાખલના શેઠ હરિલાલ ના પુત્રી માણેક બહેન સાથે થયું હતું. તેમનું ટુંક સમયમાં અવસાન થતાં બીજું લગ્ન ડઈના શેઠ શીવલાલ કેસુરનાં ધર્મનિષ્ઠ સુશીલ પુત્રી મુક્તાબાઈ સાથે થયું હતું અને તેમના મંગલ પગલે શેઠ મગનભાઈની સંસારવાટિકા લીલીછમ બની હતી.
મુક્તાબાઈની કુક્ષિથી સં ૧૯૩૯ માં પ્રથમ પુત્ર બાપુબાઈને જન્મ થયે હતે, બાદ ૧૯૪૧માં પુત્રી
કેર બહેનને જન્મ થયો હતે, સં. ૧૯૪૩ માં પુત્રી રાધિકા બહેનને જન્મ થયો હતો, સં. ૧૯૪૫ માં બીજા પુત્ર પાનાચંદભાઈને જન્મ થયે હતું અને સં. ૧૫ર માં પુત્રી મણિબહેનને જન્મ થયે હતે.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
જન્મ અને બાલ્યાવસ્થા ]
૧૧.
શેડ મગનભાઈ ડભાઈમાં કપાસ-રૂ આદિને વ્યાપાર કરતા હતા અને ત્યાંથી પાંચ માઇલ દૂર આવેલા વડજ ગામમાં જમીન તથા ધીરધારના ધંધા ચલાવતા હતા, તેથી એમને એય સ્થાને રહેવાનુ થતુ હતુ. આપણા ચિત્રનાયક આગમપ્રજ્ઞ આચાર્યશ્રી આ જ ધાર્મિક કુટુબમાં જન્મ્યા હતા. તેમના જન્મ સંબંધી અહી થાડી વિગત આપવી ઉચિત લેખાશે.
૪ – જન્મ અને આલ્યાવસ્થા
સ્વપ્નના મહિમા આપણા સમાજમાં તેમજ અન્ય સમાજમાં જાણીતા છે. કાઈ પણ પુણ્યશાળી જીવ માતાના ગ'માં આવે છે, ત્યારે શુભ સ્વપ્ન વડે તેનુ સૂચન થાય છે. આવુ' જ એક સૂચન ગર્ભ ધારણપ્રસંગે માતા મુક્તાબાઈ ને થયુ હતુ અને તેથી તેમનાં તન અને મનની પ્રસન્નતા અનેક ગણી વધી ગઈ હતી. જ્યાં ચેાગ્ય નિયમોનું પાલન હાય ત્યાં ગરક્ષા ઉત્તમ પ્રકારે થાય એ સ્વાભાવિક છે..
પૂરા દિવસે એટલે વિ. સં. ૧૯૫૫ના માહ વિદે ૧૧ ને બુધવારની રાત્રિએ ૫૩ ઘડી પર ૬ પળ વ્યતીત થતાં મૌક્તિકસમ નિર્મળ પ્રભાવાળા મુક્તાબાઈ એ વડજ ગામમાં એક પુત્રરત્નને જન્મ આપ્યા હતા. એ હતી ઈ. સ. ૧૮૯૯ ના માર્ચ મહીનાની ૮મી તારીખ. એ વખતની ગૃહ.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪
[ જીવનપરિચય સ્થિતિને આપણને સ્પષ્ટ ખ્યાલ આવે તે માટે અહીં -તેમની કુંડલી રજૂ કરવામાં આવે છે.
પૂજ્યશ્રીની જન્મકુંડલી સંવત ૧૫૫ માહ વદિ ૧૧ને બુધવાર તા. ૮-૩-૧૮૯૯
નક્ષત્ર ઉત્તરાષાઢા ૨૦ ઘડી ૨૦ પળ.
૧૧ન્સ
૭ ગુ
જન્મસમયના સૂર્યાદિ સ્પષ્ટગ્રહ સૂ ચં મં બુ ગુ શુ શ રા ૧૦ ૯ ૨ ૧૧ ૬ ૯ ૭ ૮ ૨૫ ૧૭ ૨૭ ૬ ૨૦ ૧૧ ૨૯ ૧૨ પર ૧૬ ૧૫ ૧૩ ૨૦ ૭ ૫૭ ૩૩ ૧૮ ૫૩ ૨૧ ૦ ૪૯ ૩૫ ૫૦ ૪૮
આ કુંડલીમાં ભાગ્યાધિપતિ પરાક્રમ સ્થાને રહી ભાગ્યસ્થાનને (ધર્મસ્થાનને) સંપૂર્ણ પણે જોઈ રહ્યા છે તથા - લગ્નના માલીકને પણ જોઈ રહ્યા છે. ગુરુ-મંગળને જીવ
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
જન્મ અને બાલ્યાવસ્થા ]
૧૩ઃ ગ બન્યો છે. ચંદ્ર શનિને ત્રિએકાદશ ઉત્તમ ભેગ બને છે. જ્ઞાનેશ શુક્ર ચંદ્ર સાથે લગ્નમાં રહી ત્રિકોણ દૃષ્ટિથી જ્ઞાનભુવન તથા ભાગ્યભુવનને જોઈ રહ્યો છે. લગ્નસ્થ ચંદ્રથી દશમા સ્થાને રહેલા ગુરુથી ગજકેસરી
ગ થયે છે તથા કેન્દ્રમાં રહેલા ગુરુ શુક્રથી રાજયગ. પણ થયેલ છે. આ પ્રમાણે તે સમયે ઘણાજ ઉત્તમ ગે. છે. સ્ત્રી ભુવનને માલીક લગ્નમાં પડેલ હેવાથી લગ્નગ થાય પણ લગ્નને માલીક શનિ ચંદ્રને સ્ત્રીભુવનના માલીકને સંપૂર્ણ જેતે હોવાથી તેને ત્યાગ થાય. ધનેશ લાભસ્થાનમાં હોવાથી તથા તેના પર ગુરુની સંપૂર્ણ દૃષ્ટિ. હોવાથી સંસારી જીવન સુખી અવસ્થાવાળું હોય.
આ પુત્રરત્નનાં જન્મથી માતાપિતાને ઘણે આનંદ. થયે હતું અને સર્વ કુટુંબીજનેએ તથા સગાંસંબંધી.. ઓએ તેને હર્ષ મનાવ્યું હતું.
નામકરણ જ્યાં લક્ષમીની લીલા હોય, સ્નેહ અને સદુભાવા હોય ત્યાં પુત્રનાં પારણાં હીરની દેરીએ હીંચળાય અને
અનેક જાતના લાડકેડ થાય એ સ્વાભાવિક છે. આ પુત્ર , એવી જ રીતે ઉછરી રહ્યો હતો અને પિતાનાં મધુર સિમતથી સર્વ સનેહીજનેને ખુશાલી ઉપજાવી રહ્યો હતે, એટલે તેનું નામ ખુશાલચંદ પાડવામાં આવ્યું. મકરરાશિને “ખ ” અને “જ” એ બે અક્ષરે ઇષ્ટ હોય. છે, એ રીતે પણ આ નામ સાર્થક જ લેખાય.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪
[ જીવનપરિચય
પિતાના સ્વર્ગવાસ
સ્નેહાળ માતાના ખાળે! ખુંદતા ખુશાલચંદ પાંચ વર્ષના થયા, ત્યારે કાલરાજાએ પોતાની કુટિલ કરામત અજમાવી શેઠ મગનભાઈ ને ઉપાડી લીધા. એ વખતે સ કુટુબીજનાને કેવા શાક સ'તાપ થયેા હશે ? તે સમજી શકાય તેવું છે. આ દુર્ઘટના પછી કુટુંબના સ ભાર આાપુભાઈ તથા પાનાચંદભાઈ પર આવી પડચો અને તેઓ પણ હિંમત દાખવી મુરબ્બી માતાની સલાહપૂર્વક સર્વ કાર્ય સંભાળવા લાગ્યા.
સહજ સંસ્કારો
‘ પુત્રનાં લક્ષણ પારણામાંથી' એ ઉક્તિને અમે ચિરતા માનીએ છીએ, તેથી જ અહીં તેનુ અવતરણ કરતાં અચકાતા નથી. ખુશાલચંદું પા-પા પગલી કરતાં માટા થયા અને સમવયસ્ક મિત્ર સાથે ક્રીડા કરવા લાગ્યા, ત્યારે તેમની બુદ્ધિની તેજસ્વિતા તરી આવતી હતી અને વડીલો પ્રત્યેના વ્યવહારમાં વિનયાદિ ગુણ્ણાનાં સ્પષ્ટ દર્શન થતાં હતાં. તેમની સ્મરણશક્તિ તેજસ્વી હતી, એટલે એકવાર જે વાત સાંભળતા તે સહેલાઈથી યાદ રહી જતી અને એ રીતે જ્ઞાનકેાશમાં નિર'તર વધારો થતા હતા.
૫ – વિદ્યાભ્યાસ
છ વર્ષની ઉંમરે ખુશાલચંદને વડજની ગામઠી શાળા
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિદ્યાભ્યાસ] *
૧૫
માં બેસાડયા ને વિદ્યાર્થીઓનાં મુખ મીઠાં કરાવ્યાં, ત્યારે કેને ખબર હશે કે આ વિદ્યાર્થી આગળ જતાં વિવિધ શાસ્ત્રોમાં વિશારદ થશે ને આગમપ્રજ્ઞની અટલ ખ્યાતિ પ્રાપ્ત કરશે? બે વર્ષ પછી તેમને ડભેઈની ગુજરાતી શાળામાં બેસાડ્યા, ત્યાં બુદ્ધિ પાણીદાર હીરાની જેમ ચમકવા લાગી અને આત્માનંદ જૈન પાઠશાળામાં દાખલ થતાં તેના પર સુસંસ્કારના પહેલા જોરથી પડવા લાગ્યા.
અહીં અમે એ વાત સ્પષ્ટ કરવા ઈચ્છીએ છીએ કે બાળકનાં શિક્ષણની શરૂઆત તેનાં ગૃહનાં વાતાવરણ પ્રમાણે આગળ વધે છે, પછી તેમાં શાળાના સંસ્કારે ભળે છે, એટલે જે ભૂમિકા શુદ્ધ હોય તે ઘડતરનું ચિત્ર જોરદાર ઉઠે છે અને મલિન હોય તે તેમાં સુરેખતા આવતી નથી. ખુશાલચંદ ગર્ભમાં હતા, ત્યારે માતા શાસ્ત્રશ્રવણ કરતાં, અનેક ત્યાગી મહાત્માઓની જીવનકથા સાંભળતાં, શક્તિ પ્રમાણે વ્રતનિયમ ગ્રહણ કરતાં અને પર્વના દિવસે નાની કે મોટી તપશ્ચર્યા કરવાનું ચૂકતાં નહિ. પ્રભુપૂજા, સામાયિક, પ્રતિક્રમણ વગેરે તેમનાં નિત્ય નિયમ રૂપ હતાં, એ પણ અહીં જણાવી દઈએ. વળી નિયાને પ્રકાશ જોયા પછી ખુશાલચંદ એવા ઘરમાં ઉછર્યા હતા કે જ્યાંનું વાતાવરણ સંસ્કારી હતું, એટલે તેમની ભૂમિકા ઘણી શુદ્ધ થયેલી હતી. તેથી જ આ અભ્યાસ કાળમાં તેના પર અને એપ ચડ્યો હતો ને આગળ જતાં તેઓ ઝળકી ઉઠયા હતા. આ
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
* [ જીવનપરિચય ગુજરાતી અભ્યાસ પૂરો થયા પછી તેઓ અંગ્રેજી શાળામાં દાખલ થયા અને ત્યાં તેમણે ઉત્તરોત્તર વધારે ગુણે મેળવી છઠ્ઠા ધોરણની પરીક્ષા પસાર કરી. ધાર્મિક અભ્યાસમાં પંચ પ્રતિકમણ, નવ સ્મરણ અને જીવવિચારાદિ પ્રકરણ કંઠસ્થ કરી લીધાં હતાં અને તેનું સામાન્ય અર્થ જ્ઞાન પણ પ્રાપ્ત કરી લીધું હતું.
આ અવસ્થાનાં વિશેષ સંસ્મરણે અમારી પાસે સંગ્રહિત નથી, પણ “રાઃ હરિ' એ ઉક્તિ અનુસાર તેમણે વિવિધ પ્રકારની કીડાઓ કરી જ હશે અને કેટલીક વાર તેફાનમસ્તીમાં પણ મજા માણી જ હશે.
ઘણાં બાળકો ખાવાપીવાની અમર્યાદિત છૂટને લીધે વારંવાર માંદા પડી જાય છે અને તેમનું શરીર વળતું નથી. પછી તેમને માટે અનેક જાતની બાધાઆખડીઓ રાખવામાં આવે છે અને સ્થિતિ સાધનસંપન્ન હોય તે વૈદનાં પડીકાં કે ડોકટરના ડેઝ ચાલુ રાખવામાં આવે છે. પણ ખુશાલભાઈની એ ખુશનશીબી હતી કે તેઓ સામાન્ય રીતે સંયમી કહી શકાય એવા વાતાવરણમાં ઉર્યા હતા, તેથી માંદગીએ તેમની વારંવાર મુલાકાત લીધી ન હતી કે તેમનું આરોગ્ય રૂપી ધન ચરી લીધું ન હતું. તેથી તેમને માટે બાધા-આખડી, વેદનાં પડીકાં કે ડોકટરના ડોઝને આશ્રય લે પડ્યો નહતે, સિવાય કે તેમને એક વાર શીતળા નીકળ્યા હતા અને તે પિતાનાં ચિહ્નો શરીર પર છોડતા ગયા હતા.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭
લગ્ન ]
તેમનાં શરીરનું બંધારણ સુદઢ હતું અને ઊંચાઈ પણ વજનનાં પ્રમાણમાં યોગ્ય જ હતી.
જૈન શાસ્ત્રો કહે છે કે શરીરની સુભગતા અને દુર્ભગતા નામકર્મને આધારે જ નિર્માણ થાય છે, તે એમ કહેવું ઉચિત જ લેખાશે કે આ મહાપુરુષે પૂર્વભવમાં પુણ્યને સંચય કલે, તેથી શુભનામકર્મનું બંધન થયું હતું અને તેમને શરીરની સારી એવી સુભગતા સાંપડી હતી.
વિદ્યાભ્યાસ સમયનાં આટલાં વિવેચન પછી આપણે એક વિશેષ ઘટના તરફ લક્ષ આપીએ કે જે સંસારી જીવનને પાયો ગણાય છે અને જેની સફલતા–નિષ્ફળતાની મનુષ્યનાં જીવન પર ઘેરી છાપ પડે છે.
૬ – લગ્ન
લગ્ન શબ્દ તે માત્ર બે જ અક્ષરને છે, પણ એને અર્થ ઘણે ઊંડે છે અને તેથી ઉત્પન્ન થતી જવાબદારી બહુ મોટી છે. લગ્ન એટલે જોડાણ, પણ તે કેવું? લાકડાં સાથે માંકડાનું નહિ, પણ ગ્ય વર સાથે કન્યાનું. જે વરમાં વરના ગુણે ન હોય તે કન્યાનું જીવન કથળી જાય છે અને કન્યામાં કન્યાના ગુણે ન હોય તે વરનું જીવન વણસી જતાં વાર લાગતી નથી. આથી જ સુજ્ઞ માબાપ પુત્ર માટે યોગ્ય કન્યાની અને પુત્રી માટે ચગ્ય વરની તપાસ કરે છે.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
[‘જીવનપરિચય : “અમારે પરણવું છે, એમાં માબાપ શું સમજે ?” એવાં ઉદ્ધતાઈભર્યા વચને આજે કર્ણપટલ પર અથડાય છે, પણ સ્વયં પસંદગી કરતાં કેવી ભીંતે ભૂલાય છે અને તેનાં કેવાં માઠાં પરિણામ આવે છે, તે જગજાહેર છે. - “લગ્ન કેટલા વર્ષની ઉંમરે કરવાં જોઈએ?” એ પ્રશ્ન પણ અત્યંત વિચારય છે. આજે બાળલગ્નની પેટ ભરીને ઝાટકણી કાઢવામાં આવે છે, પણ તેના લાભે સંબં. ધમાં કંઈ વિચાર કરવામાં આવતો નથી. મોટી ઉંમરે લગ્ન કરતાં યોગ્ય કન્યા કે વર માટે જે ભારે મુંઝવણ અનુ. ભવવી પડે છે અને ઘણીવાર ખાટી છાસ ઉકરડે ઢાળવી પડે છે, તેવું આ લગ્નમાં થતું નથી. જોયેલું ઘર અને જોયેલે વર, એ એક જાતનું આશ્વાસન છે અને તે મેટા ભાગે સાચું નીવડે છે. વળી “વાછરડું તે ખીલે બાંધ્યું જ સારું” એ ન્યાયે વહુ કે વરની પસંદગી થઈ જતાં મનને
જ્યાં ત્યાં ભટકવાનો વખત આવતું નથી, એ પણ શું એ છે લાભ છે? આજે બાવીશ, પચીશ કે તેથી પણ અધિક વર્ષે લગ્ન કરવા જતાં શિયળની સુગંધ કેટલી ટકી રહે છે? તે એક ગંભીર પ્રશ્ન છે, પણ મેહમાં મસ્ત બનેલાએ તેને વિચાર કરતા નથી, એટલે અમે ખુશાલચંદનું સગપણ વડજવાલા શા હિંમતલાલ મનસુખલાલની પુત્રી આધારેદેવી સાથે નાનપણમાં થયું હતું અને તે વડીલોની, પસંદગીથી થયું હતું, એમ કહીએ તે કેઈએ તેને અનુચિત સમજવાનું નથી. એ વખતે તેમાં આબરૂ મનાતી હતી અને “ખાનદાનનાં છોકરાં તે ખેાળામાં જ વરે એમ
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
લગ્ન]
'
૧૯
છૂટથી બેલાતું હતું. જો કે આપણું ખુશાલચંદ ખેાળામાં વર્યા ન હતા, પણ લગભગ ૧૨-૧૩ વર્ષની ઉંમરના થયા ત્યારે જ સગપણથી જોડાયા હતા.
ખુશાલચંદને શાળાને અભ્યાસ ચાલું હતું. તેમની ઝળકતી કારકીર્દિ આગળ વધતી જતી હતી. એગ્ય સમય આવતાં બન્ને પક્ષે લગ્નની તૈયારીઓ થવા માંડી. ખુશાલચંદનું લગ્ન તેમનાં કુટુંબમાં છેલ્લું જ હતું, કારણ કે ખુશાલચંદ સહુથી નાના હતા, એટલે ભાઈઓને એ લગ્ન પૂરા ઠાઠથી કરવાને ઉત્સાહ જાગે. તે નિમિત્ત મોટા મંડપ બંધાયા, સુરતનું પ્રખ્યાત રઝાક બેન્ડ આવ્યું ને સગાંવહાલાં તથા નાતીલાને જમણે અપાયાં. ઉપરાંત પ્રસિદ્ધ ગવૈયાઓને બેલાવી યુગાદિજિનમંદિરમાં ભારે પૂજાઓ ભણાવવામાં આવી. સગાંવહાલાંઓએ પણ અવસરને ઓળખી ખુશાલચંદને ખાસ નિમંત્રણે આપ્યાં ને દિવસે સુધી મોટું મીઠું કરાવ્યું. હવે પછી જે સંસારસુખમાણવાનું હતું, તેને એ પૂર્વ સંકેત તે નહિ હોય?
સં. ૧૯૭૪ના કારતક વદિ ૧૧ના દિવસે ખુશાલચંદ આધારદેવી સાથે લગ્નથી જોડાયા અને કુટુંબમાં ભારે ખુશાલી વ્યાપી. વરવધૂ બને સુયોગ્ય હતાં. કુટુંબીઓએ અશીર્વાદ આપ્યા. તે વખતે કન્યાઓને તુરત સાસરે વળાવવામાં આવતી ન હતી, એટલે લગ્ન થવા છતાં ચાલુ વિદ્યાભ્યાસમાં કશી હરકત આવી ન હતી. પ્રિય પાઠકે! ખુશાલચંદને વિદ્યાપ્રેમ જે વહુઅટક્યો આગળ વધી રહ્યો હતો, તેનું હવે અવલોકન કરીએ.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ જીવનપરિચય
GP,
૭ – વધુ અભ્યાસ
ખુશાલચંદને વધુ અભ્યાસ કરવાની ઈચ્છા હતી, પણ તે માટે જોઈમાં સગવડ ન હતી, એટલે તેમના કુટુંબ બીઓએ તેમને વધુ અભ્યાસ કરવા માટે અમદાવાદ મેક
ત્યા. ત્યાં શેઠ લલ્લુભાઈ રાયજીની જૈન બેડિગમાં રહીને તેઓ ટયુટેરિયલ હાઈસ્કૂલમાં ભણ્યા અને બીજે વર્ષે સદ્દગત વાડીલાલ મોતીલાલ શાહ વગેરેના પ્રયાસથી અમ-. દાવાદમાં નવીન સ્થપાયેલ યુનાઈટેડ જૈન ટુડન્ટસ હેમમાં રહીને સં. ૧૯૭૫માં મેટ્રીકની પરીક્ષામાં બીજા વર્ષે ઉત્તીર્ણ થયા. જ્યારે ડભોઈમાં કેળવણીનું પ્રમાણ ઘણું ઓછું હતું અને ખાસ કરીને જેમાં મેટ્રીક ભણેલાઓની સંખ્યા પ્રથમ આંગળીના વેઢે ગણાય એટલી જ હતી, ત્યારે ખુશાલચંદની આ વિદ્યાખંત ખરેખર અભિનંદનને પાત્ર જ ગણાય.
વાતવરણની અસર અહીં એક નેંધ કરવી જોઈએ કે છાત્રાલયમાં રહીને અભ્યાસ કરતાં સમૂહ-જીવનની તાલીમ મળે છે, પણ ધાર્મિક સંસ્કારોની જોઈએ તેવી જાળવણી થતી. નથી. તે માટે આપણે ખુશાલચંદભાઈને દાખલે જ ઉપયુક્ત લેખાશે. જ્યારે તેઓ ડભેઈમાં હતા, ત્યારે નિયમિત દેવદર્શને જતા, સેવાપૂજા કરતા અને ઉપાશ્રય
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
· વધુ અભ્યાસ ]
ગુરુમહારાજ બિરાજતા હોય તેા તેમને વિધિપૂર્વક વંદન કરી આવતા. પણ અમદાવાદનાં છાત્રાલય તથા સ્ટુડન્ટસ હેામનુ વાતાવરણ જુદી જ જાતનું હતું, કહો કે તેમાં ધાર્મિક ક્રિયાઓ પર જરાયે ભાર ન હતા, તેથી ખુશાલચંદનુ મન એ બાબતમાં ઢીલુ પડી ગયું અને દેવદર્શને જતાં દિવસેા નીકળી જવા લાગ્યા. આમ છતાં આનંદની વાત એ હતી કે તેમનાં હૃદયમાં બાળપણથી જે ધાર્મિક સંસ્કારા માતાએ રેડયા હતા, તે સાવ ભૂંસાયા ન હતા, તેથી કાઈ કાઈ વાર ગાડવાડ ધર્મશાળાએ બિરાજતા સાધ્વી કલ્યાણુશ્રીજી પાસે જતા અને એમને સારી રીતે સદ્બોધ આપતા. સાધ્વી કલ્યાણશ્રીજી
તે
૧
આ સાધ્વી કલ્યાણુશ્રીજી કાણુ હતા? તે પાઠકાએ જાણી લેવાની જરૂર છે. જ્યારે ખુશાલચંદ ભાઈમાં અંગ્રેજી ખીજા—ત્રીજા ધારણના અભ્યાસ કરતા હતા, ત્યારે તેમનાથી મોટા મણિબહેને સંસારથી વૈરાગ્ય પામી, પેાતાના પતિ વગેરેની અનુમતિ મેળવી, ભાગવતી દીક્ષા અંગીકાર કરી હતી અને કલ્યાણશ્રીજી તરીકે પ્રસિદ્ધ થયા હતાં. તેમનાં લગ્ન ડભાઈમાં શા. મુળજીભાઈ સવાઈચ' સાથે થયાં હતાં. તે સુખી સ્થિતિના હતાં, છતાં સંસારમાં મેહ પામ્યા વગર સ. ૧૯૬૮ના માહ સુદ તેરસે તેમણે સાધ્વી ચતુરશ્રીજી પાસે ઢીક્ષા લીધી હતી. ચેાગાનુયાગથી તેઓ આ વખતે અમદ્યાવાદ વિરાજમાન હતા અને પેાતાને સંસારી અવસ્થાના
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
: [ જીવનપરિચય ભાઈ ભવસાગરમાં ભૂલ ન પડે તે માટે ખાસ તકેદારી રાખતા હતા. જેના કુળમાંથી એક પણ દીક્ષા લે છે, નેનાં સાતે કુળ તરી જાય છે” એ ઉક્તિ અહીં ચરિતાર્થ • તી હતી. આજે ઉક્ત કલ્યાણ શ્રીજી અનેક શિષ્યાઓને સંસારસાગરમાંથી તારનાર પ્રવતિની કલ્યાણશ્રીજી ડભોઈવાળ તરીકે વિખ્યાત છે. - કોલેજમાં જવાની તૈયારી
મેટ્રીકની પરીક્ષા આપ્યા પછી વેકેશન ગાળવા માટે ખુશાલચંદ પિતાનાં વતન ડેઈ આવ્યા હતા, ત્યારે મેટ્રીક પાસ થયાના સમાચાર મળ્યા, એટલે સહુને અતિશય આનંદ થયે અને તેમણે વિશેષ અભ્યાસ અર્થે કેલેજમાં જવાની તૈયારી કરી તથા તે માટે નિયત થયેલું ફેર્સ મંગાવીને ભર્યું પણ ખરું, પરંતુ ભાવીને ગર્ભમાં શું છુપાયેલું છે, તેની કોને ખબર હતી ? ખુદ ખુશાલચંદને પણ એની કલ્પના ન હતી. તાત્પર્ય કે આ વખતે એક એવી ઘટના બની ગઈ કે જેણે ખુશાલચંદના જીવનને રાહ બદલી નાખે.
( ૮ – સદ્ગુરુ-સમાગમ
ભેઈ સમસ્ત સંઘના અતિ આગ્રહથી પંજાબ દેશેદ્ધારક આચાર્ય ભગવંત શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી મહારાજના અનન્ય પટ્ટાલંકાર સદ્ધર્મરક્ષક આચાર્ય ભગવંત
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
સદ્ગુરુ—સમાગમ ]
૨૩
શ્રી વિજયકમલસૂરીશ્વરજી મહારાજનું ચાતુર્માસ પૂ. ૫. શ્રી દાનવિજયજી ગણિવર (પછીથી શ્રી વિજયદાનસૂરીશ્વરજી) પૂ. મુનિરાજ શ્રી પ્રેમવિજયજી ગણિવર ( હાલ ગચ્છાધિપતિ ), પૂ. મુનિરાજ શ્રી લબ્ધિવિજયજી ( હાલ ગચ્છાધિપતિ) વગેરે સાથે ડભાઈમાં નક્કી થયું હતુ. અને તેશ્રીએ ડભાઈ પધારવા માટે વડાદરાથી વિહાર પણ કર્યાં હતા. આવા સમજ્ઞાની ગુરુદેવની ભક્તિ કરવા માટે ડભાઈ સઘના ૧૦૦ જેટલા માણસેા કેલનપુર સામા ગયા, તેમાં ખુશાલચંદભાઈ પણ સામેલ હતા. તેમણે આ મહાપુરુષાનાં દર્શન કર્યો કે હૃદયમાં અવનવી પ્રેરણા થવા લાગી. તે વખતે તેમના હાથમાં મહાકવિ કાલિદાસવિરચિત રઘુવંશ કાવ્યનું પુસ્તક હતું. તે જોઈ ને પૂ. ૫. શ્રી દાનવિજયજી ગણિવરે તેમને અભ્યાસ સખ ́ધી કેટલીક પૃચ્છા કરી અને તેમણે એના ઠીક ઠીક ઉત્તા આપ્યા. આ રીતે પૂજ્ય પરમ ગુરુદેવના પ્રાથમિક પરિચય થયે. અહી' અમે એક સ્પષ્ટતા કરવા ઈચ્છીએ છીએ કે આ ચરિત્રમાં હવે પછી જ્યાં પરમ ગુરુદેવ કે મેાટા ગુરુદેવને ઉલ્લેખ આવે ત્યાં સ્વનામધન્ય સકલાગમરહસ્યવેદિ શ્રી વિજયદાનસૂચ્છિ સમજવા ને જ્યાં માત્ર પૂજ્ય ગુરુદેવ ના ઉલ્લેખ આવે ત્યાં ચારિત્રચૂડામણિ સૂરિપુર દર શ્રી વિજયપ્રેમસૂરિજી સમજવા.
મનેામથન
ગુરુભક્તિ કર્યાં પછી ડભેાઈ સંઘના ઘણા માણસે પાછા ફર્યાં, પણ ખુશાલચંદને ત્યાંથી હઠવાનુ ટ્ઠિલ ન
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪
* [ જીવન પરિચય
થયું. એમ કેમ બન્યું હશે? તેને ઉત્તર અમારી પાસે નથી, પણ અમે એટલું જાણીએ છીએ કે લોહચુંબકના ફલકની સામે આવેલું લેહ ત્યાંથી પાછું હટી શકતું નથી. સાંજે ગુરુદેવ સાથે પ્રતિક્રમણ કર્યું, રાત્રે શેડી વાત કરી અને સવારે ગુરુદેવને ત્યાંથી વિહાર થયા, ત્યારે પણ ખુશાલચંદ સાથે જ ચાલ્યા. આ વખતે તેમનાં મનમાં શું મંથને ચાલતાં હશે, એ કહેવાનું કામ સહેલું નથી, પણ સંગે પરથી એમ કહી શકાય કે તેઓ એ વખતે સાધુજીવનની મહત્તાના વિચાર કરતા હશે, આધ્યાત્મિક જીવન અને સાંસારિક જીવનની તુલના કરતા હશે અને કોલેજમાં જઈને ચાર વર્ષ સુધી અભ્યાસ કરવાનું પરિણામ શું ? તેને પણ ખ્યાલ કરતા હશે. વળી તેમનાં મનમાં એ ચિંતન પણ ચાલતું જ હશે કે “આ યુનિવર્સિટીઓની ડીગ્રીની કિંમત શું ? કદાચ તે પેટ ભરવાનાં કામમાં આવે કે થોડો માન-મરતબ વધારે, પણ તેથી વિશેષ લાભ કરી શકે નહિ. તેના બદલે શ્રમણપીઠમાં દાખલ થઈ તેની ડીગ્રી મેળવવી શું છેટી? એમાં તે ભવભવની ભાવટ ભાંગવાની ભારે શક્તિ રહેલી છે, તેથી આ કોલેજ કેળવણીથી સર્યું.'
ખુશાલચંદ કેલનપુરથી પાછા ફર્યા, ત્યારે તેમનાં દિલમાં કોલેજની કેળવણી વિષે જરાયે ઉત્સાહ રહ્યો ન હતે, એ હકીકત અમારાં ઉપરનાં અનુમાનને ટેકે આપે છે. - પૂજ્ય ગુરુદેવે કઈ પધારતાં ખુશાલચંદને વિશેષ
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
સદ્ગુરુસમાગમ ]
૨૫
ખુશાલી ઉપજી અને તેઓ જ્યારે પણ સમય મળે ત્યારે તેમના સમાગમ કરવા લાગ્યા તથા તેઓ જે કઈ હિતવચન કહે તે પ્રેમપૂર્વક સાંભળવા લાગ્યા. ખુશાલચંદ ચુવાનીના ઉંબરે પદ્માપણું કરી ચૂકયા હતા, ગુણવતી સુશીલ પત્નીથી વિવાહિત થયા હતા અને ભેાગેાપલેગની સ સામગ્રીથી સપન્ન હતા, છતાં તેમનુ દિલ સાધુસમાગમ તરફ કેમ ઢળ્યું? એ અમારા પાઠકોને સીધા પ્રશ્ન છે. કોઈ એમ કહેતુ હાય કે સાધુએ પાસે એક જાતની ભભૂતી હાય છે અને તે મનુષ્યનાં મસ્તક પર નાખવાથી આવું પિરણામ આવે છે, તે એમાં અમે સંમત થઈ શકતા નથી. જૈન સાધુએ પાસે આવી કાઈ ભભૂતિ હાતી નથી, એની અમે ઊંડા ઉતરીને ખાતરી કરી છે, એટલે આવી વાતને એક પ્રકારના પ્રચાર જ માનવા જોઈ એ. તેમની પાસે જે કઇ છે તે ચારિત્રનુ' મળ છે અને તેના લીધે જ તે લઘુકમી' ભવભીરુ આત્માઓનું આ પ્રકારે આકષ ણુ કરી શકે છે.
•
ચેતનપારખુ ઝવેરીએ
અહી સાધુઓની એક વિશિષ્ટ શક્તિના ઉલ્લેખ પણ કરવા જોઇએ. જેમ ઝવેરીએ હીરાની પરીક્ષા કરી શકે છે અને તેનું સાચું મૂલ્ય આંકી શકે છે, તેમ સાધુએ મનુષ્યહીરાઓની પરીક્ષા કરી શકે છે અને તેનું સાચું મૂલ્ય આંકી શકે છે. જો એમ ન હેાય તે આટલા જ્યોતિ રા અને આટલા શાસનપ્રભાવક થાય શી રીતે ? પૂજ્ય
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ જીવનપરિચય મુનિરાજશ્રી પ્રેમવિજ્યજી ગણિવર, જેઓ આજે સર્વાધિકસંખ્યક શ્રમણનું સાર્થાધિપત્ય ધરાવે છે, તેઓ આ વિશિષ્ટ શક્તિથી વિભૂષિત હતા, એટલે તેમણે શેડા પરિચયથી જ જાણી લીધું કે “ખુશાલચંદ મતિ અને ધૃતિથી યુક્ત એક સત્ત્વશાળી પુરુષ છે અને તે જે ત્યાગમાગે વિચરશે તે એક દિવસ જનશાસનની જયપતાકા જરૂર ફરકાવશે,' તેથી તેઓશ્રી ખુશાલચંદને એ માર્ગે વાળવા વિશેષ પ્રયત્નશીલ રહેતા અને પિતાની સાથે ગ્રંથસંશોધનમાં બેસાડતા. ખુશાલચંદ પણ પૂર્વભવની પ્રીતિ હોય તેમ એ કાર્યમાં દત્તચિત્ત થતા અને ભારે આનંદ અનુભવતા. થોડા દિવસ પછી તેમણે પૂજ્ય ગુરુદેવની સૂચનાનુસાર મુનિરાજ શ્રી રામવિજય (હાલ શ્રી વિજયરામચંદ્રસૂરીશ્વરજી) પાસે લેકપ્રકાશ તથા વિશેષાવશ્યકભાષ્ય આદિ ગ્રંથનું વાચન શરૂ કર્યું અને તેથી આહત દર્શનના વિવિધ પદાર્થોને સ્કુટ બંધ થવા લાગ્યો.
આ દિવસોમાં પૂજ્યપાદ વ્યાખ્યાનવાચસ્પતિ મુનિરાજ શ્રી લબ્ધિવિજયજી વ્યાખ્યાનપીઠ પર બિરાજતા હતા અને પિતાની લાક્ષણિક શૈલિથી વૈરાગ્યરસની સરિતા વહેવડાવતા હતા. આપણું ખુશાલચંદભાઈ એ સરિતામ્રાં ડૂબકીઓ મારતા હતા અને “આ સંસાર અસાર છે, ” એ સત્યનું ફરી ફરીને પાન કરતા હતા.
સાધુજીવનની પૂર્વભૂમિકા અહીં એ પણ જણાવવું જોઈએ કે ખુશાલચંદ
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
સદગુરુ–સમાગમ ].
૨૩
આપકમાઈ વિના ખર્ચ નહિ કરવાના વિચારવાળા હતા, તેથી સારું જીવન જીવતા હતા અને સદાચાર તે તેમનાં જીવનના તાણાવાણામાં પહેલેથીજ વણાયે હતું, એટલે સાદાઈ, સદ્દવિચાર અને સદાચાર એ ત્રણે વસ્તુઓને તેમનાં જીવનમાં સુંદર મેળ સધાયે હતું કે જેને આપણે સાધુજીવનની પૂર્વભૂમિકા કહેવાનું જ વધારે પસંદ કરીશું
સમજેલા સત્યને વાચા આપી પર્વાધિરાજની સમાપ્તિ પછી ભેઈન ટાવરચેકમાં પૂજ્યપાદ આચાર્ય ભગવંત શ્રી વિજયકમલસૂરીશ્વરજી મહારાજનું જાહેર પ્રવચન થયું. તેઓશ્રીને ઉપદેશ સચોટ હતું. તેમાં હિંસાની કારમી અનર્થકતા અને અહિંસાની સર્વોદયસાધકતા સુંદર શબ્દમાં રજૂ કરવામાં આવી હતી, પણ કેટલાક ઝનુની મુસલમાનેને એ વાત ગમી નહિ, એટલે ગેરસમજૂતી ફેલાવીને બીજે દિવસે વિરોધસભા ભરી. તે સભામાં આપણા ખુશાલભાઈ સમયસર પહોંચી ગયા અને પિતાના વિચારે જાહેર કરવાની માગણી કરી. પિલા મુસલમાનેને થયું કે આ છોકરે બોલીને શું બેલશે? પણ ખુશાલચંદે ગળું ખેંખારીને હિંમતથી બોલવા માંડયું અને એક પછી એક બધા મુદ્દાઓની એવી સુંદર છણાવટ કરી કે સર્વ શ્રોતાઓ ગુરુમહારાજના ઉપદેશનું વાસ્ત-- વિક રહસ્ય સમજી ગયા. પરિણામે વિરોધની વાત પડતી મૂકાઈ અને ખરા વખતે ખરું કહેવા માટે ખુશાલચંદની ખૂબ પ્રશંસા થઈ સમજેલા સત્યને વાચા આપવાને.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
.૨૮
જીવનપરિચય ખુશાલચંદના જીવનમાં આ પહેલો પ્રસંગ હતું અને તે પૂર્ણ યશસ્વી નીવડ્યો હતે.
નિર્ગથ મહર્ષિઓ કહે છે કે આ વિશ્વમાં ચાર વસ્તુઓ દુર્લભ છે? મનુષ્યત્વ, શાસ્ત્રશ્રવણ, શ્રદ્ધા અને સંયમને વિષે પુરુષાર્થ. પ્રથમ તે લખ ચોરાસીના ફેરા ફરતાં મનુષ્યત્વ પ્રાપ્ત થવું દુર્લભ છે. કદાચ પુણ્યના પ્રકર્ષથી મનુષ્યત્વ પ્રાપ્ત થયું તે સત્ય શાસ્ત્રોનાં શ્રવણને યેગ મળ દુર્લભ છે. એ યંગ કદાચ પ્રાપ્ત થાય તે તેમાં શ્રદ્ધા થવી દુર્લભ છે અને કદાચ શ્રદ્ધા થઈ તે શાસ્ત્રમાં વર્ણવેલા સંયમ માર્ગમાં પુરુષાર્થ ફેરવે એ તે ખરેખર અતિ દુર્લભ છે, પણ ખુશાલચંદભાઈ આમાંની ત્રણ દુર્લભતાને સ્પર્શી ગયા હતા અને ચોથીને સ્પર્શવાની તૈયારી કરી રહ્યા હતા, એ જાણીને કેને આનંદ નહિ થાય?
છે
૯ - પરમાર્થપ્રવૃત્તિ
સં. ૧૯૭૬માં ખુશાલચંદભાઈએ ચેસઠપહેરી પિષધ કર્યા હતા અને સાધુજીવનને કંઈક સ્વાદ ચાખ્યો * હતે. પછી આ માસમાં પાલીતાણા ખાતે બાબુ પનાલાલની ધર્મશાળામાં ઉપધાનતપની યેજના થતાં “ધર્મપત્નીસહ તેમાં જોડાયા હતા. એ તપ સુંદર આરાધિનાપૂર્વક પૂર્ણ કરી બંનેએ માળ સાથે જ પહેરી હતી.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૯
પરમાર્થપ્રતિ 1.
- સં. ૧૯૭૭ માં ડાઈની આત્માનંદ જૈન પાઠશાળાના વિદ્યાર્થીઓનું શિક્ષણ અસ્તવ્યસ્ત થઈ ગયું હતું અને તેથી ઘણા ધર્મરસિકેને દુઃખ થતું હતું, પણ કઈ આગળ આવી એ કામને વ્યવસ્થિત કરવાની હામ ભીડતું નહિ. તે વખતે ખુશાલચંદભાઈએ આગળ આવી હામ ભીડી જન શ્રેયસ્કરમંડળની સ્થાપના કરી અને તેના ઉપક્રમે પાઠશાળામાં ધાર્મિક અભ્યાસના વર્ગો પાડી પોતે મુખ્ય અધ્યાપક તરીકેની સેવા અર્પણ કરી. આથી સંસ્થામાં જાગૃતિ આવી અને તેનું કાર્ય પૂર્વવત્ ચાલુ થઈ ગયું. આ પ્રવૃત્તિમાં આપણે ખુશાલચંદભાઈની ધર્મધગશ અને. કર્તવ્યપરાયણતાનાં સ્પષ્ટ દર્શન કરી શકીએ છીએ.
ચારિત્ર માટે નિયમ : આ વખતે ખુશાલચંદનાં દિલમાં જિનેની ધાર્મિક પરિસ્થિતિ અંગે કંઈ કંઈ મને મંથને થતાં હતાં, એ તેમણે અમદાવાદથી પ્રકટ થતા વીરશાસન નામના શાસનરસિક પત્રમાં લેખરૂપે રજૂ કરવા માંડ્યાં અને તેણે ધર્મપ્રેમી વર્ગનું સારું એવું ધ્યાન ખેંચ્યું. ત્યાર પછી તેમની કલમ ધાર્મિક વિષમાં ઓછીવત્તી ચાલતી જ
રહી છે.
જ આ સાલનું એટલે સં. ૧૯૭૭નું ચાતુર્માસ પૂ. પં. શ્રી દાનવિજયજી ગણિવર, પૂ. શ્રી પ્રેમવિજયજી ગણિવર તથા પૂ. મુનિ શ્રી રામવિજયજી આદિ પીંડવાડા રહ્યા હતા. તેમની પાસે વિશેષ શાઆભ્યાસ કરવા માટે ખુશાલ
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
જીવનપરિચય
ચંદ પડવાડા ગયા હતા અને ત્યાં બે માસ રહ્યા હતા. સદૂગુરુના આ સમાગમે તેમની વૈરાગ્યવૃત્તિને વિશેષ વેગવતી કરી હતી અને વ્રતનિયમમાં આગળ વધવાનું બળ અર્પણ કર્યું હતું, તેથી જ ત્રણ વર્ષમાં દીક્ષા ન લેવાય તે ત્રણ વિગઈને ત્યાગ અથવા બ્રહ્મચર્ય પાળવું એવી આકરી પ્રતિજ્ઞા લીધી હતી. પર્વાધિરાજ શ્રી પર્યુષણ આવતાં તેમણે જીંદગીમાં પહેલી વાર અટ્ટમની તપશ્ચર્યા કરી હતી. આ બધું જોતાં આપણે એમ જ કહેવું જોઈએ કે ખુશાલચંદભાઈએ શરૂ કરેલી પરમાર્થ–પ્રવૃતિને છેડ ક્રમશઃ પાંગરી રહ્યો હતો અને તેમાં સ્કંધ-શાખા-પ્રશાખા તથા પત્રને વિસ્તાર થયા હતા. તેને પુષ્પ તથા ફળો કેવી રીતે આવ્યા તે આપણે આગળ ઉપર જોઈશું.
૧૦ – સાંસારિક જીવન
હવે આપણે ખુશાલચંદભાઈનાં સાંસારિક જીવન પર એક દષ્ટિપાત કરી લઈએ, જેથી સમસ્ત ચિત્ર સંપૂર્ણ થાય. લગ્ન પછીનું તેમનું જીવન મધુર હતું અને વધારે સ્પષ્ટ કહીએ તે કર્તવ્યનિષ્ટ પણ હતું. તેઓ પત્ની સાથે, પ્રેમભર્યો વર્તાવ રાખતા હતા અને તેને કોઈ રીતે ઓછું ન આવે તેની ખાસ તકેદારી રાખતા હતા. પત્ની પણ પતિપરાયણ હતી, એટલે તેમની સગવડે બરાબર સાચવી લેતી હતી અને તેમને પ્રસન્ન રાખવાને બનતે પ્રયત્ન કરતી હતી.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાંસારિક જીવન
૩૧
સંસારસુખ ભાગવતાં ધારદેવી સગર્ભા થયા અને સીમંત આવ્યું, ત્યારે જે જ્ઞાતિજમણુ કરવાને રિવાજ હતા, તે ગરીમ સ્થિતિના માણસાને ત્રાસરૂપ સમજી અંધ રખાવ્યા અને તેના ખદલે પાઠશાળાઆદિમાં દાન કરાવ્યું. આ વસ્તુ લેાકેાને પસંદ પડી, પણ તે પછી બીજાએ તે એવા દાખલા એસાડવાની હિંમત કરી શકયા નહિ.
પુત્રજન્મ અને વિચારયુદ્ધ
સ’. ૧૯૭૮ના માગશર સુદ ચૌદસે શ્રીમતી આધારદેવીએ પુત્રરત્નને જન્મ આપ્યું। અને કુટુંખમાં આન'દ છવાઈ ગયા. એક નવ યુવાન પિતા પ્રથમ પુત્રનુ મુખ જુએ છે, ત્યારે તેનાં હૃદયમાં કેવી કેવી ઉમિ એ જાગે છે, તે કોઈથી અજાણ્યુ નથી. એ રીતે ખુશાલચંદનાં હૃદયમાં પણ મેં કે ઉમિ એ જાગી અને તેમને સ`સાર છેક અસાર જણાવાને બદલે કંઈક મધુર ભાસવા લાગ્યા. પ્રેમાળ પત્ની, મધુર હાસ્ય વેરતા પુત્ર, સુખસગવડભયુ" ઘર એ બધાનો ત્યાગ કરવા શું ઉચિત લેખાય ? વળી ચારિત્રમાં એક પ્રકારની કઠિનાઈ-શુષ્કતા છે અને લપસી પડવાની ભીતિ પણ છે, તે શું કરવું ? સરાવરનાં શાંત જળમાં એક કાંકરી પડતાં જેમ ક્રમશઃ મેટાં વર્તુળા થવા લાગે છે, તેમ ખુશાલચંદનાં મનમાં આ વિચારો દાખલ થતાં કમશઃ માટું યુદ્ધ થવા લાગ્યું. તેએ સ્વગત કહેવા લાગ્યા— સંસારમાં અનાદિ કાળથી થતુ જીવન' પરિભ્રમણ કર્મ બંધનને આભારી છે અને એક બીજાના માહથી તે ક ખ ધન વૃદ્ધિ પામે છે, તેા મારે માહવશ શા માટે થવુ?
6
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૨
[જીવનપશ્ચિમ આ જીવે પતિપત્નીના સંબંધે અનેક વાર માણ્યા છે, પુત્રનું મુખ પણ અનેક વાર જોયું છે અને સુખભેગની સામગ્રીને ઉપયોગ પણ અનેક વાર કર્યો છે, છતાં તૃષ્ણ ટળી નહિ, તે એ તૃષ્ણાનું સેવન શા માટે કરવું? વળી ચારિત્ર ઉપરથી શુષ્ક ભલે લાગતું હોય પણ તે આનંદનું અક્ષયધામ છે, અન્યથા અનંત તીર્થકરે અને ગણધરાદિક આચાર્ય મુનિવરે એ રસ્તે શા માટે વિચરે? તે જ રીતે કર્મોદયનાં કારણે કેઈ કેઈ ચારિત્રમાંથી લપસી પડ્યા હશે, પણ બધા જ એ રીતે લપસી પડે કે હું લપસી પડીશ એમ શા માટે માની લેવું ? મારી બુદ્ધિને વ્યામોહ થયો છે એટલે જ આવા વિચાર આવી ગયા, પણ તે કોઈ રીતે વ્યાજબી નથી. પૂજ્ય ગુરુદેવેએ મારા હિતની ખાતરી જે માર્ગ બતાવ્યો છે અને જેને માટે મેં આકરી પ્રતિજ્ઞા ગ્રહણ કરી છે, તે જ સત્ય છે અને તે જ અનુસરવા ગ્ય. છે. આ રીતે ખુશાલચંદના માનસિક યુદ્ધમાં સદ્વિચારેને. વિજય થ અને તેઓ પોતાની પ્રતિજ્ઞા પૂર્ણ કરવા. તત્પર થયા.
ધંધાદારી કુશળતા અત્યાર સુધી વડીલ ભાઈ એ વડજ ગામ ખાતે જમી , અને ધીરધારનું કામ કરતા હતા અને ભેઈમાં કપાસ તથા રૂને ધંધે ચલાવતા હતા. પણ હવે ખુશાલચંદે ડભેઈનું કામકાજ સંભાળી લીધું હતું, એટલે ભાઈઓને સારી રાહત મળી હતી. વળી ખુશાલચંદે પ્રામાણિકતા.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાંસારિક જીવન ]
૩૩
વગેરે સદ્ગુણૢાથી સારી સફળતા મેળવી વ્યાપારીઓમાં જે આંટ જમાવી હતી, તેથી ભાઈ આને ઘણા સંતાષ થયા હતા. ધમાં અડગતા
ડભેાઈમાં જ્યારે કપાસ – રૂની મેસમ આવતી ત્યારે તેના વ્યાપારીઓને ગામમહાર દોઢ માઈલ દૂર જીનીગ ફેકટરીઓમાં જ રહેવું પડતું, પરંતુ એ વખતે પણ આપણા ચરિત્રનાયક હુંમેશાં ઘરે આવીને જિનપૂજન આદિ નિત્યકર્મ કરવાનું ચૂકતા નહિ કે રાત્રિèાજન વગેરે કરતા નહિ. જે મકાનના પાયે મજબૂત હાય તે સામાન્ય વા–વટાળ કે વરસાદનાં સાધારણ ઝાપટાંથી કેમ તૂટે?
ખુશાલચંદભાઈની કબ્યપરાયણતા સંબંધી અમે આગળ ઉલ્લેખ કરી ગયા છીએ, તે જ કર્તવ્યપરાયણતા તેએ ધંધામાં દાખવી રહ્યા હતા, એટલે કે તેનું પ્રત્યેક કામ ખૂબ કાળજીથી કરતા હતા. આમ છતાં તેમનું હૃદય એમાં આનંદ અનુભવી શકતું ન હતું. ‘ આટલે બધા આરંભ– સમારંભ શા માટે ?' એ વિચાર તેમને વારવાર આવતા હતા અને તેમનુ કાળજી કાતરી ખાતા હતા.
'
યા તથા સહનશીલતા
એક વખતે તે કપાસનું ગાડું કપાસના ઢગલામાં ખાલી કરાવતા હતા, તે વખતે એમાંથી ખીલાડીનાં બેત્રણ અચ્ચાં નીકળી પડચાં, એ જોઈ ને તેમનું હૃદય દયાથી ભરાઈ આવ્યું. ‘જો મારું ધ્યાન એ તરફ ન ગયું હાત તે
૩
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૪
I
• [ જીવનપરિચય
! મનપારચય
શું થાત! આ માવિહેણાં બચ્ચાંઓને શું થતું હશે !” વગેરે વિચારે તેમનાં મનમાં ઝડપથી આવવા લાગ્યા અને તેમણે એ બચ્ચાંઓને કાળજીથી ઉઠાવી લઈ બાજુના ઓરડામાં મૂક્યાં. તેજ વખતે બહારના ભાગમાં એક મધપૂડે હતું, તેમાંથી ઉડેલી માખીઓએ તેમને ડંશ દીધે, પણ તેમણે પેલાં બચ્ચાંઓની પીડા વિચારી આ ડંશને ગણકાર્યો નહિ. કેવી દયા! કેવી સહનશીલતા !
એકવાર પૂજ્ય પંન્યાસજી શ્રી દાનવિજયજી ગણિવર તથા પૂજ્ય પંન્યાસજી શ્રી મેધવિજયજી ગણિવર (પછીથી શ્રી વિજય મેઘસૂરિજી) સાણંદ બિરાજતા હતા, ત્યારે આપણું ચરિત્રનાયક તેમનાં વંદને ગયા હતા, તેમને સમાગમ થતાં “પરલોકનું પાથેય બાંધી લેવામાં જરાય પ્રમાદ ન થાય” એવી હિતશિક્ષા પામ્યા હતા. કેઈએ ગુરુ મહારાજના સમાગમને નેળવેલની ઉપમા આપી છે, તે અમને યથાર્થ લાગે છે. જેમ સર્પ સાથે લડી રહેલ નળિયે પિતાના દરમાં જઈને મેળવેલ સૂંઘે છે અને વિષમુક્ત થઈ ટટાર બની જાય છે, તેમ સાંસારિક વાસનાઓ સાથે લડી રહેલા મુમુક્ષુઓ ગુરુમહારાજને સમાગમ પામી પ્રમાદાદિ દોષથી મુક્ત થઈ પિતાની ભાવનામાં ટટાર બની જાય છે.
તે પ્રસંગે પૂ. પંન્યાસ શ્રી મેઘવિજયજી મહારાજે આપણા ચરિત્રનાયકને સ્વ. પૂજ્ય પંન્યાસજી દાદા મણિવિજચજી ગણિવરનું જીવનચરિત્ર લખવા માટે અનુગ્રહકર આદેશ
J
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૫
સાંસારિક જીવન ] આપે હતું અને તેને લગતી કેટલીક અગત્યની સામગ્રી પણ આપી હતી. ખુશાલચંદ ફુરસદના સમયમાં ઘરે સામાયિક કરતા હતા ત્યારે આ ઉપકારી મહાપુરુષનું જીવનચરિત્ર આલેખતા હતા, તેમાં દાદા મહારાજના ગુરુદેવ પૂજ્ય પંન્યાસજી શ્રી કસ્તૂરવિજયજી મહારાજનાં જીવનને એક પ્રસંગ આવ્યું. તેઓ ગૃહસ્થાવસ્થામાં હતા, ત્યારે એક વખત ખાવાના લેટમાં બેસુમાર કીડીઓ ચડી ગઈ હતી અને તેમાંની કેટલીક પંચત્વ પામી હતી. આ જોઈ તેમનાં મહદયમાં અરેકોરે થયેઃ “અહો ! આ સંસારમાં કેટલે આરંભ છે? કેટલું પાપ છે?” અને તેમણે સંસારને ત્યાગ કરી ભાગવતી દીક્ષા અંગીકાર કરી લીધી. ખુશાલચંદે તેમની આ પ્રકારની ભાવભીરુતાને મનથી સેંકડે વાર ધન્યવાદ આપ્યા !
પરંતુ થોડા દિવસ પછી તેમનાં પિતાનાં જ જીવનમાં આવી અસરકારક ઘટના બની, તેની અમે અહીં નેધ કરવા ઈચ્છીએ છીએ. તે પરથી મહાપુરુષનાં જીવનમાં કેટલીક બાબતમાં કેવું સામ્ય હોય છે, તેને પાઠકગણને ખ્યાલ આવશે. પાનાચંદભાઈનું રસોડું કેટલાક વખતથી જુદું ચાલતું
હતું અને સં. ૧૯૭૮માં શ્રીમતીજીના આગ્રહથી ખુશાલ- ચંદભાઈએ પણ પિતાનું રસોડું જુદું કર્યું હતું. તે વખતે પુત્ર બાલુભાઈ માટે રોજ ગાયનું દૂધ લાવવામાં આવતું હતું, તેમાં એકવાર ઘણી કીડીઓ આવી ગઈ તે જોઈને ખુશાલભાઈનું હૈયું ભરાઈ આવ્યું અને મુખમાંથી સહસા ઉદ્ગારો સરી પડયા કે “આ ગ્રહવાસ
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ જીવનપરિચય ખરેખર ! પાપથી ભરેલું છે. તેમાં પ્રાણીમાત્રને અભયદાન તે આપી શકાય જ નહિ અને અભય આપ્યા સિવાય અભય પમાય શી રીતે ?”
(
૧૧ – ગૃહત્યાગ
આ વખતે ખુશાલચંદ વિરક્ત જેવું જીવન ગાળતા હતા, પણ આ બનાવ બન્યા પછી તેમનું મન સંસાર પરથી છેક જ ઉઠી ગયું અને વહેલામાં વહેલી તકે ગૃહત્યાગ કરવાના નિર્ણય પર આવી ગયા. પરંતુ તે માટે કુટુંબની અનુમતિ મળવાને સંભવ ન હતું. જો કે કુટુંબીઓને થેકા વખત પહેલાં આવી વાતની કંઈક ગંધ તે આવીજ ગઈ હતી, પણ ઘરનું વાતાવરણ ખૂબ ધાર્મિક એટલે કેઈએ રોળાચળ કરી ન હતી.
સં. ૧૭૮ની મોસમ તેમને માટે છેલ્લી જ હતી. મોસમ પૂરી થયે તેમણે વખારેમાં કપાસિયા ભરાવ્યા. હતા અને તેમાં ઠીક ઠીક ન થયું હતું. તે પરથી ખુશાલચંદે વડીલો આગળ દરખાસ્ત મૂકી કે આ નફાનાં નાણમાંથી સેનું ખરીદીએ તે ઘણે લાભ થશે. હાલ - તેલાના ત્રીશ રૂપિયા બોલે છે, પણ થોડા વખતમાં તેને ભાવ ચેત્રીશ–પાંત્રીશ જે થશે. આ વાત વડીલેને ગળે ઉતરી એટલે તેમણે મુંબઈ જઈને સેનું ખરીદવાની રજા આપી.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગૃહત્યાગ ] .
-
- ખુશાલચંદ તૈયાર થઈને ઘરમાંથી નીકળ્યા કે ચંદન નામની એક કુમારિકા સામે મળી. આ કુમારિકા તે જ હતી કે જેનું સગપણ પોતાના વડીલ બંધુ પાનાચંદભાઈને પુત્ર ખૂબચંદ સાથે થયું હતું. તેનાં શુભ શુકન ગ્રહણ કરીને ખુશાલચંદે પ્રયાણ કર્યું. આ વખતે તેમને મને મંથન થવા લાગ્યું કે મુંબઈ જાઉં કે મારવાડ? મુંબઈમાં દ્રવ્યનું છે અને મારવાડમાં ભાવસોનું છે. ત્યારે પૂજ્ય ગુરુદેવે મારવાડમાં ગેહલી મુકામે બિરાજતા હતા. તેમને અનુલક્ષીને તેઓ આ પ્રમાણે વિચાર કરી રહ્યા હતા. ભાવી ઘટનાઓ બતાવી આપ્યું છે કે આ તેમનું સામાન્ય પ્રયાણ ન હતું પણ મહા ભિનિષ્ક્રમણ હતું, કારણ કે ત્યારબાદ તેઓ સંસારી અવસ્થામાં ઘરે પાછા ફર્યા નથી.
દૈવી સંકેત ઉગ્ર મને મંથન કરતાં તેઓ વડોદરાનાં નાના સ્ટેશન ગોવાગેટ ઉતર્યા કે જેને આજે પ્રતાપનગર કહેવામાં આવે છે. ત્યાંથી તેઓ વડેદરાનાં મેટા સ્ટેશને આવ્યા, કારણ કે તેમણે ભાવસોનું ખરીદવા મારવાડ પહોંચવાને વિચાર પાકે કરી લીધું હતું અને મારવાડ જવા માટે અહીંથી અમદા
વાદની ગાડી પકડવાની જરૂર હતી. આમ તે એ ગાડીને Pસમય થઈ ગયો હતો, એટલે તે મળવાને સંભવ ન હતો, પણ આ ભાગ્યશાળી પુરુષની ભાવનાને કેઈ અજબ ચમત્કાર કે દૈવી સંકેતની જેમ તે ગાડી તેમના પહોંચ્યા પછી જ સ્ટેશનમાં આવી અને તેમને લઈને જ અમદાવાદ ભણી દોડવા લાગી.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૮
[ જીવનપરિચય
જે અધ્યાત્મમાર્ગના આ પ્રવાસીને વડોદરા સ્ટેશને પડી રહેવાને પ્રસંગ આવ્યું હતું તે તેમને કેવાં કેવાં મનેમંથને થયાં હતા અને તેનું શું પરિણામ આવ્યું હોત? તેની કલ્પના કરવાની કંઈજ આવશ્યકતા નથી, કારણ કે મહાપુરુષો રહું પતિયામિ ના #ાર્થ સાધવામિ એવા અફર નિર્ણયવાળા હોય છે, એટલે ગમે તેવી મુશ્કેલ પરિસ્થિતિને સામને કરીને પણ પિતાનું ધ્યેય પાર પાડે છે.
અમદાવાદ સાથે ખુશાલચંદના જીવનનાં કેટલાંય સ્મરણે સંકળાયેલાં હતાં, જે અત્યારે તાજા થઈને સ્મૃતિપટ પર તરી આવતાં હતાં ને કે મેં સંવેદને જગાડતાં હતાં, પણ ખુશાલચંદનું ખમીર તેની સામે ટક્કર લઈ રહ્યું હતું અને આખરે યશસ્વી નીવડ્યું હતું. અત્યારે મારવાડ જતી મીટરગેજ ગાડી મળવાને કેઈ સંભવ ન હતો; એટલે રાત્રિ સ્ટેશન સામેની રેવાબાઈ ધર્મશાળામાં જ વીતાવવી પડશે એમ લાગતું હતું, પણ સ્ટેશને પહોંચતાં જુદું જ દશ્ય જોવામાં આવ્યું. મીટરગેજ ગાડીએ હજી સ્ટેશન છેડયું ન હતું. શું તે આપણું કલ્યાણકામી ખુશાલચંદ ભાઈને જ લઈ જવાની રાહ જોતી હશે ? એનું કારણ ગમે તે હોય પણ ખુશાલભાઈએ ઉક્ત ગાડીમાં પોતાનું સ્થાન જમાવ્યા પછી જ ગાર્ડમહાશયે પિતાના હાથમાં રહેલી લીલી ઝંડી ફરકાવી હતી અને ગાડીનાં ચક્રો ગતિમાન થયાં હતાં. આ પણ એક દૈવી સંકેત.
હવે રાહ નિશ્ચિત હતું અને માથા પરથી સંસારને
ધ
માં આજે પણ
વાત
અહી
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
દીક્ષાગ્રહણ ]
૩૯
સર્વ ભાર ઉતરી ગયે હતું, એટલે તેમને થોડી જ વારમાં મીઠી નિદ્રા આવી ગઈ.
પૃથ્વી પર પ્રભાતને પયગામ પહોંચ્યા અને પૂર્વકાશમાં સવિતાનારાયણની સવારી આવી પહોંચી, તે વખતે ગાડીએ પીંડવાડા સ્ટેશનમાં પ્રવેશ કર્યો અને પ્રવાસીઓ ટપટપ ઉતરવા લાગ્યા. તેમાં આપણું ખુશાલચંદભાઈ પણ સામેલ હતા. પરંતુ ત્યાંથી ગેહલી શી રીતે જવું? એ તેમને માટે એક કેયડે હતું, કારણ તેઓ એ પ્રદેશથી છેક જ અજાણ્યા હતા અને કેઈ મિત્રની સેબત ન હતી. પરંતુ વસુધૈવ ટુવરમૂની ભાવનાવાળા મહાપુરુષે જ્યાં જાય છે, ત્યાં સત્કાર પામે છે અને પોતાના કુટુંબમાં જ વસતા હોય તે સ્નેહ અનુભવે છે. એટલે ખુશાલચંદભાઈને એ કેયડો થેડીજ વારમાં ઉકલી ગયો ને એક ટાંગામાં બેસવાની જગા મળી ગઈ. આ રીતે તેઓ નિવિદને ગેહલી પહોંચ્યા અને ગુરુદેવનાં ચરણે ઝુક્યા.
૧૨ – દીક્ષા ગ્રહણ
પૂજ્ય ગુરુદેવે પિતાના વિદ્વાન શિષ્યમંડળ સાથે ગેહલીના ઉપાશ્રયમાં બિરાજતા હતા અને તેમની પુણ્ય નિશ્રામાં શ્રી જિનચૈત્ય-પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ ચાલી રહ્યો હતે. તેમણે જોયું કે ત્રેવીસ વર્ષને એક નવયુવાન જે મેટ્રીક પાસ થયા છે, જેનાં લગ્ન થયાને હજી ચાર જ વર્ષ વ્યતીત
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
*
[ જીવનપસ્ચિય
થયાં છે, જેના છ માસના પુત્ર હજી ઘાડિયામાં જ રમે છે અને જેની પાછળ ખાનદાન માતા, ભાઈઓ, મહેના, પત્ની વગેરેનું વિશાળ કુટુએ છે, તે પોતાની પ્રતિજ્ઞાની અવધેથી એ વર્ષ વહેલા સયમ વરવાને ઉપસ્થિત થયે છે, ત્યારે તેમનાં હૃદયમાં અકથ્ય આનંદની છેાળ આવી અને ‘ધર્મલાભ’ રૂપે તેમના ઉચ્ચતમ આશીર્વાદો તેના પર ઉતરી પડયા.
મુમુક્ષુ ખુશાલચ દુભાઇએ અહીંથી એક પત્ર ડભાઈ પેાતાના વડીલ બંધુ બાપુલાલ તથા પાનાચંદભાઈ પર રજીસ્ટરથી રવાના કર્ચી અને તેમાં પેાતે દીક્ષા લેવા અહી આવ્યા છે, એ વાતના ઉલ્લેખ કરીને તે માટે તેમની અનુમિત માગી. પણ એ અનુમતિ મળવાને સંભવ નહિ લાગવાથી થાડા દિવસા ખાદ ગુરુદેવની આજ્ઞાપૂર્વક તે જેઠ વિદ એકમે ગેહીલીથી બે માઈલ દૂર શીરાહી આવ્યા અને ગામ બહાર સ્તૂપનાં દહેરાસરમાં દાખલ થયા. ત્યાં પહેરેલી મુદ્રિકા વગેરે દાનમાં આપી દઈ, રાયણવૃક્ષ નીચે આવી મુંડન કરાવ્યું, સ્નાન કર્યું અને પેાતાની જાતે જ સાધુવેશ ધારણ કરી લીધેા. પછી પ્રભુસન્મુખ આવી મિ અંતેના પાઠપૂર્ણાંક સČવિરતિ–સામાયિક ઉચ્ચયું" અને પ્રત્ર જ્યારૂપ સાચુ સેાનું ખરીદી લીધું. છેવટે પ્રભુનાં દર્શીન કરી મંગલભાવના ભાવતાં, ઊનાળાના સખ્ત તાપમાં, ખરે બપારે, ઉઘાડાં મસ્તકે, ઉઘાડા પગે, તપેલી રેતીમાં ઈર્યાસસમિતિ શોધતાં ગેાહીલી આવ્યા અને ગુરુદેવાને વદન
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૧ ,
દીક્ષાગ્રહણ ] કરી તેમની છત્રછાયામાં વિરાજ્યા. આ હકીકત તેમના કુટુંબીઓને તાર મારફત ડાઈ જણાવવામાં આવી.
જાવાલમાં કુટુંબીઓનું આગમન પૂજ્ય ગુરુદેવની નિશ્રામાં શ્રી જિનચૈત્ય-પ્રતિષ્ઠામહેત્સવ ખૂબ ઠાઠથી ઉજવાશે. બાદ તેઓનૂતન મુનિને લઈ જાવાલ પધાર્યા. ત્યાં નૂતન મુનિશ્રીનાં કુટુંબીજને ભેઈથી આવી પહોંચ્યા. તેમાં માતુશ્રી હતા, વડીલ પિત્રાઈ ભાઈ ચુની. લાલ તથા વડીલ ભાઈ બાપુલાલ હતા, પુત્ર સાથે પત્ની હતા, અને સાસુ વગેરે સંબંધીજને પણ હતા. તે બધાનાં હૃદયમાં ખુશાલચંદ માટે અપાર મમતા ભરી હતી, એટલે તેમને ઘરે લઈ જવા પ્રયત્ન કર્યો અને તેમનાં પત્નીએ બાલપુત્ર બાલુભાઈને અદ્ધરથી તેમના ખોળામાં મૂકી દીધો. પરિસ્થિતિ ગંભીર હતી, પણ નૂતન મુનિશ્રી મેહથી જરા પણ લેપાયા નહિ. બીજી બાજુ ગુરુદેવનું રક્ષણ પણ જબરું હતું, તેથી કુટુંબીજનેની મહીલા નિષ્ફળ બની.
બાદ જાવાલને સંઘ ભેગા થયા. તે વખતે પૂજ્ય પરમ ગુરુદેવની આજ્ઞાથી નૂતન મુનિશ્રીએ આ સંસારમાં જીવે કરેલા અનેક પ્રકારના સંબંધની અસ્થિરતાને, લાચારીથી થતાં જીવના જન્મ-મરણની ભીષણતાને, તેમજ તેમાંથી મુક્તિ મેળવવા માટે અનંત ઉપકારી તીર્થકરાદિ મહાપુરુષોએ અપનાવેલી અને ઉપદેશેલી દીક્ષાની તારકતાને હૃદયસ્પર્શી ઉપદેશ આપી બધાને શાંત કર્યા.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૨
[ જીવનપરિચય પૂજ્ય ગુરુદેવની સમજાવટ ચાલુ હતી, સંઘ તેમાં સહાયભૂત થઈ રહ્યો હતો અને કુટુંબીજને નેહવિવશ છતાં પાપભીરુ અને ધર્મભાવિત હતા, તેથી આખરે પિતાને મેહ શમાવી દઈ શાંતિથી ડઈ પાછા ફર્યા. અહીં એટલું જણાવી દેવું જરૂરી છે કે આ પછી સં. ૧૯૭૯ની દીવાલી ઉપર પુત્ર બાલુભાઈને સ્વર્ગવાસ થયે હતે.
વડી દીક્ષા અને નામકરણ હવે સાધુજનને એક સ્થળે સ્થિર કરનારી વર્ષાઋતુ . આવી રહી હતી, એટલે પૂજ્ય ગુરુદેવેએ ચાતુર્માસાથે પાડીવને પાવન કર્યું. ત્યાં નૂતન મુનિશ્રીને વડી દીક્ષાના
ગમાં દાખલ કર્યા અને સં. ૧૯૭૮ના અષાડ સુદ ૧૧નાં શુભ મુહૂર્ત વડી દીક્ષા આપવામાં આવી. એ વખતે દિગબંધનની ક્રિયામાં તેમને પિતાને જ ચરમકેવલી આર્ય જબૂસ્વામિજીના તારક નામ પરથી પોતાનું જમ્બવિજય નામ રાખવાની પ્રેરણા થઈ હતી, એટલે ગુરુદેવેએ તેમનું નામ મુનિશ્રી જમ્બવિજયજી સ્થાપન કર્યું અને તેમની ઈચ્છા મુજબ તેમને પૂજ્ય મુનિરાજ શ્રી પ્રેમવિજયજી ગણિવરના શિષ્ય તરીકે જાહેર કર્યા.
આ રીતે ચરિત્રનાયકે પિતાના દીક્ષા લેવાના નિયમને ત્રણ વર્ષ જેવા ન દીધાં. તેમણે માત્ર એક જ વર્ષમાં દીક્ષાને મને રથ પાર પાડી સાધુજીવનમાં પ્રવેશ કર્યો. ધન્ય છે એમની ધર્મધગશને! ધન્ય છે એમના નિશ્ચય બળને !!
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રારંભિક વિહારચર્યાં ]
૪૩
૧૩ – પ્રારંભિક વિહારચર્ચા
સાધુજીવન કાયરાને મન કિઠન છે, શૂરાએને મન સહેલું છે, એ વાત આપણા ચરિત્રનાયકે સિદ્ધ કરી બતાવી. તે ભક્તિ, વિનય, વૈયાવૃત્ત્વ આદિ ગુણાથી યુક્ત થઈ ને ગુરુકુળની ઉપાસના કરવા લાગ્યા અને તેનાં મધુરફળરૂપે તેઓને ગ્રહણ તથા આસેવનાશિક્ષા પ્રાપ્ત થવા લાગી. જ્ઞાનાર્જન
થાડા જ
વખતમાં તેમણે શ્રમણક્રિયાસૂત્રવિધિ સાદ્યંત કઠાગ્ર કરી લીધી. શાળામાં તેએ ભાંડારકરની એ સંસ્કૃત મુકે તે ભણેલાજ હતા, તેના અભ્યાસ તાજો કરી લીધેા અને તેની સાથે કાલેનું સંસ્કૃત વ્યાકરણ તથા આપ્ટેની સંસ્કૃત માર્ગદર્શિકા એ અને સારી રીતે અવગાઢી લીધાં.
આ ચાતુર્માસમાં તેમના લેખનવ્યવસાયને પણ એક તક સાંપડી હતી. પૂ. મુનિરાજ શ્રી રામવિજયજી મહારાજે તાજેતરમાં જ ‘ સત્યનું સમન-સનાતન સત્યને સાક્ષાત્કાર' એ નામનું એક પુસ્તક રચ્યું હતુ, તેની પ્રસ્તાવના આપણા આ નૂતન મુનિના હાથે લખાઈ હતી.. નિત્ય એકાસણાં
જ્ઞાનાર્જન સાથે તપશ્ચર્યા પણ આગળ વધી રહી હતી. વડીદીક્ષાના ચાગ પછી તેમણે એકાસણાં આરંભ્યાં હતાં અને તે લાંબા સમય સુધી ચાલુ રહ્યાં હતાં.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૪ -
[ જીવનપરિચય
પાડીવનાં ચાતુર્માસમાં પૂજ્ય મેાટા ગુરુમહારાજ, પૂ. ગુરુમહારાજ, ગુરુભ્રાતા, પૂ. મુનિરાજ શ્રી રામવિજયજી મહારાજ, મુનિરાજ શ્રી કૈવલ્યવિજયજી તથા પેાતે એમ પાંચ ઠાણા હતા. ચાતુર્માસ રાન-ધ્યાન-વગેરે સુંદર આરાધનાએથી પૂર્ણ થયું હતું.
આમ્રૂ તથા વકાણાની યાત્રા
સ’. ૧૯૭૯ ના માગશર માસમાં ડાડવા ગામે પ્રતિષ્ઠા હતી. ત્યાંના સ'ઘની વિનતિ થવાથી પૂ. પ' શ્રી દાનવિજયજી ગણિવર સપરિવાર ડોડવા પધાર્યો અને પ્રતિષ્ઠાવિધિ આનંદથી કરાવી. બાદ તેઓશ્રીએ આપણા ચરિત્રતાયકને પૂજ્ય મુનિરાજ શ્રી રામવિજયજી મહારાજ સાથે આષ્ટ્રની યાત્રાએ મેાકલ્યા. તે માટે ઢાડવાથી વિહાર કરીને તેએ અાદરા આવ્યા અને સીધા ચઢાવે ઉપર ચડી દેલવાડા પધાર્યાં. ત્યાં વિમલવસહિકા તથા લૂણસીહવસહિકા આ િ તીર્થોનાં દન કરતાં તેમને અદ્ભુત આનદ થયા. અહીં' આપણા મુનિશ્રીને આય રક્ષિતસૂરિજીના પિતા મુનિની માફક ગૌચરીના મંગલલાભ લબ્ધિ પૂર્વક પ્રાપ્ત થયા હતા. ત્યાંથી તેઓ ગુરુસેવામાં પાછા ફર્યાં.
ડાડવાથી વિહાર કરીને પૂજ્ય ગુરુદેવા પી’ડવાડા પધાર્યા હતા. તે અરસામાં સાડીસઘના કાઈ એકે ધાર્મિક બંધારણ વિરુદ્ધના વર્તાવ કર્યાં હતા, તેથી તેનાં ખર્ચે ગેાડવાડસંઘને શ્રી વરકાણામાં એકત્ર કરવાની ફરજ ઊભી થઈ હતી. આ પ્રસંગે પંચના આગેવાને પૂજ્ય
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૫
પ્રારંભિક વિહારચર્યાં ]
ગુરુદેવાને શ્રીવરકાણાજી પધારવાની વિનતિ કરવા આવ્યા હતા અને તેમની એ વિનંતિના સ્વીકાર કરીને પૂજ્ય ગુરુદેવા શ્રીવરકાણાજી પધાર્યા હતા. એટલે નૂતન મુનિશ્રીને શ્રી વરકાણાજીની યાત્રાના લાભ પણ અનાયાસે જ મળ્યા. હતા. પૂજ્ય માટા ગુરુદેવના સચાટ ઉપદેશ તથા વાસ્તવિક માર્ગદર્શનથી ખ ંધારણનાં રક્ષણપૂર્વક પંચનું કામ નિવિઘ્ન પાર પડ્યુ હતુ..
શ્રી કેસરીયાજીના સઘમાં
માદ જાવાલના એક ગૃહસ્થને શ્રી કેશરિયાજી તીથના છ–રી પાળતા સંઘ કાઢવા હતા. છ–રી કેાને કહેવાય ? તથા તેનું પાલન કરતાં સંઘયાત્રા શી રીતે થાય ? તેનું વિસ્તૃત વર્ણન અમે આ પુસ્તકના પ્રથમ ભાગમાં કરેલુ છે, એટલે અહીં તેના વિસ્તાર કરતા નથી. તે ગૃહસ્થની ખાસ વિન ંતિથી પૂજ્ય ગુરુદેવા જાવાલ પધાર્યાં. આ વિહારમાં પણ નૂતન મુનિશ્રીને એકાસણાં ચાલુ હતાં.
શુભ મુહૂર્તે પૂજ્ય મોટા ગુરુદેવની પુણ્ય નિશ્રામાં શ્રી કેસરિયાજીના છરી પાળતા સઘ નીકળ્યેા. તે મારવાડની મેાટી પંચતીથી કરી, દેસુરીની નાળથી ઉદેપુર થઈ કેસરિયાજી પહેચ્યા. અહીં મહા પ્રાભાવિક મૂળનાયક શ્રી ઋષભદેવ ભગવાન વિરાજમાન છે. તેમને જૈન તથા જૈનેતર સવ લેાકેા તરફથી ઘણુ` કેસર ચડતુ હોઈ તેઓ શ્રી કેસરિયાજીનાથ તરીકે ભૂમંડલમાં વિખ્યાત થયા છે.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ જીવનપરિચય આ તીર્થની યાત્રાથી નૂતન મુનિશ્રીનું મન અત્યંત પ્રભાવિત થયું હતું.
પૂજ્ય મોટા ગુરુદેવે સંઘવીને તીર્થમાળા પહેરાવ્યા પછી સંઘ વિસર્જન થયે હતે.
માલવયાત્રા અહીં મેટા ગુરુદેવ ઉપર રતલામથી શ્રી સાગરાનંદસૂરીશ્વરજીને તાર આવ્યો કે “આપ આ તરફ પધારે. મારે આપને મળવું છે. તે સાથે રતલામના ભાવિક શ્રાવકે તેડવા આવી ગયા, એટલે પૂજ્ય ગુરુદેવેએ માલવ દેશની મહારાણુ સમા રતલામ ભણી પ્રયાણ કર્યું.
• નૂતન મુનિશ્રીને આ યાત્રા પ્રથમ વાર જ થતી હતી, એટલે ત્યાંની વેશભૂષા, રીતરિવાજે તથા ભાષા વગેરેને અભ્યાસ કરવાની તક મળી અને રાજગઢ, ઉજજૈન, મક્ષીજી વગેરે તીર્થોની યાત્રા કરતાં અનહદ આનંદ આવ્યું. પ્રાચીન કાળમાં જે મુનિએ આચાર્ય પદને યોગ્ય હોય, તેમને આચાર્ય પદવી આપતાં પહેલા વિવિધ દેશેને વિહાર કરાવવામાં આવતે, તેનું ખરું રહસ્ય આ
રતલામ પધારતાં શ્રી સંઘે ભવ્ય સ્વાગત કર્યું અને પૂજ્ય સાગરાનંદસૂરીશ્વરજી સાથે પ્રેમપૂર્વક વાર્તાલાપ થયો.
મહીદપુરમાં ચાતુર્માસ તેઓશ્રીના આગ્રહથી અહીં ધાર્યા કરતાં વધારે રોકા
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રારભિક વિહારચર્યાં ]
વાનું થયુ. દરમિયાન સુગૃહીતનામધેય સ્વ. આચાર્ય શ્રીમદ્ વિજયાન દસૂરીશ્વરજી મહારાજની સ્વતિથિ આવતાં તેની ઉજવણી ઘણીજ ઠાઠથી થઇ. અહીં ચાતુર્માસાથે શ્રી મહીદપુર-સઘની આગ્રહભરી વિનંતિ થઇ. પરિણામે પૂજ્ય ગુરુદેવ મહીપુર પધાર્યાં અને ત્યાંના સંધને ચાતુર્માસના લાભ આપ્યા.
૪૭
આ રીતે આપણા ચરિત્રનાયકનું સં. ૧૯૭૯નું બીજું ચાતુર્માસ પૂજ્ય ગુરુદેવાની સાથે મહીદપુરમાં થયું.
મુનિ શ્રી જંબૂવિજયજી વિહારમાં તેમ જ સ્થિરતામાં પૂજય ગુરુદેવાની સેવામાં રકત રહેવા ઉપરાંત અભ્યાસમાં પણ મગ્ન રહેતા હતા અને એ રીતે પેાતાનાં જ્ઞાનમાં વૃદ્ધિ કરી રહ્યા હતા. વિહારમાં તેમણે માટી સ`ગ્રહણી અવધારી લીધી હતી અને ખીજા' શાસ્ત્રોનું પણ અવલેાકન કર્યું હતું. આ ચાતુર્માસમાં તેમણે કાન્યા વગેરેના અભ્યાસ શરૂ કર્યો હતા અને વીરશાસન સાપ્તાહિક મારફત પેાતાની કલમને `પણ ચાલુ રાખી હતી.
આ વખતે મોટા ગુરુદેવ, પૂજય મુનિ શ્રી રામવિજયજી મહારાજને વ્યાખ્યાન આપવા પાટે બેસાડતા હતા અને તે પેાતાની વિશિષ્ટ છટાથી સહુને પ્રભાવિત કરતા હતા. તેઓ આગળ જતાં સમથ પ્રવચનકાર થયા, સૈની આ પૂર્વ તાલીમ હતી,
ચાતુર્માસ દરમિયાન મુનિ શ્રી ભૂવિજયજીના
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
[જીવનપરિચય
સંસારી માતુશ્રી તથા વડીલભાઈ પૂજય ગુરુદેવાનાં દર્શને આવ્યા હતા અને નૂતન મુનિશ્રીની પ્રગતિ નિહાળી આનંદ પામ્યા હતા. તેમણે શ્રી સંઘમાં પ્રભાવનાદિને સારા લાભ લીધેા હતા.
૪૮
૧૪ – વતનમાં વિશિષ્ટ પ્રભાવના
ચાતુર્માસ પૂર્ણ થયે પૂજય ગુરુદેવએ ગુજરાત. ભણી પગલાં માંડવ્યાં હતાં અને અલિરાજપુર, છેટાઉદેપુર વગેરે સ્થળેાએ થઈ ભાઈમાં પદાર્પણ કર્યું હતું. તે વખતે શ્રી સંઘ તરફથી તેમના ભવ્ય સત્કાર થયેા હતા અને મુનિ શ્રી જ'ભૂવિજયજીને નજરે નિહાળવા માનવમેદની ઉલટી પડી હતી. તેમાં વાણિયા—બ્રાહ્મણ વગેરે ઉચ્ચવણ ના લેાકેા ઉપરાંત મુસલમાન પણ હતા. તેઓ આ મુનિશ્રી તરફ મસ્તક ઝુકાવીને અંગૂલિનિર્દેશ પૂર્વક કહેતા હતા કે ‘આ જ આપણા મગનશેઠના ખુશાલભાઈ. તે દિવસે એમણે જીવદયા પર કેવું સુંદર ભાષણ કર્યું હતું ? અમને તે। ત્યારથી જ લાગતું હતુ' કે આ યુવાન કેાઈ દિવસ તેના માતાપિતાનુ નામ ઉજાળશે ને ડભેાઈની આખરૂ વધારશે.’
'
અન્ય લેાકેાને આ પ્રકારની વાતા કરતાં જોઈ ને મુનિ શ્રીના સંસારી સગાઓની છાતી ગજ ગજ ફૂલતી હતી. અને સંબંધીવના આન અંતરમાં સમાતા ન હતા..
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ. ૧૯૮૦ થી ૧૯૮૫ ]
જ
શ્રીસ'ધ પણ તેમને માટે ભારે ગૌરવ અનુભવી રહ્યો હતા. તેણે આગ્રહથી મુનિશ્રીનું વ્યાખ્યાન કરાવ્યું ત્યારે શાંતરસ પેાતાની સવ સેના સાથે શ્રોતાઓના અંતરપટ પર ઉતરી પચો અને દીકાલ સુધી ન ભૂંસાય તેવી સ્મૃતિ મૂકતા ગયા. પરિણામે સહુનાં શિર લાંખા સમય ડાલતાં રહ્યાં અને જિહવાઓને શ્લાઘા સિવાય બીજી ક'ઈ ખેલવાનુ મળ્યું નહિ.
કુટુંબીઓના આગ્રહથી ગુરુ દેવાએ અહી' સાત દિવસની સ્થિરતા કરી હતી, તે સાતે ઈતિ-ભીતિઓનું નિવારણ કરવામાં સમર્થ બની હતી.
૧૫ – સ. ૧૯૮૦ થી ૧૯૮૫
-
પૂજય ગુરુદેવા સાથે ડભાઈથી વિહાર કરી આપણા સુનિશ્રીએ છાણીમાં બિરાજમાન પૂજયપાદ સદ્ધ રક્ષક આચાર્ય ભગવંત શ્રી વિજયકમલસૂરીશ્વરજી મહારાજની સેવાના લાભ લીધેા હતા. બાદ રાજનગરને પાવન કર્યું હતું. ત્રીજું ચાતુર્માસ : રાજનગર
રાજનગર પધાર્યાં પછી પૂ. ૫. મ. શ્રીદ્યાનવિજયજી
. ગણિવર પાછા છાણી પધાર્યાં હતા અને પૂજયપાદ
.
આચાર્ય ભગવંત શ્રી વિજયકમલસૂરીશ્વરજી મહારાજની
સેવામાં ઉપસ્થિત થયા હતા. સ. ૧૯૮૦ નું ચાતુર્માસ
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
mm
૫૦
[ જીવનપરિચય તેઓશ્રીએ આચાર્યશ્રી સાથે જ કર્યું હતું, જ્યારે પૂજય ગુરુદેવ શ્રી પ્રેમવિજયજી ગણિવરનું ચાતુર્માસ રાજનગર વિદ્યાશાળાએ પૂજ્ય બાપજી મહારાજ શ્રી વિજયસિદ્ધિસૂરીશ્વરજી મહારાજની સાથે નક્કી થયું હતું. આપણા મુનિશ્રી પૂ. ગુરુદેવ સાથે રાજનગર રહ્યા હતા અને ત્યાં તેમણે સિદ્ધહેમ-લઘુવૃત્તિ તથા બહદુવૃત્તિને અભ્યાસ શરૂ કર્યો હતે. વ્યાકરણથી શબ્દશુદ્ધિ, શબ્દશુદ્ધિથી અર્થ જ્ઞાન, અર્થજ્ઞાનથી ચારિત્રતત્ત્વ, ચારિત્રતત્ત્વથી નિર્જરા, અને નિર્જરાથી મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે, એ કણ નથી. જાણતું ?
આ ચાતુર્માસમાં પાંજરાપોળના ઉપાશ્રયે કેાઈ સાધુ મહારાજ નહિ હોવાથી શેઠ જેશીંગભાઈની વાડીવાળાઓ તરફથી સાધુ માટે વિનંતિ થઈ હતી. તે પરથી પૂજ્ય ગુરુદેવે મુનિશ્રી અંબૂવિજયજીને ત્યાં મોકલ્યા હતા. તેમણે પર્યુષણ મહાપર્વની મહતી આરાધના કરાવી હતી, આઠે દિવસનાં વ્યાખ્યાને સુંદર છટાથી વાંચ્યાં હતાં અને સાંવત્સરિક પ્રતિકમણ પણ સારી રીતે કરાવ્યું હતું. આથી ત્યાંના શ્રાવકસમુદાયને તથા પૂજ્ય ગુરુદેવને ઘણે સંતોષ થયે હતે. સત્વશાળી પુરુષને આ જગતમાં કયું કાર્ય અશકય છે?
પૂજ્યને પદવીદાન છાણ મુકામે પૂજ્ય આચાર્ય ભગવંત શ્રી વિજયકમલ સૂરીશ્વરજી મહારાજની પુણ્યનિશ્રામાં પૂજ્ય પંન્યાસજી
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
સં. ૧૯૮૦ થી ૧૯૮૫ ]
૫૧ મહારાજ શ્રી દાનવિજયજી ગણિવરે પૂજ્ય મુનિવર શ્રી લબ્લિવિજયજી મહારાજને શ્રીભગવતીસૂત્રના પેગ કરાવ્યા હતા અને ચાતુર્માસ પૂર્ણ થયે સં. ૧૯૮૧ના માગશર માસમાં પૂજ્ય આચાર્ય ભગવંતે પોતાની પાટે આ ઉભય મહાત્માઓને આચાર્યપદવીઓ આપી હતી અને તે નિમિત્તે છાણીસંઘે ભવ્ય મહત્સવ કર્યો હતે. બરાબર તે જ સહતે અમદાવાદ ટંકશાળમાં બાપજી મહારાજે પૂજ્ય પંન્યાસ શ્રી મેઘવિજયજી ગણિવરને પણ આચાર્યપદ અર્પણ કર્યું હતું અને પૂજ્ય મુનિરાજશ્રી પ્રેમવિજયજી ગણિવરને પંન્યાસપદે આરૂઢ કર્યા હતા. તેને મહામહોત્સવ વિદ્યાશાળામાં એક મહીના પર્યત ચાલ્યું હતું.
ઝડપી લેખનકલા બાદ ચિત્રી ઓળીનું શાશ્વતપર્વ આવ્યું. આપણું મુનિશ્રીએ ઝડપથી લખવાની કળા સારી રીતે કેળવી હતી. તેથી જ તેઓ ચત્ર સુદિ ૧૩ના દિવસે શ્રી વીરવિભુના જન્મકલ્યાણકપ્રસંગે પૂજ્ય મુનિરાજ શ્રી રામવિજયજીએ આપેલાં યાદગાર પ્રવચનનું અક્ષરશઃ અવતરણ કરી શક્યા હતા. તેમનાં આ અવતરણને આધારે ઉક્ત પ્રવચન શ્રીવીરસમાજ તરફથી પુસ્તિકરૂપે પ્રકટ થયું હતું અને સારે પ્રચાર પામ્યું હતું. - શેષકાળમાં પણ મુનિશ્રીની જ્ઞાન-ધ્યાન-જપ-તપપ્રવૃત્તિ એક સરખી ચાલુ રહી હતી.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
પર
[ વનપરિચય
ચોથા ચાતુર્માસની ચારુ પ્રવૃત્તિઓ
સ. ૧૯૮૧નું' ચાથુ' ચાતુર્માસ પૂજ્ય ગુરુદેવની પુણ્ય નિશ્રામાં અમાવાદ વિદ્યાશાળાએ જ થયુ' હતુ. પાઠકાને અમે તેની ચારુ પ્રવૃતિઓનું થાડુ' દિગ્દર્શન કરાવીશું. મુનિશ્રીએ સિદ્ધહેમલઘુવૃત્તિ અને ગૃહવૃત્તિને ચાલુ રાખ્યા હતા, તેમ જ ૫ંચકાવ્યમાં પણ આગળ પ્રસ્થાન કર્યું" હતું..
અભ્યાસ
પર્વાધિરાજ આવતાં મસ્કતી મારકેટના મારવાડી ભાઈ આની વિનતિથી પૂજય ગુરુદેવની આજ્ઞાનુસાર પર્યુંષણા પની આઠે દિવસની આરાધના આપણા મુનિશ્રીએ કરાવી હતી અને તે ખૂબ પ્રશ'સા પામી હતી.
તે વખતે શત્રુ ંજય તીર્થનાં રખાપાના પ્રશ્ન ઉગ્ર બન્યા હતા, તેથી ગુરુદેવ ચિંતાતુર બન્યા હતા અને સકળ સંઘમાં વિષાદનું વાતાવરણ ફેલાયું હતું. તેના ઉપાય તરીકે મુનિશ્રીએ વીરશાસનના અગ્રલેખામાં કલમ ઉપાડી હતી અને પહેલાના ફેંસલા તથા ઠરાવા રજૂ કરીને પાલીતાણા ઠાકારની આંખ ઉઘાડી હતી, આથી જૈન સમાજમાં પણ સારી જાગૃતિ આવી હતી.
પૂજ્ય મુનિરાજશ્રી મનેાહરવિજયજીએ–(હાલના આચાર્ય શ્રી વિજયમનાહરસૂરિજીએ ) વીરશાસન પત્રની વાર્ષિક ભેટ માટે ‘ સુંદર રાજાની સુંદર ભાવના અને શીલ સત્વની કસોટી ’ તેમજ ભીમકુમારનું ભુજામળ ' એ
(
,
し
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ. ૧૯૮૦ થી ૧૯૮૫ ]
નામનાં સુંદર પુસ્તકો લખ્યાં હતાં. તેને મુનિશ્રીએ મનનીય પ્રસ્તાવનાવડે શોભાવ્યાં હતાં.
ઉપરાંત એક યા બીજા પ્રકારની તપશ્ચર્યા ચાલુજ હતી.
દિવહન આદિ સં ૧૯૮૨માં મોટા ગુરુદેવ સુરતથી વિહાર કરીને અમદાવાદ પધાર્યા હતા. તેમની તારકનિશ્રામાં આ સાલનું ચાતુર્માસ પણ પૂજ્ય ગુરુદેવની સાથે વિદ્યાશાળાએ જ થયું હતું. તે વખતે આપણા ચરિત્રનાયકને મોટા ગુરુદેવે શ્રી ઉત્તરાધ્યયન તથા આચારાંગસૂત્રનું વહન કરાવ્યું હતું. વળી તેમણે વ્યાકરણ અને કાવ્યને અભ્યાસ પૂરો કર્યો હતું અને બૃહત્ સંગ્રહણીની સંસ્કૃત ટીકાઓ પણ વાંચી લીધી હતી. ચોમાસા બાદ ધાતુપાઠને પણ ધારી લીધું હતું. વીરશાસન પત્રમાં તેમની કલમની કલા ઝળક્યા કરતી હતી.
ત્રિકમલાલને તારક દીક્ષા ચાતુર્માસ પૂર્ણ થયે મેટા ગુરુદેવની આજ્ઞાનુસાર પૂ. મુનિશ્રી કૈવલ્યવિજયજી મહારાજ (હાલ પન્યાસજી)ની સાથે આપણે મુનિશ્રીએ અમદાવાદથી વિહાર કર્યો અને વીશ માઈલ દૂર આવેલા ચલેડાને પાવન કર્યું. ત્યાં અમદાવાદ હલ્લાની પોળના રહીશ મારફતિયા ત્રિકમલાલ ઉપસ્થિત થયા અને ભવસાગરમાંથી તારનારી ભાગવતી દીક્ષાની માગણી કરી. તેથી દીક્ષા પ્રદાન કરી તેમનું નામ મુનિશ્રી તિલકવિજયજી સ્થાપન કર્યું અને તેમને પૂજ્ય સુનિરાજશ્રી રામવિજયજી મહારાજના શિષ્ય કર્યા.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૪
- [જીવનપરિચય ત્યાંથી આગળ વિહાર કરી ખંભાત પધાર્યા કે જેની જાહેરજલાલી એક વખત વિશ્વવિખ્યાત હતી. અહીં શ્રદ્ધાળુ જેનોની વસ્તી સારા પ્રમાણમાં હોવાથી મુનિશ્રીની મધુર દેશના વિસ્તાર પામી અને તેણે અનેક હૃદયને પ્રથમ, સંવેગ, નિર્વેદ, અનુકંપા તથા આસ્તિક્યાદિ ગુણે વડે ભાવિત કર્યા. “ચિરાગસે ચિરાગ જલતી હૈ” એ ઉક્તિ અહીં ચરિતાર્થ બનીએવામાં પૂજ્ય મોટા ગુરુદેવ પણ અમદાવાદથી વિહાર કરીને ખંભાત પધાર્યા. શિર પર છત્રની શોભા કેને ન ગમે?
અહીં અમદાવાદ–પાડાપળ નિવાસી શા ત્રિકમલાલ ડાહ્યાભાઈની દીક્ષા થઈ. તેમનું નામ મુનિશ્રી રક્ષિતવિજયજી રાખવામાં આવ્યું અને તેમને આપણા મુનિશ્રીના શિષ્ય કર્યા. આ રીતે તેમને ખંભાતમાં પ્રથમ શિષ્યરત્નની પ્રાપ્તિ થઈ મુનિશ્રી માનવિજયજી, કનકવિજયજી, કાંતિવિજયજી (હાલ સવે પંન્યાસજી) આદિની દીક્ષાઓ પણ અહીં જ થઈ હતી.
એવામાં અમદાવાદ મુકામે બે મુમુક્ષુઓને દીક્ષા લેવાની ભાવના થતાં મેટા ગુરુદેવે આપણા મુનિશ્રીને અમદાવાદ વિહાર કરી એ કાર્ય સંપન્ન કરવાનો આદેશ આપ્યું, એટલે તેઓ અમદાવાદ પધાર્યા ને ઉક્ત મુમુક્ષુઓને પ્રભાવનાપૂર્વક દીક્ષા આપી, એલ. એમ. શાહને મુનિશ્રી સુબેધવિજયજી તથા હિંમતલાલને મુનિશ્રી હેમવિજયજી તરીકે જાહેર કર્યા. એ વખતે અમદાવાદમાં જે વ્યાખ્યાને
આદેશ આ
પધાર્યા ને
નાપૂર્વક દક્ષિા
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
સં. ૧૯૮૦ થી ૧૯૮૫] અપાયાં હતાં, તે એકી અવાજે પ્રશંસા પામ્યાં હતાં અને તેણે ભાવિક વર્ગનું સારું આકર્ષણ કર્યું હતું.
છઠું ચાતુર્માસ સં. ૧૯૮૩નું છઠું ચાતુર્માસ પૂજ્ય ગુરુદેવોની સાથે ખંભાતમાં જ થયું હતું. ત્યાં આપણા મુનિશ્રીએ સિદ્ધાંત મુક્તાવલીનામક ન્યાયગ્રંથને અભ્યાસ કર્યો હતો, તેમજ કલ્પસૂત્ર, નંદી, અનુગ, ઉપાંગ અને પયનસૂત્રોના યેગે વહ્યા હતા, કેટલુંક ઔપદેશિક સાહિત્ય અવલેકયું હતું અને મેટા ગુરુદેવે સંશોધન કરેલા શ્રીવિચારરત્નાકર ગ્રંથની પ્રસ્તાવના તેઓશ્રીના આદેશથી સંસ્કૃતમાં લખી હતી.
આ ચાતુર્માસમાં પૂજ્ય ગુરુદેવેને વંદન કરવા માટે ડભેઈથી આપણું મુનિશ્રીના સંસારી માતુશ્રી, બહેન કેર તથા રાધિકા, બનેવી હીરાલાલ તેમજ ભાણેજ વાડીલાલ આદિ આવ્યા હતા. તેમાં ભાઈ વાડીલાલ કે જેમને તેરમું વર્ષ ચાલતું હતું, તેઓ માતાપિતાની અનુમતિથી અભ્યાસ માટે ત્યાં રોકાઈ ગયા.
અહીં એ નોંધ પણ કરવી જોઈએ કે આ અરસામાં વીરશાસન સાપ્તાહિકને એક સારા લેખક મળી ગયા હતા અને તેથી આ પણ મુનિશ્રીને હવે તેનાં લેખન વગેરેની જવાબદારી રહી ન હતી.
વાડીલાલને ભાગવતી દીક્ષા ચેમાસા બાદ ગુરુદેવની આજ્ઞાથી પૂ. મુનિશ્રી
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
કલ્યવિજયજી સાથે આપણે મુનિશીને વિહાર વતરા તરફ થે. ત્યાં ભાઈ વાડીલાલને કારતક વદિ નાં શુભ મુહૂતે તેમના પિતાશ્રી આદિની અનુમતિથી ભાગવતી દીક્ષા આપવામાં આવી અને તેમનું નામ મુનિશ્રી વર્ધમાનવિજયજી રાખી તેમને મુનિશ્રી રક્ષિતવિજયજીના શિષ્ય જાહેર કરવામાં આવ્યા.
છાણમાં સુંદર પ્રભાવના આ બાલમુનિઆદિ સાથે સુરત તરફ વિહાર કરતાં પૂજ્ય ગુરુદેવ અંકલેશ્વરમાં ભેગા થયા અને અમુક અમુક મુમુક્ષુઓની દીક્ષાથે અમદાવાદ સાથે ચાલવાની આજ્ઞા થઈ, એટલે તેઓ સુરતને બદલે અમદાવાદ પધાર્યા. ત્યાં ફાગણ સુદ ત્રીજે આપણું બાલમુનિ શ્રી વર્ધમાનવિજયજીની વડી દીક્ષા અને મુનિ શ્રી સુબુદ્ધિવિજ્યજીની દીક્ષાવિધિ થઈ ગયા પછી પુનઃ સુરત તરફ પ્રયાણ થયું, પણ જે ભૂમિની સ્પર્શના લખેલી હોય તે જ થાય છે, એટલે વચમાં છાણી રોકાઈ જવાને પૂજ્ય ગુરુદેવ તરફથી આદેશ મળે. આ વખતે ગુરુદેવથી છૂટા પડવાની જરાયે ઈચ્છા નહિ, પણ તેમની આજ્ઞા થઈ એટલે છાણી રોકાયા અને સાતમું ચાતુર્માસ પણ ત્યાં જ કર્યું. આ હતું તેમનું પહેલું સ્વતંત્ર ચાતુર્માસ!
પૂજ્ય ગુરુદેવના આશીર્વાદથી આપણા મુનિશ્રીએ આ ચાતુર્માસમાં શ્રી સંઘને પ્રભાવિત કરી સુંદર શાસનપ્રભાવના વિસ્તારી હતી. પીસ્તાલીશ આગમ વગેરે અનેક
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૮૦ થી ૧૯૮૫ ]
જ
તા કરાવ્યા હતા, કેટલાકને દીક્ષાની ભાવનાવાળા મનાવી ીક્ષાના નિયમે કરાવ્યા હતા અને તેમાંથી કેટલાક ભાગ્યશાળીઓએ ખરેખર દ્વીક્ષા લઈ પેાતાનાં જન્મને સફળ કર્યો છે. છાણી સંઘમાં ઉપાશ્રયની જરૂર હતી, તે આપણા મુનિશ્રીના ઉપદેશથી એજ ચાતુર્માસમાં પૂરી થઇ હતી. તેમના ઉપદેશ સાંભળી શેડ વત્સરાજ તથા સાભાગચંદ દલસુખભાઈએ પેાતાના પિતાશ્રીના પુણ્યાર્થે રૂા. ૫૦૦૧ તથા પેાતાનુ એક મકાન ઉપાશ્રય માટે શ્રીસંઘને અર્પણ કર્યું. આજે મુનિશ્રીના એ ઉપકારની યાદ આપતા આલીશાન ઉપાશ્રય જ્ઞાનમંદિર અને જિનાલયની વચ્ચે ઉભેલા છે.
આ ધાર્મિક પ્રવૃત્તિઓની સાથે આપણા મુનિશ્રીના અભ્યાસ ચાલુ હતા. તેમણે અહી પડિત અંશીધરજી પાસે ન્યાયવિષયક દિનકરી અને ખ'ને પચલક્ષણીએ કરી લીધી હતી તથા બૌદ્ધ શાંત્યાચા ના તત્ત્વસંગ્રહ અને વેદાન્તના પંચદશી ગ્રંથ પણ અવધારી લીધા હતા. ઉપરાંત શિષ્યાને ભણાવવા વગેરેનુ કાર્ય પણ ચાલતુ હતું. આ રીતે સ્વાધ્યાય, સયમ તથા તપની સુંદર આરાધના થઈ રહી હતી. આપણે તેને જ સાચી સાધના કહી શકીએ કે જે ભવાદષિને પાર કરવા માટે પ્રશસ્ત પ્રવહુણનુ કામ આપે છે.
સાધ્વી સુવ્રતાશ્રી
ચાતુર્માસ પૂર્ણ થયે એટલે સ’. ૧૯૮૫ની સાલમાં તેમણે સુરતના એક મુમુક્ષુ સુભદ્રા મ્હેનને સુરતથી પૂજ્ય ગુરુદેવની આજ્ઞાનુસાર ભાગવતી દીક્ષા અંગીકાર કરાવી અને
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૮
- [જીવનપરિચય -
~તેમને સાધ્વી કલ્યાણશ્રીજીના શિષ્યા સુન્નતાશ્રી કર્યા. આપણે આ પ્રકરણના પ્રારંભિક ભાગમાં સાધ્વી કલ્યાણશ્રીજીના પોપકારી પવિત્ર જીવનથી પરિચિત થયા છીએ.
અનુક્રમે સુરતમાં પશ્ચાત્ આપણા મુનિશ્રી ગ્રામાનુગામ વિહાર કરતા અને ભવ્ય જીને ધર્મલાભ પમાડતા પૂજ્ય ગુરુદેવની સેવામાં સુરત પધાર્યા અને તેમની પુણ્ય નિશ્રામાં રહી સ્વ–પર કલ્યાણ સાધવા લાગ્યા.
પૂજ્ય ગુરુદેવ એટલે આજના ગચ્છાધિપતિ આચાર્ય ભગવંત શ્રી વિજય પ્રેમસૂરીશ્વરજી મહારાજ કર્મગ્રંથના અજોડ વૅત્તા તરીકે પ્રસિદ્ધ છે. તેમની પાસે આપણું મુનિશ્રીએ પંચમ કર્મગ્રંથના પદાર્થ ધારવા માંડ્યા, તેમજ તેઓશ્રીની આજ્ઞાથી દેશાઈ પિળ તથા વડા ચૌટામાં વિશિષ્ટ શૈલીયુક્ત વિશદ વ્યાખ્યાને આપ્યાં.
છે. ૧૬ – મુંબઈ અને અંધેરીમાં ચાતુર્માસ છે
સં. ૧૯૮૫ નું આઠમું ચાતુર્માસ પૂજ્ય ગુરુદેવ સાથે મુંબઈ લાલબાગ થતાં કર્મપ્રકૃતિ અને પંચસંગ્રહને અભ્યાસ પૂર્ણ કર્યો અને કર્મગ્રંથની મહત્ત્વપૂર્ણ ટીકાઓ અવેલેકી લીધી. આ ચાતુર્માસમાં ડાઈથી આપણું મુનિશ્રીનાં સંસારી બહેન, બનેવી અને બીજા ભાણેજ
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
મુંબઈ અને અધેરીમાં ચાતુર્માસ ]
૫૯ ચીમનલાલ આદિ વંદન કરવા આવ્યા હતા. પિતાના નાના ભાઈ વાડીલાલ કે જેઓ દીક્ષા પામી મુનિશ્રી વર્ધમાનવિજયજી થયા હતા, તેમનું જાહ્નવી-જળસમું નિર્મળ જીવન જોઈને ચીમનલાલ પણ વૈરાગ્યથી વાસિત થયા હતા, એટલે તેઓ પિતાના માતપિતાની અનુમતિપૂર્વક આપણ મુનિશ્રી પામે ધાર્મિક અભ્યાસ કરવા રેકાઈ ગયા.
જે સંગ તે રંગ એ ઉક્તિ પ્રસિદ્ધ છે, એટલે આપણા મુનિશ્રીના સત્સંગથી ચીમનલાલની વૈરાગ્યવૃત્તિ વિશેષ વૃદ્ધિ પામી અને તેમને દીક્ષા લેવાના કોડ જાગ્યા. તે પરથી તેમના માતાપિતાને ડભોઈથી બોલાવવામાં આવ્યાતેઓ પિતાના પુત્રના પરમ હિતકામી હતા, એટલે તેમાં સંમત થયા, એટલું જ નહિ પણ ભારે ઠાઠથી વડે કાઢી તેમને ભાયખલા મુકામે ચિત્ર વદિ છઠે પૂજ્ય મોટા ગુરુદેવના વરદ હસ્તે સ્વયં દીક્ષા અપાવી. આવા માતાપિતા આ જગમાં કેટલા હશે? તેની ગણના કરવાનું કામ અમે પાઠકેને જ સેંપીએ છીએ. આ નૂતન મુનિશ્રીનું નામ ચિદાનંદવિજયજી રાખવામાં આવ્યું અને તેમને આપણું મુનિશ્રીના શિષ્ય કરવામાં આવ્યા. મુંબઈમાં પૂજ્ય આચાર્ય ભગવંત શ્રી વિજયદાનસૂરીશ્વરજી મહારાજના સમુદાયની આ પહેલી જ દીક્ષા હતી, એટલે સમસ્ત ધાર્મિક વર્ગ પાણીના પૂરની જેમ ઉમટયો હતો અને તેની ભૂરિ ભૂરિ “અનુમોદના કરી કૃતાર્થ થયો હતો. આ દીક્ષામાં ભાગ લેવા માટે સુરતના દેશવિરતિ અધિવેશનના પ્રમુખ સગત વિજયસિંહજી દુધેડીઆ આદિ ખાસ ખાસ અગ્રગણ્ય ગૃહસ્થ
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ જીવનપરિયા . બહારગામથી આવ્યા હતા અને લાલાબાગમાં સંઘ તથ્વી દીક્ષાને મહત્સવ ઉજવાયો હતો. | મુનિશ્રી જખ્ખવિજયજીનું નવમું ચાતુર્માસ પૂજ્ય ગુરુદેવ સાથે અંધેરીમાં થયું અને તે આત્મવિકાસની સાધનામાં અનેરું નીવડ્યું. તેમણે અહીં મહાનિશીથસૂત્રનું ગિદ્દવહન કર્યું, પ્રશમરસપૂર્ણ પ્રવચન કર્યા અને પૂજ્ય ગુરુદેવે લખેલાં સંકેમકરણ ભાગ ૧-૨ તથા માર્ગ કણાદ્વારવિવરણનું સંશોધન કર્યું. વિશેષમાં સિદ્ધાન્તલક્ષણ, ચિસુખી અને વેદાન્તપસ્મિાષા વગેરેને અભ્યાસ કર્યો અને બીજું પણ શાસ્ત્રીય વાંચન ઘણું કર્યું.
અંધેરીનું ચાતુર્માસ પૂર્ણ થયે પૂજય ગુરુદેવની સાથે આપણું મુનિશ્રી પણ ભૂલેશ્વર-લાલબાગ પધાર્યા હતા કે જ્યાં પૂજય આચાર્ય ભગવંત શ્રી વિજયદાનસૂરીશ્વરજી મહારાજ બિરાજમાન હતા. તેમણે સં.૧૯૮૭ના કારતક વદિ ને દિવસે ભાયખલામાં મોટા મહત્સવપૂર્વક શ્રીસંઘ સમક્ષ સુંદર વિધિથી પૂજય ગુરુદેવ પંન્યાસજી મહારાજ શ્રી પ્રેમવિજયજી ગણિવરને સિદ્ધાંતમહેદધિ બિરૂદ સાથે ઉપાધ્યાયપદ અને પૂજ્ય મુનિરાજશ્રી રામવિજયજી મહારાજને વ્યાખ્યાનવાચ
સ્પતિ બિરૂદ સાથે ગણિ–પંન્યાસપદ સમર્પણ કરતાં ધાર્મિક વાતાવરણ વ્યાપક બન્યું હતું. આ પવિત્ર પ્રસંગે પંન્યાસ શ્રી - ભદ્રંકર વિજયજી ગણિવર આદિ પાંચ મહાનુભાવોએ સંસારને ત્યાગ કરી ભાગવતી દીક્ષા ધામધૂમથી લીધી હતી. એટલે એમ જ કહેવું ઉચિત લેખાય કે ધાર્મિક વાતાવરણમાં મહરાયને મહાત કરવાની અજબ તાકાત રહેલી છે.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
મુંબઈ અને અંધેરીમાં ચાતુર્માસ ]
૧ પૂજ્ય ગુરુદેવના ઉપદેશથી ચાતુર્માસ આદ અંધેરીમાં મહામંગલકારી ઉપધાનતપની યોજના ચાતુર્માસમાં જ નક્કી થઈ હતી, એટલે તેઓ શ્રી અધેરી પધાર્યા હતા અને લાલબાગમાં વ્યાખ્યાનવાણુને લાભ આપવાની જવાબદારી આપણું મુનિશ્રી ઉપર આવી હતી. જણાવવાની ભાગ્યે જ જરૂર છે કે તે જવાબદારી એમણે બરાબર વહન કરી હતી અને ધર્મપ્રેમી વર્ગને સુંદર ચાહ મેળવી લીધું હતું. સ્વીકૃત. કાર્ય સુચારુ સંપન્ન કરવું એ સહુને સ્વભાવ છે. * અંધેરીમાં ઉપધાનતપનું માલારેપણ થયા પછી. પૂજ્ય ગુરુદેવ તથા પં. શ્રી રામવિજયજી ગણિવરને વિહાર પાટણ તરફ થયા હતા અને પૂજય મેટા ગુરુદેવની લાલ બાગ પધરામણી થઈ હતી. આ સાલનું ચાતુર્માસ પણ ત્યાં જ નક્કી થયું હતું, એટલે આપણું મુનિશ્રીએ દશમું ચાતુર્માસ પૂજય મોટા ગુરુદેવની પુણ્ય નિશ્રામાં મુંબઈલાલબાગમાં જ વ્યતીત કર્યું હતું. તે વખતે વ્યાખ્યાનાદિ અનેકવિધ ફરજો બજાવવા ઉપરાંત પૂજય મોટા ગુરુદેવની સેવાશુશ્રષા બહુ સારી કરી હતી. શાસ્ત્રકાર મહર્ષિઓએ કહ્યું છે કે
અગ્નિહોત્રી બ્રાહ્મણ જેમ વિવિધ પ્રકારની આહુતિઓ અને મંત્ર વડે અભિષિક્ત અગ્નિની શુશ્રુષા કરે છે, તેમ અમિતજ્ઞાની શિષ્ય પણ ગુરુની વિનયપૂર્વક શુશ્રુષા કરવી.” • આ ચાતુર્માસમાં મુનિશ્રીએ અભ્યાસ તથા લેખન. કાર્યમાં જે પ્રગતિ સાધી, તેનું પણ આછું અવલોકન કરી લઈએ. તેમણે સંક્રમણકરણ ભાગ ૧-૨ નું અધૂરું
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
१२
[ જીવનપરિચય રહેલું કાર્ય પૂરું કર્યું અને શકિતવાદનું પર્યાલચન પણ કરી લીધું. વિશેષમાં મોટા ગુરુદેવ પાસે જોતિષશાસ્ત્રને અભ્યાસ કર્યો તથા પ્રભુની આંગી–પૂજા વગેરેનું ખંડન કરનારાં સાહિત્યની સામે “ન્યાયસમીક્ષા” નામની પુસ્તિકા લખી. આ વખતે બાલદીક્ષા પ્રતિબંધની હિમાયત કરનારા લેખે વર્તમાનપત્રમાં અવારનવાર પ્રકટ થતા હતા અને લોકોને ભ્રમજાળમાં નાખતા હતા. તે સામે આપણા મુનિશ્રીએ દીક્ષામીમાંસા પર દષ્ટિપાત” નામની એક આલેચનાત્મક પુસ્તિકા તૈયાર કરી. ઉપરાંત વડેદરા રાજ્ય બહાર પાડેલ બાલસંન્યાસ દીક્ષા પ્રતિબંધક ખરડા ઉપર એક મનનીય નિબંધ લખીને તેના પર મેકલી આપે. - અધ્યાપનક્ષેત્રે પણ આપણે મુનિશ્રીની પ્રવૃત્તિ વિકાસ પામી હતી. તેમણે સ્વશિષ્યને સારી રીતે શાસ્ત્રાભ્યાસ કરાવ્યું હિતે તથા રાધનપુર નિવાસી ભાઈ શ્રી રમણિકલાલ, જીવતલાલ, રસિકલાલ, મુકિતલાલ આદિ મુમુક્ષુઓને ભાવી કલ્યાણકર જીવન માટે તૈયાર કર્યા હતા. તેઓ આજે અનુક્રમે મુનિશ્રી રૈવતવિજયજી ગણી, મુનિશ્રી જયંતવિજયજી ગણ, મુનિશ્રી રોહિતવિજયજી ગણી તથા મુનિશ્રી મુક્તિવિજયજી ગણી તરીકે વિચરી રહેલા છે.
આ પ્રવૃત્તિઓનું અવલે ન આપણને એમ માનવા પ્રેરે છે કે આપણા મુનિશ્રી અપ્રમત્ત બનીને સાધુજીવનની સાધના કરી રહ્યા હતા અને સાક્નોતિ સ્થપતિ શુત્તિ સીધુ એ વ્યુત્પત્તિને સાર્થક કરી રહ્યા હતા.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
અનુક્રમે વીરમગાર્મ]
કે ૧૭ – અનુક્રમે વીરમગામ
આ ચાતુર્માસ પૂર્ણ થયે પૂજ્ય આચાર્ય ભગવતે મુંબઈથી વિહાર કર્યો. તેમને આવી વૃદ્ધ વયે પણ વર્ષીતપ ચાલતું હતું, તે જાણીને કે પ્રભાવિત નહિ થાય? તેમની આ તપોનિષ્ઠા તેમના પટ્ટપ્રભાવક આચાર્યશ્રીમદ્ વિજયપ્રેમસૂરીશ્વરજી મહારાજમાં બરાબર ઉતરી છે અને તેને શિષ્યસમુદાયમાં સુંદર વિસ્તાર થયો છે.
પૂજ્ય પરમ ગુરુદેવની પુણ્યનિશ્રામાં વિહાર કરતાં તેઓશ્રી ફણસા પધાર્યા. ત્યાં રાધનપુરનિવાસી ભાઈ જીવતલાલ અને રમણિકલાલ આદિની દીક્ષાઓ માહ સુદ ૬ના દિને રાધનપુરમાં ભારે ઉત્સાહથી પૂ. આ. શ્રી વિજય મેઘસૂરિજી મ. આદિની નિશ્રામાં થયાના અને જીવતલાલને મુનિશ્રી જયન્તવિજયજી તથા રમણીકલાલને મુનિશ્રી રૈવતવિજયજી નામે આપણું મુનિશ્રીના શિષ્યો કર્યાના શુભ સમાચાર મલ્યા હતા. તે પછી ત્યાંથી દમણ પધાર્યા અને ત્યાં કાલદેષને લીધે સંઘમાં જે કુસંપ પેસી ગયે હતું, તેનું ઉપદેશાદિ દ્વારા નિવારણ કર્યું. ત્યાંથી વિહાર કરતાં અનુક્રમે સુરત
પધાર્યા.
શેઠ નેમુભાઈની વાડી તરફથી આચાર્ય ભગવંતનું સુંદર સામૈયું થયું. સ્વ. સાગરાનંદસૂરિજી તે વખતે તેમભાઈની વાડીએ જ બિરાજતા હતા, એટલે ઉભય આચા
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪
[ જીવનપરિચય *નું પ્રેમથી મિલન થયું. દેશાઈ પાળનાં દહેરાસરે અને આચાર્યોના વસ્તુ હસ્તે પ્રતિષ્ઠા થઈ. પૂજ્ય આચાર્ય ભગવતના વર્ષી તપનું પારણું પણ શ્રીસંધના આગ્રહથી ત્યાંજ થયું. સ ંઘે શાસનપ્રભાવનાના સારા લાભ લીધેા. ત્યાં હરિપરાસંઘની વિનતિ થતાં પૂજ્યપાદ આચાર્યશ્રી સામૈયા સહ હરિપરે પધાર્યા. ત્યાં ગેાપીપુરા એસવાલ મહેાલ્લાના ઝવેરી હીરાભાઇ મંછુભાઈની ખાલકુમારિકા કંચનબહેને નાણુ મડાવી પૂજ્ય આચાર્યશ્રીના વરદ હસ્તે ચેાથુ વ્રત ઉચ્ચયું અને તપશ્ચાત્ થાડા જ સમયે પૂ. ખાપજી, મહારાજના સાધ્વી હીરશ્રીજીના સમુદાયમાં તેમણે દીક્ષા લીધી.
સુરત છાપરિયા શેરી તેમજ વડાચૌટા સંઘની વિનતિથી પૂજ્ય આચાર્યશ્રીએ ત્યાં પધારીને પણ લાભ આપ્યા હતા. બાદ સુરતથી વિહાર થયા હતા.
પૂજ્ય માટા ગુરુદેવને વઢવાણ શહેર સંઘની ચાતુમાઁસ માટે ઘણી આગ્રહભરી વિન ંતિ હતી, તેથી તેઓશ્રી ભરૂચ, ખંભાત થઈ સ. ૧૯૮૮ના જ્યેષ્ઠ કૃષ્ણ પક્ષમાં પૂ. સિ. મ. ઉપાધ્યાયશ્રી પ્રેમવિજયજી ગણિવર, પૂ વ્યા. વા. શ્રી રામવિજયજી ગણિવર અને આપણા મુનિશ્રી જમ્મૂવિજયજી આદિ ૫૦ ઠાણા સાથે ભવ્ય સ્વાગતપૂર્વક વઢવાણુ શહેર પધાર્યાં.
અહીં વીરમગામ સંઘની ખાસ વિન ંતિ થતાં પૂન્ય આચાર્ય ભગવંતે આપણા મુનિશ્રીને પૂજ્ય મુનિરાજશ્રી
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાલીતાણાને પંથે ]
૬૧
કૈવલ્યવિજયજી સાથે ચાતુર્માંસાથે વીરમગામ · મેકલ્યા. ત્યારે આપણા પૂજ્ય મુનિશ્રીના શિષ્યા મુનિશ્રી ચિજ્ઞાન ૬. વિજયજી, મુનિશ્રી જયંતવિજયજી અને મુનિશ્રી રૈવતવિજયજી પણ સાથે હતા. જ્યાં પુરુષ ત્યાં પડછાયા એ આ વિશ્વની એક સિદ્ધ ઘટના છે.
આ અગિયારમા ચાતુર્માસમાં પણ મુનિશ્રીની પઠન— પાનની પ્રવૃત્તિ ચાલુ હતી અને ધર્મોપદેશની ધારા પણ એક સરખા વેગથીજ વહી હતી. અહીં મુનિશ્રી રક્ષિત• વિજયજીએ ‘દ્વીક્ષાની જન્ય વય' નામના એક નિબંધ તૈયાર કર્યાં હતા, તેને આપણા મુનિશ્રીએ સંસ્કારીને વ્યવસ્થિત કર્યાં હતા.
૧૮ – પાલીતાણાને પથ્
ચાતુર્માસ પૂર્ણ થયે પૂજ્ય ગુરુદેવની સેવામાં પધારવા માટે આપણા મુનિશ્રીએ સ્વશિષ્યપરિવાર સાથે વીરમગામથી પાલીતાણા ભણી વિહાર કર્યાં હતા. સૌરાષ્ટ્રની એ ભૂમિને સ્પર્શતાં તેમનાં મનમાં શું શું સંવેદના થયાં હશે, તે જણાવવાનુ અમારી પાસે પર્યાપ્ત સાધન નથી, પણ મુનિશ્રીના સ્વભાવમાં જે ધનિષ્ઠા, શ્રુતપ્રેમ અને સવેદનશીલતાનાં અમે દર્શન કરી શકયા છીએ, તે પરથી કહી શકીએ છીએ કે તેમનું હૃદય આ ભૂમિને સ્પર્શતાં કાંકરે કાંકરે સિદ્ધ થયેલા મહાત્માઆની સાધના અને
-
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
[જીવનપરિચય તીધિરાજના અસાધારણે મહિમાના વિચારથી અત્યંત ઉલ્લસિત થયું હશે. સૌરાષ્ટ્ર જૈન સમાજને અનેક નરરત્ન આપ્યાં છે, તેની યાદ પણ મુનિશ્રીનાં હૃદયમાં તાજી થતી હરશે અને જૈનાગમાની ત્રીજી વાચના સ્થવિર દેવિષંગિણક્ષમાશ્રમણુની અધ્યક્ષતામાં આ ભૂમિપર જ થઈ હતી તે દેશ્ય પણ સ્મૃતિપટ પર તરી આવતું હશે. તે સાથે પૂજ્ય દેવધિ ગણિક્ષમાશ્રમણનું ભાવચિત્ર પણ તેમનાં મનમાં ઉઋતુ જ હશે અને તેમણે જૈન શ્રમણેાની જે મહાપરિષદ્ ખેલાવી હતી, તેનુ અપૂર્વ અનુપમ દૃશ્ય પણ તેમની કલ્પનાને આવરી લેતું જ હશે.
આ અરસામાં મુનિશ્રી રક્ષિતવિજયજીને રાજયમા ( ટી. ી. )એ ઘેરી લેતાં તેમની તખિયતના પ્રશ્ન નાજુક અન્યા હતા, એટલે પૂજ્ય ગુરુદેવ કુશળ વૈદ્યોદ્વારા તેમની દવા કરાવવા માટે પચ્છેગામ રોકાયા હતા. આપણા મુનિશ્રી ઉપરિયાળા–શંખેશ્વર વગેરે તીર્થોની યાત્રા કરીને પછેગામ ભેગા થઈ ગયા હતા અને ઉક્ત મુનિશ્રીની સારસભાળમાં રોકાયા હતા. ત્યાંથી પૂજ્ય ગુરુદેવે મેટા ગુરુદેવની સેવામાં પાલીતાણા વિહાર કર્યાં હતા અને સિદ્ધગિરિની યાત્રા કરી હતી. ખાદ એકાદ માસ સુધી વૈદ્યોની દવા કરાવીને આપણા મુનિશ્રીએ પણ ત્યાંથી વિહાર કરી શ્રી સિદ્ધગિરિજીની યાત્રા કરી હતી. દીક્ષા લીધા પછી અગિયાર વર્ષે આ યાત્રાના એમ આળ્યે, તેથી અનહદ આનંદ અનુભવ્યા હતા. અહી પૂજ્ય ગુરુદેવાના હસ્તે કેટલાક મુસુક્ષુઓને દીક્ષાદાન થયું હતુ. ખાટું ગુજરાત ભણી વિહાર થયા હતા.
}}
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
અમદાવાદમાં વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ ]
૧૯ - અમદાવાદમાં વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ
ય છે
કે
આ
પાલીતાણેથી મુનિ શ્રી રક્ષિતવિજયજીને સાથે લઈને આપણુ મુનિશ્રી અમદાવાદ પધાર્યા હતા, તે વખતે વડિલ પૂજ્ય મુનિશ્રી ક્ષમાવિજયજી (પછીથી આ. વિ. ક્ષમાભદ્ર સૂરિજી) સાથે ચાલ્યા હતા અને દરેક રીતે સહાય કરી હતી. પૂજ્ય ગુરુદેવ બાળદીક્ષા પ્રતિબંધક ધારા અંગે વડેદરા જઈ અમદાવાદ આવી ગયા હતા. આ સાલનું ચાતુર્માસ પણ અહીં વિદ્યાશાળાએ જ નક્કી થયું હતું.
આપણા મુનિશ્રીએ પૂજ્ય ગુરુદેવની પ્રેરણાથી આ આરમાં ચાતુર્માસમાં સાધુસાધ્વીઓને અનુગદ્વાર તથા
ઓઘનિર્યુક્તિની વાચના આપી હતી તથા સૂયગડાંગ, ઠાણાંગ, સમવાયાંગ આદિ સૂત્રોનાં વહન કર્યા હતાં.
આ સાલ ચંડાંશુગંડુ પંચાંગમાં ભાદરવા સુદિ પને ક્ષય આવ્યું હતું, તેથી પૂ. આ. ભ. શ્રી વિજય સિદ્ધિસૂરીશ્વરજી મહારાજ આદિ કેટલાક સમુદાયોએ શાસ્ત્રાનુસારે પાંચમના ક્ષયને એથમાં સમાવી ઉદયતિથિ ચથની જ સંવત્સરી આરાધી હતી.
જે - અહીં મુનિશ્રી રક્ષિતવિજયજીની સેવાશુશ્રુષા સાથે રીતે કરવામાં આવતી હતી, પણ વિફરેલે વ્યાધિ દાદ દેતે ન હતે. - ચાતુર્માસ દરમિયાન આપણા સુનિશ્રીએ પંડિત
કાણુગ, ચલ
થી આટલાક
વિધિ
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
જીવનપસ્થિય અમૃતલાલ પરસેતમદાસ આદિને કર્મપ્રકૃતિ વંચાવી તથા ચૂર્ણિ અને બે ટીકા સાથે કર્મપ્રકૃતિનાં સંશોધન-સંપાદનનું કાર્ય પૂજ્ય ગુરુદેવ સાથે સાવંત સંપૂર્ણ કર્યું કે જે ખરેખર ! એક ભગીરથ કાર્ય હતું. - પર્યુષણ પર્વની આરાધના થયા બાદ પૂજ્ય ગુરુદેવે મુનિશ્રી ક્ષમાવિજયજીને તથા આપણા મુનિશ્રીને શ્રીભગવતી સૂત્રના યેગમાં પ્રવેશ કરાવ્યો હતે.
હું ૨૦ – ગણિ–પંન્યાસ પદારેપણ
ચાતુર્માસ પૂર્ણ થયે પૂ. પા. મોટા ગુરુદેવ પૂ.પં. શ્રી રામવિજયજી ગણિવર આદિ સાથે ખંભાતથી વિહાર કરીને અમદાવાદ પધાર્યા. આપણે મુનિશ્રીને પણ પૂજ્ય ગુરુદેવ સાથે અહીં જ રોકાવાનું થયું હતું. જ્યાં જ્ઞાન, ધ્યાન અને તપશ્ચર્યાની વિશેષ અનુકૂળતા હોય છે, ત્યાં જ સુનિઓની વિશેષ સ્થિરતા થાય છે. ગત ચાતુર્માસની આરંભેલી ઉપર્યુક્ત પ્રવૃત્તિઓ આ સાલે પણ ચાલુ જ હતી. શ્રીભગવતીજીનાં ગોદ્દવહન પણ ચાલુ જ હતાં.
શ્રી ભગવતીસૂત્રની અનુજ્ઞા કરવાનો સમય આવતાં સં. ૧૯૦ના માહ સુદિ ૧૦નાં શુભ મુહુર્ત પૂજ્ય બાપજી મહારાજ, પૂજ્ય પરમગુરુદેવ શ્રી વિજયદાનસૂરીશ્વરજી મહારાજ તેમજ પૂજ્ય ગુરુદેવ ઉપાધ્યાય શ્રી પ્રેમવિજયજી મહારાજે પૂજ્ય મુનિ શ્રી ક્ષમાવિજયજીને તથા આપણા
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
બૃહદ્ મુનિસમેલન આદિ ]
编
સુનિ શ્રી જમ્મૂવિજયજીને વિધિપૂર્વક ગણિપદ અણુ કર્યું. અને ફાગણ સુદિ ૪નાં શુભ મુહૂતે પન્યાસપદથી વિભૂષિત કર્યાં. ત્યારે વિદ્યાશાળામાં શ્રીસ`ઘ તરફથી માટે ઉત્સવ ઉજવાયા હતા. આ પ્રસંગે ભેાઈથી મુનિશ્રીના સંસારી ભાઈ એએ અહી આવીને શાસનપ્રભાવનાના સારા લાભ લીધે હતા.
હવે આપણે આપણા મુનિશ્રીને પૂજ્યશ્રી શબ્દથી જ સાધીશુ.
૨૧ – બૃહદ્દમુનિસંમેલન આદિ
પૂ. મુનિશ્રી રક્ષિતવિજયજીના કાલધ
પૂ. મુનિશ્રી રક્ષિતવિજયજીને રાજયક્ષ્માએ ઘેરી લીધા હતા, એ વાત આગળ જણાવી ગયા છીએ. તેમણે આ બિમાર અવસ્થામાં પણ ન્યાય, વ્યાકરણ, કાવ્ય, કેષ, છંદશાસ્ત્ર, સિદ્ધાન્ત આદિના સારા અભ્યાસ કર્યાં હતા અને તેઓ શાસનને માટે ઉજ્જવલ આશા સમાન હતા. તે ફાગણ સુદિ ૬ના રાજ સમાધિપૂર્વક કાલધર્મ પામ્યા. મુનિશ્રી રૈવતવિજયજી તથા સદ્ગતના શિષ્ય મુનિશ્રી વમાનવિજયજી આદિ મુનિએ તેમની બિમારીમાં યાદગાર સેવા બજાવી હતી. મુનિશ્રીના કાલધર્મનિમિત્ત સાધુ-સાધ્વી આદિ શ્રી ચતુવિધ સ ંધમાં તપશ્ચર્યાં સ્વાધ્યાય
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ જીવનપક્ષિણ
વગેરે ધર્મકરણી સારા પ્રમાણમાં થઈ હતી અને વિદ્યાશાળામાં શ્રીજિનેન્દ્રમહેાત્સવ ઉજવાયા હતા. બૃહદ્દમુનિસ મેલન
સંવત ૧૯૯૦ના પ્રારંભમાં અખિલ શ્વેતામ્બર મૂર્તિ પૂજક સઘના મુનિઓનુ બૃહદ્ સંમેલન અમદાવાદમાં ભરવાનાં ચા ગતિમાન થયાં હતાં અને ફાગણમાસમાં ઉક્ત સંમેલન ભરાયું હતું. તેમાં વિચારણાથે અનેક અટપટા પ્રશ્નો રજૂ થયા હતા, એટલે તેની કાર્ય વાહી ૩૪ દિવસ ચાલી હતી. આ દીર્ઘ સમય દરમિયાન અનેક આરાહ–અવરાહ આવ્યા હતા, પણ અગ્રગણ્ય અચાની કુશળ કાર્યવાહીથી આખરે એ સંમેલન સફળ થયું હતું. તેમાં પૂ. માપજી મહારાજ તથા પૂ. મોટા ગુરુદેવના હિસ્સા ખાસ પ્રશંસનીય હતા, કે જેમને લીધે દેવદ્રવ્ય વગેરેના ઠરાવામાં શાસ્ત્રાનુસારી ધારણ જળવાઈ શકયું હતું.
શ્રી નવપદજી આરાધનાનાં ભવ્ય પ્રવચના
આ અરસામાં મુંબઈના શ્રી નવપદ આરાધકસમાજ તરફથી ચૈત્ર માસની શ્રીનવપદજીની આળીનું સામુદાયિક આરાધન પાનસર તીથ માં ચેાજાયું હતુ, તેથી તેના આગેવાને પૂજય મેાટા ગુરુદેવને વિન ંતિ કરવા આવ્યા હતા અને તેઓશ્રીએ કૃપાવંત થઈ ને પૂ. પં. શ્રીક્ષમાવિજયજી ગણિવરને તથા આપણા પૂ. ૫' શ્રી જમ્મૂવિજયજી ગણિવરને પાનસર માકલ્યા હતા. એ વખતે તેઓશ્રીને ભગવતી સૂત્રનું યાગાહન ચાલુ હતુ, એટલે પૂ. ૫.
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાટણ અને રાધનપુરમાં ] શ્રી તિલકવિજયજી ગણિવર તથા પૂ. પં. શ્રી કરવિજયજી ગણિવરની નિશ્રામાં આ બંને મહાત્માઓએ નવપદ આરાધનનાં ભવ્ય પ્રવચન વગેરેથી ઉત્તમ શાસનપ્રભાવના કરી હતી. એની પૂર્ણ થયે ત્યાંથી વિહાર કરી પાછા અમદાવાદ આવી ગયા હતા.
ચાતુર્માસ સં. ૧૯૯૦નું તેરમું ચાતુર્માસ પૂજ્ય પરમ ગુરુદેવની નિશ્રામાં અમદાવાદ વિદ્યાશાળાએ થયું હતું. તેમાં પણ વાચના વગેરે પ્રવૃત્તિઓ ચાલુ રહી હતી અને પંચસંગ્રહ ભાગ ૧-૨નું બેય ટીકાઓ સાથેનું સંશોધન કર્યું હતું, અને સંમતિતર્ક ગ્રંથ સટીકનું સંપૂર્ણ વાંચન કર્યું. આવી અનેક આરાધના અને આત્મન્નિતિનાં સુંદર કાર્યો સાથે આ ચાતુર્માસ પૂર્ણ થયું હતું.
૨૨ - પાટણ અને રાધનપુરમાં
પાટણમાં સંઘવી નગીનદાસ કરમચંદે પૂજ્ય આ. વિજયકમલસૂરિજી ગુરુમંદિર અને કેસરબાઈ જ્ઞાનમંદિર નવાં કારવ્યાં હતાં, તેમાં પુસ્તકઆદિની વ્યવસ્થા કરવા માટે તે વિષયના જાણકાર મુનિની જરૂર હતી. આ બાબત પૂજ્ય ગુરુદેવેને વિનંતિ કરતાં આપણું પૂજ્ય પંન્યાસજી પર નજર દેડી હતી, એટલે તેઓ અમદાવાદથી વિહાર કરી પિષ માસના પ્રારંભમાં પાટણ પધાર્યા હતા. હજી જ્ઞાનમંદિરનાં ઉદુથાટનને બે મહિનાની વાર હતી. તેટલા સમયમાં પણ પૂરું
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
" [ જીવનપરિચય પંન્યાસજીએ સઘળાં પુસ્તકને ક્રમ તપાસી લીધે અને તેમાં જે કંઈ ત્રુટિઓ હતી, તેને દુરસ્ત કરાવી દીધી. વળી બંધને વગેરે પણ ઠીક કરાવી દીધાં અને પુસ્તકની સૂચીને પૂર્ણતયા વ્યવસ્થિત બનાવી દીધી. આ કાર્ય કેટલે વિશાળ શાસ્ત્રપરિચય અને કેટલી સૂકમ દષ્ટિ માગે છે, તે તે તેના અનુભવીએ જ જાણી શકે છે.
આ તરફ જ્ઞાનમંદિરનાં ઉદ્દઘાટન તથા ગુરુમૂર્તિ પ્રતિષ્ઠાને સમય નજીક આવતાં સંઘવીનગીનદાસ કરમચંદની ખાસ વિનંતિથી પૂજ્ય મોટા ગુરુદેવ, પૂજ્ય ગુરુદેવ, પૂજ્ય - પં. શ્રી રામવિજયજી ગણિવર તથા પૂજ્ય આચાર્ય શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરીશ્વરજી મહારાજ, પૂજ્ય પં. શ્રીલક્ષણવિજયજી ગણિવર આદિ વિશાળ સાધુસમુદાય પાટણ પધાર્યો હતો, તેને પ્રવેશ મહત્સવ સંઘવી નગીનદાસે ઘણી ધામધૂમથી કર્યો હતે. સં ૧૧ ના ફાગણ સુદ ૨ નાં શુભ મુહૂર્ત નગીનદાસ હેલમાં જ્ઞાનમંદિરનું ઉદ્દઘાટન થયું હતું તથા પૂજ્ય સદ્ધર્મરક્ષક આચાર્ય ભગવંત શ્રી વિજયકમલસૂરીશ્વરજી મહારાજની સ્વકીય પ્રમાણ ભવ્ય મૂર્તિની પ્રતિષ્ઠા કરવામાં આવી હતી.
| મુમુક્ષુ વિમલભાઈને દીક્ષા
બાદ ગેધાવીને મુમુક્ષુ વિમલભાઈ ચીમનલાલ શેઠ દીક્ષા માટે ખાસ ગુરુદેવ પાસે આવ્યા હતા. વૈશાખ સુદ ૫ નાં શુભ મુહુર્ત તેમનાં વાર્ષિક દાનને વરઘેડે ચડયો હતે. પછી તેમને પૂજ્ય ગુરુદેવે દીક્ષા આપી મુનિશ્રી બાહુ
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાટણ અને રાધનપુરમાં ] વિજયજી તરીકે આપણું પૂજ્ય પંન્યાસજીના શિષ્ય કર્યા હતા. આ મુનિશ્રીના સંસારી બહેને પણ દીક્ષા લીધી હતી, જે આજે વિદૂષી સાધ્વી રંજનશ્રીજીની શિષ્યા સાધ્વી રેવતીશ્રીજી તરીકે વિચરી રહેલ છે. - અહીં પ્રાસંગિક એટલી નેંધ કરવી જોઈએ કે ઉક્ત મુનિશ્રી, સંસારી અવસ્થામાં અમદાવાદના શેઠ ચીમનલાલ નગીનદાસ છાત્રાલયમાં રહ્યા હતા અને ત્યાં નવા ખુલેલા વિદ્યાલયમાં રહીને પ્રારંભથી જ અમારા હાથ નીચે અભ્યાસ કરતા હતા.* તે વખતે જ તેમની સુશીલતા તથા શાંત પ્રકૃતિએ અમારું આકર્ષણ કર્યું હતું. તેમણે દીક્ષા લીધા પછી અમે ત્રણ-ચાર વાર તેમનાં દર્શન કર્યા હતાં અને તેમની જ્ઞાન-ક્રિયામાં થઈ રહેલી પ્રગતિ નિહાળીને ઘણે સંતોષ અનુભવ્યા હતા.
ગુરુદેવને ગચ્છાધિપતિ સ્થાપ્યા [, રાધનપુરમાં મેરખિયા નરોત્તમદાસ શ્રી નવપદ આરાધક સમાજના ઉપક્રમે નવપદજીની ઓળીની સામુદાયિક આરાધના કરાવવાના હતા, તેમની ખાસ આગ્રહભરી વિનંતિ થતાં પૂજ્ય મોટા ગુરુદેવ તથા પૂજ્ય વ્યા. વા. પં. શ્રી રામવિજયજી ગણિવર આદિ પાટણથી
* અમે સને ૧૯૨૬ થી ૧૯૩૦ સુધી શેઠ ચીમનલાલ નગીનદાસ વિદ્યાલયના મુખ્ય અધ્યાપક હતા. આ વિદ્યાલય અમારી પ્રેરણાથી જ ખૂલ્યું હતું. ત્યાં અમે ધાર્મિક શિક્ષણ, ગુજરાતી અને ચિત્રકામ શિખવતા હતા.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
૭૪
જીવનપરિયા વિહાર કરી રાધનપુર પધાર્યા. પૂજ્ય મોટા ગુરુદેવની ભાવના પૂજ્ય સિ. મ. ઉપાધ્યાય શ્રી પ્રેમવિજયજી મહારાજને આચાર્યપદ અને પૂજ્ય પંન્યાસ શ્રી રામવિજયજી ગણિવરને ઉપાધ્યાયપદ આપવાની હતી, પરંતુ ઉપાધ્યાય મહારાજ નિઃસ્પૃહ હતા, એટલે ભાવના સફળ થઈ ન હતી. આ સંજોગોમાં રાધનપુરથી શ્રી નવપદજી આરાધનાની તથા પૂજ્ય પં. શ્રી રામવિજયજી ગણિવરને ઉપાધ્યાયપદ આપવાની આમંત્રણ પત્રિકાઓ બહાર પડી અને આ ઉત્સવ પર ખાસ પધારવા માટે રાધનપુરથી શ્રી ઉત્તમચંદ મકનજી મસાલિયા વગેરે વિનંતિ કરવા પાટણ આવી ગયા. તેમને તથા પાટણસ્થિત આપણા પૂજ્ય પંન્યાસજી વગેરેને ખૂબ આગ્રહ થતાં પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજી મહારાજે ચૈત્ર સુદિ ૧૧ ની સાંજે પાટણથી વિહાર કર્યો. આ બાબતની રાધનપુર તથા અન્ય સ્થળેએ તારથી ખબર આપવામાં આવી તથા આચાર્ય પદ કરવા માટેની સાગ્રહ વિનંતિ કરવામાં આવી. તેઓશ્રી સુદિ ૧૪ ના રોજ સવારે રાધનપુર પધારી જશે, એવું સહનું અનુમાન હતું, પણ ઝડપી વિહારને કારણે તેઓશ્રી સુદિ ૧૩ ના દિવસે જ રાધનપુર પધાર્યા, કે જ્યારે સારે યે સંઘ શ્રી મહાવીર પ્રભુનાં જન્મકલ્યાશુકના ભવ્ય વરઘોડામાં ભાગ લઈ રહ્યો હતો. આ વખતે પૂજ્ય ગુરુદેવની પધરામણીના સમાચાર મળતાં સંઘને અતિ હર્ષ થયો અને તેણે ખૂબ ધામધૂમથી તેમને પ્રવેશ કરાવ્યું. પછી તુરતજ તેઓશ્રીને આચાર્યપદે આરૂઢ કરવાના તારો ગામે ગામ છુટી ગયા.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાટણ અને રાધનપુરમાં ] કે ચિત્ર સુદિ ૧૪ના દિવસે શુભ મુહૂર્ત પૂજ્ય મોટા ગુરુદેવે પિતાના વરદ હસ્તે તેઓશ્રીને આચાર્યપદ અર્પણ કર્યું અને પિતાની પાટે ગચ્છાધિપતિ સ્થાપીને ભાવના સફળ કરી. પૂજ્ય પં. શ્રી રામવિજ્યજી ગણિવરને પણ એ જ વખતે ઉપાધ્યાયપદ અર્પણ કરવામાં આવ્યું.
ગચ્છાધિપતિની પરમ શિષ્યવત્સલતા પ્રિય પાઠકે! આજે પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિની પુણ્ય નિશ્રામાં ૨૫૦ જેટલા સાધુઓ વિચરી રહ્યા છે અને જ્ઞાન, સંયમ તથા તપનાં ઉત્તમ આરાધન વડે જૈન શ્રમણ સંઘને દીપાવી રહ્યા છે, એટલે તેઓશ્રીને સર્વાધિકસંખ્યકશ્રમણસાર્થાધિપતિનું બિરુદ પ્રાપ્ત થયું છે. આ વસ્તુનાં મૂળમાં તેમની શિષ્ય પારખવાની વિશિષ્ટ શકિત ઉપરાંત પરમ. શિષ્યવત્સલતા પણ કારણભૂત છે. કેઈપણ શિષ્ય બિમાર પડયો કે તેની સારસંભાળ તેઓ ખૂબ કાળજીથી કરે છે, એટલું જ નહિ પણ વૈદ્ય–ડૉકટરને બોલાવવા, તેમને વસ્તુ સ્થિતિ સમજાવવી તથા તેમની ચિકિત્સા માટે ઉચિત પ્રબંધ કર વગેરે સર્વકાર્ય તેઓ જાતે ધ્યાન આપીને કરે છે. તેઓશ્રીને આ ગુણ કેવળ સ્વસમુદાયના સાધુઓ પૂરતું જ છે એમ નહિ, હિતુ પરસમુદાયના ગ્લાન સાધુ વગેરે માટે પણ છે. આ બાબતનાં અનેક ઉદાહરણે અમારી • સામે આવેલાં છે, પણ તે બધાનું વર્ણન કરવાનું આ સ્થાન નથી. તેથી અહીં જે પ્રાસંગિક ઘટના બની છે, તેને જ નિર્દેશ કરીને સંતોષ માનીશું.
. .
તેઓ
સહિ, ન્ડિા
અનેક ઉદા
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
ન [ જીવનપરિચય . જ્યારે તેઓશ્રીને રાધનપુર પધારવાની વિનંતિ થઈ ત્યારે સ્વશિર્વેમાંના એક મુનિશ્રી જિનવિજયજી બિમાર હતા અને તેઓશ્રી એમની સારસંભાળ ખૂબ કાળજીથી કરી રહ્યા હતા. તેથી પણ તેઓશ્રીને પાટણ છોડવાનું દિલ થતું ન હતું. આગ્રહ વધી પડ્યો અને તેને અસ્વીકાર કરવાનું અશકય થઈ પડયું, ત્યારે જ તેઓશ્રીએ પાટણથી વિહાર કર્યો. આ વખતે ઊત મુનિશ્રીની સારસંભાળ રાખવાનું કાર્ય આપણા પૂજ્ય પંન્યાસજીને તથા મુનિશ્રી યશોવિજયજી (હાલ આચાર્ય) ને સેપ્યું. તેઓ પણ પૂજ્ય ગુરુદેવનાં પગલે ચાલનારા હતા. એટલે ઉકત મુનિશ્રીની સારસંભાળ રાખવામાં કેઈકમી રાખી નહિ, પણ કર્મોદયનાં કારણે વ્યાધિ વધી પડ્યો અને સ્થિતિ વધારે ગંભીર બની. આ સમાચાર અર્જન્ટ તારથી રાધનપુર આપવામાં આવ્યા.
અહીં તેઓશ્રી ઉગ્ર વિહાર કરીને પધાર્યા હતા, તેમજ આચાર્ય પદવી ગઈ કાલે જ થઈ હતી, એટલે સહુની ઈચ્છા તેઓશ્રીને વધુ રોકવાની હતી. પણ આ સમાચાર પ્રાપ્ત થતાં જ તેઓશ્રીએ વિહારની તૈયારી કરી અને મુનિશ્રી તિલકવિજયજી આદિને સાથે લઈ સાંજના પાંચ વાગે વિહાર કર્યો.
જૈન મુનિએ પગપાળા વિહાર કરવાને ટેવાયેલા હોય છે અને પ્રસંગ આવ્યે ઝડપી વિહાર કરી શકે છે, પરંતુ, આ પ્રસંગે પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિએ વિહારની જે ઝડપ બતાવી, -તેને આપણે અસાધારણ જ કહી શકીએ. તેઓશ્રીએ
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
પૂજષ મોટા ગુરુદેવનું સ્વગમન ]
પૂનમની સાંજે રાધનપુરથી વિહાર કર્યાં અને એકમની સાંજે તા ૩૨ માઈલનું અંતર કાપી સાડા છ વાગતાં પાટણ મુકામે બિમાર મુનિશ્રીના સંથારા પાસે પધારી ગયા. આ વખતે તેમની સાથે મુનિશ્રી રૈવતવિજયજી હતા. તેઓશ્રીએ ગ્લાન મુનિશ્રીને સ્વહસ્તે પાણી વપરાવ્યું અને શાતા ઉપજાવી. ખાદ ઉકતમુનિશ્રી સમાધિપૂર્વક કાળધર્મ પામ્યા.
CO
તાત્પર્ય કે પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિની આ પરમ શિષ્યવત્સલ તાનાં જેટલા વખાણ કરીએ તેટલાં ઓછાં જ છે. પાટણમાં ચાતુર્માસ
સ. ૧૯૯૧ નું ચાતુર્માસ પાટણમાં જ થયું હતું. ત્યાં પાંચસ'ગ્રહ ભાગ ખીજાનું અધૂરું રહેલુ સ ંશાધન કાર્ય પૂર્ણ કર્યું હતું અને વ્યુત્પત્તિવાદ તથા સાંખ્યદર્શીન વગેરેને અભ્યાસ કર્યાં હતા. વ્યાખ્યાનાદિ નિયત ફરજો પણ તેમણે. સારી રીતે બજાવી હતી.
૨૩ – પૂજ્ય મેાટા ગુરુદેવનુ સ્વ`મન
સ. ૧૯૯૨ ના માગશર વિદ ૫ ના રોજ આપણા પૂજ્ય પંન્યાસજીએ પૂજ્ય ગુરુદેવ સાથે પાટણથી વિહાર કર્યો અને ચાથા દિવસે શ્રી શ ંખેશ્વર મહાતી ની સ્પર્શના કરી. આ વખતે રાધનપુરથી વિહાર કરીને પૂજ્ય માટા ગુરુદેવ ત્યાં પધારી ગયા હતા, એટલે તેઓશ્રીની સેવાના
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
[જીવનપરિચય ત્રણ દિવસ સુધી લાભ મળે. પણ ત્યારે કલ્પના સરખી નહિ કે આ લાભ છેલ્લો જ છે ને હવે એ દિવ્ય દેદારનાં પુનઃ દર્શન થવાનાં નથી.
દસાડામાં પાઠશાળા સ્થાપન અહીંથી આપણા પૂજ્ય પંન્યાસજીએ જુનાગઢ–પાલીતાણાની યાત્રા કરવાની ભાવનાથી દસાડા તરફ વિહાર કર્યો. ત્યાં બે દિવસ રોકાવાની ભાવના છતાં સંઘના આબાલવૃદ્ધ ભાવિકેના અત્યંત આગ્રહથી બાવીસ દિવસ રોકાવું થયું હતું. આ સ્થિરતામાં મહાન લાભ એ થયો કે ત્યાં ધાર્મિક જ્ઞાન માટે પાઠશાળા હતી નહિ, તે પૂજ્યશ્રીના ઉપદેશથી પૂ. આચાર્યશ્રી વિજયદાનસૂરિજી જૈન પાઠશાળાની સ્થાપના થઈ, જે આજે પણ સારી રીતે ચાલે છે. બાદ ત્યાંથી સુરેન્દ્રનગર (તે વખતના વઢવાણ કેમ્પ) તરફ પગલાં માંડવાં, તે વખતે રસ્તામાં અશુભ શુકને થતાં હતાં, એટલે આપણા પૂજ્ય પંન્યાસજી મહારાજને ચિંતા થતી હતી. એવામાં રાજપર ગામના ઉપાશ્રયમાં તારથી સમાચાર આવ્યા કે તપગચ્છનાયક સકલાગમરહસ્યવેદિ શાસનમાન્ય મહાન તિર્ધર પરમ પૂજ્ય આચાર્ય ભગવંત શ્રી વિજયદાનસૂરીશ્વરજી મહારાજ શંખેશ્વરજીથી ઝીંઝુવાડા પિતાની જન્મભૂમિમાં ડું રોકાઈને પાટડી મુકામે પ્રતિષ્ઠાઉત્સવ માટે પધાર્યા હતા, તે ઉત્સવમાં જ તેઓ સ્વર્ગે સીધાવ્યા છે. આ સમાચાર મળતાં પૂજ્ય પન્યાસજી તથા તેમના શિષ્યસમુદાયે આકરે આઘાત અનુ- , બ, પણ “નારા દિ ધ્રુવં મૃત્યુ' એ સૂત્રને મર્મ વિચારી મનને શાંત કર્યું. તે દિવસે ઉપવાસ કર્યો અને ત્યાંથી
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
પિાધ્યાય-પદપ્રદાને ]
જુનાગઢ તરફ આગળ વધવાને વિચાર માંડી વાળી તેઓશ્રી પાટડી પધાર્યા. ત્યાં તેઓશ્રીની નિશ્રામાં શ્રીસંથે પૂજ્ય આચાર્ય ભગવંતના સ્વર્ગગમન નિમિત્તે મહોત્સવ ઉજવ્યું અને તેમના શરીરસંસ્કારની પવિત્ર રક્ષાનાં તેઓશ્રીએ દર્શન કર્યા. આ રક્ષાને છેડે ભાગ પુણ્ય
સ્મૃતિરૂપે મુનિ શ્રી રેવતવિજયજી પાસે આજે પણ સંગ્રહાયેલું છે.
મહા ઉપકારી આચાર્ય ભગવંતનાં સમાધિમંદિર વગેરે માટે ત્યાં પૂજ્યશ્રીએ ઉપદેશ કર્યો. પરિણામે આજે પાટડીમાં સંસ્કારસ્થાને એક સુંદર સ્તુપ ઊભે છે અને શ્રી શાંતિનાથપ્રાસાદની બાજુમાં સમાધિમંદિર વિરાજિત છે. તેમાં સ્વકાયપ્રમાણ ગુરુદેવની મૂર્તિનાં દર્શન કરતાં આપણાં નયન-ચિત્ત–આત્મા પાવન થાય છે. મહાપુરુષોની આવી સ્મૃતિ તીર્થધામની તુલના કરે એમાં કોઈ આશ્ચર્ય નથી.
૨૪ – ઉપાધ્યાય-પદપ્રદાન છે
- પ્રિય પાઠકે ! હવે આપણે સમયના પ્રવાહમાં આગળ વધીએ અને આપણા પૂજ્ય પંન્યાસજી, પૂજય ગુરુદેવાદિ મુનિવરો સાથે સ્વાગત મુંબઈ–લાલબાગ પધાર્યા છે, તેમના પર દષ્ટિપાત કરીએ. અહીને ધાર્મિક વર્ગ શાસનની વાતને ફૂલી-ફાલતી જોઈને અતિ આનંદ પામી રહ્યો છે ને યોગ્યની એગ્ય કદર કરવાની પૂજ્ય ગુરુદેવને
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
-
૪૦
[ જીવનપરિચય આગ્રહભરી વિનંતિ કરી રહ્યો છે. પૂજ્ય ગુરુદેવ કહે છે કે “એ વાત અમારા ધ્યાનમાં જ છે, પણ અવસરે બધું થઈ રહેશે. ધાર્મિક વર્ગ કહે છે કે “સાહેબ! આ સુંદર અવસર બીજે ક્યાં મળવાનું છે? તેને લાભ અમનેજ આપે.” અને મુંબઈમાં પદવીપ્રદાનને ભવ્ય મહોત્સવ ઉજવાય છે. તેમાં પૂજ્ય ગુરુદેવ પિતાના વરદ હસ્તે પૂજ્ય ઉપાધ્યાય શ્રી રામવિજયજી મહારાજને આચાર્યપદ અર્પણ કરે છે અને પૂજ્ય પંન્યાસ શ્રી ક્ષમાવિજયજી ગણિવર તથા આપણા પૂજ્ય પંન્યાસ શ્રી જખ્ખવિજયજી ગણિવરને ઉપાધ્યાયપદ અર્પણ કરે છે. આ છે સં. ૧૯૯૨ના વૈશાખ સુદિ ૬ને શુભદિન. આ પ્રસંગે શેઠ જીવતલાલ પ્રતાપસી પ્રમુખ ઘણુ ભાવિકે સમ્યકત્વમૂલ દ્વાદશ વ્રત તથા ચતુર્થવ્રત વગેરે ગ્રહણ કરે છે. સંઘને હર્ષ માતે નથી. ફરીને ધર્મયુગને ઉદય થયે કે શું? એવું દશ્ય ખડું થાય છે અને દિવસે સુધી શ્રી શત્રુંજયાદિ અનેક વિશિષ્ટ રચનાએને ઉત્સવ ઉજવાય છે.
અમે અહીં એ સ્પષ્ટતા કરવા ઈચ્છીએ છીએ કે ઉપાધ્યાયપદની ગણના પંચપરમેષ્ઠિમાં ચતુર્થ સ્થાને થાય છે અને તેમાં પાસ તથા ક્રિયાને અન્ય મુનિવરેને અભ્યાસ કરાવવાની ચોગ્યતા મનાય છે. તે આપણું નૂતન ઉપાધ્યાયજીમાં યથાર્થ રૂપે પ્રકટી હતી, તેનો ઈન્કાર કોણ કરી શકશે? અત્યાર સુધીમાં અમે તેઓશ્રીનાં જીવનનું જે આલેખન કર્યું છે, તેનું એક વાર ફરી અવલોકન કરે, એટલે એ વસ્તુની પૂર્ણ પ્રતીતિ થશે.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
4
. ૧૯૯૨-૯૩-૯૪ ]
૨૫-સ. ૧૯૯૨-૯૩-૯૪
૧
સ, ૧૯૯૨નું ચાતુર્માસ ખાઈ લાલમામમાં જ થયુ હતુ અને તે સ્વાધ્યાયાદ્ધિપ્રવૃત્તિમાં પ્રગતિકારક નીવડયું હતું. વિશેષમાં અહીં પૂજ્ય ગુરુદેવ સાથે બેસીને નિશીથચૂણીની હસ્તલિખિત પ્રતિનું સૂત્ર તથા ભાષ્ય સાથે સંગત કરીને સાદ્યંત સુંદર સ ંશોધન સ ંપૂર્ણ કર્યું હતું. આજે એના જ લગભગ અક્ષરશઃ આધાર લઈને શ્રીસન્મતિ– જ્ઞાનપીઠ, આગ્રાની સ્થાનકવાસી સંસ્થાએ ઉપાધ્યાય કવિ અમરમુનિ તથા મુનિશ્રી કનૈયાલાલ પાસે સ ́પાદન કરાવી આ મહાકાય ગ્રંથ ચાર ભાગમાં પ્રસિદ્ધ કર્યાં છે.
આ સાલમાં ચંડાશુચડુ પંચાંગમાં ભાદરવા સુઢિ પાંચમ છે આવી હતી, પરંતુ સ ંવત્સરીની ચેાથમાં કશી જ વધઘટ હતી નહિ અને તપાગચ્છ સામાચારીના સિદ્ધાંત ઉદ્દયતિથિ આરાધવાના હતા. આ ખાખતમાં ખંભાતના સંઘપતિ શેઠ કસ્તૂરભાઇએ પરમ ગુરુદેવને સ. ૧૯૯૧ માં પૃચ્છા કરી હતી અને પરમ ગુરુદેવે ઉત્તરમાં જણાવ્યુ હતુ કે ‘ ઉયતિથિ ચેાથ નિવારની સંવત્સરી છે.’ પછી. તેજ પ્રમાણે, ત્યાં સરકારી રજા જાહેર થઈ હતી, પરંતુ સંઘનાં કમનશીએ તેઓશ્રી. સ. ૧૯૯૨ ના માહે માસમાં ગવાસ પામી ગયા. દરેક વખતે ઉયતિથિ ચેાથની સંવત્સરી માનનારા પૂ. આચાર્યં આ
સાલ પણ
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨
[ જીવનપરિચય શનિવારની જ 'વત્સરી કરશે એમ ખાતરીથી મનાતુ હતુ, પરંતુ સ. ૧૯૫૨ માં સંવત્સરીની ઉદ્દયતિથિ ચાથ છેડવાની જેમણે પહેલ કરી હતી, તેમના પક્ષમાં તેઓ ઊભા, પરિણામે એક પક્ષમાં સવત્સરી ચેાથ શનિવારની થઈ અને ખીજા પક્ષમાં પ્રથમ પાંચમ રવિવારની થઈ. એ પછી ભી'તિયાં પંચાગેામાં જે અશુદ્ધિ ચાલતી હતી, તે સુધારવામાં આવી, પણ પક્ષાપક્ષીના કારણે ખીજાઓએ તે માન્ય કરી નહિ. ત્યાર પછી આ પક્ષાપક્ષી એવી ઉગ્ર ખનતી ચાલી કે સ ́વત ૧૯૯૮માં શેઠ કસ્તુરભાઈ લાલભાઈ દ્વારા આવેલા લવાદી ફૈસલા એક પક્ષે ફગાવી દીધા અને આજે તે સત્યની કે સિદ્ધાંતની જાણે કશી પડી જ નથી, એવી ખેદજનક પરિસ્થિતિ આપણે નિહાળી રહ્યા છીએ. આમાં શાસનદેવ સારા એવા પલટા લાવે એમ આપણે ઇચ્છીએ.
આ ચાતુર્માસમાં સ્વાધ્યાય અને લેખનપ્રવૃત્તિ તા ચાલુ હતી જ. ઉપરાંત ઘણા મહાનુભાવાતિથિમતભેદ્ય અંગે સત્ય જાણવાની જિજ્ઞાસા ધરાવતા હતા, તેમની વિનતિથી આપણા ઉપાધ્યાયજી મહારાજે તપાગચ્છ સામાચારીનુ સત્ય બતાવનાર ‘શ્રી તત્ત્વતરગિણી' ગ્રંથના વિશિષ્ટ વિવેચનઅનુવાદપૂર્ણાંક પવતિથિપ્રકાશ' એક ગ્રંથ તૈયાર કર્યાં, જેણે શાસનરસિક વર્ગમાં સારી એવી ખ્યાતિ પ્રાપ્ત કરી છે.
નામના
6
ડભેાઈ ભણી
આટલી પ્રાસંગિક નોંધ સાથે આપણે પૂજ્ય ઉપાધ્યાય
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
સં. ૧૯૯૨-૯૩-૯૪ ] છની સમીપે આવીએ. તેઓને પિતાનાં સંસારી સગાવહાલાંઓ તરફથી કઈ પધારવાને અતિ આગ્રહ થઈ રહ્યો છે અને વૃદ્ધ અવસ્થામાં પ્રવેશી ચૂકેલા માતુશ્રી મુક્તાબાઈ તેમની હાજરી ઝંખી રહ્યાં છે, તેથી તેઓ પૂજ્ય ગુરુદેવની આજ્ઞા માગે છે ને પૂજ્ય ગુરુદેવ લાભાલાભને વિચાર કરી તેમને જોઈપધારવાની આજ્ઞા આપે છે.
સં. ૧૯૩ ને માહ માસ શરૂ થઈ ગયે હતે. ઠંડી કકડીને પડતી હતી. તે વખતે આપણું ઉપાધ્યાયજી'એ મુંબઈ છોડ્યું ને ડભાઈ તરફને વિહાર આદર્યો. રસ્તામાં દમણ આવ્યું, ત્યાં શ્રી સંઘને ચિત્રી ઓળીની આરાધના કરાવી. અહીંના સંઘને ચાતુર્માસ માટે ઘણે આગ્રહ થયે અને તે માટે ખાસ ગુરુભક્ત સ્વ. શા નવલચંદ દીપચંદ આદિ આગેવાને મુંબાઈ પણ જઈ આવ્યા, પરંતુ સ્પર્શના ડભેઈની જ લખેલી હતી, એટલે ત્યાં શેકાવાનું થયું નહિ. વિહારમાં સુરત પધારતાં પૂ. ઉ.
શ્રી ક્ષમાવિજયજી ગણિનાં દર્શન-વંદનને લાભ લઈ વિશાખ માસમાં પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજીએ ચાતુર્માસાર્થે ડાઈમાં પ્રવેશ કર્યો.
સેળમા ચાતુર્માસની શાસનપ્રભાવનાઓ - દીક્ષા લીધા પછી પ્રથમ ચાતુર્માસ હેવાથી કુટુંબીજને તથા સંઘને ઉત્સાહ અમાપ હતું. આ સોળમા ચાતુર્માસમાં જે શાસનપ્રભાવનાઓ થઈ તેની અહીં ટુંક નેંધ કરીશું.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________
* [ જીવનપરિચય જ્ઞાનમંદિરની સ્થાપના શેઠ મગનલાલ દલપતભાઈ તરફથી શ્રીભગવતી સૂત્રની વાચના થઈ, નાની મેટી અનેક તપશ્ચર્યાઓ થઈ ને ભાઈ બાપુલાલ તથા ભાઈ પાનાચંદે પિતાના માતુશ્રી સુક્તાબાઈની યાદગીરી નિમિતે જ્ઞાનમંદિરની સ્થાપના માટે રૂ. ૫૦૦૧નું દાન કર્યું. કેઈક કવિએ ઠીક કહ્યું છે –
જનની જણ તે ભક્ત જન, કાં દાતા કાં શૂર નહિ તે રહેજે વાંઝણી, મત ગુમાવે નૂર
સં. ૧૯૩ના શ્રાવણ સુદિ ૬ ના રોજ શ્રીમુક્તા બાઈ જ્ઞાનમંદિરની સ્થાપના થઈ. અત્યારે તે સંસ્થા પોતાનાં ભવ્ય સકાનમાં ૧૦૦૦૦ હસ્તલિખિત પ્રતિઓ તથા ૮૦૦૦ છાપેલાં પુસ્તકો સહિત આર્ય જખ્ખસ્વામી જૈન સુકતાબાઈ આગમમંદિર તરીકે પ્રસિદ્ધ છે.
ઉપરાંત પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજી મહારાજના સંસારી બાલપુત્ર બાલુભાઈ જે દેઢ વર્ષની ઉંમરે સ્વસ્થ થયા હતા, તેમની યાદગીરી નિમિતે પૂજ્યશ્રીના ઉપદેશથી બાપુભાઈ તથા પાનાચંદભાઈએ ચાંદીનું એક મોટું સુંદર સમવસરણ કરાવી ડભેઈ શ્રીસાગરસંઘને અર્પણ કર્યું.
ભવ્ય ઉદ્યાપન ' ' ચેમાસું સંસારી મામા મગનલાલ શીવલાલને ત્યાં બદલાયું હતું. બાદ ભગવતીસૂત્રની વાચના વગેરે નિમિત્તે સં. ૯૪ના પિષ માસમાં બાપુભાઈ તથા પાનાચંદભાઈએ
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
સં. ૧૯૯૨-૯૩-૯૪ ]
૮s
નવપદજીના નવ છોડ ભરાવીને મેટું ઉજમણું ભારે ધામધૂમથી કર્યુંસાચા મોતીને સાથિયો ભરાવ્ય, કેત્રીએ કાઢી, સુરતનાં બેન્ડ લાવ્યા, વડોદરાથી ચાંદીને રથ-ઈન્દ્રધ્વજની ગાડી–ગજરાજ વગેરે લાવ્યા, અષ્ટોત્તરી સ્નાત્ર સહિત અપૂર્વ અષ્ટાલિકામeત્સવ કર્યો. તે વખતે બાપુભાઈની વિનંતિથી પૂ. . શ્રી સમાવિજયજી આદિ મુનિગણ સુરત વગેરેથી વિહાર કરીને ત્યાં પધાર્યા હતા. શેઠ નવલચંદ ખીમચંદ,
ખીમચંદ કલ્યાણચંદ, મેતીચંદ ગુલાબચંદ, નવલચંદ - દીપચંદ આદિ ઘણા આગેવાને પણ ત્યાં આવ્યા હતા. તે વખતે નવલચંદ દીપચંદના પ્રમુખપણે શ્રી બાબુભાઈ તથા પાનાચંદભાઈને માનપત્ર અપાયું હતું. તેમણે નવે દિવસ રસોડું ખુલ્લું મૂકી સાધર્મિક વાત્સલ્યને લાભ લીધો હતે.
વડી દીક્ષા - આ યાદગાર ઉદ્યાપન પછી અહીં ખુડાલા મારવાડના શેઠ મયાચંદજીના સુપુત્રી હુલાસ બહેન કે જેઓ મારવાડમાં દીક્ષા લઈ પરમ તપસ્વિની સાધ્વી કલ્યાણશ્રીજીના શિષ્યા દમયંતીશ્રી થયાં હતાં, તેમને પૂજ્યશ્રીએ પિતાના વરદ હસ્તે વડી દીક્ષા આપી હતી, અને શેઠ મયાચંદજી આએિ અહીં આવીને તેની ઉજવણી ખૂબ ઉમંગથી કરી હતી. આજે તેઓ જ્ઞાન-ધ્યાન-તપ–સંયમની આરાધના સાથે સ્વગુરુની
ખૂબ નિષ્ઠાપૂર્વક સેવા કરતા તેમની સાથે જ વિચારી • રહ્યા છે.
આગમનું અવગાહન . ડેઈ સંઘના અતિ આગ્રહથી સં. ૧૯૪નું ચાતુ
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ જીવનપરિચય મસ પણ કઈમાં જ થયું. તે વખતે શ્રી ભગવતીસૂત્રની વાચના પૂરી કરવામાં આવી અને પીસ્તાલીસ આગમનું અવગાહન કરી લીધું. ઉપરાંત પૂ. સ્વ. પરમ ગુરુદેવ કૃત વિવિધ પ્રશ્નોત્તર ભાગ બીજો તથા સંસ્કૃત બે ટીકાઓ સહિત પંચસંગ્રહ ભાગ પહેલાનું સંપાદન કર્યું. જેમાસું સંસારી ભાઈ બાપુલાલ તથા પાનાચંદને ત્યાં બદલવામાં આવ્યું.
રે ૨૬ – એક ભવ્ય પ્રસંગ
0
લેકિક ગીતમાં આપણે એક કાવ્ય પંકિત વારંવાર સાંભળીએ છીએ કે “જનની જીવે રે પીચદાની.” તાત્પર્ય કે પિતાના પુત્ર ગોપીચંદને વૈરાગ્ય પમાડનાર જનેતા જુગ જુગ છે. પરંતુ આવા દષ્ટાંતે જૈન શાસનમાં દુર્લભ નથી. પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજીના સંસારી બહેન શ્રી રાધિકા બહેને પિતાના કેલૈયા કુંવર જેવા બબ્બે પુત્રને પિતાના હાથે પ્રવજ્યાના પંથે પ્રયાણ કરાવ્યું હતું અને શાસનની એક સન્નિષ્ટ સન્નારી તરીકે પિતાનું સ્થાન સિદ્ધ કર્યું હતું. હવે તેમને પણ ભવતારિણી ભાગવતી દીક્ષા લેવાની ભાવના થઈ હતી. એટલે સં. ૧૫ના માગશર માસમાં તેમને દીક્ષાદાન કરવામાં આવ્યું અને તેમના પૂર્વ—દીક્ષિત સંસારી બહેન ઉપર્યુક્ત સાધ્વી કલ્યાણુશ્રીજીના શિષ્યા સાધ્વી રંજનશ્રીજી તરીકે સ્થાપવામાં આવ્યા.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી સિદ્ધગિરિજીની નવાણુ યાત્રા વગેરે ]
ર૭-શ્રીસિદ્ધગિરિજીની નવાણુ યાત્રા વગેરે
- આ ભવ્ય પ્રસંગ પછી થોડા જ વખતે આપણું ઉપાધ્યાયજી મહારાજે પાલીતાણા તરફ વિહાર કર્યો અને સં. ૧લ્પના ફાગણ સુદિ ૩ના દિવસે શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢીએ કરેલા સામૈયાપૂર્વક પાલીતાણામાં પ્રવેશ કરી શાંતિભુવનમાં સ્થિરતા કરી. બાદ તેમણે પિતાના શિષ્યાદિ મુનિગણ સાથે શ્રી સિદ્ધિગિરિની નવાણુ યાત્રા શરૂ કરી. આ વખતે મુનિશ્રી વર્ધમાનવિજયજીને વષીતપ ચાલતું હતું અને તેનું પારણું શ્રી સિદ્ધિગિરિની છાયામાં થાય એ પણ અહીં પધારવાનું એક નિમિત્ત હતું. અક્ષયતૃતીયાના શુભ દિવસે વષીતપમાં અઠ્ઠાઈપૂર્વક તેમને સારી રીતે પારણું થયું. સાધ્વી કલ્યાણશ્રીજીને પણ વષીતપ હતા, તેમનું પારણું પણ સુખ શાંતિથી થયું હતું અને તે નિમિત્તે ઉત્સવ પણ સારે ઉજવાયો હતે. - બાદ અમદાવાદના શાહ કેશવલાલ દેવચંદની પુત્રીની દીક્ષા પૂજ્ય બાપજી મહારાજના સમુદાયમાં આપણા ઉપાધ્યાથજીના વરદ હસ્તે તલાટીના મંડપમાં ધામધૂમથી થઈ. તેમને, સાધ્વી ચારિત્રશ્રીના શિષ્યા સાધ્વી મહિમાશ્રી કરવામાં આવ્યા હતા. - ' આપણા પૂર્ચ ઉપાધ્યાયજીએ શરૂ કરેલી નવાણુ યાત્રા પૂરી થઈ હતી અને ભકતજનેએ તેની સુંદર ઉજવણી
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૮
[ જીવનપરિચય કરી હતી. બાદ આ સાલનું ચાતુર્માસ પણ પાલીતાણા શાંતિભુવનમાં જ થયું હતું. તેની પ્રવૃત્તિઓ તરફ એક નજર નાખી લઈએ.
ભાવિકેની વિનંતિથી વ્યાખ્યાનમાં શ્રી લલિતવિસ્તરા અને શત્રુંજયમાહામ્ય શરૂ કર્યું હતું. સૂત્ર વહરાવવાને વિધિ સુંદર થયે હતે. પર્વાધિરાજ પર્યુષણની પધરામણી થતાં મુનિશ્રી રૈવતવિજયજીએ ૧૬ ઉપવાસ કર્યા હતા અને શાંતિભુવનમાં રહેલા શ્રાદ્ધસમુદાયમાં પણું નાની મોટી ઘણી તપશ્ચર્યાઓ થઈ હતી. તે તપશ્ચર્યાનિમિતે ત્યાં અક્રાઈમહત્સવ ઉજવાયે હતું અને શાન્તિસ્નાત્ર ભણાવાયું હતું. તે વખતે ત્યાં વિવિધ રચનાઓ પણ થઈ હતી. આ પ્રસંગે ત્યાં ચાતુર્માસ રહેલા પૂ. આ. શ્રી વિજયને મસૂરિજી આદિ આચાર્ય ભગવર્નો પણ પધાર્યા હતા. !
- આ ચાતુર્માસમાં સાધુઓને વિવિધ સૂત્રનાં યોગોદુવહન પણ કરાવવામાં આવ્યાં હતાં અને ઘેર.(મારવાડ) નિવાસી શેઠ કપુરચંદ મૂળાજીને ઉપધાનતપ કરાવવાની ભાવના થતાં આપણું પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજીની પુણ્ય નિશ્રામાં આસો સુદ ૧૦ થી ઉપધાન શરૂ થયાં, તેમાં ૪૫ પુરુષે અને ૧લ્ટ સ્ત્રીઓએ પ્રવેશ કર્યો હતો. આરાધના સુંદર થઈ હતી. ઉપધાન કરાવનાર તસ્કુથી દરેકને ગરમ કાંબળીની લહાણી કરવામાં આવી હતી. માળાપરિધાન ઉત્સવ-૫ણ ઉપધાન કરાવનાર કપુરચંદભાઈ તરફથી અષ્ટોત્તરી સ્નાત્ર મહોત્સવપૂર્વક કરવામાં આવ્યો હતો. તેમાં જુદા જુદા ભાવિક
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી સિદ્ધગિરિજીની નવાણુ યાત્રા વગેરે ]
te
તરફથી સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રના ત્રણ છેડનું ઉદ્યાપન પણ કરવામાં આવ્યું હતું.
ચાતુર્માસ પૂર્ણ થયે પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજીએ ચેાવિહાર છઠ્ઠું કરીને સાત યાત્રાએ કરી હતી તથા સંઘસાથે દોઢ ગાઉ, ત્રણ ગાઉ, છ ગાઉ અને બાર ગાઉની પ્રદક્ષિણા પણ કરી હતી.
શિહેારમાં સંપ અને ચૈત્રી ઓળીનું આરાધન
તે અરસામાં અમદાવાદથી સ ંઘસ્થવિર પૂ. બાપજી શ્રી સિદ્ધિસૂરિમહારાજ ગિરનારજી તથા સિદ્ધગિરિજીની યાત્રાએ પધાર્યાં હતા. તેમનાં વદનના લાભ લઈ ને આપણા પૂજ્યશ્રી ફાગણુ વિશ્વમાં પાલીતાણાથી વિહાર કરી શિહાર પધાર્યાં હતા અને ત્યાં શ્રીસંઘના આગ્રહથી ચૈત્રી ઓળીનું આરાધન કરાવ્યું હતું. તેના વિષે એ નોંધ કરવી ઉચિત ગણાશે કે અહી' તપાગચ્છ અને લેાંકાગચ્છ વચ્ચે ઘણા સમયથી કુસંપ ચાલતા હતા. તેથી દહેરાસર વગેરેનાં કાર્યો ખરાખર થતાં ન હતાં. તેથી પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજીએ ઉપદેશ આપી સૌંપ કરાજ્યેા હતા અને તેની એની એકત્ર થઈ હતી.
તળાજાની યાત્રા
ત્યાંથી ભાવનગર, ઘેાધા વગેરેને લાભ આપી પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજી છેટા શત્રુ જ્યની ખ્યાતિ પામેલાં તળાજા તીચે પધાર્યા હતા અને તેની યાત્રાથી અત્યંત ઉન્નચિત થયા હતા. મહી ધ્રાંગધ્રા તથા. સાવરકુંડલાના સંધ તરફથી
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
_ જીવનપરિચય ચાતુર્માસની વિનંતિઓ થઈ હતી, તેમાં સાવરકુંડલાની વિનંતિને સ્વીકાર થયે હતે.
મહુવાની વિનંતિ ત્યાંથી દાઠા થઈ મહુવા પધારતાં વ્યાખ્યાનવાણીને લાભ સારે લેવાયે હતું અને ચાતુર્માસ માટે જોરદાર વિનંતિ થઈ હતી. તે અંગે મહુવાના સંઘે સાવરકુંડલાના ભાઈઓને બોલાવ્યા પણ હતા, પરંતુ ત્યાંના ચાતુર્માસની.
ય બેલાયેલી હોવાથી મહુવાને તે લાભ મળી શકયા ન હતા. - સાવર કુંડલામાં શ્રી વર્ધમાનતપખાતાની સ્થાપના * જેઠ વદિમાં પૂજ્યશ્રી સાવરકુંડલા પધારતાં સશે ભવ્ય પ્રવેશ મહોત્સવ કર્યો હતે.
ચાતુર્માસમાં ભાવિકેના ભવભયને હરણ કરનારા શ્રીભગવતી સૂત્રની વાચના થઈ હતી, તે વખતે સુવર્ણને સ્વસ્તિક રચા હતા અને પ્રભાવનાદિ કાર્યો પણ પ્રચુર પ્રમાણમાં થયાં હતાં. વળી પૂજ્યશ્રીની પવિત્ર પ્રેરણાથી વર્ધમાન આયંબિલ તપ ખાતાની સ્થાપના થઈ હતી, જે આજે પણ સારી રીતે ચાલી રહેલ છે.
મુનિશ્રી શિવતવિજયજીએ મહાજનેને મોદ ઉપજવનારી માસક્ષમણની તપશ્ચર્યા કરી હતી તથા મુનિશ્રી. ચિદાનન્દવિજયજીએ ૧૧ ઉપવાસ કર્યા હતા. આ માસક્ષમણ વગેરેનું આલંબન લઈને કદી તપ નહિ કરનારા નજ (૯) યુવાનેએ અઠ્ઠાઈએ કરી હતી. સંઘમાં પણ અઠ્ઠાઈએ, સેળ ઉપવાસ તથા નાની તપશ્ચર્યાએ વિપુલ પ્રમાણમાં
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઊના અજારા અને દીવની યાત્રાઓ]
થઈ હતી. પૂજ્યશ્રીના પ્રતાપે સાવરકુંડલાનું. સમસ્ત વાતાવરણ તપામય બની ગયું હતું એમ કહીએ તા પણ ખાટું નથી. આ તપશ્ચર્યાની ઉજવણીરૂપે દિવસે સુધી નવકારશીઓ થઈ હતી, મહેાત્સવા ચાલુ રહ્યા હતા અને નવાણુ અભિષેકની ભારે પૂજા ભણાવાઈ હતી.
અહી પૂજ્યશ્રીએ ‘ આરાધનાવિષયક તિથિસા હિત્યદર્પણ' નામનુ પુસ્તક તૈયાર કર્યું હતું, જે પર પરાનાં નામે પ્રચલિત થયેલી મનેાભ્રાન્તિનુ મથન કરવામાં કામિયાબ નીવડયું હતું.
આ રીતે ઓગણીસમા ચાતુર્માસે સાવરકુંડલાને સુંદર લાભ આપ્યા હતા.
૨૮–ઊના અજારા અને દીવની યાત્રાએ
સાધુજનાને સંયમ, સ્વાધ્યાય, જપ, તપ અને યાત્રા એ પાંચ વસ્તુઓ બહુ પ્રિય હાય છે અને ખરૂ કહીએ તે તેનાથી જ સ્વઉપકાર તથા પરઉપકાર સિદ્ધ થાય છે. તેથી શૈષકાળમાં તે સ્થળે સ્થળે વિચરતા રહે છે. અહીંનું ચાતુર્માસ પૂર્ણ થયે પૂજ્યશ્રી ચતુર્વિધ સંઘ સાથે ઊના પધાર્યાં કે જ્યાં પાંચ સુદર જિનાલયા અને છઠ્ઠી • શાંખાવાડી દકાનાં દિલનાં સવ દર્દી હરે છે. જગદ્ભૂ ગુરુશ્રી વિજયહીરસૂરીશ્વરજીનું સ્વગગમન અહીં જ થયું. હૂંતુ. અને તેમના સંસ્કારવાળી ભૂમિના ૮૦ વીઘા જમીનને
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ જીવનપરિચય ટુકડો અકબર બાદશાહે શ્રી સંઘને અર્પણ કર્યો હતે. ત્યાં આમ્રવૃક્ષે ઘણાં હતાં, પરંતુ તે ફળતાં ન હતાં. સૂરીશ્વરજીને સંસ્કાર થતાં આંબા ફળવા લાગ્યા, તેથી તે આંબાવાડી તરીકે પ્રસિદ્ધ થઈ. તેમાં જગદ્ગુરુ તથા તેમના પરિવારના અન્ય આચાર્યો વિજયસેનસૂરિ મ. તથા દેવસૂરિ મ. આદિની દ્વાદશ દહેરીઓ જુહારી શકાય છે.
અહીંથી બે માઈલ દૂર અજાહરા પાર્શ્વનાથનું પ્રાચીન તીર્થ આવેલું છે. તેનું વાતાવરણું અતિ શાંત અને આહ્લાદક છે. આ તીર્થમાંથી પ્રાચીન મૂર્તિઓ અને શિલાલેખે મળ્યા કરે છે. આ તીર્થની યાત્રા કરીને આપણા ઉપાધ્યાયજી શિષ્યસમુદાય સાથે દીવ પધારી શ્રી નવલખાપાર્શ્વનાથ ભગવાનની યાત્રા કરી, ત્યાંથી ઊના વગેરે થઈને પાછા સાવરકુંડલા આવી ગયા હતા અને વિહાર ગિરનાર ભણી લંબાવ્યું હતું.
છે. ર૯-અમરેલીમાં પ્રભુપ્રતિષ્ઠા
રસ્તામાં અમરેલી પધારતાં સંઘને સદ્દભાવ સાકાર થયો હતું અને તેણે જનતાને જાહેર કર્યું હતું કે આજે અમારા પંચમહાવ્રતધારી નિગ્રંથ ગુરુએ ગામને પાવન કરે છે. સંઘવી બાલુભાઈ ઉત્તમચંદ પૂર્વે પાલીતાણામાં પૂજ્યશ્રીના પરિચયમાં આવી ગયા હતા, એટલે તેમના ભાવે ભવ્યતા ધારણ કરી હતી. અહીં મોતીશા શેડ્યું
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________
અમરેલીમાં પ્રભુપ્રતિષ્ઠા ] કરાવેલું સુંદર નકશીવાળું શ્રી સંભવનાથ ભગવાનનું છે માળનું મંદિર દર્શનીય છે. તેની સામે બલાનકમંદિર તૈયાર થયેલું હતું. તેમાં શ્રી શાંતિનાથ ભગવાનની પ્રતિષ્ઠા કરવાની શ્રી સંઘની ઘણું વખતથી ભાવના હતી, એટલે. તેના આગેવાનોએ આ બાબતની પૂજ્યશ્રીને વિનંતિ કરી. અને સંઘમાં નવચેતન પ્રકટે તે માટે તેઓશ્રીનું એક જાહેર વ્યાખ્યાન ગઠવ્યું. આ વ્યાખ્યાનમાં પૂજ્યશ્રીએ શ્રી શાંતિનાથ ભગવાને મેઘરથ રાજાના ભવમાં કરેલું પારેવાનું રક્ષણ, તેમનાં તીર્થંકરજીવનની લોકોત્તરતા, જિનપ્રભુની . પ્રતિષ્ઠાથી જગતમાત્રનું કલ્યાણ થાય છે, વગેરે વિષ અદૂભુત છટાથી છણ્યા. તે સાંભળી સંઘવી બાલુભાઈ ઉત્તમચદે પિતાના ખર્ચે મહોત્સવ પૂર્વક પ્રતિષ્ઠા કરવા માટે સંઘને વિનંતિ કરી અને સંઘે ઉત્સાહપૂર્વક તેમને રજા આપી. સં. ૧૯૭ ના માહ સુદિ ૬ ને દિવસે પૂજ્ય. ઉપાધ્યાયજી મ. ના વરદ હસ્તે શ્રી શાંતિનાથ ભગવાનની પ્રતિષ્ઠા થઈ અને સંઘમાં જયજયકાર વ. એ ધ્યાન રાખવાની જરૂર છે કે જ્યાં ખાલી સ્નાત્ર ભણાવીને ભગવાનને બેસાડી દેવાની ભાવના હતી, ત્યાં પૂજ્યશ્રીના. ઉપદેશથી આ ભારે પ્રતિષ્ઠામહોત્સવ થયે, તે પૂજ્યશ્રીની. પુણ્ય પ્રકૃતિને જે તે પ્રતાપ ગણાય નહિ. આ ઉત્સવમાં આઠે દિવસ સાધમિકતવાત્સલ્ય અને સંઘજેમણે થયાં હતાં તથા ગવૈયા દિનાનાથ અને પાલીતાણુની શ્રી લબ્ધિસૂરિ સંગીતમંડલીને બેલાવવામાં આવી હતી. .
આ પ્રસંગે એક આત્માંથી પટેલ પોપટલાલ દુદાભાઈ
કે જિસસ તે માઉત્સવ થશેપૂજ્યશ્રીના
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
- [જીવનપરિચય લહેરી–વડેદરા રાજ્યના રીટાયર્ડ સર્વેયરની વિનંતિથી પૂન્ય શ્રીએ આત્મબંધ કરાવનારી આત્મસખા યાને વિવેકદર્શન નામની એક લધુ પુસ્તિકા લખી, જેની આજે અનેક આવૃત્તિઓ થઈ ચૂકી છે. બાદ વિહાર કરી જુનાગઢ પધાર્યા.
શ્રી ગિરનારજીની યાત્રા સૌરાષ્ટ્રનાં બે મહાન તીર્થો શત્રુંજય અને ગિરનાર તેમાં શત્રુંજયની યાત્રા તે પૂજ્યશ્રીએ કરી હતી, પણ ગિરનારની યાત્રાને આ પ્રસંગ પહેલે જ હતું, તેથી આત્માને અત્યંત પ્રસન્નતા થાય એ સ્વાભાવિક છે. તેમણે એક જ દિવસમાં આ મહાન તીર્થની પાંચે ટુંકે જુહારી તથા સહસા(સહસ્ત્રાગ્ર) વનની પણ સ્પર્શના કરી. જેમને પુરુષાર્થને પાને ચડેલે છે, તે ધાર્યું કામ અવશ્ય સિદ્ધ કરી શકે છે. વાચકને આશ્ચર્ય થશે કે આટલા વર્ષો પહેલો જ યાત્રાપ્રસંગ અને એક જ દિવસમાં કેમ પતાવી દીધું? તેના કારણમાં જણાવવું જોઈએ કે ગુનાજ્ઞા પછીચસી-ગુરુની આજ્ઞા બલવાન છે. - અહીં પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિ તરફથી સમાચાર આવ્યા હતા કે સાંગલી તરફ વિચરો. હવે પિતાની ઈચ્છા કે ભાવના સામું જોવાનું હતું જ નહિ. આથી શ્રી ગીરનારજીને એક જ દિવસમાં ભેટી લીધે. આનું નામ ખરૂં સમર્પણ. પછી તુરત જુનાગઢથી વિહાર કરી સાવરકુંડલા પધાર્યા, ત્યારે ત્યાં સમાચાર આવ્યા કે—હવે તે તરફ વિચારવાની જરૂર નથી. પૂજ્યછીએ ત્યારે પણ પૂજ્ય ગુરુદેવની આજ્ઞા શિરોધાર્ય કરી
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________
વઢવાણુ શહેરમાં ચાતુર્માંસ ]
૫
સતાષ માન્યા, સાવરકુંડલમાં સ્થિરતા કરી, ચૈત્રી ઓળીનું આરાધન કરાવ્યું, ત્યાંથી પાલીતાણા પધાર્યાં અને સલુણા સિદ્ધક્ષેત્રની યાત્રા કરી. અમૃતનું પાન ગમે તેટલી વખત કરીએ છતાં તે મીઠું જ લાગે છે.
૩૦-વઢવાણ શહેરમાં ચાતુર્માંસ
ત્યાંથી શિહાર પધારતાં વઢવાણુ શહેર સંઘના આગેવાના તરફથી ચાતુર્માસ માટે વિનતિ થઈ, તે પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિની આજ્ઞા મળતાં સ્વીકારવામાં આવી. ત્યાંથી વળા–વલ્લભીપુર પધારતાં પૂના સીટીના આગેવાને એ આવીને ચાતુર્માસ માટે અરજ ગુજારી, પણ વઢવાણ શહેરના ચાતુર્માં સની જય એલાઈ ગઈ હતી, તેથી તેએ દર્શન–વદન કરીને પાછા ફર્યા હતા.
ચાતુર્માંસાથે વઢવાણ શહેર પધારતાં સઘે શાનદાર સ્વાગત કર્યું હતું. અને સંવેગી ઉપાશ્રયમાં સ્થિરતા થઈ હતી. અહીં પૂજ્યશ્રીની વ્યાખ્યાનવર્ષાથી ધધરામાં સ્વાધ્યાય, સયમ, જપ, તપ, દાન, દયા, પરાપકાર આદિ વિવિધ ગુણવિટા પાંગર્યાં હતા અને તેથી શ્રીવીરવિભુની વાડી થેાભાયમાન થઈ હતી. અહીં પૂજ્યશ્રીએ અનેકાન્તજયપતાકા, સ્યાદ્વાદરત્નાકર વગેરે ગ્રંથા વાંચ્યા
જોરાવરનગરમાં પર્વાધિરાજની આરાધના કરાવવા માટે
હતા.
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________
- [ જીવનપરિયા મુનિશ્રી વર્ધમાનવિજયજી તથા મુનિશ્રી ચિદાનવિજ્યજીને. મોકલવામાં આવ્યા હતા, તેમણે સુંદર કામગીરી બજાવી હતી.
પરંતુ આ વસમા ચાતુર્માસની વિશેષ ધપાત્ર બને તે એ હતી કે તેમાં “નિત્ય નિયમો અને જીવનવ્રત, દેવ-ગુરુ-કલ્યાણમાળા, પ્રશ્નોત્તરëતેરી વગેરે પુસ્તકે રચાયાં હતાં. આ દરેક પુસ્તકની અનેક આવૃત્તિઓ આજે પ્રસિદ્ધ થઈ ચૂકી છે, એટલે પ્રસ્તુત પુસ્તકે કેવાં લેકોપગી નીવડયાં હશે, તેને ખ્યાલ આવી શકશે. આ ચોમાસામાં પણ શ્રીસંઘની વિનંતિથી વ્યાખ્યાનમાં શ્રી ભગવતીસૂત્ર તથા કુમારપાળચરિત્ર વાંચવામાં આવ્યાં હતાં. ઉત્સવ–મહોત્સવ તથા શાસનની પ્રભાવના અપૂર્વ થઈ હતી. આ “વિચારીને વાણું વદની સલાહ આપનાર ગૂર્જર કવીશ્વર દલપતરામ ડાહ્યાભાઈની આ જન્મભૂમિમાં સાહિત્યપઠન અને સાહિત્યસર્જન કરવાની કેઈ અવનવી પ્રેરણા મળે છે, એ અનુભવ અમને પણ થયેલ છે. આ મોસાળસ્થાનમાં રહીને અમે ચોથી ગુજરાતીને અભ્યાસ કર્યા બાદ અંગરેજી શિક્ષણ માટે અમદાવાદ ગયા હતા અને વેકેશન ગાળવા માટે વારંવાર અહીં આવતા હતા. તે વખતે અમારા પૂજ્ય મામાશ્રી અમને મોજશેખ કરાવવાને બદલે તાવિક ગ્રંથનું વાચન કરાવતા હતા અને અમને લેખ લખવાની તથા કાવ્ય રચવાની સ્વયંભૂ પ્રેરણાઓ થતી હતી. અમારા પ્રારંભનાં કેટલાંક કાવ્યો અહીં જ સ્કરેલાં. તેમાંનું એક બરાબર યાદ છેઃ
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
વઢવાણુ શહેરમાં ચાતુર્માસ ]
૯૦
તાક
નર કાઈ કહે સુખ સુંદર જ્યાં, ધનધાન્ય થકી ભવના ઉભરે; નર કાઈ કહે સુખ સુંદર જ્યાં, હુકમે શત સેવક કામ કરે, નર કાઈ કહે સુખ સુંદર જ્યાં, તરુણીગણુ તુષ્યત હાસ્ય કરે; પણ ધીરજ જ્ઞાનસુધારસને, નિત ઝૂકત લાખ સલામ ભરે. ૨. વઢવાણ શહેરમાં આજે જે શ્રીશાંતિનાથ ભગવાનના પ્રાસાદનાં દર્શન થાય છે, તેનું મંગલાચરણ પણ પૂજ્યશ્રીનાં ચાતુર્માસમાં જ થયુ હતુ અને તેનું મૂળ માર્ગદર્શન પૂજ્યશ્રીએ જ કરાવ્યું હતું. લીમડાના ઉપાશ્રય જે બંધ રહેતા હતા, તેને લાભ મળવાની શરૂઆત પૂજ્યશ્રીનાં ચાતુર્માસમાં
થઇ હતી.
૧.
ચાતુર્માસ પૂર્ણ થયે માગસર સુદિ ૬ ને દિને મુનિ શ્રી કનકવિજયજી ( હાલ પંન્યાસજી )ના શિષ્ય મુનિશ્રી ચ`દ્રપ્રભવિજયજીને પેાતાના વરદ હસ્તે વડી દીક્ષા આપી. તે પછી પૂજ્યશ્રીએ સૌરાષ્ટ્રની હદ છેડી અને વીરમગામમાં પ્રવેશ કર્યાં. ત્યાં અમારાં માતુશ્રીના સમાનનામવાળા અને સમાન ધાર્મિક ભાવનાવાળા શ્રાવિકા મણિબહેને પાંચ છેડનુ ઉજમણું કર્યું, સુંદર ઉત્સવ ઊજા ને પૂજ્યશ્રીના વરદ હસ્તે સ. ૧૯૯૮ ના મા વિદ ૬ ના દિને દીક્ષા અંગીકાર કરી સાધ્વી વલ્લભશ્રીજીની શિષ્યા
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ જીવનપરિચય સાધ્વી મહેાયાશ્રીજી તરીકેનું સ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું. અહીં પૂજ્યશ્રીએ શાસ્ત્રવાર્તાસમુચ્ચયાદિ જૈન ન્યાયમ થા વાંચ્યા હતા. ત્યાંથી સાણં પધારતાં શ્રી ચીમનલાલ કેશવલાલ કડિયા, શ્રી ફૂલચંદ કાલિદાસ તથા શ્રી ચીમનલાલ ડાહ્યાભાઈ વગેરે દ્વારા અમદાવાદ પધારવાની વિનતિ થઈ અને તેના યથાચિત સ્વીકાર કરવામાં આવ્યે. અહીની સ્થિરતામાં પૂજ્યશ્રીએ ‘ સપરિશિષ્ટ તત્ત્વતર ગણી ટીકાનુવાદ ’ તૈયાર કર્યાં હતા
૩૧ - અમદાવાદમાં શાસનપ્રભાવના
વૈશાખમાં પૂજ્યશ્રી અમદાવાદ પધારતાં ભારે સામૈયું થયું હતુ અને કાળુશીની પાળમાં સ્થિરતા થઈ હતી. અહી મધુપ્રિય મધુકરાની જેમ શ્રાદ્ધસમુદાય વ્યાખ્યાનમાંથી ઝરતાં વચનપુષ્પોના મકરદ ચૂસી રહ્યા હતા અને તેથી એક જાતની મસ્તી માણી રહ્યો હતા. તેને ચાતુર્માસ પોતાને ત્યાં કરાવવાની પ્રબળ ભાવના હતી, પણ વચમાં શું ઘટના બની, તે પાઠકએ જાણી લેવાની જરૂર છે.
૯૮
܀܀܀܀܀܀܀܀
પૂજય ગચ્છાધિપતિ ઇચ્છતા હતા કે આપણા પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજીનું ચાતુર્માસ તેમની સાથે ખભાત થાય તે સારૂ', એટલે તેમના એ પ્રકારના સ ંદેશ આણ્યે. આપણા ઉપાધ્યાયજીની પણ એ જ તીવ્ર ઇચ્છા હતી. પણ કાળુશીપાળના શ્રાદ્ધસમુદાયને એ પસંઢ કેમ પડે ? એટલે તેના આગેવાના ખંભાત ગયા અને કાળુશીની પોળના ચાતુર્માસ
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
અમદાવાદમાં શાસનપ્રભાવના ]
૯૯
માટે રજા મેળવી આવ્યા. પરંતુ હાથમાં રહેલું ફળ સુખમાં મૂકતાં અનેક ઘટનાઓ બની જાય છે, તેમ આ બાબત માં પણ બન્યું.
મનસુખભાઈની પોળના નાકે શ્રી વિજયદાનસૂરિજ્ઞાન મંદિર તથા પૌષધશાળાનું ર્ભોયરા સાથેનું છ માળનું નવું ભવ્ય મકાન તૈયાર થયું હતું અને તેમાં પહેલું ચાતુર્માસ કરાવવા માટે સહુની નજર આપણ પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજી મહારાજ પર કરી હતી. એટલે તેના ટ્રસ્ટી વગેરે ખંભાત ઉપડ્યા ને તે માટે પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિની આજ્ઞા મેળવી લાવ્યા. ફલતઃ પૂજ્યશ્રીએ સં. ૧૯૮ના અષાડ સુદિ ૬ ના મંગલ દિને શ્રીભગવતીસૂત્રના ભારે વરઘોડા સાથે જ્ઞાનમંદિરમાં પ્રવેશ કર્યો અને તે જ મંગલદિનના મંગલમુહત થી કાળુશીની પોળના સ્વ. શા. શનાભાઈ હકમચંદનાં ધર્મપત્ની ધીરી બહેન તરફથી વ્યાખ્યાનમાં શ્રીભગવતીસૂત્રની અને ભાવનાધિકારે શ્રી ચંદ્રકેવલીચરિત્રની વાચના રખાઈ. તે અંગે વરઘડા, પૂજા, પ્રભાવના ગહુલી વગેરેને સર્વ ખર્ચ તેમણે જ કર્યો હતો. અને શેઠ માણેકલાલ મનસુખભાઈના સુપુત્ર શેઠ રાજેન્દ્રકુમારના હાથે શ્રી જ "ત્ર વહરાવ્યું હતું, તેમજ સોનામહોરોથી પૂજન કર્યું હતું તેમને ભરાવેલે સાચા મોતીને મઢાવેલે સ્વસ્તિક આજે પણ જ્ઞાનમંદિરના વ્યાખ્યાન હેલમાં ચઢાવેલો શોભી રહ્યો છે, અને દરેક આગંતુકને તે ભવ્ય પ્રસંગની સુંદર યાદી આપી રહ્યો છે.
આ અનુપમ પ્રસંગને ભાવ અમારાં મનમાં આ . પ્રમાણે સ્કુરે છે :
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૦
[ જીવનપરિચય
૧
રાજનગર રળિયામણું, જૈનપુરી જયકાર; બહુ મંદિર બહુ માળિયાં, કહેતાં નાવે પાર. કાળુપુરના કાંઠડે, ઊંચુ નાનાગાર; ભવ્ય ભવનથી Àાલતુ, દુઃખ–દુરિત હરનાર. જ ભ્રુગુરુની જન્મ્યાત અહી, પ્રકટી પહેલી વાર; શાસનની શાભા વધી, સજ્જનને સુખકાર. ૩ રાજ રાજ એ પીરસે, જ્ઞાનતણા રસથાળ; આવે ઉલ્લાસે ધૃણા, ખ્રુઢ્ઢા ને વળી બાળ. ધીરજ આ ધરણી વિષે, રૂડું ધર્મ ને ધ્યાન; જે આરાધે ભાવથી, તેનાં ગા ગાન. ૫
ર
સં. ૧૯૯૮ની સાલ એટલે ઇ. સ. ૧૯૪ર. તે વખતે કરેગે યા મરેંગે' સત્યાગ્રહની લડત જોશમાં હતી, છતાં પૂજ્યશ્રીની પીયૂષવાણીનું પાન કર મનેક નવયુવકે ઉપસ્થિત થતા હતા અને પોતાના પ્ર સુંદર સમાધાન પામીને ધર્મમાગ માં જોડાઈ જતા હતા.
આ વીશમા ચાતુર્માસનું વિહંગાવલેાકન કરવુ' ઉચિત ગણાશે. એક બાજુ નવું ભવ્ય જ્ઞાનમંદિર અને તેમાં પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજી જેવા સમર્થ વક્તા, બીજી માજી શ્રીભગવતી સૂત્ર જેવી સર્વાનુયાગી સવિજ્ઞાનમયી સર્વશ્રેષ્ઠ વાણી, એટલે લેાકેાએ તેના ઘણા જ સારા લાભ લીધેા હતા. પુદ્દગલ વેસિરાવવાની ક્રિયા
પણ પની આરાધના સુંદર થઇ હતી. ખાદ આસા માસમાં એળીનું આરાધના કરાવ્યું હતું. એ વખતે
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________
અમદાવાદમાં શાંસનપ્રભાવના ]
સમવસરણમાં પ્રભુની ચતુર્મુખ સિદેશના, આકાશગામી ધર્મચક્ર અને તેની સાથે હરણહરણીની સ્થાપનાનું રહસ્ય પૂજ્યશ્રીએ સમજાવ્યું હતું. આસા સુદ ૧૩ ના દિને શ્રી વિજયદાનસૂરિ પાઠશાળાની સ્થાપના કરાવી હતી. ઉપરાંત છઠ્ઠા ક་ગ્રંથના વિષયને ‘સિત્તરી-ચૂર્ણિ’ ગ્રંથ, જે કુલિષ્ટ મનાતા હતા, તેનું સુવિશુદ્ધ સંપાદન કર્યું" હતું. આસા વદિ અમાસને દિને અહીં પૂજ્યશ્રીએ ભગવતી સૂત્રમાં જીવને અવિરતિનિમિત્તક થતાં કર્મબંધનનુ સ્વરૂપ સમજાવ્યુ હતું, તેથી ઉલ્લસિત થઈને શ્રી ચીમનલાલ કડિયા આદિએ શ્રી સંઘને પોતાના અતીત ભવામાં વેાસિરાવ્યા વિના મૂકેલાં પુદ્ગલાને વાસિરાવવાની ક્રિયા કરાવવા માટે પૂજ્યશ્રીને વિનંતિ કરી. આથી પૂજ્યશ્રીએ એ વિધિતું સંચેજન કરીને શ્રી સ ંઘને અતીતપુદ્ગલાદિ વાસિરાવવાની ભવ્ય ક્રિયા કરાવી હતી. અત્રે કહેવુ જોઈ એ કે આવી સુંદર ક્રિયાની પહેલ પૂજ્યશ્રીએ પ્રથમ કરતાં એનું અનુકરણ બીજા સમુદાયામાં પણ ઘણુ સારુ થયુ છે અને હવે તા આવી ઉત્તમ ક્રિયાના લાભ સાત્રિક લેવાઈ રહ્યો છે. અહી અમે એક બીજી વિશેષ ઘટનાની પણ નોંધ લેવા ઇચ્છીએ છીએ, કારણ કે તે આપણા ઉપાધ્યાયજીનાં વિશેષ સમર્પણુનુ એક સુંદર દૃષ્ટાંત પૂરું પાડે છે. સ્વ॰ પૂજ્ય પરમ ગુરુદેવે પૂ. મુનિપ્રવરશ્રી મંગળવિજયજીએ સંગ્રહિત કરેલેા ભાવનગરવડવાના પુસ્તકભંડાર તેમની જ ખાસ વિન ંતિથી આપણા પૂજય ઉપાધ્યાયજીને સાંપ્યા હતા અને તે એમણે ડભાઈમાં સ્થાપ્યા હતા, પણ આ જ્ઞાનમદિર તૈયાર થયું અને તેમાં
૧૦૧
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૨
* [ જીવનપરિચય
પ્રથમ સુદર ગ્રંથસ'ગ્રહની જરૂર હતી, એટલે તેમણે એ આખા સંગ્રહ જ્ઞાનમંદિરને સોંપી દીધા. સમજણપૂર્વકના સમપણું ભાવ વિના આમ ખનવુ શકય નથી. આ રીતે જ્ઞાનમંદિરની પાટ જેમ તેમનાથી ચાલુ થઈ તેમ જ્ઞાનમદિરના વિશાળ જ્ઞાનભંડાર પણ તેમનાથી જ ચાલુ થયા. આજે એ જ્ઞાનભ’ડારમાં ૧૩૦૦૦ જેટલા મુદ્રિત પુસ્તકાના સુદૂર સંગ્રહ છે. તેમજ તેમાં સારી સારી જુની હસ્તલિખિત પ્રતિએ પણ સંગ્રહાયેલી છે.
ચામાસાના ચાર માસ પૂર્ણ થયે સાધુ મહાત્માએ વિહાર કરે છે અને વિહાર કરવાના સચાગેા ન હેાય તે ચાતુર્માસપરિવર્તન કરીને વિહારના વિધિ સાચવે છે. આ વખતે તેમનાં પુનિત પગલાં પેાતાને ત્યાં કરાવવા જુદા જુદા સંઘા તથા ભાવિકે વિનતિ કરે છે, તેમાંથી જેની વિનંતિના સ્વીકાર થાય તેને શાસનપ્રભાવના સાથે શ્રી ચતુર્વિધ પૂજાના અટ્ઠકા લાભ મળે છે. આ રીતે શેખના પાડાના શ્રીસંઘને આપણે ભાગ્યશાળી ગણવા જોઇએ, કારણ કે આપણા પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજીએ તેમની વિનંતિને સ્વીકાર કરીને શેખના પાડે પદાર્પણ કર્યું હતું. શ્રીસ થ્રુ આ પ્રસંગને મંગલ માની ત્યાં સારી ધામધૂમ કરી હતી અને આત્મશુદ્ધિના યજ્ઞ પણ આદર્યાં હતા. ત્યાં વિશાળ મંડપમાં નંદીની સ્થાપના કરીને અનેક શ્રાવક-શ્રાવિકાઓએ
અવિરતિની આહૂતિ આપી હતી અને સમ્યકત્વમૂલદ્વાદશત્રત તથા બ્રહ્મચર્યાદિ ઉત્તમ વ્રત-નિયમે ધારણ કર્યાં હતા. પશ્ચાત્ પૂજ્યશ્રી ત્યાંથી જ્ઞાનમ ંદિરે પધાર્યાં હતા.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________
સૂરિપદસમારોહ ]
૩ર – સૂરિપદસમારોહ
આચાર્ય પદ કે સૂરિપદ એ શ્રમણજીવનમાં સધાયેલી પ્રગતિનું સહુથી મોટું પાદચિહ્ન છે, કારણ કે તેથી ગચ્છનું નાયકપણું પ્રાપ્ત થાય છે. આ પદની જવાબદારીઓ પણ ઘણું મોટી છે. પિતાના હાથ નીચેના સાધુઓની સમભાવથી સારસંભાળ કરવી, તેમને પ્રમાદાદિદથી વારવા, જ્ઞાન–ધ્યાનાદિ માટે પ્રેરણા કરવી અને વારંવાર હિતશિક્ષા આપીને તેમનું સમર્પણ સફળ બનાવવું, ઉપરાંત જનતાને ધર્મમાર્ગે વાળવી અને શાસનમાં નાનાં માં અનેક કાર્યો સંભાળવાં. આ જવાબદારી વહન કરવા માટે જ્ઞાન, અનુભવ, જાતિકુલસંપન્નતા આદિ અનેક ગુણે અપેક્ષિત છે, એનાથી આપણા પૂજ્યશ્રી સંપન્ન હતા, એમ કહેવામાં કશીજ અતિશયોક્તિ નથી.
આચાર્યપદ આપવાનો નિર્ણય ખંભાતમાં ચાતુર્માસ બિરાજમાન પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિનાં દિલમાં આપણા શાસનપ્રભાવક પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજીને આ પદ આપવાની ભાવના ઘણા વખતથી ઘોળાતી હતી. સ. ૧૯૯૫માં પૂ. આ. શ્રી વિજયક્ષમાભદ્રસૂરિજીની આચાર્ય પદવી મુંબઈમાં થઈ, ત્યારે જ તેમને પદવીદાન કરવાને પ્રયાસ થયેલો, કિન્તુ આપણા પૂજ્યશ્રી તે માટેનિસ્પૃહ હતા. એવામાં અહીં તેઓશ્રીની પાસે અભ્યાસ
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૪
[ જીવનપરિચય
કરતા મસુર ( મહારાષ્ટ્ર)ના એક ખાલમુમુક્ષુ મનુભાઈને એક રાત્રે સ્વપ્ન આવ્યું કે અમદાવાદમાં પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજી મહારાજને પૂજ્ય ગુરુદેવના વરદ હસ્તે સૂરિપદ સમર્પણુ થયું અને મારી દીક્ષા થઈ. આ સ્વપ્ન ખાલમુમુક્ષુએ પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિને જણાવ્યું અને તેમણે મનમાં પાકા નિય કરી લીધા. યેાતિવિદ્ય મુનિ શ્રી રત્નાકરવિજયજી પાસે સ. ૨૦૦૦ના વૈશાખ માસ આ માટે જોવડાવી પણ રાખ્યા હતા. ચાતુર્માસ બાદ તેઓશ્રી ખંભાતથી વિહાર કરી સપિરવાર અમદાવાદ પધાર્યા, ત્યારે હેમંતઋતુના ખીજો માસ ચાલતા હતા.
તેઓશ્રી રાજપુર પધાર્યાં ( કે જે અમદાવાદનુ' એક પરૂ છે) ત્યારે જ્ઞાનમંદિરમાંથી પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજી વગેરે મુનિરાજો સત્કારાથે સામા ગયા હતા અને ત્યાં ભાવિકા તરફથી શ્રી ચિ'તામણિપાર્શ્વનાથ-જિનાલયમાં ભાવપૂ પૂજા ભણાવવામાં આવી હતી. બાદ શુભ મુહુર્તે સામૈયાપૂર્વક તેઓશ્રીએ જ્ઞાનમંદિરમાં પ્રવેશ કર્યો હતેા. પૂજ્ય આચાર્ય ભગવંતના વિશાળ સમુદાય અહીં એકત્ર થયા હતા. આપણા ઉપાધ્યાયજીને આચાર્ય પદ પ્રદાન કરવાનાં ચક્રા હવે વેગથી ગતિમાન થયાં હતાં.
મુદ્દત નક્કી થયું
પૂજ્યપાદશ્રીનાં ફરમાનથી મુહૂતના પરામર્શ થતાં યાતિવિદ મુનિશ્રી કાંતિવિજયજીએ માહ સુદિ ૬ની લગ્નકું ડલી પસં≠ કરી, તે સ. ૧૯૯૯ની જ હતી.
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________
સૂરિપદસમારાહ ]
૧૦૫
મુનિશ્રી રત્નાકરવિજયજી એમાં સંમત થયા, પછી મુનિશ્રી રૈવતવિજયજી કે એ જ્યાતિષને તાજો અભ્યાસ કરીને તૈયાર થયેલા હતા, તેમને પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિએ આ કાઢેલા મુહૂત્તના ગ્રહેા સ્પષ્ટ કરવાની આજ્ઞા કરી. આથી ઉક્ત મુનિશ્રીએ લગ્નશુદ્ધિ-ઢિનશુદ્ધિ વગેરેના આગળપાછળના ‘ઊંડા પરામર્શપૂર્ણાંક ફાગણ સુદિ ૩ ના દિવસ સારા જણાતાં પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિ આગળ રજૂ કર્યાં. પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિએ મુનિરાજ શ્રી કાંતિવિજયજી તથા રત્નાકરવિજયજી અને બીજા અન્ય જ્યાતિષીએ પાસે તપાસ કરાવી. સરવાળે એ મુર્હુત સહુના એકમતે શ્રેષ્ઠ પુરવાર થયું. આથી મુનિશ્રી રૈવતવિજયજીએ કાઢેલુ ચાલુ સાલનુ ફાગણ સુઢિ ૩ નુ મુહૂત નક્કી થયુ અને મનુભાઈના સ્વપ્નને નજીકમાંજ સિદ્ધ થવાની તક સાંપડી.
ધીરીબહેનની વિનંતિના સ્વીકાર
હવે આ પદ કથાં આપવું ? તેની વિચારણા થવા લાગી. તે માટે ત્રણ સ્થાને પસ`દગી પામતાં હતાં: અમદાવાદ, ડભેાઈ અને ખંભાત. એવામાં શ્રીભગવતીજી વંચાવવાના ઉદ્ગાર લાભ લઈ રહેલાં ધીરી બહેનના કાને આ વાત આવી, એટલે તેમણે પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિને વિનતિ કરી કે ‘ કૃપાવંત થઈને આ લાભ અમદાવાદને જ આપે. તેના મહાત્સવના સઘળે ખર્ચ કરવાની મારી ભાવના છે.’ અમદાવાદ પ્રથમ પસંદગીમાં હતુ, એટલે પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિએ તે માટે સંમતિ આપી અને ધીરી
'
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ જીવનપરિચય બહેનનાં ધીર હદયમાં આનંદને ઉછાળે આવી ગયે. પછી તેમણે કાળુશીની પિળના સંઘને વિનંતિ કરી કે
આપ આજ્ઞા આપો તે પૂજ્ય ઉપાધ્યાય શ્રી જખ્ખવિજયજી. મહારાજને આચાર્યપદ આપવાને મહોત્સવ આપણું પિળમાં કરું.' આ લાભ લેવાની ભાવના કોને ન થાય? તેમાં યે કાળુશીની પિળ તે ધમીઓનું ધામ ગણાય, એટલે સંઘે અત્યંત પ્રસન્ન થઈને આજ્ઞા આપી અને મહોત્સવનું બધું કામ ઉપાડી લીધું.
પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિ વગેરેની પધરામણી પિળના સંઘ તરફથી શેઠ મણિલાલ શનાભાઈની સહીવાળી કલામય કકેરીઓ બહાર પાડવામાં આવી અને તે દેશ પરદેશ મોકલવામાં આવી. માહ વદિ ૧૦ ના શુભ દિવસે પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિ વગેરે મુનિવરની વાજતે ગાજતે પધરામણી કરવામાં આવી અને સુંદર રચનાઓ સહિત એક ભવ્ય મંડપ ઊભું કરી શ્રીસંભવજિનપ્રાસાદમાં શ્રીશાન્તિસ્નાત્ર-અષ્ટહિનકા–મહત્સવ પણ તેજ દિવસથી શરૂ કરવામાં આવ્યું. ભવતારક ભગવતીજીની તેમજ શ્રી ચંદ્રકેવલીચરિત્રની વાચના પણ તે જ દિવસે પૂરી થઈ.
આ મહોત્સવમાં ભાગ લેવા માટે પૂજ્ય આચાર્યશ્રી વિજયક્ષમાભદ્રસૂરિજી આદિ ઘણા સાધુ-સાધ્વીઓ વિહાર કરીને અમદાવાદ આવ્યા હતા અને મુંબઈથી શેઠ જીવતલાલ પ્રતાપશી, શેઠ માણેકલાલ ચુનીલાલ, શેઠ રમણલાલ દલસુખભાઈ આદિ તથા ડઇથી પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજીના
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૭
સૂરિપદસમારોહ ] સંસારી માતુશ્રી મુક્તાબાઈ વડીલભાઈ બાપુભાઈ તથા પાનાચંદ આદિ ઉપરાંત સુરત, ખંભાત, રાધનપુર, વિરમગામ, વડેદરાસૌરાષ્ટ્ર મારવાડ-મહારાષ્ટ્ર માલવ વગેરે ઘણાં સ્થલેથી અનેક અગ્રગણ્ય શ્રાવક-શ્રાવિકાઓને બહેળે સમુદાય ઉપસ્થિત થયે હતે.
બરાબર આ જ વખતે પૂજ્ય ઉપાધ્યાય શ્રી મનહર વિજયજી મહારાજને આચાર્ય પદવી આપવાને ઉત્સવ પણ વિદ્યાશાળામાં મંડાયે હતે.
તૈયારીઓ હવે પ્રસ્તુત મહોત્સવ અંગે કાળુશીની પિળમાં કેવી તૈયારીઓ થઈ હતી, તેનું સામાન્ય નિરીક્ષણ કરી લઈએ.. આ ઉત્સવ ઉજવવા માટે પિળના આબાલવૃદ્ધ જનેમાં અને ઉત્સાહ પ્રકટી નીકળે હતું, એટલે તેમણે આ કાલુશાહની કે કાલુશીની પળને સુંદર રીતે શણગારી હતી. તેમાં ચંદનીઓ, બેડે, ધ્વજાઓ, તોરણ બાંધી દિધા હતા અને વીજળીની રોશનીને ભારે ઝગમગાટ કર્યો હતો. ઉપરાંત અનેક સુંદર રચનાઓ કરી હતી. પિળમાં પ્રવેશ કરતાં જ તંદુભિમંડપ આવતું હતું. તેમાંથી બે શેરીઓ નીકળતી હતી, જેમાંની એક શેરીને સર્વવિરતિ અને બીજીને દેશવિરતિનું નામ આપવામાં આવ્યું હતું. સર્વવિરતિ શેરીના માર્ગે આગળ વધતાં મેક્ષદરવાજે આવતું હતું કે જેની અંદર સિદ્ધિરમાનું કીડાંગણ, બે બાજુ અનુત્તર શોભતા સર્વાર્થસાધક મોક્ષ
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________
• ૧૦૮
* [ જીવનપરિચય મહેલ અને તેની અંદર સર્વોચ્ચ તખ્ત ઉપર બિરાજતા અખિલ વિશ્વતારક મહા અભયદાતા શ્રીસંભવજિનેશાદિ લેકનાથે ખાસ દર્શનીય હતા. અહીં બીજી રચના વસ્તુ પાળના દરબારની કરવામાં આવી હતી, તે પણ એટલી જ - દર્શનીય હતી.
સંગીતસાધન આ મહત્સવમાં ગાયક હીરાભાઈ એ પિતાની સુંદર સંગીતકલાથી ભક્તિરસની ભારે જમાવટ કરી હતી અને ખંભાતની શ્રી આત્મ-કમલ-લબ્ધિ જૈન સંગીતમંડળીએ તેમાં સુંદર સાથ આપ્યું હતું, એટલે પૂજા તથા ભાવનામાં મોટી માનવમેદની જામતી હતી. સ્વર કે નાદમાં મનુષ્યને મેહિત કરવાની શક્તિ તે છે જ, પણ તે પશુપક્ષીઓ તથા વનસ્પતિને પણ માહિત કરી શકે છે, એટલે ઉત્સવ-મહોત્સવમાં તેનું સ્થાન અનિવાર્ય બને છે.
સૂરિપદપ્રદાન અનુક્રમે ફાગણ સુદ ત્રીજને દિવસ આવી પહોંચ્યું, તે પિતાની સાથે આશા, ઉત્સાહ અને આનંદનું અનેરું વાતાવરણ લેતે આવ્યા હતા. દિશાઓ તેની સુભગતામાં સાથ આપી રહી હતી અને સમીરગણ પિતાની શીતલતા તથા મધુરતાથી તેની આહૂલાદકતાને ઉત્તેજી રહ્યો હતે.
મંડપમાં નંદિની (નાણની) સ્થાપના કરવામાં આવી હતી અને આજના પવિત્ર દશ્યથી પિતાનાં નયન
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________
સૂરિપદસમારોહ ] ચિત્તને પાવન કરવા માટે શ્રાવક શ્રાવિકાઓને મોટો સમુદાય ઉપસ્થિત થયેલ હતું. સાધુ તથા સાધ્વીઓની હાજરી પણ વિપુલ હતી. પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિએ પાટ. પર વિરાજી આપણું ઉપાધ્યાયજી જેઓ કાલગ્રહણની ક્રિયા વગેરે કરીને તૈયાર હતા, તેમને નાણની ક્રિયા કરાવી ઉત્તમ મીન લગ્ન ધન નવમાંશમાં સ્વવરદ હસ્તે આચાર્ય પદને વિધિપૂર્વક ન્યાસ કરી પોતાની પાટે. આચાર્ય શ્રી વિજયજબૂસૂરિજી તરીકે સ્થાપ્યા. પછી, પ્રાચીન આચાર્યે નૂતન આચાર્યને હિતશિક્ષારૂપ દેશના આપી અને આચાર્યોની પરસ્પર વંદનવિધિ થઈ. જ્યારે નૂતન આચાર્યને વંદના થઈ ત્યારે તેમની મુખાકૃતિ ઉપર તરવરેલા સૌમ્ય ભાવને વર્ણવવા માટે અમારી પાસે શબ્દ નથી. પછી નૂતન આચાર્યે ગુરુસ્થાને વિરાજી સમાચિત દેશના આપી અને સકલ સંઘે નૂતન આચાર્યને વંદન કરીને કાંબળીઓ ઓઢાડી ખૂબ શાસનભક્તિ કરી. આ પ્રસંગથી કોના હૃદયમાં આનંદની ઉમિઓ નહિ. ઉઠી હોય?
એક મંગલપાઠકે આ અવસરને અનુલક્ષીને કહ્યું હતું કેज्ञानं सदर्शनं स विरतिमधिगतः सत्तपा वीर्यशाली, पश्चाचारप्रधानः समितिसुकलितो गुप्तयोगः कृतज्ञः । अग्र्यः सङ्ख्यावतां यः स्वपरसमयविद् भावितात्मा जिताक्षः, , जम्बूराचार्यवर्यः स भवतु हितकृद् लब्धवर्णालिवन्द्यः ॥ .
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ જીવનપરિચય
સમ્યગ્જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રના ધારક, સુંદર તપકર્તા, વી વડે સુશોભિત, જ્ઞાનાચારાદિ પંચાચારના પાલક, ઈર્યાદિ સમિતિપંચકથી સમેત, મન આદિ ચેાગત્રયીના ગેાપક, કૃતજ્ઞ, પડિતામાં અગ્રેસર, સ્વ-પર-સમયવેત્તા, ભાવનાશીલ, ઇન્દ્રિય વિષય-વાસનાના વિજેતા અને વિદ્યવ ંદનીય એવા શ્રી જમ્બૂરીશ્વર ભવ્યેાના હિતકારી અનેા.’
૧૧૦
'
અમે ઉપર ઉત્તમ લગ્નના નિર્દેશ કર્યો છે, તેની પ્રતીતિ નીચેની કુંડલી પરથી થઈ શકશે.
લગ્નડેલી
સ. ૧૯૯૯ ના ફાગણ સુઢિ ૩ ને મંગળવાર, રૈવતી નક્ષત્ર, એ સિદ્ધિયાગ, ચેાથેા વિયેાગ.
૨ શ
ܡ
૩ ગુ
૫ રા
શુ.
૧૨
ચ
in
*
૧૧સૂ
ખુ
૯
૭
૧૦મ
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________
સૂરિપદસમારોહ ]
૧૧૧ . અહીં લગ્નમાં પરાક્રમ સ્થાનને માલીક શુક ઉચ્ચને થઈને રહ્યો છે અને તેની સાથે જ્ઞાનેશ્વર ચંદ્રની યુતિ થયેલી છે. આ રોગને લગ્નેશ ગુરુ કેન્દ્રમાં રહીને કેન્દ્રદષ્ટિથી જોઈ રહ્યા છે, તેથી રાજગ બલવત્તર બને છે. વળી ભાગ્યેશ મંગલ ઉચ્ચને થઈ લાભ સ્થાનમાં રહ્યો છે, તે ધનભુવનને પણ માલીક બન્યું છે. લગ્નેશ તથા કર્મેશ ગુરુ કેન્દ્રમાં સુખભુવનમાં પડેલે છે, શનિ ત્રીજા ઉપચય સ્થાનમાં રહેલ છે, તેના ઉપર ભાગ્યેશની ત્રિકેણદૃષ્ટિ છે. એકંદર આ કુંડલીમાં પડેલા ગ્રહોના ગે ઘણું ઉત્તમ છે, તેથી આચાર્ય પદવી બાદ તેઓશ્રીના હાથે શાસનનાં અનેક પ્રભાવાન્વિત કાર્યો થયાં છે અને હજી પણ ઘણાં થવાને સંભવ છે.
ઉપાધ્યાયપદવી તથા દીક્ષાદાન
આ સમયે પૂજ્ય આચાર્યશ્રી વિજયરામચંદ્રસૂરિજીના શિષ્ય પં. ભુવનવિજયજી ગણિને ઉપાધ્યાયપદ અર્પણ કરવામાં આવ્યું, મુનિશ્રી મિત્રાનંદવિજયજી કે જેને ઉલ્લેખ અમે મસુરના બાલમુમુક્ષુ મનુભાઈ તરીકે કરી ગયા છીએ અને જેમને માહ સુદિ ૬ ના મંગલમુહૂર્ત દીક્ષા આપવામાં આવી હતી, તેમને વડી દીક્ષા આપવામાં આવી અને ડભેઈન શાહ વાડીલાલ ચુનીલાલના બાલ બ્રહ્મચારિણી પુત્રી (બાપુભાઈની દૌહિત્રી) રાજુલકુમારીને ભાગવતી દીક્ષા આપી પ્રવતિની સાધ્વી કલ્યાણશ્રીજી
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૨
[ જીવનપરિચય
ડાઈવાળાના શિષ્યા સાધ્વી ધર્મશ્રીજી કરવામાં આવ્યા. બાદ શ્રીફળ-લાડુ વગેરેની પ્રભાવનાઓ થઈ
શાન્તિસ્નાત્રાદિ બપેરે શાન્તિસ્નાત્ર ભણાવાયું તથા મહેમાને અને પોળના નિખિલ સંઘનું સાધર્મિક વાત્સલ્ય કરાયું. આખા શહેરમાં પ્રત્યેક જિનમંદિરે પ્રભુજીને અંગરચના કરવામાં આવી. આ રીતે આ મહોત્સવ અમદાવાદના ધાર્મિક ઈતિહાસમાં સુવર્ણાક્ષરે અંકિત થયે.
પ્રિય પાઠકે ! આ ઉત્સવમાં ધીરી બહેને ધીરજ ઉપરાંત ઉદારતા પણ એવી દાખવી કે, આપણે તેમનું અભિવાદન કર્યા સિવાય રહી શકીએ નહિ. તેમણે આ ઉત્સવમાં પૂરા દશસહસ્ત્ર (૧૦૦૦૦) ને સદ્વ્યય કર્યો હતે. અને નૂતન આચાર્યશ્રીના સંસારી બંધુ બાપુભાઈ તથા પાનાચંદભાઈ એ આ શુભ પ્રસંગની યાદગીરીમાં શ્રી આર્ય જ. મુક્તાબાઈ જ્ઞાનમંદિરમાં એક હજારનું વધુ દાન કર્યું હતું અને એક હજાર પ્રભાવનામાં વાપર્યા હતા.
સંગીતકાર હીરાભાઈને શાલ તથા ચંદ્રક અને પાટણવાળ પંડિત અમૃતલાલ મેહનલાલને સોનાનો અછોડો તથા અન્ય અનેક સેવાભાવિઓ વગેરે સહુને શાલ વગેરેનાં યથેચિત પારિતેષકે આપવામાં આવ્યાં હતાં.
આ અનુપમ પ્રસંગને અક્ષરાંકિત કરતી “ સૂરિપદ સમારેહ” નામની એક લધુ પુસ્તિકા ગુર્વાષ્ટક સાથે સનિશ્રી વર્ધમાનવિજયજીદ્વારા સંગ્રહિત થઈ કાળુશીની
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________
માતાપુત્રીને દીક્ષા ]
૧૧૩ પિળના શ્રી પાર્શ્વચિંતામણિમંડળ તરફથી પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવી હતી.
પ્રિય પાઠકે! એ પવિત્ર પદની પ્રાપ્તિને આજે પંદર વર્ષ કરતાં પણ અધિક સમય વ્યતીત થઈ ગયે છે. છતાં ઘણાનાં મનમાંથી તેની સ્મૃતિ ભૂંસાઈ નથી. આ પંદર કરતાં અધિક વર્ષના ગાળામાં તેઓશ્રીનું જીવન
સ્વ–પર-કલ્યાણકારી પ્રવૃત્તિમાં એક સરખું વહ્યું છે અને તેથી જૈન શાસનની જયપતાકા અનેક દેશોમાં ફરકવા પામી છે. એને પરિચય પણ આપણે ક્રમશઃ મેળવી લઈએ.
છે ૩૬ – માતાપુત્રીને દીક્ષા છે.
રાધનપુરનિવાસી ધર્મપ્રિય મહાનુભાવ હરગેવન જીવરાજ મણિયારના બહેન જાસુદ પિતાની બાલબ્રહ્મચારિણી પુત્રી સાથે વિદુષી સાધ્વી રંજનશ્રીજી (પાંજરાપોળવાળા સાધ્વી તિલકશ્રીજીના સમુદાયના) પાસે દીક્ષા લેવાની ભાવનાવાળા હતા. તેમને પવિત્ર દીક્ષા દાન કરવા માટે આપણું નૂતન આચાર્યશ્રીને રાધનપુર મેલવાની વિનંતિ કરવા તેઓ અમદાવાદ આવ્યા અને પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિને તે બાબતની વિનંતિ કરી. તેઓશ્રીએ કપાવંત થઈને એ વિનંતિને સ્વીકાર કરતાં પૂજ્યશ્રીએ કાળુશીની પળમાંથી ફાગણ સુદિ ૧૦ના રોજ સ્વશિષ્યાદિ પરિવાર સાથે રાધનપુર ભણું વિહાર કર્યો. પ્રથમ દિવસૅ
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૪.
[ જીવનપરિચય જૈનદશાપોરવાડ સોસાયટીને પાવન કરી. ત્યાં શ્રી સંઘને આગ્રહ થતાં સ્થિરતા કરી ચિત્રી ઓળીનું સામુદાયિક આરાધન કરાવ્યું. પુનમને દિવસે શ્રી સિદ્ધગિરિજીનાં મોટાં દેવવંદન વંદાવ્યાં. આ વખતે જેન સેસાયટીના પ્રમુખ શેઠ મણિલાલ સુરચંદ, સેક્રેટરી પ્રેમાભાઈ બાલાભાઈ તથા આશાભાઈ છગનલાલ વગેરેએ પૂજ્યશ્રીને ચાતુર્માસ માટે વિનંતિ કરી. અત્યાર સુધી જૈન સેસાયટીમાં સાધુઓનું ચાતુર્માસ થયું ન હતું, એટલે આ પ્રસંગ પહેલવહેલો હતો. તેને પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિની સંમતિથી સ્વીકાર કર્યો અને ચાતુર્માસની જય બોલાઈ - ચાતકપક્ષી વર્ષના પ્રથમ જલબિંદુ માટે જેવી આતુરતા સેવે છે, તેવી જ આતુરતા રાધનપુરવાસીઓ પૂજ્યશ્રીનાં દર્શન માટે સેવી રહ્યા હતા, કારણ કે અત્યાર સુધી તેમને એ સૌભાગ્ય પ્રાપ્ત થયું ન હતું. તેથી વૈશાખ સુદિ ૨ ને માંગલિક દિને પૂજ્યશ્રી રાધનપુર પધાર્યા ત્યારે આબાલવૃદ્ધજનતા હર્ષઘેલી બની દૂર સુધી સામી આવી હતી અને શ્રી હરગેવન મણિયારે ભવ્ય સામૈયું કર્યું હતું. આયંબિલખાતાનાં પ્રતાપભવનમાં માંગ લિક સંભળાવીને પૂજ્યશ્રીએ તબેલી શેરીના ઉપાશ્રયમાં સ્થિરતા કરી હતી. આ વિહારમાં પૂજ્યશ્રીથી ધર્મભાવિત થયેલા શેઠ કેશવલાલ મૂળચંદ, પોતાની વૃદ્ધ ઉંમરે પણ, છેક અમદાવાદથી સાથે જ પગે ચાલતા આવ્યા હતા.
દીક્ષાનિમિત્તે જાસુદબહેન તરફથી ઉત્સવ મંડાયે હતે અને શાંતિસ્નાત્ર ભણાવાયું હતું. વૈશાખ સુદિ ૧૧
પછી એ સૌલિક નિી
સિ
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________
-----------
--
૧૧૫
--
માતાપુત્રીને દીક્ષા ] ના દિવસે માતાપુત્રી ઉભયને પૂજ્યશ્રીના વરદ હસ્તે દીક્ષાદાન થયું હતું અને તેમને વિદુષી સાધ્વી રંજનશ્રીજીની શિષ્યા સાધ્વી પ્રિયંકરાશ્રીજી તથા તેમની શિષ્યા નિરજનાશ્રીજી તરીકે સ્થાપવામાં આવ્યા હતા. આ સમયે શ્રી વૃદ્ધિલાલ વાડીલાલ કે જેમના ભાઈ ચંપકલાલે પાછળથી પૂજ્યશ્રી પાસે દીક્ષા લીધી હતી તેમણે અને બીજા ભાગ્યશાળીઓએ સજોડે ચતુર્થવ્રત વગેરે ઉર્યા હતાં. ખરેખરરાધનપુર રૂડું અતિ, ધનવાનું ધામ; દાનદયાના દીવડા, જ્યાં પ્રકટે અભિરામ. ૧ જૈનપુરી એ જશભરી, ભવિયણને ભંડાર રૈવતઆદિ મુનિવરે, જ્યાંથી આવ્યા બહાર. ૨ ધન્ય કુલ મણિયારનું, ધર્મભાવ ભરપૂર જીવરાજના સુત જુઓ, હરગેવન અતિ શૂર. ૩ તસ ભગિની જાસુદનાં, કરીએ શાં વખાણ? પુત્રી સહ દીક્ષાગ્રહી, માની જિનવર આણ. ૪ આગળ પણ હજી આવશે, આ કુલને મહિમા ય; ધીરજ તે પૂજે સદા, ગુણીજન કેરા પાય. ૫
અહીં પૂજ્યશ્રીને ચાતુર્માસ કરવા માટે ઘણી આગ્રહ ભરી વિનંતિ થઈ અને આગેવાને અમદાવાદ જઈ આવ્યા પણ અસાધારણ કારણ સિવાય બોલાયેલી જય શી રીતે ફરે? એટલે તે લાભ એમને મળી શક્યો નહિ. નિયત દિવસે પૂજ્યશ્રીને રાજનગર ભણી વિહાર થ.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૬
[ વનપરિચય
૩૪ – જૈન સેાસાયટીમાં જયજયકાર
-
ભોંયણી પધારતાં શેઠ મણિલાલ સુરચ'દ આદિ જૈન સાસાયટીના ગૃહસ્થા વંદન કરવા આવ્યા હતા. તેમને સાસાયટીમાં પેાતાનાં મંધાવેલાં દહેરાસરમાં મૂળનાયક શ્રીપાર્શ્વનાથ પ્રભુને પ્રવેશ કરાવવા હતા. તેનુ મુહૂત પૂછતાં મુનિશ્રી રૈવતવિજયજીએ અષાડ સુદ ૨ ના દિવસ ઉત્તમ જણાવ્યા હતા. પૂજ્યશ્રીના ચાતુર્માસ-પ્રવેશ પણ તે જ દિવસે હતા. આ રીતે દેવ અને ગુરુ ખને અષાઢ સુષ્ઠિ ૨ ના દ્વિવસે ભવ્ય સામૈયા સાથે જૈન સે।સાયટીમાં પ્રવેશ પામ્યા. જ્યાં દેવ અને ગુરુની વિદ્યમાનતા હોય ત્યાં ધર્મ તા ધસમસતા આવે છે. આ વાતની વિશેષ પ્રતીતિ આપણને પૂજ્યશ્રીનું આ આવીશમું ચાતુર્માસ કરાવશે.
અહી સૂત્રાધિકારે શ્રી આચારાંગસૂત્ર તથા ભાવનાધિકારે શ્રી પાર્શ્વનાથચરિત્ર વાંચવા માંડયુ. અને તે પર પૂજ્ય શ્રીનાં પ્રભાવશાળી પ્રવચના થવા લાગ્યાં. તેણે સાસાયટીનાં એશઆરામી જીવનમાં વ્રત, નિયમ અને ત્યાગની ભાવના દાખલ કરી દીધી તથા શાસ્રશ્રવણુ, શાસ્રાભ્યાસ અને સત્સંગની લગની લગાડી દીધી. શ્રી આશાભાઈ છગનલાલ પૂજ્યશ્રી પાસે લેાકપ્રકાશ વાંચતા હતા. શેઠ ચંદ્રકાન્ત -મકુભાઈ તથા સુધાકર મનસુખરામ આદિ ધબિન્દુની
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________
જન સોસાયટીમાં જયજયકાર |
૧૧૭
ધારણ કરતા હતા. બીજા પણ અનેક મુમુક્ષુઓ ઉપસ્થિત થઈને વિવિધ પ્રશ્નો કરતા હતા અને તેનું સુંદર સમાધાન પામી સદ્ધર્મમાં શ્રધાન્વિત થતા હતા.
આ સ્થળે એક પાઠક પશ્ન કરે છે કે “અહીં દેવની વિદ્યમાનતા કયાં હતી? આ બધો તે ગુરુગુણને મહિમા
છે.” અમે તેમને કહીએ છીએ કે–આજે અરિહંત દેવ ભલે સ્વદેહે વિદ્યમાન ન હોય પણ અક્ષરદેહે વિદ્યમાન છે અને નામ તથા સ્થાપના વડે મંદિરમાં વિરાજે છે. તેમની અનન્ય ઉપાસનાથી જ ગુરુમાં ગુણે પ્રકટે છે અને તે આપણામાં ગુણધર્મ પ્રકટાવે છે. એટલે “દેવ અને ગુરુની વિદ્યમાનતા હોય ત્યાં ધર્મ તે ધસમસતે આવે છે.” એ અમારું વિધાન યથાર્થ ઠરે છે.
પર્યુષણ પર્વ આવતાં તપનું તેજ ઝળકી ઉઠયું હતું. રાધનપુર નિવાસી શાકરચંદભાઈએ માસક્ષમણની તપશ્ચર્યા કરી હતી અને મુનિશ્રી રૈવતવિજયજીએ ૨૦ ઉપવાસની ભાવના સફળ કરી હતી. અઈએ વગેરેના આંકડા અંગુલિએના પર્વને ઓળંગી ગયા હતા. અરુણાસાટીમાં શેઠ રતિલાલ કેશવલાલ (કેશવલાલ મૂલચંદવાળા)ના ધર્મપત્ની મંજુલા બહેને અદૃઈની તપસ્યા કરી હતી. તે નિમિત્તે તેમણે પૂજ્યશ્રીને પિતાના બંગલે નિમંત્રી ત્રણ દિવસને ઉત્સવ ઉજવ્યો હતે. * આ રીતે પૂજ્યશ્રીને ચાતુર્માસથી જૈન સંસાયટીમાં જયજયકાર થયે હતે. ઘણા ભાવિકેએ નાણુ મંડાવીને, ચતુર્થવ્રત વગેરે ઉચ્ચાર્યા હતાં. તેઓશ્રીએ વાવેલા આ
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૮
[ જીવનપરિચય બીજના પ્રતાપે ત્યાર પછી ત્યાં અન્યોન્ય સાધુ મહારાજેનાં ચાતુર્માસ આજ દિન સુધી થયા જ કરે છે. પ્રાચ્ય વિદ્યાભવન સ્થાપવાની વિચારધારા પણ આ ચોમાસામાં જ ઉત્પન્ન થયેલી તે પાછળથી ફળીભૂત થઈ હતી.
રૂ. ૬૦૦૦૦ ની માતબર ટીપ ચાતુર્માસ પરિવર્તનને લાભ અરુણ સેસાયટીવાળા શેઠ સુધાકર મનસુખરામે લીધું હતું. બાદ સોસાયટી–સંઘને વધુ રોકાવાને આગ્રહ થતાં ત્યાં થોડા દિવસની સ્થિરતા થઈ હતી. તે વખતે પૂજ્યશ્રીના ઉપદેશથી શ્રી વિશ્વનંદિકરવાસુપૂજ્યવિહાર નિર્માણ કરવાનું નક્કી થયું હતું. મીસ્ત્રી ભગવાનદાસે તેના માર્ગદર્શક નકશાઓ વગેરે તૈયાર કર્યા હતા અને તે અંગે માત્ર નવ બંગલાઓમાંથી તત્કાળ રૂ. ૬૦૦૦૦ ની માતબર ટીપ થઈ હતી. '
હું ૩૫–રાજકેટમાં અંજનશલાકા પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ Screen word and as
એવામાં શ્રી છોટાલાલ હેમચંદ વગેરેની નૂતન ભરાવિલાં જિનબિંબની અંજનશલાકા–પ્રતિષ્ઠાનિમિતે રાજકેટ પધારવાની વિનંતિ થતાં પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિએ તેને સ્વીકાર કર્યો હતો અને આપણું આચાર્યશ્રીને પણ સાથે ચાલવાને આદેશ આપ્યા હતા. તેથી સં ૨૦૦૦ ના માગશર વદિ ૧૦ના રોજ સૌરાષ્ટ્ર ભણી વિહાર થયે હતે.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાજકોટમાં અપ્ર. મહેસવ ]
૧૧૯ વિહારમાં માણેકપુર આવતાં પૂજ્યશ્રીનાં વ્યાખ્યાનથી પ્રતિબંધ પામી માણેકપુરના ઠાકોર સાહેબે શિકાર વગેરે જીવહિંસાને ત્યાગ કર્યો હતે. ત્યાંથી માણસા, વિજાપુર વગેરેને લાભ આપીવડાલામાં પૂ. આ. ભ. શ્રી વિજયલખ્યિસૂરિજી મ. બિરાજમાન હતા, તેમને ખાસ વંદન કરવા માટે પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિ આદિ સમુદાય સાથે ત્યાં પધાર્યા હતા. પછી તારંગાજી આદિની યાત્રાઓ કરી મહા વદિ બીજે રાજકોટમાં ભારે સામૈયા સાથે પ્રવેશ કર્યો હતે.
ફાગણ સુદિ ૩ ની અંજનશલાકા તથા સૂદિ ૪ની પ્રતિષ્ઠા પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિ, પૂજ્ય આચાર્ય શ્રી વિજ્યરામચંદ્રસૂરિજી તથા આપણું આચાર્યશ્રીના વરદ હસ્તે ૬૦ ઠાણા સહિત ચતુર્વિધ સંઘની વિશાળ હાજરીમાં ભારે ધામધૂમથી થઈ હતી. તે નિમિત્તે પંદર દિવસ સુધી પ્રભુનાં પંચકલ્યાણક વગેરે ઉજવણીના ઉત્સવે અતિ ઉલ્લાસથી ઉજવાયા હતા. આ અંજનશાલકામાં ૨૫૦ પ્રતિમાજી પર અંજનને વિધિ કરવામાં આવ્યું હતું.
ચાતુર્માસનિર્ણય . ગતવર્ષે રાધનપુર સંઘની ચાતુર્માસ કરાવવાની ભાવના સફળ થઈ ન હતી, તેથી આ વખતે તેણે રાજકોટ આવી પિતાની વિનંતિ તાજી કરી અને તેના સમર્થનમાં અનેક દલીલે આગળ ધરી. તેને પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિની આજ્ઞાથી સ્વીકાર થતાં રાધનપુર ચાતુર્માસની જય બેલાઈ. અહીં * અમને પેલી પ્રસિદ્ધ પંક્તિઓ યાદ આવે છે કે ,
પતિથી ઉજવાયા વગેરે જ
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૦
[ જીવનપરિચય उद्यमेन हि सिध्यन्ति, कार्याणि न मनोरथैः ।। न हि सुप्तस्य सिंहस्य, मुखे प्रविशन्ति मृगाः ॥
–કાર્યો ઉદ્યમથી જ–પ્રયત્નથી જ સિદ્ધ થાય છે, નહિ કે મનેરથી. સિંહ અત્યંત પ્રરાક્રમી હેવા છતાં તે સૂઈ રહેતું હોય તે મૃગો આવીને તેના મુખમાં થેડા જ પડે છે? અર્થાત્ નથી પડતા.
છે ૩૬ – અમદાવાદના પુણયપ્રસંગે હું
રાજકેટથી જામનગર વગેરેની યાત્રા કરીને પૂજયશ્રી અમદાવાદ પધાર્યા ને જ્ઞાનમંદિરમાં વિરાજ્યા, કારણકે અહીં પુણ્ય પ્રસંગો ઉપસ્થિત થયા હતા. તેમને એક પ્રસંગ મુમુક્ષુને દીક્ષાદાનને હતું અને બીજો પ્રસંગ જિનમંદિરની શિલારોપણવિધિને હતે. મૂળ રાજપુરના રહીશ પણ હાલ અમદાવાદમાં રહેતા બાલબ્રહ્મચારી શ્રી જયં. તિલાલ મેહનલાલ સં. ૧૯૮ ના ચાતુર્માસમાં પૂજ્યશ્રીના સમાગમમાં આવ્યા હતા અને ત્યારથી સંસાર પર નિર્વેદ પામ્યા હતા. હવે તેમને દીક્ષા લેવાની ભાવના થઈ હતી અને તે માટે વૈશાખ સુદિ ૭ ને દિન નક્કી થયે હતે. તે માટે તેમના વડીલ બંધુ ડાહ્યાલાલે શેખના પાડે પાંચ દિવસને મહત્સવ માંડ હતે. અરુણ સેસાયટીમાં નૂતન જિનમંદિરને શિલારોપણવિધિ પણ તેજ મંગલદિને
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________
અમદાવાદના પુણ્યપ્રસંગે ]
૧૨૧ નકકી થયે હતે. પૂજ્યશ્રીના વરદ હસ્તે આ ઉભય પ્રસંગો કેવી રીતે પ્રતિષ્ઠા પામ્યા, તે આપણે જોઈ લઈએ.
વૈશાખ સુદિ ૭ નું પુનિત પ્રભાત ઉદય પામ્યું ત્યારે પૂજ્યશ્રીની ઉપસ્થિતિ અરુણ સાયટીમાં હતી. શ્રાવકે એ આમંત્રણ પાઠવીને ભારે સામૈયું ઉજવ્યું હતું. પિતાને આંગણે એક નૂતન જિનમંદિરનું નિર્માણ થાય અને તેને શિલારોપણવિધિ એક આગમપ્રજ્ઞ આચાર્યશ્રીની પુણ્યનિશ્રામાં થાય એ શું એાછા આનંદની વાત ગણાય? વૃષભ લગ્નના વૃષભ નવમાંશમાં ઉકત મંદિરને શિલારોપણવિધિ શેઠ બકુભાઈના હસ્તે પૂજ્યશ્રીના વાસક્ષેપ પૂર્વક સારી રીતે થયા. ત્યારથી એ સોસાયટીમાં મંગલમાલા ઉત્તરોત્તર વિસ્તરતી જ રહી છે. કિયાકારક ભાઈ કાન્તિલાલ સાવચંદ હતા. ત્યાંથી જ્ઞાનમંદિરે પધારી દીક્ષાદાનને વિધિ પિતાના વરદ હસ્તે કરાવ્યું અને મિથુન લગ્નના મીન નવમાંશે મુમુક્ષુ જયંતિભાઈને ભાગવતી દીક્ષા આપી મુનિશ્રી નિત્યાનંદ વિજયજી તરીકે પિતાના શિષ્ય કર્યા. સંયમને વિષે પુરુષાર્થને ઉલ્લાસ કરે ખરેખર! ઘણે દુર્લભ છે, પણ સત્વશાળી પુરુષોને આ જગતમાં કંઈજ અશક્ય નથી. દીક્ષાના આ પુણ્ય પ્રસંગે ધાર્મિક વર્ગમાં અનેરો ઉત્સાહ પ્રેર્યા હતા અને તેથી ફેંકની સંસારશૃંખલાઓ ઢીલી પડી ગઈ હતી. બાદ ત્યાંથી રાધનપુર–ચાતુર્માસ માટે સ્વશિષ્યાદિ પરિવાર સાથે વિહાર કર્યો હતે.
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૨,
[ જીવનપરિચય
૩૭ – રાધનપુર અને આસપાસ
શ્રી શંખેશ્વરજીની યાત્રા કરીને જેઠ સુદ ૧૦ ના શુભ દિને ચાતુર્માસાથે` રાધનપુર પધારતાં શ્રીસ ંઘનું હૈયું. હુ થી. ઉભરાઈ ગયું હતુ અને તેણે સ્વાગતા≠િ સ ક્રિયાએ સમુચિત વિધિથી કરી હતી.
અષાડ સુદિ ૧ ના દિવસે સુરેન્દ્રનગરમાં (તે વખતના વઢવાણ કેમ્પમાં) પૂજ્ય આચાર્યશ્રી વિજયક્ષમાભદ્રસૂરિજી કાલલમ પામ્યાના ખખર મળતાં સકલ સંઘે પૂજ્યશ્રીની નિશ્રામાં દેવવદન કર્યું હતું અને તે નિમિત્તે શ્રીચિંતામણિ પાર્શ્વનાથ જિનમંદિરમાં મહેાત્સવ કર્યાં હતા.
અહી` શેઠ નાત્તમ મનુસુખરામ મારખિયા આદિના આગ્રહથી પૂજ્યશ્રીએ વ્યાખ્યાનમાં શ્રીભગવતીજીસૂત્ર તથા સમરાદિત્યકથા સ`ભળાવ્યાં હતાં, સાધુઓને શ્રીઉત્તરા- ! ધ્યયનઆદિ સૂત્રોના ચેાગ વહેવડાવ્યા હતા અને ષડ્દન મૂળ ઉપરની શ્રીવિદ્યાતિલક સૂરિજીની સંસ્કૃત ટીકાનું સુંદર સંપાદન કર્યું હતું. આ પુસ્તક આજે પાઠય પુસ્તક તરીકે સાધુએ આદિ સહુમાં બહુ જ આદરપાત્ર અન્યું છે. એની મૂલ પ્રતિ મુનિશ્રી રૈવતવિજયજીએ તબેલી શેરીમાં પરઝવવા માટે રાખેલા પાનાંમાંથી શેષી કાઢી હતી.
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાધનપુર અને આસપાસ ]
૧૨૩.
અહી પૂજ્યશ્રીની પ્રેરણાથી નમસ્કારમંત્રના તપ થતાં ઘણા ભાઈબહેનેાએ લાભ લીધેા હતેા અને પૂજ્ય મુનિરાજશ્રી રૈવતવિજયજીએ આ સંસારી જન્મભૂમિ હોઈ તપની વિશિષ્ટ આરાધના નિમિત્ત પેાતાના ૩૪ વર્ષની સ ંખ્યાસૂચક ૩૪ ઉપવાસ કર્યાં હતા. શ્રાવણ વૃદ્ધિ ૪ થી અક્ષયનિધિ તપ શરૂ થયા હતા. તે વખતે રેશનીંગ ચાલતુ હોવાથી વસ્તુઓ પૂરતા પ્રમાણમાં મળતી ન હતી, છતાં હુંમેશની ટોળીઓના લાભ લેવાયા હતા. ૧૬-૧૫-૧૨-૧૦-૮ આદિ તપશ્ચર્યાએ વિપુલ પ્રમાણમાં થઇ હતી. એમાં મુનિશ્રી રૈવતવિજયજીનાં સંસારી બહેન ચંદને પેાતાની નરમ તબીયતમાં પણ ઉત્સાહથી અઠ્ઠાઈના તપ કર્યાં હતા. તે નિમિત્તે. પર્યુષણ ખાદ અષ્ટાહ્િનકામહોત્સવ, અષ્ટોત્તરી મહસ્નાત્ર, પ્રભુની રથયાત્રા, નવકારશી આદિ અનેક કાર્યો શાહ હિંમતલાલ ભુરાલાલ, સંઘવી ગુણચંદ્ર ઇચ્છાદ, શ્રીનરોત્તમભાઈ મેારખિયા આદિ શ્રીસ'ધ તરકથી થયાં હતાં. વળી પૂજ્યશ્રીના ઉપદેશથી ચૈત્યપરિપાટી સાત દિવસ સુધી વાજતે ગાજતે થઈ હતી. તેમાં પાળે પાળે વ્યાખ્યાન, પૂજા, પ્રભાવનાદિના લાભ પણ સારી રીતે લેવાયા હતા.
.
ઉપધાન
એડા (મારવાડ) નિવાસી શ્રી લાલચંદ રાજમલને ઉપધાન તપ કરાવવાની ભાવના થતાં શેઠ હરગોવનદાસ મણિયારની પ્રેરણાથી તેમણે રાધનપુર આવી પૂજય આચાર્ય શ્રીને વિનતિ કરી હતી અને તેના સ્વીકાર થતાં આસે વિદે૭ થી ઉપધાન
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૪
[ જીવન પરિચય તપની આરાધના શરૂ થઈ હતી. તેમાં ૧૫૦ ભાઈબહેનોએ જોડાવાને લાભ લીધે હતે.
૨માસું પરિવર્તન કરાવવાને લાભ દસાડિયા હિંમતલાલ ભુરાલાલ તરફથી લેવાયે હતે.
માગસર સુદિ ૫ ના દિવસે ઉપધાનતપની આરાધના કરનાર તપસ્વીઓને માલા પહેરાવવાને મંગલવિધિ થયે હતું. તે નિમિત્તે શ્રી લાલચંદજી તરફથી અષ્ટોત્તરી સ્નાત્ર તથા અષ્ટહિનામહોત્સવ થયે હતું અને ઘર દીઠ
એક શેર લાડુની લહાણ કરવામાં આવી હતી. |
ભાગવતી દીક્ષાઓ " એ મંગલમાલાના મેરુ સમાન દક્ષાને પ્રસંગ પણ રાધનપુરનાં આંગણે ઉપસ્થિત થયો હતો અને તેની ધર્મકીતિમાં વધારે કરી ગયું હતું. રાધનપુર નિવાસી ચંપકલાલ વાડીલાલે સં. ૧૯માં પૂજ્યશ્રી પાસે ચતુર્થ વ્રત ગ્રહણ કર્યું હતું અને હવે તેમની ભાવના સિદ્ધિમાર્ગને સરળ બનાવનાર સર્વવિરતિના સભ્ય ૫થે વિચર વાની હતી, તેથી તેમના વડીલ બંધુ વૃદ્ધિલાલે તેમને દીક્ષા આપવાનું મુહૂર્ત જેવડાવ્યું હતું. વળી ડઈને રહીશ શ્રીમાન હીરાલાલ મેંતીલાલને પણ હવે દિવ્યતાનું દર્શન કરાવનારી ભવતારિણી ભાગવતી દીક્ષા ગ્રહણ કરવાની ભાવના થઈ હતી. આ હીરાભાઈ આપણા આચાર્યશ્રીના સંસારી બનેવી થાય કે જેમણે પિતાના તેર વર્ષના પુત્ર વાડીલાલને સં. ૧૯૮૪માં રાજીખુશીથી દીક્ષા અપાવી
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાધનપુર અને આસપાસ ]
૧૨૫૩
મુનિશ્રી વર્ધમાનવિજયજી કર્યાં હતા અને સં. ૧૯૮૬માં બીજા પુત્ર ચીમનલાલને દિલચમન વરઘેાડા ચડાવી સુનિ શ્રી ચિદાન દ્રવિજયજી કર્યાં હતા તથા સ. ૧૯૯૫માં પોતાનાં ધમ પત્ની રાધિકાબહેનને પણ એ પવિત્ર પથે. પ્રયાણ કરવાની પરવાનગી આપી સાધ્વી રજનશ્રીજી કર્યાં હતાં, તેમજ વડોદરા રાજ્યે ખાલસન્યાસદીક્ષા પર પ્રતિબંધ મૂકવાના ધારા ઘડવાની તૈયારી કરી ત્યારે માલદીક્ષાની તરફેણમાં સચેાટ નિવેદન કરી આવનાર વીરનર પણ તેઓ જ હતા. આ પરથી પાકેા તેમની અડગ ધમ ધગશના પરિચય સારી રીતે મેળવી શકશે. આવા એ પુણ્યાત્માએ પેાતાને આંગણે દીક્ષા લેવા તત્પર થાય એને રાધનપુરવાસીએ પેાતાનું અહેાભાગ્ય કેમ ન સમજે ?તેમણે આ અને મુમુક્ષુઓને પેાતાને ત્યાં નિમંત્રી વાયણાં કરાવ્યાં હતાં અને જાહેર સમારા કરી માનપત્રા અક્ષ્ય હતાં.
માગશર સુદિ ૧૦ના મંગલ દિવસે ચતુર્વિધ સઘ સમક્ષ તેમના દીક્ષાવિધિ થયે હતેા. તેમાં હીરાભાઈનુ નામ મુનિશ્રી પ્રિયંકરવિજયજી અને ચંપકલાલનું નામ મુનિશ્રી દેવભદ્રવિજયજી રાખી અનેને પૂજ્ય આચાય'શ્રીના શિષ્યે કરવામાં આવ્યા હતા.
અહી અમારા મનાભાવ પદ્યમાં પરિણમે છે, તેથી તેને અક્ષરાંકિત કરીશું:
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________
૯-૧૨૬
| [ જીવનપરિચય સહસ્ત્ર બેની સાલમાં, રૂડું ચાતુર્માસ જબૂસૂરિ જશ વળે, પૂગી રૈવત આશ. ૧ વ્રત-નિયમ ઉપન્યા ઘણ, તપસ્યાને નહિ પાર મગસર સુદિ દશમી દિને, દીક્ષાને જયકાર. ૨ હશે હીરાભાઈએ, લીધે સંયમભાર; મુનિવર' પ્રિયંકર થયા, વંદુ વારંવાર. ૩ ચેથાએ ચડિયા ઘણ, ચંપક આદિ લેક; દેવભદ્ર મુનિરાયને, વંદે ધીરજ થક. ૪
શ્રી ભીલડીયાજીને છરી પાળ સંઘ જૈન શાસનમાં ભાવનાનું મૂલ્ય કેટલું બધું અંકાયું છે? તેને ભાવનાશિની કહેવામાં આવી છે, કારણકે સર્વ સ–વૃત્તિનું મૂળ તેમાં રહેલું છે.
રાધનપુરનિવાસી વારૈયા જીવાભાઈ દેવશીનાં ધર્મપત્ની -મણિબહેનને છ–રી પાળતા ચતુર્વિધ સંઘ સાથે શ્રી ભીલડીયાજી તીર્થની યાત્રા કરવાની ભાવના થતાં આચાર્યશ્રીને વિનંતિ કરી. તે વિનંતિને સ્વીકાર કરીને પૂજ્યશ્રીએ ચતુર્વિધ સંઘ સાથે માગશર વદિ ૧૩ના દિવસે રાધનપુરથી વિહાર કર્યો. પૂજ્યશ્રીની નિશ્રામાં શ્રી ચતુર્વિધ સંઘ વાજતે ગાજતે નાનપરા, ઉન, થરા વગેરેની સ્પર્શના કરીને પિષ સુદિ આઠમે શ્રી ભીલડીયાજી તીર્થે પહોંચે. દરેક સ્થળે સંધને સુંદર સત્કાર થયું હતું અને શ્રી ભીલડીયાજી તીર્થમાં પેઢી તરફથી સામયુ કરવામાં આવ્યું હતું. ત્યાં ત્રણ દિવસની
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાધનપુર અને આસપાસ ]
૧૨૭
-
સ્થિરતા થઈ હતી. સંઘવણ બહેને પૂજાપ્રભાવનાદિ તીર્થભક્તિને સારો લાભ લીધું હતું. આ સંઘમાં સો માણસ સામેલ હતું. - જૂના સમયમાં આ સ્થાન ભીમપલ્લી તરીકે ઓળખાતું હતું અને તે બાર કેસના ઘેરાવામાં ફેલાયેલું હતું. તેમાં સવાસે શિખરબંધ જિનમંદિર હતાં અને શ્રતના અતિશયે. વાળા બહુશ્રત આચાર્ય સમપ્રભસૂરીશ્વરજી ચાતુર્માસ રહ્યા હતા. તે વખતે કાર્તિક માસ બે હતા. સૂરિવરને પિતાના જ્ઞાનબળથી ખબર પડી કે બીજા કાર્તિક માસમાં આ નગરીને નાશ થશે, એટલે ચોમાસું બીજા કાર્તિકમાં પૂરું થાય છતાં તેઓ પ્રથમ કાર્તિકમાં ચાતુર્માસ પૂર્ણ કરી અન્યત્ર વિહાર કરી ગયા. સાથે ઘણું શ્રાવકુટુંબ પણ ચાલ્યા ગયા. તેઓ જે સ્થળે રહ્યા તે રાધનપુર કહેવાયું. પછી એ નગરીને નાશ થયે. આજે પણ તેની આજુબાજુનાં ખેદકામમાંથી મેટી ઈંટો, પત્થરો તથા પ્રાચીન અવશેષો મળી આવે છે. શ્રી શાન્તિનાથ ભગવાન આદિની પ્રતિષ્ઠાના લેખો સં. ૧૨૧૫, ૧૩૩૪ અને ૧૩૪૪ ના જે મળી આવ્યા છે, તે પરથી આ નગરીને નાશ ૧૩૫૩ પછી થયાનું અનુમાન નીકળે છે. સં. ૧૮૭૨ માં એ સ્થાને ભીલડી ગામ નવું વસ્યું છે. ઉપર્યુકત નાશમાં મહાચમત્કારી શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવાનની પ્રતિમા બચ્યા હતા. આજે ત્યાં મંદિર છે અને વિશાળ ધર્મશાળા છે.
મંદિરમાં ઉપર મૂલનાયક શ્રી મહાવીરસ્વામી છે અને ભોંયરામાં મૂળનાયક શ્રી નેમિનાથ ભગવાન છે. :
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________
- [જીવનપરિચય પરંતુ તીર્થમાહાભ્ય શ્રી પાર્શ્વનાથજીનું છે. શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવાનની પ્રતિમા ડાબી બાજુ ભારવટિયા નીચે બિરાજમાન છે, એજ બચેલા ચમત્કારી ભીલડીઆ પાર્શ્વનાથ છે. તે પરિકર અને સપ્તકણાથી વિભૂષિત છે. આ ભેંયરામાં એક ગુરુમૂર્તિ દિવાલમાં બેસાડેલી છે. તેને લેકે ગૌતમસ્વામિની માને છે, પણ તે ગૌતમસ્વામિની નથી, કિન્તુ અન્ય આચાર્યની છે. ઉપર મંદિર ફરતી ૩૧ દહેરીએ છે.
સંઘવણે સુદિ ૧૦મે તીર્થમાળ પહેરી નવકારશીનું જમણ આપ્યું હતું અને શા ગણપતલાલ ઈચ્છાચંદે ધર્મશાળાની એક ઓરડી નેંધાવી હતી. પછી સંઘ છૂટે પડ્યો હતે. ઉપર્યુંકત પ્રસંગોને આવરી લેતી એક પુસ્તિકા શ્રી ભીલડીયા તીર્થ અને રાધનપુર ચૈત્યપરિપાટી નામની પૂજ્યશ્રીએ સં. ૨૦૦૩માં લખેલી પ્રસિદ્ધ છે.
ભાભરમાં ધ્વજદંડારોપણુ-મહેસવ પૂજ્યશ્રી ત્યાંથી વાવ-થરાદ થઈ, ભેરલમાં શ્રી નેમિનાથ ભગવાનની યાત્રા કરી, બલોધણ-કુવાળા થઈને ભાભેર પધાર્યા હતા. તે વખતે ત્યાં મુનિશ્રી સુજ્ઞાનવિજયજી આદિ પણ હતા. અહીં છેલ્લા પાંત્રીસ વર્ષથી સંઘમાં કુસંપને લીધે શ્રી મુનિસુવ્રતસ્વામીનાં દહેરાસર ઉપર ધ્વજદંડ ચડતું ન હતું, પરંતુ પૂજ્યશ્રીને પવિત્ર ઉપદેશ સાંભળતાં જ એ કુસંપ દૂર થયે અને ધ્વજદંડ ચડાવવાનું નક્કી થયું. તે માટે મહા સુદિ ૧૧ ને શુભ દિન નિશ્ચિત થયે અને
શાન્તિસ્નાત્ર તથા અઈ મહત્સવ આદિની તૈયારી થવા • લાગી.
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૯
રાધનપુર અને આસપાસ ]
એવામાં લેદ્રાસંઘને આગ્રહ થવાથી પૂજ્યશ્રી દ્રા પધાર્યા અને ત્યાં પ્રવર્તતે કુસંપ સદુપદેશ આપી દૂર કરા. પરિણામે ઘણાં વર્ષોથી બંધ પડેલું નવકારશીનું જમણું તે જ દિવસે થયું અને બધા સાથે બેસીને સંતોષથી જમ્યા. ત્યાંથી પૂજ્યશ્રી પાછા ભાભેર પધાર્યા.
માહ સુદિ ૧૧ના શુભ મુહુર્ત મંદિરના શિખર ઉપર ધ્વજદંડ પૂજનવિધિપૂર્વક ચડાવવામાં આવ્યો
અને સકળ સંઘમાં આનંદ વર્યો. તે દિવસે શાન્તિસ્નાત્ર • ભણાવાયું અને નવકારશીનું જમણ થયું. આ રીતે પૂજ્યશ્રીનાં પગલાં થવાથી ભાભેરવાસીઓના ભાગ્યને ઉદય થયે. કુસંપ દૂર થાય અને માંગલિક કાર્યો થવા લાગે એને ભાગ્યેાદય નહિ માનીએ તે કેને માનીશું?
પુન: રાધનપુરમાં ભારથી વિહાર કરી પૂજ્યશ્રી પુનઃ રાધનપુર પધાર્યા અને માહ સુદિ ૧૪નાં મંગલ પ્રભાતે મુનિશ્રી પ્રિયંકરવિજયજી તથા મુનિશ્રી દેવભદ્રવિજયજીને વડી દીક્ષા
આપી.
સં. ૧૯૯૯માં પૂજ્યશ્રી રાધનપુર પધાર્યા હતા, ત્યારે ભાઈ બાબુલાલ શીવલાલે દીક્ષા નિયમ લીધો હિતે અને બાદ ચતુર્થવ્રત અંગીકાર કર્યું હતું. તેમને ફાગણ સુદિ ૩ને દિવસે દીક્ષાદાનને પવિત્ર વિધિ કરવાને હતું, પણ અહીં માહ સુદિ ૧૫ના રોજ પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિને તાર આવ્યું કે અમદાવાદમાં સ્વ. પૂજ્ય મે
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૦
( [ જીવનપરિચય ગુરુદેવની મૂર્તિપ્રતિષ્ઠા થવાની છે, માટે જલદી અમદાવાદ આવે.” એટલે મુનિશ્રી ચિદાનંદવિજ્યજી આદિને રાધનપુર રેકી માહ વદિ ૧૫ ને દિવસે પૂજ્યશ્રીએ અમદાવાદ ભણું વિહાર કર્યો. ખરેખર! ગુરુભક્તિ એ સહુથી મટે ગુણ છે અને તેજ આત્માને અધ્યાત્મનાં શિખર ઉપર આરૂઢ કરે છે. કેઈએ ઠીક જ કહ્યું છે કે –
गुरुभक्तिविहीनस्य, तपो विद्या व्रतं कुलम् । व्यर्थ सर्व शवस्येव, नानाऽलङ्कारभूषणम् ।।
જેમ મડદાને ધારણ કરાવેલાં વિવિધ પ્રકારનાં આભૂષણે વ્યર્થ છે, તેમ ગુરુભક્તિથી રહિત સાધકનાં તપ, વિદ્યા, વ્રત અને કુલ વ્યર્થ છે. జాను అని అందించారని
అe હું ૩૮ - ગુસ્મૃર્તિપ્રતિષ્ઠાદિ
శ్రీరాం - 2 అంత ફાગણ સુદિ એકમે પૂજ્યશ્રી અમદાવાદ પધાર્યા, ત્યારે પૂ. ઉપાધ્યાય શ્રી ભુવનવિજયજી, પંન્યાસશ્રી જશવિજયજી, મુનિ શ્રી ચારિત્રવિજયજી આદિ અનેક સાધુ સાધ્વીઓ તથા શ્રાવક-શ્રાવિકાઓ સત્કારાર્થે સામા આવ્યા હતા. પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિની પુણ્યનિશ્રામાં શેખના પાડે સ્થિરતા થઈ હતી. તે વખતે ગુરુમૂર્તિપ્રતિષ્ઠા – નિમિત્તે શ્રીસંઘ તરફથી જ્ઞાનમંદિરમાં શાંતિસ્નાત્રાદિ ભારે યત્સવ ચાલી રહ્યો હતે.
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગુરુમૂતિ પ્રતિષ્ઠાદિ ]
૧૩૧
ફાગણ સુઢિ ૩નાં શુભ મુહૂતે પૂ. પા. સંઘસ્થવિર આ. ભ. શ્રી વિજયસિદ્ધિસૂરીશ્વરજી, પૂ. પા. આ. ભ. શ્રી વિજયપ્રેમસૂરીશ્વરજી, પૂ. પા. આ. શ્રી વિજયરામચંદ્રસૂરીશ્વરજી, પૂ.પા. આ. શ્રી વિજયમનેાહરસૂરીશ્વરજી, પૂ. પા. આ. શ્રીવિજયજ'બૂસૂરીશ્વરજી, પૂ. મુનિરાજ શ્રી મંગલવિજયજી મ. આદિ અનેક સાધુસાધ્વીએ અને સહસ્રાવધિ શ્રાવકશ્રાવિકાઓની સમુપસ્થિતિમાં શ્રી વિજયદાનસૂરિજ્ઞાનમંદિરમાં અનાવેલી સુંદર આરસની છત્રીમાં સ્વ. સકલાગમરહસ્યવેદી પુજ્ય આચાય ભગવત શ્રી વિજયદાનસૂરીશ્વરજી મહારાજની સ્વકાયપ્રમાણુ આરસની ભવ્ય મૂર્તિ ઉત્તમ વિધિવિધાન સાથે પ્રતિષ્ઠિત કરવામાં આવી હતી. તે વખતે મંગલતૂરોએ દિશા ગજવી હતી અને માનવમેદનીનાં મુખમાંથી નીકળેલા જયધ્વનિ દૂર-સુદૂર સંભળાયા હતા.
બાબુભાઇને દીક્ષાદાન
આ બાજુ રાધનપુરમાં મુનિ શ્રી ચિદાનંદવિજયજીએ તેજ દિવસે મુમુક્ષુ બાબુભાઈ ને દીક્ષાદાન કર્યું હતુ અને મુનિશ્રી તીર્થ પ્રભવિજયજી તરીકે પૂજ્ય આચાર્ય શ્રીના શિષ્ય સ્થાપ્યા હતા. તેમના માતાપિતા તથા વડીલમ એ દીક્ષાના ઉત્સવ દિલથી કર્યાં હતા. પછી મુનિશ્રી ચિદાનંઢવિજયજી વગેરે ત્યાંથી વિહાર કરી અમદાવાદ પૂજ્યશ્રીની સેવામાં પધાર્યાં હતા. ગુરુસેવા એ વિનયી શિષ્યેા માટે સૌથી માટી આરાધના છે.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________
જીવનપરિચય
૩૯ – ડભોઈ અને ખંભાતમાં
વિક્રમની ત્રીજી સહસ્ત્રાબ્દિએ પૃથ્વી પર પિતાનું પ્રથમ વર્ષ પ્રસાયું હતું અને તેને અર્ધોભાગ કાળના અનંત પ્રવાહમાં મળી ગયા હતા. હવે તેને બીજે અર્ધો ભાગ શરૂ થતું હતું અને તેના છ માસ પૈકી પ્રથમ માસનું પદાર્પણ થઈ ચૂકયું હતું. એ માસના બે દિવસે વ્યતીત થયા હતા અને અક્ષયદાનથી અંકિત થયેલે ત્રીજે દિવસ આવી પહોંચ્યું હતું. આ દિવસને શુભ માની પૂજ્યશ્રીએ ખંભાત ભણું પગલાં માંડયાં હતાં, કારણ કે આગામી ચાતુર્માસ ત્યાંજ ગાળવાનું હતું અને તે બાબતની સંઘની વિનંતિને પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિની સંમતિથી સ્વીકાર થઈ ચૂક્યા હતા, પણ ત્યાં પધારતાં પહેલાં ડાઈ જવું જરૂરી હતું, કારણ કે ત્યાંના સંઘે પૂજ્યશ્રીને પધારવાની વિનંતિ કરી હતી અને પૂજ્યશ્રીએ લાભનું કારણ જાણું તેને સ્વીકાર કર્યો હતો, એટલે પ્રયાણ ડભઈ ભર્ણ થયું હતું.
- જીર્ણોદ્ધારનો નિર્ણય વૈશાખ વદિ ૭ના દિવસે શ્રીસંઘે કરેલા સામૈયાપૂર્વક પૂજ્યશ્રી ડઈ પધાર્યા અને ઉત્સાહ-આનંદનું વાતાવરણ વિસ્તરી ગયું. ત્યાં શ્રી સાગરસંધનાં બે જિનાલયો–શ્રી આદિનાથ જિનાલય અને શ્રીધર્મનાથ જિનાલય–અતિ જીર્ણ થઈ ગયેલાં હોઈ તેના જીર્ણોદ્ધાર
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________
immo
ડભોઈ અને ખંભાતમાં ] માટે શ્રીસંઘને ઉપદેશ આપે. આ ઉપદેશ ગ્ય અધિકારીઓને એગ્ય સમયે અપાયેલ હોઈ તરત જ ફલદાયી થયો અને એક જ જગામાં બંને દહેરાસરો પધરાવી પાયામાંથી જીર્ણોદ્ધાર કરવાને નિર્ણય કરવામાં આવ્યો.
નિર્ણય થતાં કામની યોજના વિચારવી જોઈએ, એટલે શ્રીસંઘે એક જ દહેરાસરમાં બધે પરિવાર બરાબર બિરાજમાન કેવી રીતે કરી શકાય ? એ બાબતમાં પૂજ્યશ્રીની સલાહ લીધી તથા અમદાવાદવાળા મીસ્ત્રી ભગવાનદોસ ગીરધરલાલ પાસે તેનો નકશે કરાવ્યો.
હવે શ્રીધર્મનાથ જિનાલયની જગા ખાલી પડી હતી, તેથી જ્ઞાનમંદિર સંસ્થાને તેનું ગ્ય કીંમત લઈ વેચાણ કરવામાં આવ્યું ને તે જગામાં “આર્ય જંબુસ્વામી જૈન મુક્તાબાઈ આગમમંદિર બાંધવાનો નિર્ણય લેવાયે.
સં. ૧૯૯૩માં પૂજ્યશ્રીના ચાતુર્માસ પ્રસંગે આ જ્ઞાનમંદિર માટે જે ઉત્થાન થયું હતું, તેનાથી પાઠક પૂરા પરિચિત છે.
ખંભાતમાં ચાતુર્માસ (સં. ૨૦૦૧) - પૂજ્યશ્રી પિતાનું સં. ૨૦૦૧નું ચાતુર્માસ ગાળવા ખંભાત પધાર્યા, ત્યારે જૈનશાળાસંઘ તરફથી ભવ્ય સ્વાગત થયું હતું. તે જ દિવસે મંગળ પ્રવચન બાદ નૂતન દીક્ષિત મુનિ શ્રી તીર્થપ્રવિજયજીને વડી દીક્ષા આપવામાં આવી હતી. આ રીતે જે ચાતુર્માસનું મંગલ મુહુર્ત વડી
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૪
[ જીવનપરિચય દીક્ષાના સંસ્કારથી થાય તે યશસ્વી કેમ ન નીવડે ?
જેની શરૂઆત સારી તેનું છેવટ સારું” એ ઉક્તિથી સહુ વાકેફ છે.
અહીં સંઘપતિ શેઠ રમણલાલ દલસુખભાઈની ભાવનાથી વ્યાખ્યાનમાં શ્રી ભગવતીસૂત્ર અને શ્રી વસ્તુપાલચરિત્ર વાંચવામાં આવ્યાં અને પીસ્તાલીશ આગમન તપની
જના થતાં ઘણાં સ્ત્રીપુરુષેએ તેને લાભ લીધે. શેઠ શાંતિલાલ મણિલાલે તેમનાં માતુશ્રીનાં આ તપની સ્મૃતિનિમિત્તે પીસ્તાલીશ આગમને સોના-ચાંદી-ઝવેરાતથી ભરાવેલે એક સુંદર સાથિયે કરાવ્યું અને તે જૈનશાળામાં પધરાવ્યું. બીજી પણ અનેક તપશ્ચર્યાઓ થઈ
પર્વાધિરાજ પર્યુષણ આવતાં મુનિશ્રી રેવતવિજ્યજીએ ૨૪ ઉપવાસની તપસ્યા કરી, મુનિશ્રી નિત્યાનન્દવિજયજીઆદિએ અઠ્ઠાઈ કરી અને વિદ્ય ગોરધનદાસે માસક્ષમણની ભાવના સફળ કરી. શ્રી સંઘમાં પણ અઠ્ઠાઈઓ વગેરે સારા પ્રમાણમાં થઈ અને ચેસઠ પહોરી પિષએ એક નજ વિક્રમ નેંધાવ્યું. તે વખતે મેંઘવારી સખત હતી, અનાજનું રેશનીંગ હતું, ઘણાં કુટુંબને અનેક પ્રકારની મુશ્કેલીઓ નડતી હતી. આ પરિસ્થિતિનું માપ કાઢીને પૂજ્યશ્રીએ ઉપદેશ આપતાં શ્રાવકોએ સાધર્મિક બંધુબહેનની રાહત અર્થે એક મોટું ભક્તિફડ એકઠું કર્યું અને તેની તુરત વ્યવસ્થા કરી દીધી. અહીં સંઘન્નતિનાં બીજાં પણ આવાં અનેક કાર્યો થયાં હતાં.
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________
ડભોઈ અને ખંભાતમાં ]
૧૩૫ તપસ્યાનિમિત્તે ભાદરવા સુદિ ૫ થી શેઠ કસ્તુ ભાઈ અમરચંદ તરફથી અમર જૈનશાળાના વિશાળ ખંડમાં શ્રી શાન્તિસ્નાત્ર તથા અષ્ટાક્ષિક મહોત્સવ મંડાયે. તેની એક વિશેષતા એ હતી કે આદ્યચક્રવતી ભરત મહારાજાના દરબારની તેમાં ભવ્ય રચના કરવામાં આવી હતી.
. અભૂતપૂર્વ શહેરયાત્રા પર્યુષણનાં પ્રવચનસમયે સામુદાયિક ચૈત્યપરિપાટીને ઉપદેશ સાંભળી શ્રોફ કાંતિલાલ ઉજમશીએ સુંદર ' કેત્રીઓ કાઢી પૂજ્યશ્રીની પુણ્યનિશ્રામાં ભાદરવા સુદ 9
થી સકળ સંઘ સાથે ધામધૂમપૂર્વક શહેરમાં સર્વ ચેની યાત્રા કરાવી હતી. આ વખતે જુદી જુદી પિળોમાં હમેશાં પૂજા પ્રભાવના તથા પૂજ્યશ્રીનાં પ્રવચને થતાં હતાં. સ્થળે સ્થળે પૂ. ગુરુમહારાજેને ગહુલીઓ વગેરેથી તથા સંઘવીને ફૂલહારો વગેરેથી સત્કારવામાં આવતા હતા. પૂજ્યશ્રીનાં પ્રવચનયુક્ત પ્રસ્તુત ચિત્યપરિપાટીના પ્રભાવથી ઘણી પિળોમાં પેસી ગયેલા ઝઘડાઓ દૂર થયા હતા. પરિણામે કેટલીક પળોમાં એકત્ર સાધર્મિવાત્સલ્યો પણ થયાં હતાં. આવા સંપ તથા સંગઠનથી ધમને મહિમા પણ સારા વિસ્તારને પામ્યો હતે.
- પૂજ્યશ્રીને વીશસ્થાનકની ઓળી ચાલતી હતી, તેની પૂર્ણાહુતિ પણ આ ચત્યપરિપાટીના સમયે જ થઈ હતી અને તેથી તે દિવસે પૂજા, પ્રભાવના, અંગરચના વગેરે વિશેષ પ્રકારે થયાં હતાં. આ ચૈત્યપરિપાટી કુલ પંદર દિવસ
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૬
કાયમ મા કરી હતી. પણ વીર
[ જીવનપરિચય ચાલી હતી. તે દરમિયાન સંગીતજ્ઞ હીરાભાઈનું સંગીત ગુંજતું રહ્યું હતું અને પ્રજાનું આકર્ષણ કરવામાં સફળ નીવડયું હતું. શ્રી કાંતિભાઈએ પ્રત્યેક જિન ચિત્યમાં જર્મન સિલવારને થાળ, પૂજાનાં ઉપકરણે તથા રોકડ રકમની ભેટ આપી હતી અને અંગરચના તથા એકાએક પૂજા વગેરે પણ પ્રતિદિન કરાવી હતી. છેલ્લે દિવસે જૈનશાળાના વિશાળ હોલમાં સંઘના પ્રત્યેક સ્ત્રીપુરુષ આદિને તેમણે એક એક રૂપિયાની પ્રભાવના કરી હતી. આવી યાદગાર સંઘ ચિત્યપરિપાટી ખંભાતના ઈતિહાસમાં આ પહેલીવહેલી જ હતી, તેથી લેકેએ તેની ખૂબ અનુમોદના કરી હતી. આ શહેરમાં યાત્રા થતાં અનેક આત્માઓને જે સુલભધિપણું વગેરે ધર્મને અપૂર્વ લાભ થયે તેનું મુખ્ય કારણ સામુદાયિક જિનદર્શન, પૂજ્યશ્રીને ઉપદેશ અને કાંતિભાઈની ઉદારતા હતાં. આ હકીકતને અભિનંદી. આપણે આગળ ચાલીએ.
પૂજ્યશ્રીનું આ એવી શમું ચાતુર્માસ અનેક શાસનપ્રભાવનાપૂર્વક પૂર્ણ થયું હતું અને તેનું પરિવર્તન કરાવવાને લાભ શેઠ રમણલાલ દલસુખભાઈ તરફથી લેવાયે હતે. કારતક વદિ ૨ ને દિવસે શ્રી પદ્માવતીજીનાં દહેરાસરે શ્રી સિદ્ધચક્રજી પાષાણપટ પર અઢાર અભિષેકને વિધિ કરવામાં આવ્યું હતું. બાદ પૂજ્યશ્રીને વિહાર ડભોઈ તરફ થયે હતે.
' પુનઃ ડભોઈમાં * કાવી વગેરે તીર્થોની યાત્રા કરી પૂજ્યશ્રી પાદરા
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભાઈ અને ખંભાતમાં ]
૧૩૦
પધાર્યા કે ઉત્સાહના ઉદ્ધિ ગજારવ કરવા લાગ્યા અને ચાતુર્માસની વિન ંતિ બહાર આવી. હજી તેા ચાતુર્માસનાં આગમનને ઘણી વાર હતી, એટલે પૂજ્યશ્રીએ એ વિનતિ અવસરને ભળાવી અને વ્યાખ્યાન વગેરેના લાભ આપી ભાઈમાં પદાર્પણ કર્યું. પૂજ્ય પુરુષાને સત્કાર સત્ર સાન સમુચિત થાય છે, એટલે અહીં તેના વિશિષ્ટ નિર્દેશ કરતા નથી.
હવે આ સમય દરમિયાન ડભોઈમાં શું બન્યું હતું, તે પર એક દૃષ્ટિપાત કરી લઈ એ. ત્યાં નક્કી થયેલા જીર્ણોદ્ધારનું ખાત મુહૂત સ. ૨૦૦૧ ના શ્રાવણ વદ ૬ નારાજ થયું હતુ. અને દહેરાસરામાંથી શ્રી જિનમિ ઉત્થાપવાના વિધિ સં. ૨૦૦૨ ના કારતક વદિ ૨ ના દિને થયા હતા. આ બન્ને પ્રસંગોમાં પૂજ્યશ્રીના શિષ્યા મુનિશ્રી વ માનવિજયજીઆદિ ઠાણા ૩ જેઓને ત્યાં ચાતુર્માસ રાખ્યા હતા, તેમનાં સાનિધ્યના લાભ શ્રીસંધને સારી મળ્યા હતા. અહી એટલી નોંધ કરવી ઉચિત ગણાશે કે શ્રીસાગરસંધ દરેક કાર્યોંમાં પૂજ્યશ્રીનુ ં માર્ગદર્શન સ્વીકારે છે અને તેએાશ્રીના જ્યોતિવિદ્ શિષ્ય મુનિશ્રી રૈવતવિજયજીનાં સર્ચાટ મુહૂર્તો પ્રમાણે જ બધાં ધાર્મિક કાર્યો કરે છે, તેથી સ'ઘમાં આજ સુધી આનંદમ'ગલ પ્રવર્તે છે. આરીતે દરેક ધાર્મિક કાર્યોમાં ગુરુનુ માર્ગદર્શન સ્વીકારવું એ અન્ય સ`ઘો માટે ય અનુકરણીય છે.
શિલાસ્થાપનવિધિ
માગસર સુદિ ૧૦ ના રાજ ખંભાતનિવાસી શેઠ -
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૮
* [ જીવનપરિચય રમણલાલ દલસુખભાઈના શુભ હસ્તે ભવ્ય સમારોહ પૂર્વક મંદિરને શિલા સ્થાપનવિધિ થયો હતો. તે વખતે પૂજ્યશ્રીએ સંપત્તિને સદ્વ્યય કરવાને સદુપદેશ આપતાં સમુપસ્થિત સજજનેએ સ્વલ્પ સમયમાં સાધારણ ખાતાની ટીપમાં રૂપિયા દશ સહસની સુંદર રકમ લખાવી દીધી
હતી.
આ દહેરાસરને પિતાની કેટલીક મૂડી હતી, પણ તે સ્વીકૃત કાર્ય માટે પર્યાપ્ત ન હતી. તેથી પૂજ્યશ્રીએ પ્રેરણા કરીને અમદાવાદ, મુંબાઈ, ખંભાત, મહેસાણા, ખોરજ (ડાભી) આદિ અન્યાન્ય સંઘનાં દહેરાસરામાંથી મદદ અપાવી હતી અને પ્રતિષ્ઠા વખતે પણ સારી ઉપજ થઈ હતી. આ રીતે કલાના કમનીય નમૂના રૂપ દેવવિમાન સદશ દેદીપ્યમાન શ્રી ઋષભાદિજયતિલકપ્રાસાદ કેને કશી આંચ આપ્યા વિના ખડે થઈ ગયે હતે.
જ્યાં શ્રદ્ધા, ભક્તિ અને પુરુષાર્થની ત્રિપુટી જામે ત્યાં કાર્યસિદ્ધિમાં કસર શેની રહે?
ખંભાતમાં અષ્ટાલ્ફિકામહેસૂવાદિ ડભોઈમાં શિલાસ્થાપનાદિ સર્વ કાર્ય સાનંદ સંપન્ન થયા પછી શેઠ રમણલાલ દલસુખભાઈની વિનંતિથી પૂજ્યશ્રી પુનઃ ખંભાત પધાર્યા. ત્યાં શેઠશ્રીએ પોતાના માતુશ્રી સ્વ. સાંકુબાઈને શ્રેયાર્થે પૂજ્યશ્રીની નિશ્રામાં શ્રી શાન્તિસ્નાત્રપૂર્વક અણહિકામeત્સવ ખૂબ ઉલ્લાસથી કર્યો. અહીં - અમે કહીશું કે
બાદ
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________
ડભાઈ અને ખંભાતમાં ]
દીકરા હાજો દી કરા, જે કાઢે જગ નામ; તેમજ માતપિતા તણી, પૂરે આશ તમામ. ૧
બાકીના તેા ઠીકરા, ઠેબે આવે રાજ; રાડા લાવે ગામની, અેતિયાની ફાજ. ૨
ધીરજ તા સાચુ' કહે, કયાંથી આવે ગુણુ ? નાખ્યું નહિ જો આપણું, ઘેાડુંચે મહી' લૂણુ. ૩
૧૩૯
સમ્યક્ત્વને સુદૃઢ કરનાર આ ઉત્સવ-મહોત્સવેાથી જનતામાં જાગૃતિ આવતી નથી એમ કેણુ કહે છે ? જેએ એમ કહેતા હેાય તેમણે આ વખતે ઉપસ્થિત થયેલી માનવમૈઢનીનું નિરીક્ષણ કરવું જરૂરી છે. એમાં ધર્મશ્રદ્ધાળુ વર્ગનું પ્રમાણ માટુ' હતું અને તે હાય જ, પણ જે મહાનુભાવા પેાતાના સમય આળસ, પ્રમાદ કે અસત્યથાઓમાં વેડફી નાખતા હતા તે પણ ઉપસ્થિત થયા હતા ને આદર્શ દેવ કાણુ ? આદર્શ ગુરુ કયા? આદર્શ ધમશે ? વગેરે વિચાર કરવા લાગ્યા હતા. આ પ્રશ્નોના સામાન્ય જવાબ તે તેમને ત્યાંજ મળી જતેા હતા પણ વિશેષ જાણવા માટે પૂજ્યશ્રીનાં પવિત્ર સાંનિધ્યમાં જવાની ભલામણ થતી હતી અને એ રીતે એ મહાનુભાવેા પૈકી કેટલાક પૂજ્યશ્રી પાસે આવી પેાતાની જિજ્ઞાસા તૃપ્ત કરી જતા હતા. તાત્પર્યં કે ધર્મના મહાત્સવા જનતામાં સારી જાગૃતિ આણી દેનારા છે.
ખાદ શ્રીચિંતામણિપાર્શ્વનાથનાં મંદિરે પૂજ્યશ્રીની નિશ્રામાં સાત તીથ પટ પર અઢાર અભિષેકના વિધિ થયે
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૦
[ જીવનપરિચય
અને તે અઢારે પાપસ્થાનકની પરુષતાને પ્રણાશ કરવામાં નિમિત્તભૂત થયા.
એવામાં આચામ્લ આયંબિલ વ્રતને ઉત્તેજન આપનારા ચારુ ચૈત્ર માસ આન્યા, એટલે પૂજ્યશ્રીએ શ્રીનવપદજીની શાશ્વતી ઓળીનું અનન્ય આરાધન કરાવ્યું અને આરાધકાનાં અંતરમાં પવિત્રતાને પ્રકાશ પાથર્યાં. ચૈત્રી પુનમને દિવસે શાહ ભીખાભાઈ ઝવેરચંદ તરફથી સામુદાયિક શ્રીસિદ્ધગિરિજીના મોટા દેવ વઢાવવામાં આવ્યા હતા.
ખભાતવાસીએ પૂજ્યશ્રી પર પરમ શ્રદ્ધા પ્રકટ વાનાં કારણે, તેનું સાંનિધ્ય છેડવા તૈયાર ન હતા, પણ વડાદરામાં મંજુલા બહેનની દીક્ષાના પ્રસંગ તેએશ્રીને નિમત્રી રહ્યો હતા, એટલે પૂજ્યશ્રીએ ખંભાતથી વિહાર કર્યો અને ચૈત્ર વદિ ચૌદશના દિવસે વડાદરામાં પદાપણ કર્યું. ત્યાં જાની શેરીના સંઘે કરેલા સ્વાગતપૂર્વક તે આત્માનંદ ઉપાશ્રયે વિરાજ્યા અને એ પરમ ગુરુદેવની પુણ્ય સ્મૃતિથી આત્માને ભાવિત કરવા લાગ્યા.
વાદરામાં દીક્ષાદાન
દીક્ષાનિમિત્તે પાંચ દિવસના પવિત્ર મહેાત્સવ મંડાયા અને વૈશાખ સુદિ ૬ ના શુભ દિવસે તેમને દીક્ષાદાન કરવામાં આવ્યું. તે સમયે તેમનું નામ સાધ્વી રાહિતાશ્રી રખાયું અને તેમને સાધ્વી કલ્યાણુશ્રીજી ડભેાઈવાળાના શિષ્યા કરવામાં આવ્યા. દીક્ષા દિવ્ય જીવનને પ્રેરનારી છે,
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________
ડભોઈ અને ખંભાતમાં ]
૧૪૧ દુઃખદાવાનલને શમાવનારી છે અને અક્ષય અનંત સુખસાગર પ્રત્યે લઈ જનારી છે, એટલે જ ભવ્યાત્માએ વડે વારંવાર અનુદાય છે અને સ્વયં પ્રહણ કરાય છે. તે આપણે પણ તેની અનુમોદના કેમ ન કરીએ?
જંગલ અને વાઘનું દષ્ટાંત કેટલાક કહે છે કે “સંસારમાંથી ભાગી છૂટવામાં બહાદુરી શું? તેમાં રહીને શ્રેયની સાધના કરે તે જ , ડાહ્યા ગણાઓ.’ આ મહાનુભાવેને અમે શું કહીએ? તમે કોઈ દિવસ વનવગડાને પ્રવાસ ખેડે છે ખરો? અથવા કઈ ગાઢ જંગલને પાર કરવા પ્રયત્ન કર્યો છે. ખરે? જ્યાં ઝાડ પર ઝાડ ઉગ્યાં હેય ને દિવસે પણ તરણિનું તેજ પહોંચતું ન હોય ત્યાં વનપશુઓને કે. ઘોર ચિત્કાર ઉઠે છે? તે વખતે તમારી છાતીનાં પાટિયાં સાબીત રહ્યાં છે કે ખખડવા માંડયાં છે ? કદાચ વીર પુરુષ ને છાતીનાં પાટિયાને સલામત રાખી શક્યા હો તે નજીકની ઝાડીમાં ખડખડાટ થતાં તમારા મનની સ્થિતિ શું થઈ છે ? તમે યત્રતત્ર ભાગી છૂટવાને પ્રયત્ન તે નથી કર્યો ને ? અહીં પણ તમે સ્થિરબુદ્ધિ રાખી શકયા હો તો અમારે એક વિશેષ પ્રશ્ન છે કે તે જ વખતે ઉક્ત ઝાડીમાંથી બે ભયંકર વ્યાધ્ર તમારી સામે ધસી આવ્યા હોય તો શું કરે? તેની સામે બાથંબાથ કરે કે કઈ તોતીંગ વૃક્ષની ડાળને આશ્રય લે? અમે તે તેને અનુભવપૂર્ણ સત્ય ઉત્તર માગીએ છીએ, નહિ કે કાલ્પનિક
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૨
| | જીવનપરિચય અમે પિતે જંગલ અને પર્વતના પ્રવાસે અનેકવાર ખેડયા છે ને તેમાં ત્રણ વાર વ્યાધ્રને ભેટવાના પ્રસંગે આવ્યા છે, તેથી અમે જાણીએ છીએ કે તે વખતે અમારી તથા અમારા સાથીઓની સ્થિતિ કેવી થઈ હતી? જંગલમાં રહીને વાઘને સામને કરે એ સહેલો નથી જ. એ વખતે ભાગી છૂટીને કે અન્ય ઉપાય અજમાવીને આપણે બચાવ કર એ જ ડહાપણ છે ને એ જ બહાદુરી છે. તે પછી સંસારરૂપી અરણ્ય કે જે કામ, ક્રોધ, માયા, લાભ, આદિ અનેક ભયંકર પશુઓથી ભરેલું છે અને જેમને હલે નિરંતર થયા જ કરે છે યા થવાની ભીતિ સતત રહ્યા જ કરે છે, તેને છેડીને સર્વવિરતિ રૂપી મેટાં વૃક્ષની ડાળે બેસવું અને પિતાના આત્માની રક્ષા કરવી
એમાં શું ખોટું છે? અમે તે માનીએ છીએ કે એ જ રસ્તે ડહાપણભરેલે છે. અહીં અમને જૈન શાસ્ત્રકારોની પેલી પ્રસિદ્ધ પંક્તિઓ યાદ આવે છે કેदोपंथेहिं न गम्मइ, दोमुह सुई न सीवए कथं । दुन्नि वि न हुंति कयावि, इंदियसुक्खं च मुक्खं च ।।
એકી સાથે બે પંથ કરી શકાતા નથી, એક સેય પિતાના બે મોઢાથી કંથા સીવી શકતી નથી, તેજ રીતે ઇદ્રિયસુખ અને મેક્ષ એ બે કદાપિ સાથે સંભવી શકતાં નથી.” તાત્પર્ય કે જેને મોક્ષ જોઈતું હોય તેણે સંસાર છેડો જ જોઈએ.
ખંભાતમાં દીક્ષાદિ પ્રવૃત્તિઓ આટલા પ્રાસંગિક વિવેચન પછી આપણે પૂજ્યશ્રીની સાથે વિહાર કરી પાછા ખંભાત આવીએ, કારણ કે ત્યાં
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૩
ડભોઈ અને ખંભાતમાં ] પણ એક મુમુક્ષુ બહેન દીક્ષા લેવા તત્પર થયા છે અને કેટલાંક જિનબિંબની પ્રતિષ્ઠા કરવાની છે.
- પૂજ્યશ્રીએ વડોદરાથી વિહાર કર્યો ત્યારે મુનિશ્રી બાહુવિજયજીની તબિયત નરમ હતી, એટલે મુનિશ્રી રૈવતવિજયજી વગેરેને તેમની સાથે વડેદરા કેઠીપળના ઉપાશ્રયે રાખ્યા હતા અને મુનિશ્રી વર્ધમાનવિજયજી આદિને સાથે લીધા હતા.
ખંભાતમાં વિશાખ વદિ ૭ નાં શુભ મુહૂર્ત શાહ રમણલાલ વજેચંદ, શેઠ શાંતિલાલ મણિલાલ તથા ચેકસી રતનલાલ જીવાચંદનાં ભરાવેલાં જિનબિંબની શ્રી વિજયપાર્શ્વનાથનાં દહેરે, શ્રી સીમંધરસ્વામીનાં દહેરે તથા ચેકસીનાં દહેરે પૂજ્યશ્રીએ પ્રતિષ્ઠા કરાવી અને મુમુક્ષુ બહેન કમલાને દીક્ષા આપી સાધ્વી રેહિણાશ્રી તરીકે તેમને સાધ્વી કલ્યાણ શ્રીજીના શિષ્યા કર્યા. તે નિમિત્તે શાહ રમણલાલ વજેચંદ તરફથી મહોત્સવાદિ સર્વ કાર્યો સુંદર થયાં હતાં.
અહીં પાદરાને સંઘ ચાતુર્માસની વિનંતિ કરવા આવ્યું હતું. ભરૂચ-વેજલપુરના સંઘે પણ તેજ કામે ઉપસ્થિત થયા હતા. તેને નિર્ણય પૂજ્યશ્રીની આજ્ઞાથી પાદરાની તરફેણમાં આવ્યું અને ભરૂચ-વેજલપુરમાં મુનિશ્રી ચિદાનંદવિજયજી આદિને મોકલવાનું ઠર્યું. બાદ પૂજ્યશ્રી વડેદરા પધાર્યા. ત્યાંથી બિમાર મુનિશ્રી બાહુવિજયજી આદિને સાથે લઈ પાદરા ચાતુર્માસ માટે વિહાર કર્યો અને જેઠ સુદિ ૧૦મે શ્રીસંઘના ભવ્ય સત્કાર સાથે પાદરામાં શ્રી સંભવજનશાળામાં પ્રવેશ કર્યો.
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૪
[છવપરિચય મુનિશ્રી બાહુવિજયજીનો કાળધર્મ અહીં મુનિશ્રી બાહુવિજયજીની તબિયત રાજયશ્માને કારણે વધારે બગડવા પામી હતી અને તેને કાબૂમાં લેવા માટે એગ્ય ઉપચારે થઈ રહ્યા હતા. પૂજ્યશ્રી આદિ મુનિમંડલે, ગેધાવીથી આવેલા તેમના પિતાશ્રી ચીમનલાલે તથા ભાઈ હરિલાલે, તેમજ સ્થાનિક સંઘે તેમની સેવા શુશ્રષામાં કંઈ કમી રાખી નહિ, પણ આયુષ્યરેખા બળવાન હોય તે જ ઉપચારે અને સેવાશુશ્રષા કામ લાગે છે, એ કેણ નથી જાણતું ? ઉત્તમ આરાધના અને નિર્યામાપૂર્વક મુનિશ્રી બહુવિજયજી સં. ૨૦૦૨ના અષાડ સુદિ ૪ના દિવસે સમાધિપૂર્વક કાલધર્મ પામ્યા. શ્રી સંઘે ઝરીયન પાલખીમાં તેમની ભવ્ય સ્મશાનયાત્રા કાઢી હતી અને પાદરાનાં બન્ને દહેરાસરમાં તેમનાં નિમિત્તે માંગલિક મહોત્સવે થયા હતા. મુનિશ્રીના સ્વર્ગવાસની દર વાર્ષિક તિથિએ પાદરામાં શ્રી સંભવજિનાલયે પૂજા કાયમ ભણાવવામાં આવે છે.
૪૦ – ચાતુર્માસ અને અભિનવ અઠ્ઠાઈમહત્સવ
જૈન સાહિત્યનાં અભ્યાસ-પ્રકાશન માટે જે ચેડાં ગામ-શહેરે પ્રતિષ્ઠા પામ્યા છે, તેમાં પાદરાને પણ સમાવેશ થાય છે. અધ્યાત્મપ્રસારક મંડળ અને વકીલ મેહનલાલ હેમચંદનાં નામ જેમણે સાંભળ્યાં છે, તેમને આ સુવિદિત છે. આજના સમર્થ પ્રવચનકાર શ્રી વિજય
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચાતુર્માસ અને અ
અ મહોત્સવ ]
૧૪૫
રામચંદ્રસૂરીશ્વરજી પણ આજ ગામના હોવાથી તે વિશેષ પ્રસિદ્ધિમાં આવ્યું છે.
અહી ચાતુર્માસની પ્રવૃત્તિઓ ચરણકરણની અભિ વૃદ્ધિ કરનારી નીવડી હતી. વ્યાખ્યાનમાં શેઠ રમણલાલ પ્રેમચંદ તરફથી શ્રી ભગવતીસૂત્ર અને કુમારપાળ પ્રબંધ વંચાયાં હતાં. તે નિમિત્તે શેઠ રમણભાઈએ શ્રી ભગવતીસૂત્રને મેતીને માટે સાથિયો ભરાવી સંઘને અર્પણ કર્યો હતે. પર્વાધિરાજમાં મુનિશ્રી રૈવતવિજયજીએ ૧૭ ઉપવાસ તથા મુનિશ્રી દેવભદ્રવિજયજીએ ૧૩ ઉપવાસ કર્યા હતા. બીજી તપસ્યાઓ પણ સારા પ્રમાણમાં થઈ હતી અને તે અંગે શ્રી શાંતિસ્નાત્ર આદિ ઉત્સવ–મહોત્સવ તથા નવકારશીનાં જમણ પણ થયાં હતાં. આ ગામનું વાતાવરણ કેટલાક વખતથી ખરતરગચ્છતરફી થઈ ગયું હતું, તે પૂજ્યશ્રીનાં ચાતુર્માસથી ઘણા અંશે સુધરી ગયું હતું.
આ ચાતુર્માસમાં પૂજ્યશ્રીએ પિતાની કલમને પુનઃ વેગ આપ્યો હતો અને તેનાથી “શ્રી તત્વ તરંગિણું બાલાવબોધ તથા તપા-ખરતરભેદ' નામની બે પ્રાચીન કૃતિઓને ઉધ્ધાર થયે હતે.
ચાતુર્માસ બદલાવવાને લાભ મુજપુરવાળા જેઠાલાલ રણછોડભાઈએ લીધો હતો. ત્યાંથી બીજા દિવસે શાહ રતિલાલ ચુનીલાલ દલાલને ત્યાં પધરામણી થઈ હતી. '
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૬
[ જીવનપરિચય વાસદમાં અભિનવ અક્રાઈમહત્સવ એવામાં વાસદના શ્રીસંઘને પિતાને ત્યાં શ્રીઅષ્ટોત્તરી સ્નાત્રાદિ મહોત્સવ કરવાની ભાવના જાગી, કારણ કે આ મહોત્સવ છેલ્લા ચાલીશ વર્ષથી પિતાને આંગણે કર્યો ન હતે. વાસદમાં શ્રી સંભવનાથ ભગવાનનું મંદિર છે, તેની પ્રતિષ્ઠા સ્વ. પરમ ગુરુદેવના વરદ હસ્તે થયેલી અને ત્યારથી ગામે ચડતે દહાડે જોયેલે, તેથી આ મહોત્સવ પણ તેમના સમુદાયના એક લબ્ધપ્રતિષ્ઠ આચાર્યશ્રીની પુણ્યનિશ્રામાં થાય એવી સહુની ઈચ્છા હતી, એટલે સંઘના આગેવાને વિનંતિ કરવા આવ્યા હતા. પૂજ્યશ્રીએ એ વિનંતિને સ્વીકાર કરી કારતક વદિ૬ ના દિવસે પાદરાથી વિહાર કર્યો અને ચોથા દિવસે વાસદને પાવન કર્યું.
દિવાકરનો દેદાર દેખીને સરેજસમૂહને કેવી પ્રસન્નતા થાય છે? કે આનંદ થાય છે? વાસદવાસીઓ પૂજ્યશ્રીને દેદાર દેખીને તેવી જ પ્રસન્નતા અને તેજ આનંદ અનુભવવા લાગ્યા. મહોત્સવની તડામાર તૈયારીઓ ચાલી. વડોદરાથી ટકેર ખાનું આવ્યું, દરાપરાથી ચોઘડિયાં આવ્યાં ને સુરતમાંથી સંગીતવિશારદ પધાર્યા. કારતક વદિ ૧૩ થી મહોત્સવનાં મંડાણ થયાં. તેમાં પાંચ પપ્પાઓએ પોતાનું પાણી બતાવ્યું– પ્રશસ્તભાવ, પ્રવચન, પૂજા, પ્રભાવના અને પ્રતિકમણ. વળી સાત સસ્સાઓ આગળ તરી આવ્યા? સદ્દભાવ, સત્કાર, સુવ્યવસ્થા, સમ્યક્ત્વ, સામાયિક, સદાચાર અને સંગીત. જ્યાં આ બારની બેઠક હોય ત્યાં ભવભીરુતા, ભાવના અને
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચાતુમસ અને અ. અત્ર મહોત્સવ ]
૧૪૭ ભવ્યતા એ ત્રણ ત અવશ્ય પ્રકટે છે, જય વિજય જરૂર હાજર થાય છે અને અભ્યદય પિતાનું મસ્તક ઉન્નત કરે છે, એટલે વાસદવાસીઓએ માંડેલે મહત્સવ પુર બહારમાં ખીલી ઉઠયો ને ગામ-પરગામના સેંકડો લેકે ઉપરાંત વ્યોમમાં વિચરનારાઓનું પણ આકર્ષણ કરવા લાગ્યો.
માગશર સુદિ ચોથના દિવસે જલજાત્રાને વરઘોડે નીકળ્યો, તેમાં રોપ્યરથ ઘુઘરીઓથી ગાજતે હવે, વડેદરાનું સરકારી બેન્ડ વિવિધ તજે વગાડતું હતું અને ડભેઈથી ખાસ આવેલું શ્રી યશવિજ્યજી જૈન બેન્ડ પણ છેતાઓનાં શ્રવણદ્વારને સુંદર સ્વરેથી ભરી દેતું હતું. માગસર સુદિ પાંચમને દિવસે અષ્ટોત્તરીસ્નાત્ર ભણાયું, તેમાં પણ ઉત્સાહને અભિનવ રંગ દષ્ટિગોચર થતું હતું. ૧૦૦૧ મણ ઘીની બેલી બેલીને અષ્ટોત્તરી સ્નાત્રમાં રૂપિયો અને શ્રીફળ લઈને ઊભા રહેવાને લાભ શાહ શાંતિલાલ વીરચંદે લીધું હતું. તેમાં રૂપિઆ અને સેનામહાર પણ તેમણે પિતાનાં ઘરની મૂકી હતી. કુલ ઉપજ સોળ સહસ્ત્રની થઈ હતી. બહારગામ માટે આઠે દિવસ રસોડું ખુલ્લું મૂકાયું હતું અને વરઘેડા તથા સ્નાત્રને દિવસે નવકારશીનું જમણ અપાયું હતું. માત્ર અઢાર ઘરની વસ્તીમાં આ ભવ્ય ઉત્સવ થાય તેને આપણે પૂજ્યશ્રીને પ્રભાવ જ માનીએ.
માગસર સુદિ ૧૩ ના દિવસે પૂજ્યશ્રીએ ત્યાંથી શ્રી કેસરિયાજીની યાત્રા માટે કપડવંજ તરફ વિહાર લંબાવ્યો.
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૮
[ જીવનપરિચય
૪૧–શ્રી કેસરિયાજી થઈ અમદાવાદ
મર્યજન્મનાં આઠ મહાફલોમાં તીર્થયાત્રાની પણ ગણના છે, તેથી મહાપુરુષે તીર્થાટન ખૂબ કરે છે. કેશરિયાજીની યાત્રા કર્યાને આજે બરાબર ચાવીશ વર્ષનાં વહાણાં વાઈ ગયાં હતાં. એ હતી સં. ૧૯૭૯ની સાલ, આ હતી સં. ૨૦૦૩ ની સાલ. એટલે પૂજ્યશ્રીને એ તારક તીર્થની પુનઃ યાત્રા કરવાની ભાવના ઉદ્ભવી હતી - અને તેથી જ તે તરફ પ્રયાણ આદર્યું હતું.
મહી નદી ઓળંગ્યા પછી ચારેતરને ચાર પ્રદેશ શરૂ થશે અને તેના ગૌરવશાલી ગામડાંઓની સ્પર્શના થવા લાગી. એમ કરતાં નડિયાદ આવ્યું, આંતરેલી આવ્યું ને કપડવંજનાં મકાને દેખાવા લાગ્યાં. ત્યાં શ્રીમાળીસંઘ સામૈયું લઈને સામે આવ્યો અને પૂજ્યશ્રીને વાજતે ગાજતે પુરપ્રવેશ કરાવ્યો. અહીં સંઘના આગ્રહથી પંદર દિવસની સ્થિરતા થઈ. પૂજ્યશ્રીનાં વ્યાખ્યાન આદિથી શ્રીસંઘને તે શ્રીપર્વાધિરાજની આરાધના જે ઉત્સર થઈ ગયો હતે. મુનિશ્રી પ્રિયંકરવિજયજીએ ત્યાં અઠ્ઠાઈની તપશ્ચર્યા કરી હતી. શ્રીસંઘે તેનાં ઉદ્યાપનનિમિત્તે પંચાહિક મહોત્સવ ઉજવ્યું હતું.
ટીટેઇ • ત્યાંથી ધનસુરા થઈ ટીંટાઈ પધારતાં સંઘે સુંદર સ્વા
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી કેસરિયા થઈ અમદાવાદ ]
૧૪૯ ગત કર્યું હતું અને મુહરિ પાર્શ્વનાથની યાત્રા થઈ હતી. અહીં પ્રસંગવશાત્ અમે એટલી સ્પષ્ટતા કરવા ઈચ્છીએ છીએ કે જગચિંતામણિ ચિત્યવંદનમાં છેલ્લા કેટલાક વખતથી મુરિવાર એ શબ્દ લખાય છે અને બેલાય છે, પણ ત્યાં મૂળ શબ્દ મરિ ઘાસ છે, એમ પ્રાચીન પ્રતિઓ જોતાં જણાઈ આવે છે. તેને અર્થ સ્તબકકારેએ મથુરાચાં પડ એ કરેલ છે, જે ઐતિહાસિક સંશોધનમાં પણ યથાર્થ પુરવાર થાય છે, એટલે વર્તમાન મુહરિ જગચિંતામણિમાં - વર્ણવેલી તે વખતની પ્રસિદ્ધ પંચતીથીથી ભિન્ન છે.
શ્રી કેસરિયાજીની યાત્રામાં અહીંથી વિહાર થતાં છ સાધ્વી મહારાજે તથા ભાવિક શ્રાવક-શ્રાવિકાઓને સંઘ સાથે જોડાયેલ હતા. પૂજ્ય ગુરુદેવ સાથે યાત્રા કરવાને લાભ કેણ ન ઈચ્છે? ત્યાંથી નાનાપુર, શામળાજી, યાવત્ ડુંગરપુર થઈ માહ સુદિ ૪ ના દિવસે પૂજ્યશ્રીએ ધુલેવા ગામમાં પ્રવેશ કર્યો હતો અને શ્રી કેશરિયાજીનાથનાં નામથી વિખ્યાત થયેલ શ્રી ઋષભદેવ ભગવાનની યાત્રા કરી હતી. અહીં અમદાવાદવાળા શેઠ જેશીંગભાઈ ઉગરચંદે રથયાત્રાને વરઘોડે કાઢવાને લાભ લીધો હતે.
ડભાઈ ભણું આ તીર્થમાં ચાર દિવસની સ્થિરતા કર્યા પછી પૂજ્યશ્રી શ્રાવક-શ્રાવિકા સંઘ સાથે પાછા ટીટેઈ પધાર્યા હતા.
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૦
[જીવનપરિચય ત્યાંથી તેઓશ્રીએ ગોધરા–વેજલપુર થઈ પોલીમાં યદુનંદન શ્રી અરિષ્ટનેમિ ભગવાનની યાત્રા કરી ફાગણ સુદિ ૧૦ના રેજ ડભોઈમાં પદાર્પણ કર્યું હતું. અહીં સાધ્વીશ્રી કલ્યાgશ્રીજીએ અઈની તપશ્ચર્યા કરી હતી અને તે નિમિત્તે શ્રીસંઘે પૂજ્યશ્રીની નિશ્રામાં પંચાહ્નિકા–મહોત્સવ ઉજવ્યો હતે. તપ એ કર્મનિર્જરાનું કારણ છે અને તે નિમિત્તને ઉદ્યાપનમહત્સવ અનેક અને એ માર્ગમાં લઈ આવવાનું એક પ્રબળ નિમિત્ત છે.
અનુક્રમે અમદાવાદમાં હવે પૂજ્યશ્રીને અમદાવાદ પધારવું હતું, એટલે તેઓશ્રી. એ વડોદરા, પાદરા, જબુસર, કાવી થઈને જેઠ વદિ ૧ ના દિને ખંભાતને પાવન કર્યું અને ત્યાં શ્રી જીરાઉલા પાર્શ્વનાથ ભગવાનની વરસગાંઠનિમિત્તે ઉજવાયેલા મહોત્સવને પુણ્ય. નિશ્રાને લાભ આપી માતર થઈ અમદાવાદમાં પદાર્પણ કર્યું. ત્યાં કાળુશીની પળે પધારતાં શ્રીસંઘને ચાતુર્માસ માટે અતિ આગ્રહ થયે, એટલે તેને સ્વીકાર કરવામાં આવ્યો. સૂરિપદસમારોહ વખતે ધીરી બહેને તથા અહીંના સંઘે જે ભક્તિ દર્શાવી હતી, તે આપણે ભૂલ્યા નથી, તે જેણે તેને સાક્ષાત્ અનુભવ કર્યો હોય, તે કેમ જ ભૂલે?
ચાતુર્માસની ચાર પ્રવૃત્તિઓ અહીં સદ્દભાવનું સરોવર છલકાતું હતું, તેથી વ્રત, નિયમ, તપ, જપ, સારી રીતે થયાં હતાં. પટવા બાલાભાઈ મંગનલાલ તરફથી અક્ષયનિધિ તપ કરાવાયો હતે, તેનો
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી કેસરિયાજી ર્થંઈ અમદાવાદ ]
૧૫૧
ઘણા ભાવિકાએ લાભ લીધા હતા. પર્યુષણમાં મુનિશ્રી નિત્યાનંદ વિજયજી તથા મુનિશ્રી દેવભદ્રવિજયજીએ અઠ્ઠાઇએ કરી હતી.
પર્યુષણ બાદ પટવા ખાલાભાઈ તરફથી મહેાત્સવ મ ડાયે હતા, તેના સથે સારા લાભ લીધેા હતેા. હાથીના હાદા પર શ્રીકલ્પસૂત્ર તથા અક્ષયનિધિકુંભ સાથે વરઘેાડા નીકળ્યેા હતા.
.
અહી'ના દેરાસરામાંથી ડભેાઈ દેરાસરના જીર્ણોદ્ધારમાં મદદ મેળવવા માટે પૂજ્યશ્રીના ઉપદેશથી શેઠ નરાતમ મયાભાઈ, જીવણલાલ છેોટાલાલ ઝવેરી, નરેશભાઈ મનસુખરામ, ત્રિકમલાલ છેટાલાલ તથા ચીમનલાલ કેશવલાલ કડીઆની કમીટી નીમાઈ હતી. તેઓએ ઘણાં ઠેકાણે ટ્રસ્ટીઓને મળી ખૂબ મહેનત લઇને સારી રકમની મદદ કરાવી હતી.
શેઠ કેશવલાલ મૂળચંદ જેએ સ’. ૧૯૯૯ માં પૂજ્યશ્રી સાથે અમદાવાદથી રાધનપુર પગપાળા વિહારમાં ગયા હતા અને જેએ પૂજ્યશ્રીના ઉપદેશથી ધમમાં જોડાઈ ને છેલ્લે સારી આરાધના પામ્યા હતા, તેમના સ્વર્ગવાસ થતાં તેમના શ્રેયાર્થે તેમના સુપુત્રા શેઠ રતિભાઈ આદિએ પૂજ્યશ્રીની પુણ્યનિશ્રામાં જૈન સાસાયટી ખાતે અઈમહાત્સવ તથા શાન્તિસ્નાત્રાદ્રિમહાત્સવા ખૂબ ઉલ્લાસથી કર્યાં હતા.
આ ચાતુર્માસમાં પૂજ્યશ્રીએ ‘નિત્ય સ્મરણસ્તત્રાદિસટ્ટાહ'નું સંચેાજન કર્યું હતું. વ્યાખ્યાનામાં વૃન્દારુવૃત્તિ તથા પ્રદ્યુમ્નચરિત્ર વાંચ્યાં હતાં. ચામાસુ બદલાવવાના સન્ય લાભ શ્રીમતી ધીરી બહેને લીધેા હતેા અને પૂજ્યશ્રીના
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫ર
- [ જીવનપરિચય ઉપદેશાનુસાર પિતાનાં મરણ બાદ પોતાનું મકાન જ્ઞાનમંદિર અને ઉપાશ્રય કરવા માટે અર્પણ કર્યું હતું તથા બચત રકમ રહે તે પણ એ ખાતે વાપરવાનું વીલ કર્યું હતું. સં. ૨૦૧૩માં તેઓ સ્વર્ગવાસ પામતાં તેમની એ શુભ ભાવનાઓ સફળ થઈ છે.
કર-ડાઈમાં યાદગાર પ્રતિષ્ઠામહોત્સવ
આપણે હવે દર્ભાવતી તરફ દષ્ટિપાત કરીએ. ત્યાં ભેંયરાસહિત બે માળને મને રથપદ્રુમાયમાણ શ્રીઋષભાદિ જયતિલકપ્રાસાદ પ્રતિષ્ઠા માટે તૈયાર થઈ ગયે છે. કેઈ પણ પ્રાસાદ-મંદિર–ચની સુંદરતાને આધાર તેને તૈયાર કરાવનાર મહાનુભાવ કે મહાનુભા ઉપર તેમ જ શિલ્પી ઉપર રહ્યા હોય છે. કયદીપક ધરણુવિહારને ધરણાશાહ પિરવાડ જેવો ઉદાર ભાવનાશાળી અને દેપાક જે કલાકુશલ શિલ્પી સાંપડ્યો ન હોત તે ? અહીં જે મહાનુભાવેએ આ કામ હાથ ધર્યું હતું, તેઓ મુખ્યત્વે પૂજ્યશ્રીનું માર્ગદર્શન સ્વીકારતા હતા અને પૂજ્યશ્રી પ્રાસાદાદિ ધર્મસ્થાનનાં ભવ્ય નિર્માણમાં શાસ્ત્રીય ધારણ જળવાય તે માનનારા હતા, તેમજ શિલ્પી ભગવાનદાસ સં. ૨૦૦૩ માં ગુજરી ગયા પછી તેમના ભાણેજ હરિભાઈ અને પુત્ર ઈશ્વરલાલ પણ જિનમંદિર બાંધવાની કલામાં કુશલ તથા હશીલા હતા, એટલે ઉક્ત પ્રાસાદ ઘણે ભવ્ય તથા કલામય બન્યો હતે.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________
ડાઈમાં યાદગાર પ્રભ૦ ]
૧૫૩
સં. ૨૦૦૪ના પિષ સુદિ ૬નાં મંગલમુહુર્તે પૂજ્યશ્રીની પધરામણી થતાં ડાઈને સંઘે અનન્ય આનંદ અનુભવ્યો હતો. પિષ સુદિ ૧૦નાં શુભ મુહુર્ત શ્રી મુકતાબાઈજ્ઞાનમંદિરનાં મકાનનું ખાતમુહૂર્ત શેઠ મંગલદાસ ભાઈચંદ કપડવંજ વાળાના હાથે થયું હતું અને તેણે હવે પછી થનારા ચાદગાર પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવની અગ્રભૂમિકા પૂરી પાડી હતી.
માહ સુદિ ૩થી પ્રતિષ્ઠામહોત્સવ શરુ થયે હતે. સુદિ ૬નાં શુભ મુહૂર્ત શ્રી મુનિસુવ્રતસ્વામીનાં દહેરાસરથી શ્રી આદિનાથ ભગવાન આદિ જિનબિંબને નૂતન પ્રાસાદમાં પ્રવેશ કરાવવામાં આવ્યું હતું. માહ સુદિ૯ના દિવસે જલજાત્રાને વરઘોડો નીકળ્યો હતો. તેમાં વડોદરાથી આવેલા પ્યારથે, મનહર માતંગે તથા અદ્ભુત ઇંદ્રધ્વજે ભવ્યતા આણી હતી અને સુરતના પ્રખ્યાત રઝાકબેનડે આકર્ષણ ઉમેર્યું હતું. સાંજે સાધમિકેના સત્કારરૂપ નવકારશી થઈ હતી.
માહ સુદિ ૧૦નાં મીન લગ્ન–શ્રેષ્ઠ નવમાંશે મૂલનાયકે શ્રી આદિનાથ, શ્રી પાર્શ્વનાથ, શ્રી ધર્મનાથ,શ્રી કેસરિયાજી આદિ ૩૫ જિનભગવંતે, ગૌતમસ્વામિજી, યક્ષયક્ષિણી, ધ્વજદંડ આદિને પૂજ્યશ્રીને વરદ હસ્તે સૂરિમંત્રમંત્રિત વાસનિક્ષેપ પૂર્વક ભારે ધામધૂમથી ગાદીનશીન કરવામાં આવ્યા હતા. મૂળનાયક શ્રી આદીશ્વર ભગવાનને બેસાડવાને લાભ રૂા. ૭૦૦૧ ની ઉછામણીથી ફડીઆ છીતાલાલ ચુનીલાલે લીધે હતો. ભેંયરામાં અર્ધ પદ્માસનસ્થિત લેખ્યમય પ્રકટપ્રભાવી શ્રીદર્ભાવતી પાર્શ્વનાથ ભગવાનને
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૪
- [જીવનપરિચય ગાદીએ બેસાડવાને લાભ રૂા. ૫૫૦૧ ની ઉછામણીથી ખંભાતનિવાસી શેઠ રમણલાલ દલસુખભાઈએ લીધો હતે. શ્રી ધર્મનાથ ભગવાનને શાહ બાપુભાઈ મગનલાલ વડજવાળાએ, શ્રી કેશરિયાજી ભગવાનને શાહ ઇટાલાલ છગનલાલ કાજીએ, શ્રી વાસુપૂજ્ય ભગવાનને અમદાવાદના પટવા બાલાભાઈ મગનલાલે, શ્રી શાંતિનાથ ભગવાનને શાહ પાનાચંદ મગનલાલ વડજવાળાએ, શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ ભગવાનને અમદાવાદનાં શ્રીમતી ધીરીબહેન શનાભાઈએ, શ્રી મહાવીર સ્વામી ભગવાનને શાહ મેતીલાલ પીતાંબરે, શ્રી ગૌતમસ્વામીને શાહ ફુલચંદ ચુનીલાલ પીતાંબરે એમ અનેક મહાનુભાવોએ સુંદર બેલીઓ બેલીને પધરાવ્યા હતા.
તે દિવસે અષ્ટોત્તરી સ્નાત્ર ભણાવાયું હતું અને નવકારશી થઈ હતી. સાધમિકવાત્સલ્યનું રસોડું દશે દિવસ શ્રીસંઘ તરફથી ખુલ્લું રહ્યું હતું. સાગરસંઘ પ્રમાણમાં નાનું ગણાય, છતાં તેણે આ રીતે ઉલ્લાસપૂર્વક ઘણે ખર્ચ કર્યો હતે. પૂજ્યશ્રીની પુણ્ય નિશ્રાથી દહેરાસરને ઉપજ પણ ઘણું સારી થઈ હતી. દહેરાસરના ધ્વજદંડારોપણને લાભ શા. બાપુભાઈ મગનલાલ વડજવાલાએ અને દ્વારેદ્ઘાટનને લાભ અમદાવાદવાળા પટવા બાલાભાઈએ લીધું હતું. એકંદર ડાઈને આ પ્રતિષ્ઠામહોત્સવ યાદગાર બની ગયો હતે.
અહીં અમે એક વિશેષ નેંધ કરવા ઈચ્છીએ છીએ કે ડભેઈન સંઘમાં જે વિજય અને સાગરનાં તડ પડેલાં
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્પર્શના બળવાન છે! ]
૧૫૫. તેની કડવાસ આ દહેરાસરનું મંગલ શિલા સ્થાપન થયું ત્યારથી જ ઓછી થવા લાગી હતી, તે આ પ્રતિષ્ઠાવખતે ઘણી ઘટી ગઈ અને સં. ૨૦૦૯માં તદ્દન નાબુદ થઈ ગઈ. આ રીતે આ પ્રાસાદનિર્માણ સંઘમાં એકતા સ્થાપવાનું જે મંગળ કાર્ય સાધ્યું, તેની સ્તુતિ કરવા માટે અમારી પાસે પૂરતા શબ્દ નથી, એટલે “ધન્ય પ્રાસાદ! ધન્ય પ્રતિષ્ઠા ! ધન્ય ગુરુદેવ!' એ છ શબ્દો ઉચારીને જ સંતોષ માનીએ છીએ. - અહીંથી આચાર્યશ્રી વિહાર કરી પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિની સેવામાં ખંભાત પધાર્યા હતા.
૪૩ – સ્પર્શના બળવાન છે!
જૈન મહાત્માઓ “સ્પર્શના બળવાન છે' એ શબ્દ ઘણી વખત ઉચ્ચારે છે. એને અર્થ એ છે કે જે ક્ષેત્રની
સ્પર્શના થવાની હશે તે થશે. એ માટે અત્યારે કંઈ પણ નિશ્ચયકારી વચન બેલી શકાય નહિ. કયારે કઈ ઘટના બનશે અને શું કરવું પડશે? તેનું નિશ્ચિત જ્ઞાન નહિ ધરાવનાર છઘ નિશ્ચયકારી ભાષાનો ઉપયોગ કેમ કરી શકે? સવારે શ્રીરામચંદ્રજીને રાજ્યાભિષેક નિશ્ચિત જણાતું હતું, પણ વચ્ચે રાત્રિ વહી ગઈ અને પરિણામ શું આવ્યું? જ્યાં અયોધ્યાનાં સુવર્ણસિંહાસન પર આરૂઢથવાનું હતું, ત્યાં ભીષણ જંગલમાં પ્રયાણ કરવાને વખત
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________
-૧૫૬
[ વનપરિચય
આવ્યો. આપણને પેાતાને પણ એવા અનુભવ કયાં એછા થયા છે ? એટલે કેાઈએ નિશ્ચયકારી ભાષા ખેલવાનુ સાહસ ખેડવા જેવું નથી.
ખંભાતમાં પૂજ્યશ્રીની લાંબી સ્થિરતા થઈ હતી અને તે સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રની અનુપમ અભિવૃદ્ધિ કરનારી નીવડી હતી. એ વખતે પીંડવાડાના સંઘની ચાતુ *સ માટે વિન ંતિ થતાં પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિની આજ્ઞાથી તેના સ્વીકાર કરવામાં આવ્યો હતા, પણ આગળ શું બન્યું તે ધીરજથી અવલેાકીએ.
વૈશાખ સુદિ ૧૪ થી જૈનશાળાના વિશાળ હૅલમાં પૂજયશ્રીની નિશ્રામાં શાહ ભીખાભાઈ ઝવેરચંદનુ પાંચ છોડનુ ઉજમણું ઘણા ઠાઠમાઠથી થયું હતુ. તે નિમિતે શાન્તિસ્નાત્ર ભણાવાયું હતું અને શાસનપ્રભાવના સારી થઈ હતી. ખાદ વૈશાખ વદિ ૭ ના દિવસે પૂજ્યશ્રીએ પીંડવાડા પધારવા માટે વિહાર કર્યાં હતા.
પૂજય ગચ્છાધિપતિ જેએ વચમાં ખંભાતથી અમદાવાદ પધાર્યાં હતા, તેઓ હાલ અમદાવાદથી ખંભાત પધારી રહ્યા હતા. તેમનાં ખારેજા મુકામે દર્શન કરી પૂજ્યશ્રી અમદાવાદ-અરૂણસાસાયટીમાં પધાર્યા. તે જ દિવસે હરસના મસામાંથી લેાહી પડવા માંડયું. બીજે દિવસે જ્ઞાનમંદિરે પધાર્યા ત્યારે એ તકલીફ વધી ગઈ અને ઉત્તરાત્તર વધતી જ ગઈ. પરિણામે ચાલવાની શક્તિ મુદ્દલ રહી નહિ.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્પર્શીના ખળવાન છે! ]
૧૫૦
અમે આગળ પૂજ્યશ્રીના આરોગ્યના ઉલ્લેખ કરી ગયા છીએ ને અત્યાર સુધી કેાઈ બિમારીનું વર્ણન કરવાના પ્રસંગ આવ્યેા નથી, એટલે આ પ્રસંગના ઉલ્લેખ કરતાં કલમને થાડા થડકાટ લાગે છે. કાયા ગમે તેવી. કસાયેલી હાય પણ આખરે તા એ કાચી માટીના કુંભ છે, એ ભૂલવાનુ નથી. આજે તા સારા શરીરવાળા પણ પીસ્તાલીશ પછી લથડે છે અને નાના મેાટા વ્યાધિઓના. ભાગ બને છે, એટલે આ તકલીફને વચસહજ માની આપણે આગળ ચાલીએ.
જ્ઞાનમંદિરના સેવાભાવી કાર્ય કર્યાં શ્રી ચીમનલાલ કેશ વલાલ કડિયાએ ખભાતમાં પૂજય ગચ્છાધિપતિ પાસે જઇ આ અવસ્થાનું નિવેદન કર્યું અને ‘ પી’ડવાડા પહેાંચવાનું શકય નથી માટે અમદાવાદ ચાતુર્માસ કરવાની આજ્ઞા આપે।’ એવી વિન'તિ કરી. પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિએ બધી સ્થિતિ લક્ષમાં લઈ ને પી'ડવાડાને બદલે અમદાવાદમાં ચાતુર્માસ કરવાની આજ્ઞા ફરમાવી. પૂજ્યશ્રીની પેાતાની ઇચ્છા પીંડવાડા ચા તુર્માસ કરવાની હતી, છતાં સંચેાગોએ તેમને અમદાવાદમાં ચાતુર્માસ કરવાની ફરજ પાડી, તેથી જ અમે ‘સ્પના બળવાન’ની હિમાયત કરીએ છીએ.
એ માસના ઉપચાર પછી પૂજ્યશ્રીમાં ચાલવાની શક્તિ આવી ગઇ અને કામ પૂર્વવત્ ચાલવા લાગ્યું.
ચાતુર્માસમાં સુયગડાંગ સૂત્રનાં વ્યાખ્યાના શરૂ થયાં અને શ્રાવક-શ્રાવિકાઓએ તપ વગેરે સુંદર આરાધના
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૮
* [ જીવનપરિચય કરવા માંડી. શ્રાવણ વદિ ક થી અક્ષયનિધિતપને અહીં પહેલેજ પાયે મંડાયો. પર્યુષણમાં મુનિ શ્રી રૈવતવિજયજીએ, મુનિશ્રી નિત્યાનંદ વિજયજીએ તથા મુનિશ્રી દેવભદ્રવિજયજીએ અદૃઈની તપશ્ચર્યા કરી. સંઘમાં પણ તપસ્યા ઘણું થઈ હતી. તે સાલ એટલે સં. ૨૦૦૪માં ભાદરવા સુદ ૫ ને ક્ષય હતું, એટલે ચોથપાંચમ ભેગા રાખીને સંવત્સરી પર્વનું આરાધન ઉદયતિથિ ચોથને દિવસે જ કરવામાં આવ્યું હતું.
આ આરાધના નિમિત્તે જ્ઞાનમંદિરમાં અષ્ટાક્ષિકામહોત્સવ ઉજવાયો હતો અને ગજરાજની ગૌરવભરી સવારી સાથે અક્ષયનિધિ તપને ભારે વરઘોડો નીકળે હતે. ભાદરવા સુદિ ૧૦ના રોજ શાન્તિસ્નાત્ર ભણાવવામાં આવ્યું હતું. બાદ શ્રી નવપદજીની આરાધના પણ ઉત્તમ થઈ હતી.
૪૪ – સંવત ૨૦૦૫-૬ની સાલ
સં. ૨૦૦૪ની સાલ ચા પ્રવૃત્તિઓને ચેક પૂરીને વિદાય થઇ હતી અને સં. ૨૦૦૫ની સાલ પ્રશસ્ત પ્રવૃત્તિઓ કરાવવા માટે આવી પહોંચી હતી. આ સાલને ઉપયોગ કેણે કેમ કર્યો હશે? તે કહેવાનું અમારી પાસે સાધન હોય તે પણ કહેવાની જરૂર નથી, કારણ કે પ્રસ્તુત પ્રકરણ મુખ્યત્વે પૂજ્યશ્રીની પ્રવૃત્તિઓ સાથે સંબંધ ધરાવે છે, એટલે અહીં અમે તેનું જ નિરૂપણ કરીશું
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫
સં. ૨૦૦૫-૬ની સાલ ]
ચલેડામાં પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ ચાતુર્માસ પૂર્ણ થયે પૂજ્યશ્રીએ અમદાવાદથી વિહાર કર્યો અને વિરમગામ ભણી પગલાં માંડ્યાં, ત્યારે ચલોડા (તાબે ધોળકા) ના સંઘની વિનંતિ થઈ કે “પૂજ્યશ્રી પ્રતિષ્ઠાનિમિત્તે અમારે ત્યાં પધારે.” આવા સુંદર અને ઉપકારક નિમિત્તને અસ્વીકાર કેમ થઈ શકે ? એટલે તેઓશ્રીએ તેને સ્વીકાર કર્યો. અહીં પ્રાચીન દહેરાસર હતું, તેને મૂળથી જીર્ણોદ્ધાર કરવામાં આવ્યો હતો અને તેમાં શ્રી જીરાઉલા પ્રભુજીની પ્રતિષ્ઠા કરવાની હતી. માહ સુદિ પનાં શુભ મુહૂર્ત એ પ્રતિષ્ઠા ધામધૂમથી કરાવવામાં આવી અને એ નિમિત્તે ભગવાનને વરઘોડે, શાંતિસ્નાત્ર, સંઘનવકારશી વગેરે સહિત મહત્સવ પણ ઘણે સાર થયે હતે. રેશનીંગને સમય હતે, છતાં ગામના પાટીદાર ભાઈઓને આ કામમાં સહકાર ઘણે સારે હતે. અમદાવાદ વગેરે બહારગામના પણ ઘણું ભાઈઓ ત્યાં આ પ્રસંગે આવ્યા હતા.
ગેધાવીના મંગલપ્રસંગે ત્યાંથી ગેધાવી પધારતાં સ્વ. મુનિશ્રી બાહુવિજયજીના પુણ્ય સ્મરણાર્થે ગેધાવીસંઘે આઠ દિવસને મંગલમહત્સવ કર્યો હતો અને તેમાં સ્વ. મુનિશ્રીના સંસારી પિતા શેઠ ચીમનલાલ લલુભાઈએ અગ્રગણ્ય ભાગ લીધો હિતે. આ મહોત્સવનિમિત્તે પાટણથી ગવૈયા ચીમનલાલ પુનસચંદ તથા કેશવલાલ પુનમચંદ આવ્યા હતા. છેલ્લે
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૦
[ જીવનપરિચય દિવસે નવાણું અભિષેકની મેટી પૂજા ભણાવાઈ હતી. અને પ્રભુજીને નવો તયાર થઈને આવેલે હીરાને મુગટ ચડાવવામાં આવ્યો હતે. તેની ઉપજ પણ ઘણું સારી થઈ હતી. આ પ્રસંગે વિદુષી સાધ્વી રંજનશ્રીજી પધારી શક્યા ન હતા, પરંતુ તેમનાં શિષ્યા જેઓ સ્વ. મુનિશ્રીનાં સંસારી બહેન થતાં હતાં, તેઓ સાધ્વી રેવતીશ્રીજી આદિ અન્ય સાધ્વીઓ સાથે ત્યાં ઉપસ્થિત થયાં હતાં.
બે દીક્ષાઓ પાઠકે ! જે પિતાએ પોતાના પુત્રને પ્રત્રજ્યાના પવિત્ર પંથે ચડા, પિતાની નવયૌવના પુત્રીને પણ એ માર્ગે વિચારવાની અનુમતિ આપી, તે પિતાની બે નાની પુત્રીઓની ભાગવતી દીક્ષા લેવાની ભાવના કેમ જ ભાંગે? તેમણે એ માટે પણ પ્રસન્નચિત્ત રજા આપી ને પિતાને ત્યાંથી દિક્ષાને વરઘોડો કાઢી, વર્ષીદાન દેવરાવી, માહ વદિ પનાં શુભ મુહૂર્ત, દહેરાસરનાં ચગાનમાં બાંધેલા ભવ્ય મંડપમાં, પૂજ્યશ્રીના વરદ હસ્તે તેમને દીક્ષા અપાવી સાધ્વી રેવતીશ્રીજી વગેરેની શિષ્યાઓ કરી. સંસારરૂપી કાદવમાં આ રીતે જ્યારે કમળ ઉગતાં જોઈએ છીએ, ત્યારે અમારું હૃદય ભાવનાવશ બની જાય છે અને વિશેષ નહિ તે તેમના ગુણ ગાઈને તથા તેમના પવિત્ર ચારિત્રની પુનઃ પુનઃ અનુમંદના કરીને ચિત્તને પાવન કરવાનું પ્રલોભન રેકી શકતા નથી. પાઠકે ! આપ પણ એ અનુમોદનામાં સામેલ થાઓ. જે સમાજની કુમારિકાઓ યૌવનમાં આવીને વિકાસના પંથે વિચરવાને બદલે
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંવત ૨૦૦૫-૬ ની સાલ]
૧૬૧ સંયમના સુલાધ્ય પંથે વિચરે છે અને જ્ઞાન-ધ્યાનતપ-સંયમથી પિતાના આત્માને ભાવિત કરે છે, એ સમાજનું ભાવી ઉજજવળ હોવા વિષે શંકા ઉઠાવવી એ અમને પિતાને તે એક પ્રકારને પ્રબળ પ્રજ્ઞાપરાધ લાગે છે. પવિત્રતા એ પણ એક પ્રબળ તાકાત છે અને તે સમાજમાં સંગ્રહાયેલી હોય ત્યાં સુધી તેની કાયા ક્ષીણ કેમ થાય? અમે આ ચીમનલાલ શેઠને ઓળખતા હતા, પણ તે આટલા ભાવનાશાળી ભવભીરુ પુરુષ હશે, તેની કલ્પના અમને એ વખતે આવી ન હતી, એટલે એ સમયે તેમનું અભિવાદન કરી શક્યા ન હતા, પણ આ પ્રસંગને પંક્તિબદ્ધ કરતાં તેમનું અભિવાદન મેકળા મને કરી લઈએ છીએ.
દીક્ષાના પવિત્ર દિને શ્રી ચીમનભાઈ તરફથી સાધમિકવાત્સલ્યને લાભ લેવાયું હતું. તેમણે પોતે પણ સજોડે ચતુર્થવ્રત ઉશ્ચર્યું હતું.
પાનસર સાધુજન રમતા ભલા” એ ઉક્તિને ચરિતાર્થ કરવા પૂજ્યશ્રીએ ત્યાંથી વિહાર કર્યો અને ફાગણ સુદિ ૧ ના દિવસે પાનસર પધાર્યા. ત્યાં પાંચ દિવસની સ્થિરતા કરી. તેમાં ફાગણ સુદિ ૩ ને દિવસ આવ્યું કે જે પૂજ્યશ્રીની આચાર્ય પદવીનું અભિનવ સ્મરણ કરાવતે હતે, એટલે અમદાવાદના ધર્મનિષ્ઠ શેઠ મયાભાઈ સાંકળચંદ તરફથી ભારે પૂજા ભણાવવામાં આવી. ફાગણ સુદ
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૨
[જીવનપરિચય ૪ ના દિવસે અમદાવાદથી શેઠ રતિલાલ નાથાલાલ તળિયાની પિળના સંઘને લઈને અહીં પધારતાં પૂજા તથા સાધર્મિકવાત્સલ્યને સારો લાભ લેવાયો હતે.
મહેસાણું ત્યાંથી લીંચમાં ફાગણ માસી કરી, ખેરવા થઈ મહેસાણું પધારતાં ભાવિકે એ વ્યાખ્યાનવાણુને સારે લાભ લીધું હતું. ત્યાં સંઘનો આગ્રહ થતાં ચિત્રી ઓળીનું સુંદર આરાધન કરાવ્યું હતું. આ દિવસોમાં શ્રી મહાવીર પ્રભુનું જન્મકલ્યાણક આવે છે તથા મોટા દેવવંદન કરવાને પ્રસંગ પ્રાપ્ત થાય છે, તે બંનેની ઉજવણી ઉલ્લાસપૂર્વક થઈ હતી. અહીં એટલું ઉમેરવું યંગ્ય લેખાશે કે ઓળીનાં આરાધન પહેલાં પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિની એક મહોત્સવનિમિત્તે ધીણેજમાં પધરામણી થતાં પૂજ્યશ્રી તેમને વંદન કરી આવ્યા હતા. આ પ્રસંગે મહેસાણાસંઘે પૂજ્યશ્રીને ચાતુ મંસને લાભ આપવાની સાગ્રહ વિનંતિ કરી હતી. પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિની અનુમતિથી તેને સ્વીકાર થયે હતે.
તારંગાના ગોખલામાં પ્રભુપ્રતિષ્ઠા બાદ, મહેસાણાથી ચત્ર વદિ ૧ ના રોજ વિહાર થયે હતે. પૂજ્યશ્રીએ ઊંઝા-ઉનાવા થઈ વીસનગરને પાવન કર્યું હતું, ત્યાં થોડા દિવસ સ્થિરતા કરીને વડનગર-શીપેર થઈવૈશાખ પ્રતિપદાએ તારંગાજી પધાર્યા હતા અને ત્યાં તેઓશ્રીએ પરમાઈ મહારાજા કુમારપાળે
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંવત્ ૨૦૦૫-૬ની સાલ ]
અંધાવેલાં ભવ્ય શિખરયુક્ત મનહર મંદિરમાં બિરાજમાન શ્રી અજિતનાથ ભગવાનની યાત્રા કરી હતી.
૧૬૩
અહીં પૂનાસીટીથી શ્રીમતી ધનાખાઈ ચંદ્રભાણુ મુનેાત પેાતાના પરિવાર સાથે આવ્યા હતા. તેમની ભાવના એક ગેાખલામાં પ્રભુજીનું ત્રિગડુ બેસાડવાની હતી. તે ખાખત વિનતિ થતાં પૂજ્યશ્રીએ વૈશાખ સુર્દિ નાં શુભ મુહૂતૅ પ્રતિષ્ઠા કરાવી હતી અને તે નિમિત્તે ધનાબાઇએ પંચાહ્નિકમહેાત્સવ વગેરેને લાભ લીધેા હતા.
કુંભારિયા-આબૂજીની યાત્રા
ત્યાંથી પૂજ્યશ્રીએ વૈશાખ સુદિ ૭ ના દિવસે ભારીયાજી અને આબૂ ગિરિરાજની યાત્રા માટે વિહાર કર્યાં હતા. રસ્તામાં ઝાડી-ઝાંખરાં ખૂબ આવતાં હતાં, પણ ત્યાં કાઈ ને કશે! ઉપદ્રવ થયા ન હતા. અનુક્રમે દાંતા થઈ તેઓશ્રી કુંભારિયાજી પધાર્યાં હતા અને ત્યાં બે દિવસની સ્થિરતા કરી મેનમૂન કારીગરીવાળા દેશની યાત્રા કરી હતી. આ તીર્થની યાત્રા તેએશ્રીનાં જીવનમાં પહેલી હતી, એટલે તેણે અપૂર્વ ઉલ્લાસ પ્રકટાવ્યા હતા. અહી વિમળશાહ મંત્રીએ સેનુ ઉત્પન્ન કરેલું તેનાં કેટડાં આમ તેમ વિખરાયેલાં પડયાં છે. પણ કેટલાક ઇંતર અજ્ઞાની લોકો આરાસુરી અંબામાતાના પ્રભાવ બતાવવા માટે એમ કહે છે કે અખામાતાએ કાપ કરી જૈન દહેરાં ખાળી નાખ્યાં હતાં, તેનાં આ અવશેષે છે. તે આ હકીકત માત્ર મુખથી નથી કહેતા, પણ તે માટે ચાપડીએ છપાવી
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૪
[ જીવનપરિચય પ્રચાર કરે છે. તેમાં કેટલાક જૈનોની મદદ લીધેલી હોય છે. તેથી ઘણું લેકે ભ્રમમાં પડી જવાને સંભવ છે. આવા કાર્યમાં મદદ કરવી એ કઈ પણ જૈનને કેમ શોભે ? પણ આપણા સમાજની અજ્ઞાન દશા તે માટે કારણભૂત છે અને તેથી આપણાં હૃદયમાં ઊંડે ખેદ થાય તેવું છે.
ત્યાંથી ખરેડી થઈ પૂજ્યશ્રીએ આબૂ ગિરિરાજનું આરોહણ શરુ કર્યું હતું અને વૈશાખ વદિ ૫ના દિવસે દેલવાડામાં પધરામણી કરી હતી. તેઓશ્રીની આબૂ ગિરિરાજની આ યાત્રા બીજી વારની હતી, પણ તે પહેલી જેટલીજ પ્રસાદકર નીવડી હતી. જ્યાં ભવ્યતાને ભંડાર ભર્યો હોય ને સૌંદર્યના સાગરની છોળે ઉછળતી હોય ત્યાં જેટલી વાર જઈએ તેટલી વાર આનંદ જ આવે, એમાં સંશય નથી. અહીં શેઠ કાન્તિલાલ તથા સારાભાઈ કેલસાવાળા તરફથી પૂજ્યશ્રીનું ભવ્ય સામૈયું થયું હતું અને આઠ દિવસની સ્થિરતા થઈ હતી. તેમાં વ્યાખ્યાનવાણીને લાભ યાત્રાળુ વગેરેને સારી રીતે અપાયે હતે.
જીરાઉલા પાર્શ્વનાથની યાત્રા આ અનુપમ તીર્થની યાત્રા કરીને પૂજ્યશ્રી અનાદરાના રસ્તે નીચે ઉતર્યા હતા અને દાંતરાઈ થઈ જીરાઉલા -પાર્શ્વનાથની યાત્રાએ પધાર્યા હતા. તે વખતે ત્યાં જીણુંદ્વાર ચાલી રહ્યો હતો. ભવ્ય બાવન જિનાલયમાં શ્રી અરિષ્ટ નેમિ, શ્રી સહસ્ત્રફણા પાર્શ્વનાથ વગેરે ભગવાનની યાત્રા
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંવત ૨૦૦૫-૬ની સાલ ]
૧૬૫ કરતાં અપૂર્વ આત્મલ્લાસ થયો હતે. અહીં ખેંધવાલાયક બીના એ છે કે ભગવાન જિરાઉલા પાર્શ્વનાથ એક ઓરડીમાં ઓળખાય નહિ તેવી રીતે બિરાજમાન કરેલા અથવા થયેલા જોવાય છે.
મહેસાણું ભણી ત્યાંથી મંડાર-ડીસાં થઈ મહેત્રાણામાં શ્રી આદીશ્વર ભગવાનની યાત્રા કરી, સિદ્ધપુર પધાર્યા હતા અને ત્યાં ધર્મપ્રેમી મહેતા દેલતચંદ વેણચંદની ઘણું વખતની વિનંતિ હોવાથી એક અઠવાડિયું સ્થિરતા કરી હતી. તે દરમિયાન એક દિવસ બધા શ્રાવકોએ પૌષધ કરીને પૂજ્યશ્રી પાસે પૌષધદિન પાળે હતો. તે વખતે ત્યાંનાં બન્ને જિનાલય જોઈને તેના જીર્ણોદ્ધાર માટે તથા પ્રભુપરિવાર વ્યવસ્થિત કરવા માટે પૂજ્યશ્રીએ શ્રીસંઘને યેગ્ય માર્ગદર્શન આપ્યું હતું. તે મુજબ તેઓ આજે અમદાવાદની શ્રીજીર્ણોદ્ધાર કમીટી-હસ્તક કાર્ય કરાવી રહ્યા છે.
ત્યાંથી વિહાર કરીને ચાતુર્માસ નિમિત્તે સં. ૨૦૦૫ના અષાડ સુદ ૨ ના દિવસે શ્રીસંઘના સામૈયાપૂર્વક મહેસાણામાં પ્રવેશ કર્યો હતે.
ચાતુર્માસ અહીં અષાડ સુદિ ૧૦ થી શ્રીસમ્યકત્વસપ્તતિ અને પૃથ્વીચંદ્ર-ગુણસાગર ચરિત્રની વાચના શરૂ થઈ હતી અને પૂજ્યશ્રીની પ્રેરણાથી શા. વસંતલાલ પાનાચંદ આદિ યુવકેમાં ઉત્સાહની ભરતી આવતાં શ્રી સુમતિજિનસંગીત
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૬
[ જીવનપરિચય મંડળ સ્થપાયું હતું, જે આજપર્યંત સુંદર સેવા બજાવી રહેલ છે. અહીં વ્રત–નિયમો સારા પ્રમાણમાં લેવાયા હતા અને તપશ્ચર્યાનું આરાધન પણ રૂડી રીતે થયું હતું. ઉત્સવ તથા વરઘોડામાં પણ અનેરો ઠાઠ રહ્યો હતો. આ માસની શાશ્વતી ઓળીમાં અનેક આરાધકે એ ભાગ લીધું હતું.
આ રીતે સં. ૨૦૦૫ની સાલ અનેકવિધ પ્રશસ્ત પ્રવૃત્તિઓમાં પૂર્ણ થઈ હતી અને સંવત ૨૦૦૬ની સાલનું પદાર્પણ થયું હતું. સમય સમયનું કામ કરે છે, તે કઈ માટે રકાત નથી, તે આપણે પણ અહીં શા માટે રેકાઈએ? પૂજ્યશ્રીએ ચાતુર્માસ પૂર્ણ થતાં વીસનગર ભણી પ્રયાણ કર્યું છે, એટલે તેઓશ્રીની સાથે જ ચાલીએ અને ત્યાં જે પ્રસંગે ઉપસ્થિત થયેલ છે, તેનું અવલોકન કરીએ.
વીસનગરમાં હરિજનપ્રવેશને પ્રશ્ન આજે કારતક વદિ ૧૨ને દિવસ છે. પ્રાતઃકાલના ૯ વાગ્યા છે, સંઘ ભવ્ય સ્વાગત કરી રહેલ છે અને પૂજ્યશ્રી સીધા કલ્યાણ પાર્શ્વનાથનાં મોટા મંદિરે પધારે છે. કઈ પણ ગામમાં પ્રવેશ કરીને પ્રથમ જિનમંદિરને જુહારવાં એ જૈન સાધુઓની પ્રણાલિકા છે, એટલે એમાં નવું કશું જ નથી, પણ અહીં આ સમયે પધારવામાં પૂજ્યશ્રીને એક વિશિષ્ટ ઉદ્દેશ છે, એટલે તેની નેંધ લઈએ છીએ. અહીંના સંઘને. હરિજનભાઈએ તરફથી નેટિસ મળી છે કે અમે આ દિવસે, આ સમયે, આ મંદિરમાં
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________
·
સંવત ૨૦૦૫-૬ની સાલ ]
૧૬૭
દર્શનાથે પ્રવેશ કરીશું, એટલે સંઘ ચિ'તાતુર બન્યા છે અને તે પૂજ્યશ્રીને ખાસ વિનતિ કરીને અહી' લાગ્યે છે. પૂજ્યશ્રીએ ‘સર્વાં સારાં વાનાં થશે' એવી શ્રદ્ધાથી અહી' પદાર્પણ કર્યુ છે, એટલે તે મંદિરે પધાર્યા છે અને ધ્યાન ધરી રહ્યા છે. આખા સંધ ત્યાં શાંતિથી બેઠા છે.
સમય થયા એટલે જીલ્લા કલેકટરની સરદારી નીચે હરિજન ભાઇઓનુ સરઘસ આવ્યું. તે વખતે મદિર બહારના ચાકમાં પૂજ્યશ્રીનું પ્રવચન ચાલી રહ્યું હતું, તેમાં તે પ્રસ'ગોચિત શ્રી જિનમ ંદિરની પ્રવિત્રતા, તેમાં વવી જોઇતી ૮૪ આશાતના વગેરે વિષયેા સારી રીતે સમજાવતા હતા. તેમાં ‘ જે દેવિષે પેાતાની આંતરિક શ્રદ્ધા ન હેાય તેનાં મંદિરમાં દનિમિત્તે દાખલ થઈ ધાંધલ મચાવવી એ સજ્જનતા તથા શિષ્ટાચારના ખુલ્લા ભંગ છે,' એ પણ સમજાવ્યુ, તથા જિનેશ્વર ભગવાનનાં પવિત્ર દર્શનથી કોઈને પણ પેાતાનાં નયન-મન-આત્માને પવિત્ર કરવા ડાય તે કરી શકે છે,' એમ પણ જણાવ્યુ
પૂજ્યશ્રીની આ સમજાવટે અદ્ભુત કાર્ય કર્યું. હરજનાએ મંદિરમાં દાખલ થવાની હઠ છેાડી દીધી. તેમણે બહાર ઊભા રહીને જ દર્શન કર્યાં અને ખીજા જૈન મદિરાએ જવાનું માંડી વાળ્યુ.
આ રીતે એક અટપટા પ્રશ્નની શાંતિભરી પતાવટ થઈ, તેથી સકળ સંઘને ઘણા જ આનંદ્ન થયા અને તેણે અતિ
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૮
[ જીવનપરિચય
આગ્રહ કરીને ત્યાં પૂજ્યશ્રીની ઘેાડા દિવસ સ્થિરતા કરાવી.
શ્રી શખેશ્વરજીમાં
ત્યાંથી વાલમ વગેરેની સ્પના કરીને પૂજ્યશ્રી માગસર વિદ ૮ ને રાજ શ્રી શખેશ્વરજી પધાર્યા. ત્યાં વિદ ૧૦ ના મેળેા હાવાથી ગામેગામના સ થે સારા પ્રમાણમાં આવ્યા હતા. આ અવસરે પૂજ્યશ્રીએ શ્રી જૈન સંસ્કૃતિરક્ષક સભાના ઉપક્રમે મુંબાઈ સરકારના ટ રજી સ્ટ્રેશન એકટની અનિચ્છનીયતા વિષે જાહેર પ્રવચન આપ્યું - હતું અને તેમાં દેવદ્રવ્યની પવિત્રતા તથા ઉપયોગિતા અને તેનાં સંરક્ષણ તથા સંવનની અનિવાર્ય આવશ્યકતા પર સારા પ્રકાશ પાડયા હતા. અન્ય વક્તાઓએ પણ આ વિષય પર સારાં પ્રવચના કર્યાં હતાં.
વદિ ૧૦ ના દિવસે અહીં નવકારશી- થઈ હતી, ભારે પૂજા ભણાવાઈ હતી અને વરઘેાડા ખૂબ ઠાઠથી નીકન્યા હતા.
રાધનપુરમાં ચાતુર્માસની વિનંતિ
ત્યાંથી વદિ ૧૨ ના વિહાર કરી પાષ સુદિ ચોથના રાજ પૂજ્યશ્રી સસ્વાગત રાધનપુર પધાર્યાં હતા. અહીંના સંઘ પર પૂજ્યશ્રીના કેવા અને કેટલા ઉપકાર હતા, તેનાથી આપણે પરિચિત છીએ, એટલે તેઓશ્રોનાં આગમનથી સહુને કેટલે આનંદ થયા હશે ? તે કલ્પી શકીએ છીએ,
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંવત ૨૦૦૫-૬ ની સાલ ]
૧૬૯ અહીં સંઘે ચાતુર્માસ માટે જોરદાર વિનંતિ કરી હતી, પણ હજી ચાતુર્માસ આડે ઘણે સમય હતું, તેથી ભાવના બતાવી અવસરે ઉત્તર આપવાનું જણાવ્યું હતું.
માહ સુદિ ૨ ના દિવસે પૂજ્ય મોટા ગુરુદેવની સ્વર્ગારેહણતિથિ આવતાં પૂજ્યશ્રીએ પ્રસંગચિત પ્રવચન કર્યું હતું અને ગુરુગુણને મહિમા પ્રકા હતો. જે શ્રેયસદનના દિવ્ય દરવાજામાં દાખલ થવું હોય તે ગુણપૂજા કરતાં બીજે કયો ઉપાય શ્રેષ્ઠ છે? નમસ્કાર મહામંત્રનું સતત સ્મરણ એ ગુણપૂજા છે, ચતુર્વિશતિ જિનસ્તુતિસેવા એ પણ ગુણપૂજા છે અને ગુરુવંદન, પ્રતિક્રમણ, કાયેત્સર્ગ તથા પ્રત્યાખ્યાન પણ એક પ્રકારની આત્મશુદ્ધિ અને સમર્પણ પૂર્વકની ગુણપૂજા જ છે.
આ ગુણગાન વખતે પૂજ્ય આચાર્ય શ્રી વિજયભદ્રસૂ રિજી અધ્યક્ષસ્થાને બિરાજ્યા હતા અને પૂજા–પ્રભાવનાદિને લાભ દસાડિયા હિંમતલાલ ભુરાલાલ તરફથી લેવા હતો.
કુવાળામાં સુંદર મહત્સવ ફેફાણી નરપતલાલ મનસુખલાલને પિતાના સદ્દગત પિતાશ્રીના સ્મરણાર્થે પિતાનાં વતન કુવાળામાં મહત્સવ કરવાની ભાવના હતી. તેમણે પૂજ્યશ્રીની પુણ્યનિશ્રા માટે વિનંતિ કરતાં પૂજ્યશ્રી માહ સુદ ત્રીજના રોજ વિહાર કરી સુદ પાંચમે કુવાળા પધાર્યા. મહત્સવની શરુઆત પણ તે જ દિવસથી થઈ અને ભાભેરથી આવેલી સંગીતમંડળીએ
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૦
[જીવનપરિચય રસને છંટકાવ કરવા માંડ્યો. પૂજા-પ્રભાવનાએ તેમાં પ્રાણ પૂર્યા અને પૂજયશ્રીનાં વિશદ વ્યાખ્યાનેએ તેની યશપતાકા ફરફરાવી દીધી. ગામનાં પ્રમાણમાં ઉત્સવ ઘણે સુંદર થયો.
જ્યાં પૂજ્ય પુરુષનાં પગલાં પડે ત્યાં શેભામાં શી ખામી રહે ?
એટા-ભાભેર વગેરે ત્યાંથી એટા તીર્થની યાત્રા કરી માહ સુદિ ૧૩ ના દિવસે પૂજ્યશ્રી ભાભેર પધાર્યા અને ત્યાં સંઘને અતિ આગ્રહ થવાથી એક અઠવાડિયાની સ્થિરતા થઈ. ભાવ સારે, ભાવિકતા સારી, એટલે અઠવાડિયું ભાભેરવાસીઓના ભવબ્રમણ ભાંગનારું નીવડ્યું. એવામાં વાવના સંઘે આવી વાવ પધારવાની વિનંતિ કરી, એટલે પૂજ્યશ્રીએ વાવ તરફ વિહાર કર્યો અને માહ વદિ ૧૩ ના દિવસે વાવને પાવન. કર્યું. અહીં સુવિહિત સાધુઓને પધારવાને પ્રસંગ છે, એટલે આ આગમને અપૂર્વ આનંદ પ્રેર્યો અને આત્મિકઆરાધના માટે ઉત્કટ ઈચ્છા જગાડી. ત્યાં એટતીર્થ– કમીટીના સભ્યોએ ફરી એટા પધારવાની વિનંતિ કરી અને ફાગણ સુદિ ૩ ની આચાર્ય પદવીનિમિત્તે પૂજાપ્રભાવના વગેરે કરવાની ભાવના દર્શાવી. પરિણામે ફાગણ સુદિ બીજે વાવથી વિહાર થયો અને સુદિ ત્રીજની સવારે રામપુરને ગુરુભક્તિ કરવાની તક મળી. ત્યાંથી એક માઈલને વિહાર કરી એટા પધારતાં કુવાળા, ભાભર, વાવ વગેરે કામથી આવેલા શ્રાવકસમુદાયે સુંદર સત્કાર કર્યો અને
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________
_
૧૭૧
સંવત ૨૦૦૫-૬ ની સાલ ] પિતાનાં સમ્યકત્વની શુદ્ધિ કરી. પૂજા પ્રભાવનાએ તેમાં ઓપ ચઢાવ્ય અને શાસનપ્રભાવના ઝળકી ઉઠી. હાલ તે આ એટા તીર્થ બંધ પડી ગયું છે અને ત્યાં નીકળેલા ચમત્કારી શ્રી આદીશ્વર ભગવાનનાં પ્રતિમાજી શિહેર નવાં દેરાસરમાં મૂલનાયક તરીકે બિરાજમાન છે.
લોઢાએ પણ ઉત્સવ કર્યો ત્યાંથી વિહાર કરી ભાભેર થઈ ફાગણ સુદિ પાંચમે. . લેદ્રા પધાર્યા કે જ્યાં સંઘ ઘણા સમયથી અષ્ટાક્ષિકા મહોત્સવ તથા શાન્તિસ્નાત્ર માટે સમુત્સુક હતે. પૂજ્યશ્રીને લાભ મળતાં તેની એ સમુત્સુકતા કાર્યમાં પરિણમી અને ફાગણ સુદિ. ૭ થી મહોત્સવનાં મંડાણ મંડાયાં. જ્યાં ભાવની ભવ્યતા આગળ આવે છે, ત્યાં ગણિત ગંદુ લાગે છે અને આંકડા અકારા થઈ પડે છે, એ કોણ નથી જાણતું?એટલે લદ્રાનિવાસીઓએ ખર્ચ સામું જોયું નહિ, પણ શક્ય પ્રયત્ન સુંદર સામગ્રી મેળવી તાત્કાલિક શાંતિસ્નાત્ર ભણાવીને તથા નવકારશી વગેરે કરીને મહત્સવને દીપાવ્યું અને પ્રાપ્ત થયેલા પૂજ્યશ્રીનાં સાન્નિધ્યને સફળ કર્યું. આ પ્રસંગે મુનિશ્રી સુજ્ઞાનવિજયજી કે જેઓ ત્યાંથી આગળ વિહાર કરી ગયા હતા, તેઓ પણ સંઘની વિનંતિથી ત્યાં પાછા આવી ગયા હતા.
ફાગણ વદિ ત્રીજે ત્યાંથી વિહાર થયે, તેણે નાથપરા તથા થરાની સ્પર્શના કરાવી પૂજ્યશ્રીને સરીયદ સમીપે. આણ્યા. ત્યાં અમદાવાદ પધારવાનું પ્રબળ નિમિત્ત પ્રાપ્ત થયું ન હોત તો તેઓશ્રીને વિહાર કઈ બાજુ થાત એ.
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૨
[ જીવનપરિચય કહેવાને અમે શક્તિમાન નથી. અમદાવાદમાં પટવા બાલાભાઈ મગનલાલને પૂજ્યશ્રીનાં સાન્નિધ્યમાં શાન્તિસ્નાત્રાદિ ધર્મપ્રભાવના કરવાની પ્રબલ ભાવના હતી, તેથી વિહારનું હવે પછીનું લક્ષ્ય અમદાવાદ બન્યું.
ચારૂપ તીર્થમાં ચિત્રસુદિ એકમે પૂજ્યશ્રી ચારૂપ પધાર્યા, ત્યાં મંત્રી ભેગીલાલભાઈ-નંદલાલભાઈ વગેરે તરફથી પાટણ પધારવાની વિનંતિ થઈ અને મુનિશ્રી વર્ધમાનવિજયજી, જેઓ છેલ્લું ચાતુર્માસ પાટણ રહ્યા હતા, તેઓ પણ વંદનાર્થે પૂજ્યશ્રી સમક્ષ ઉપસ્થિત થયા. પરંતુ પૂજ્યશ્રીએ ભાવિકેને અમદાવાદ જવાનું કારણ સમજાવી ત્યાંથી વિહાર કર્યો. મેત્રાણ, સિદ્ધપુર, ઊના, ગંભીરા, જોટાણું, લાંઘણજ, વડસમા, ખોરજ (ડાભી) તથા બેરૂ થઈ માણસા-લેદરા પધાર્યા અને ત્યાંથી લીબુંદરામાં એક મહત્સવને સાન્નિધ્યને -લાભ આપી વૈશાખસુદિમાં અમદાવાદ પધાર્યા.
અમદાવાદમાં ઉત્સવાદિ પટવા બાલાભાઈ એ કાળુશીની પિળમાં શ્રી સંભવનાથ જિનાલયમાં મહોત્સવ માંડે. ભાવના ભરપૂર હતી અને પૈસાને કેઈ પ્રશ્ન ન હતું, એટલે એ મહત્સવને અને રંગ ચઢ. ગવૈયા હીરાલાલ ઠાકર નિત્ય નવાનવા રાગોથી પૂજા ભણાવતા અને જૈન આરાધકમંડળ પિતાની વિશિષ્ટ શલિથી રસની રેલછેલ કરતું. પૂશ્રીની વૈરાગ્યમયી વાણી અનેક ભવ્ય જીવોની મોહનિદ્રા તેડતી અને સંવેગ-નિર્વેદનું પાન કરાવતી.
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________
રામનું સ્વપ્ન ભરતને ફળે છે?]
૧૭૩ઃ
૪૫-રામનું સ્વમ ભરતને ફ
આ અરસામાં રાધનપુર–સાગરગચ્છના આગેવાને શ્રી ગણપતલાલ ઈચ્છાચંદ, તથા શેઠ આનંદીલાલ કમળ શીભાઈ વગેરે પૂજ્યશ્રીને ચાતુર્માસની વિનંતિ કરવા આવ્યા. તેમની ભાવના સફળ કરવા માટે પૂજ્યશ્રીએ પહેલા અષાડ સુદિ ૩ ના દિને અમદાવાદથી વિહાર કર્યો અને સાબરમતી, પાનસર, મહેસાણા થઈ અષાડ વદિ છઠું પાટણને પાવન કર્યું. પણ અહીં રામનું સ્વપ્ન ભરતને ફળવા જેવું કેવી રીતે થયું? તે આપણે જોઈએ.
પાટણમાં ચાતુર્માસ પૂજ્યશ્રી પધાર્યા તે દિવસથી જ મેઘરાજાએ વરસાદની મહેર કરી અને નદીનાળાં જળથી ઉભરાવા લાગ્યાં. બનાસ તે બે કાંઠે આવી, એટલે તેને ઓળંગવાનું શકય રહ્યું નહિ. રાધનપુરના આગેવાને ડીસા થઈ પાટણ આવ્યા, ત્યાં તેમણે સર્વ પરિસ્થિતિ નજરે નિહાળી. આ બાજુ પાટણવાસીઓને પણ પૂજ્યશ્રીનાં ચાતુર્માસની ઈચ્છા હતી, કારણકે તેમને ગુરુમહારાજને વેગ મલ્યું ન હતું, તેમાં કુદરતની મદદ મળી ગઈ એટલે તેમને અનુકૂલ થયું. રાધનપુરના ભાઈઓ સંમતિ આપીને પાછા ગયા અને થડા દિવસ રાહ જોયા બાદ પાટણનાં ચાતુર્માસની જય બેલાઈ અમે આગળ સ્પર્શના બળવાન ઉલ્લેખ કરી ગયા છીએ, તેનું આ બીજું દૃષ્ટાંત આપણી સામે આવ્યું.
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ જીવનપરિચય
નગીનદાસ હાલમાં ચાતુર્માસ થયું. વિપાકસૂત્રની વાચના થઈ અને નમસ્કારમંત્ર, અષ્ટમહાસિદ્ધિ તથા શેઠ કિશોરચ' હેમ' તરફથી અક્ષયનિધિ વગેરે ઘણાં તા થયાં. બહેનેાએ સેંકડાની સંખ્યામાં ચંદનમાળાના
૧૭૪
અઠ્ઠમે ઉપાડચા અને પારણે પૂજ્યશ્રી પ્રમુખ ચતુર્વિધ સંઘને વાજતે ગાજતે પેાતાને ત્યાં પગલાં કરાવવા માંડયાં. ત્યાં ગુરુપૂજન થતુ, જ્ઞાનપૂજન થતું, શ્રીસંઘને પ્રભાવના થતી અને ખાસ બાંધેલા મંડપમાં પૂજ્યશ્રીને પ્રવચન આપવાની વિનતિ થતી, તેથી પૂજ્યશ્રી ઉપસ્થિત શ્રોતાસમુદાયને દાન –શીલ–તપ–ભાવના મહિમા સમજાવતા અને સંયમને વિષે પુરુષાર્થ દેરવવાની પ્રેરણા કરતા. મહાપુરુષોની વાણી કદી વંધ્યા હાતી નથી. તેને પચ્ચકખાણ રૂપી પુત્ર જન્મે છે અને દયા, શાંતિ, સમતા વગેરે પુત્રીએના પરિવાર થાય છે. જ્યાં આવેા સુંદર કુટુંબપરિવાર હાય ત્યાં શાસન– પ્રભાવનાનું પૂછવું જ શું? શ્રી સંઘપૂજાનું વાર્ષિક કર્તવ્ય પણ આ રીતે સુંદર અદા કરાતું હતું.
તપશ્ચર્યાનું વાતાવરણુ
પર્યુષણમાં મુનિશ્રી વધુ માનવિજયજીએ અઠ્ઠાઈ અને મુનિશ્રી દેવભદ્રવિજયજીએ નવ ઉપવાસ કર્યાં હતા. ધન્ય મુનિવરા! ધન્ય તમારી તપશ્ચર્યા ! જો તમે પેાતાનાં આચરણથી જગતને આ માર્ગ ન ખતાન્યેા હાત તેા ભવભ્રમણ કરી રહેલા અનંત આત્માઓનુ' શું થાત ? તેએ પેાતાના કમની નિર્જરા શી રીતે કરી શકત ?
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉપકારની પરપરા ]
૧૭૫
સંઘમાં ૧૬-૧૦-૯–૮ તથા અઠ્ઠમની તપશ્ચર્યા સારા પ્રમાણમાં થઈ હતી. ભાદરવા સુદ સાતમે રોપ્યરથ તથા ગજરાજની સવારી સાથે નીકળેલા ભવ્ય વરઘેાડાનાં પાટણની પ્રજાએ પૂર્ણ પ્રેમથી દર્શન કર્યાં હતાં અને ‘ દેવ આવા જ તુજો' વગેરે શબ્દો ખેલીને સમ્યકત્વની સ્પર્ધાના—શુદ્ધિ કરી હતી.
આ રીતે સ. ૨૦૦૬ ની સાલનું ઓગણત્રીસમુ’ ચાતુર્માસ સંઘને આનંદમંગલકારી નીવડ્યું હતું.
ચાતુર્માસ પરિવર્તનના લાભ લેવા ઘણા ભાઈઓની ઈચ્છા હતી, પણ એ સદ્ભાગ્ય શેઠ નંદલાલ ભાગીલાલને પ્રાપ્ત થયું હતું.
૪૬ – ઉપકારની પરંપરા
સ. ૨૦૦૭ ની સાલમાં પૂજ્યશ્રીએ ઉપકારની જે પરંપરા સઈ હતી, તેનાથી હવે પરિચિત થઇ એ. ‘પ્રથમ નહિ તેા પછી' એ ન્યાયે રાધનપુરના ભાઈ એની પધારવા માટેની વિનંતિ ચાલુ જ હતી. તેથી પૂજ્યશ્રીએ કારતક દિ ૬ ના મંગલ પ્રભાતે પાટણથી વિહાર કર્યો. કાંસા પધારતાં પાટણસઘે પૂજા-સાધમિકવાત્સલ્ય વગેરેના લાભ લીધે, ત્યાંથી સરિયદ થઈ પૂજ્યશ્રી `ખરી પધાર્યાં. અહીં શ્રાવકાનાં ૧૮ ઘર હતાં અને શ્રીઆનદપાર્શ્વનાથ ભગવાનનું
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૬
[ જીવનપરિચયઃ
એક નાનું સરખું મદિર હતું. તે મંદિર જીણું થઈ ગયું હતુ અને પૂંઠ, ષ્ટિ વગેરે દોષોવાળું હતું, તેથી પૂજ્યશ્રીએ તેના જીર્ણોદ્ધાર કરવાના ઉપદેશ આપ્યા. આ બાબતમાં ઉખરીસ ધ વર્ષોથી એક મત ન હતા, પણ પૂજ્યશ્રીના ઉપદેશ કણું વિવરદ્વારા ચિત્તમાં પ્રવેશ્યા કે અજમ પરિવર્તન થઇ ગયુ. સહુ જીર્ણોદ્ધારની બાબતમાં એક મત થઈ ગયા અને પૂજ્યશ્રી જે સલાહ આપે તે પ્રમાણે જ બધું કામ કરવું, એવા નિય પર આવી ગયા. આને આપણે ભાગ્યોયની નીશાની જ સમજીએ.
તેજ વખતે પૂજ્યશ્રીની સૂચનાનુસાર અમદાવાદથી મીસ્ત્રી ભગવાનદાસ ગીરધરલાલ સોમપુરાની કંપનીવાળા મીસ્ત્રી હરિભાઈને ખેલાવવામાં આવ્યા. તેમને દહેરાસર વગેરેની જગા બતાવીને માદક નકશા (પ્લાન) તૈયાર કરવાનું કામ સો’પવામાં આવ્યુ’.
પૂજ્યશ્રીને મૌન એકાદશીની આરાધના ત્યાં જ થઈ. બાદ મંગલ પ્રસંગનાં મુહૂર્ત નક્કી કરાવી ત્યાંથી વિહાર કર્યાં.
થરા
થરા પધારતાં સંઘે ઘણા ઉત્સાહ અને આડંબરથી સામૈયુ' કર્યું. ત્યાંથી બે માઈલ દૂર વરખડી મુકામે શ્રી ગોડીજી પાર્શ્વનાથનાં પગલાંના માટા મહિમા છે, તેથી પૂજ્યશ્રી સકળ સંઘ સાથે પગલે પધાર્યાં. ત્યાં શ્રીસ ંઘે પૂજા ભણાવી તથા સાધમિ કવાત્સલ્ય કર્યું, જેના લાભ આજુબાજુના ગામોમાંથી આવેલા લેાકેાએ સારી રીતે લીધે.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉપકારની પરંપરા ]
૧૯૭
રાધનપુર
ત્યાંથી નાથપુરા, લેાદ્રા, ઊન થઇ રાધનપુર પધારતાં શ્રીસંઘની ઘણા વખતની દન-સમાગમની ભાવના પૂર્ણ થઈ. આ ક્ષેત્ર સારી રીતે ખેડાયેલુ હતુ અને તેમાં ધ રૂપી બીજો વવાયેલાં હતાં, એટલે ભક્તિ-વિનય–મહુમાનથી હરિયાળુ' હાય એ સ્વભાવિક છે. પૂજ્યશ્રીએ અહી થાડા દિવસની સ્થિરતાના લાભ આપી પેાષ દ્વિ ચોથે વિહાર કર્યાં, ત્યારે ઘણા ભાવિકા દૂર સુધી વળાવવા આવ્યા હતા *અને વિરહૅવિચારે તેમનાં નેત્રા સજળ બન્યાં હતાં.
શંખેશ્વર ને ભેાંયણી
પૂજ્યશ્રીને બધાં તીર્થો પ્યારાં છે, પણ શ્રી શ ંખેશ્વરજી વિશેષ પ્યારુ' છે, તે અત્યાર સુધીના અનુભવ પરથી આપણે જાણી ચૂકયા છીએ, એટલે તેઓશ્રીનુ પ્રયાણુ શ્રી શંખેશ્વરજી ભણી થયું. ત્યાં ઉલ્લાસપૂર્વક યાત્રા કરીને તેઓશ્રી ભાંયણી પધાર્યા . અને તીનાયક મલ્ટિપ્રભુને જુહારી કૃતાર્થ થયા. અહી' શેઠે મફતલાલ વરવાલાલ ખાવડ પધારવાની વિન ંતિ કરવા આવ્યા, તેથી પૂજ્યશ્રીએ રાધનપુર-ભ’કાડા થઈ માહ સુદિ ૧ ના રાજ ખાવડને પાવન કર્યું.
ખાવડ
માહ સુઢિ ખીજે પૂજ્ય મેાટા ગુરુદેવની સ્વર્ગારાહણ તિથિ ઉજવી, તે વખતે વ્યાખ્યાન-પ્રભાવનાદિ ધર્મકાર્યોં ઉત્તમ રીતે થયાં અને ગુરુગુણુના મહિમા ગાજવા લાગ્યા.
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦
[ જીવનપરિચય
વિશેષમાં નાણુ મડાવી શેઠ વરવાલાલ, શેઠ નરિસ હલાલ તથા શેઠ સુખલાલે સજોડે ચતુર્થી વ્રત ઉર્યા.
શેઠ વરવાલાલ તરફથી સાધર્મિકવાત્સલ્ય થયું. અહીં ટૂંકી સ્થિરતામાં બહુ માટેા ઉપકાર થયા.
અહી થી આપણે થાડા કાવ્યવિહાર કરીએ— ( દોહરા ) ખાવડથી ગુરુ આવિયા, રાજપુર રળિયાત; ત્યાંથી આગળ શું મળ્યું, સાંભળો સહુ વાત. ૧ પાનસરે વિભુવીરને, વંદે ગુરુ ગુણવત; જિનવર ગુણ ગાતા થકાં, આવે ભવના અંત. ૨ ( સારા )
ત્યાંથી ખારજ ગામ, ડાલીનું પાવન કર્યું; કીધું અદ્ભુત કામ, શ્રાવકગણુ સમજાવીને. ૩ પૂજ્યશ્રીએ શ્રાવકગણને શુ' સમજાવ્યું ?
( મનહર છંદ)
વિજયનાં વાજા વાગે, પ્રેમ તણાં પુર જાગે, સૂરિશ્ર્વ ષડૂજ રાગે, જેના ગુણ ગાય છે; વિષય-વિકાર નહિ, લેાભ જ્યાં હણાય છે; નિત્ય કરે જેની સેવા, દ્વીધે વખણાય છે.
કામ નહિ ક્રાય નહિ, માયા તણી છાયા નહિ,
રામ અને કૃષ્ણ જેવા, જબ તેમ બીજા એવા,
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
૧
ઉપકારની પરંપરા ]
અહો! નમિ જિનતણું, ચિત્ય થયું જીણું ઘણું ધૂળ એહ જાણપણું, જ્યાં ન કાંઈ થાય છે. ૪ ગુરુદેવ જીર્ણોદ્ધારનું મહત્ત્વ સમજાવે છે–
(તોટક છંદ) નવલાં જિનમંદિરથી ઉપજે
પરલેક-સુધારણ પુણ્ય ઘણું પણ જે જન જીર્ણ સુધાર કરે,
તસ હોય નહિ ભમવા જ પણું. ૫ એ સાંભળીને શ્રાવકે શું કહે છે?
( નારાચ છંદ) અમે ગમાર બાળકે ન જાણિયે કશું પ્ર! કરી કૃપા અગાધ આજ ઉપકાર આપને; જરૂર કામ આ મહાન જોરથી ઉપાડ, નહીં વિચાર રાત-દી તણે જ દિલ લાવશું. ૬ પરંતુ આપના વિના ન કઈ રાહ આપશે, થશે ભૂલ ઘણી અને મહાન જંગ જામશે; કરે કૃપા અશેષ દેવ ! આવડે ન બેલતાં, રહે અહીં વિશેષ બેશ કર્મકાષ્ઠ છલતાં. ૭
શ્રાવકની આ વિનંતિ સાંભળી પૂજ્યશ્રીએ અહીં અઠવાડિયાની સ્થિરતા કરી. પછી અમદાવાદથી મીસ્ત્રી હરિભાઈને બેલાવવામાં આવ્યા અને તેમને બધી હકીકત સમજાવી કામ લેંગ્યું.
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૦
[ જીવનપરિચય નારદીપર-સેજા ત્યાંથી આજુબાજુ વિહાર કરી પૂજ્યશ્રી નારદીપર પધાર્યા, ત્યાં પૂજ્ય આચાર્ય શ્રી વિજયરામચંદ્રસૂરિજી સજા પધારવાના સમાચાર મળ્યા. આ ગામ અહીંથી બહુ નજીક હતું, એટલે પૂજ્યશ્રીએ તેમને વાંદવા માટે સજા તરફ વિહાર કર્યો. રસ્તામાં બંને ગુરુભ્રાતાએ ભેગા થઈ ગયા.
જ્યાં એકની ઉપસ્થિતિ પરમમંગલનું કારણ બને છે, ત્યાં એની ઉપસ્થિતિનું કહેવું જ શું? સકળ સંઘને ઘણેજ આનંદ થયે અને તેણે બંને આચાર્યવરેનું ભાવભીનું સ્વાગત કર્યું. ત્યાં અમદાવાદવાળા શ્રીધર્મારાધકમંડળને બોલાવી શ્રીસંઘે ઘણું ઉત્સાહથી શ્રી અષ્ટાપદજીની પૂજા ભણાવી. પછી પૂજ્યપાદ શ્રી વિજયરામચંદ્રસૂરિજીને વંદન કરી, તેમની પાસેથી ભાવભરી વિદાય લઈ માહ વદિ ૧૩ના દિવસે પૂજ્યશ્રી અમદાવાદ પધાર્યા.
અમદાવાદ
ચેથા દિવસે ફાગણ માસ આબે, તે પોતાની સાથે પવિત્ર સ્મૃતિ લેતે આવ્યું. એથી ભાવિકેનાં મન અતિ ઉલ્લાસ પામ્યાં. ધીરીબહેને આચાર્ય પદપ્રદાનના મંગળ, દિને કાળુશીની પિળમાં પૂજા ભણાવી પિતાની ગુરુભક્તિ સફળ કરી.
અહીં (અમદાવાદ) શાહપુર મંગળપારેખના ખાંચેથી શેઠ ચીમનલાલ ડાહ્યાભાઇ તથા બાબુભાઈ આદિ શ્રાવકસંઘની વિનંતિ થતાં પૂજ્યશ્રી ચૈત્ર સુદ ૧ના રોજ શાહપુર પધાર્યા. ત્યાં સકળ સંઘે વ્યાખ્યાન વણીને સારી,
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉપકારને પરંપરા ] રીતે લાભ લીધે અને શંકા-સંશયને સમુચછેદ કર્યો. બાદ ચાતુર્માસ માટે આગ્રહભરી વિન તિ થતાં પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિની આજ્ઞા મંગાવી અને તે મળી જતાં ચાતુર્માસની જય બેલાઈ
હવે ચિત્ર સુદિ પના દિવસે પૂજ્ય આચાર્યશ્રી વિજયરામચંદ્રસૂરિજી જ્ઞાનમંદિરે પધારવાના સમાચાર પ્રાપ્ત થતાં પૂજ્યશ્રીએ શાહપુરથી વિહાર કરી જ્ઞાનમંદિરને પાવન કર્યું. ત્યાં પૂજય આચાર્ય દેવને ભેગા થયા, શાસનાના અનેકવિધ પ્રશ્નોની વિચારણા કરી અને જ્ઞાનગોષ્ઠિવડે આત્માને આપવા લાગ્યા. એવામાં ડભોઇસંઘના આગેવાને ઉપસ્થિત થયા અને તેમણે ડઈ પધારવાની વિનંતિ કરી.
અમે શ્રી ઋષભાદિ જયતિલકપ્રાસાદની વાત આગળ લખી ગયા છીએ. તેની બાજુમાં જ શ્રી ચંદ્રપ્રભસ્વામીનું એક નાનું દહેરાસર શ્રી વિજયસંઘનાં આધિપત્યમાં હતું. આ તરફ સાગરસંઘનું એનાથી ત્રણગણું મોટું એક મુનિસુવ્રતસ્વામીનું દહેરાસર બીજા લતાના મધ્ય ભાગમાં હતું, તે વિજયસંઘને ફાવે તેમ હતું. તેથી સાગરસંઘે ઉક્ત દહેરાસરોની અદલાબદલી કરવાની વિનંતિ કરી હતી. તેને સમય પાકતાં સં. ૨૦૦૬માં વિજયસંઘે શ્રી ચંદ્રપ્રભજિનાલયને કબજો સાગરસંઘને મેં અને સાગરસંઘે પિતાનાં મુનિસુવ્રતજિનાલયને કબજે વિજય સંઘને સેં. બાદ સાગરસંઘે શ્રી ચંદ્રપ્રભજિનાલયને જીર્ણોદ્ધારમાં ભેળવી દીધું. આ દહેરાસરની આગળની જગ્યા તે સાગર સંઘની હતી જ. એટલે ત્યાં એક બાજુ ચંદ્રવિહાર તથા
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________
१८२
" જીવનપરિચય સામી બાજુ દાનગુરુવિહાર બાંધવાની યેજના અમલમાં મૂકી. તેની પ્રતિષ્ઠા માટે ડભેઈ સંઘના આગેવાને અહીં આવ્યા હતા અને વહેલી તકે પધારવાની વિનંતિ પેશ કરી રહ્યા હતા. એ વિનંતિ પૂજ્યશ્રીએ મંજૂર રાખી અમદાવાદથી વિહાર કર્યો હતો.
નડિયાદમાં ને રંગ ખેડા થઈ ચૈત્ર સુદિ ૧૦ના રોજ નડિયાદ પધારતાં સંઘ તરફથી સામયું થયું હતું. બીજે દિવસે પૂજ્યપાદ આચાર્ય શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરિજી મહારાજ મહારાષ્ટ્રમાંથી - વિહાર કરી રાધનપુર દીક્ષા આપવા જતાં અહીં પધાર્યા હતા અને તેમને પણ સુંદર સામિયાપૂર્વક પ્રવેશ કરાવ્યું હતું. તે વખતે પૂજ્યશ્રી શિષ્યસમુદાય સાથે સામા ગયા હતા અને વિધિપૂર્વક વંદન કર્યું હતું. શિષ્ટાચારનું પરિ. પાલન એ સજનેને સહજ ધર્મ છે. આપણું પૂજ્યશ્રી આચાર્ય દેવને મળ્યા ત્યારે આકાશમાંથી કેશર-ચંદનને છંટકાવ થયું હતું. આમ બનવાનું કારણ તેઓશ્રીના પ્રશિષ્ય પં. શ્રી મહિમાવિજયજીને જે મિત્રદેવનું સાનિધ્ય રહે છે, તે આવા વિશિષ્ટ પ્રસંગે પુણ્યશાલીનાં પગલે પૂ. આચાર્ય ભગવંતની સેવામાં અદશ્ય રહી શાસનપ્રભાવનને અતિશય બતાવી જાય છે.
છાણુ-વડોદરા નડિયાદથી આણંદ–વાસદ થઈ છાણુ પધારતાં પાલેજાળા શાહ ચીમનલાલ ટાલાલ, માસ્તર જીવણલાલ
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________
શિકારની પરંપરા
૧૮૩ હરગોવન તથા શાહ ઉત્તમચંદ નેમચંદ આદિ આગેવાને પાલેજમાં નવા દહેરાસરનું મુહૂર્ત લેવા આવ્યા હતા અને તેમણે પૂજ્યશ્રીને એ પ્રસંગે ખાસ પધારવાની વિનંતિ કરી હતી. તેમણે શિલા સ્થાપન માટે જેઠ સુદિ ૨ નું મુહૂર્ત નક્કી કરી આપ્યું હતું તથા પધારવા માટે વર્તમાન ગ રાખ્યું હતું. ત્યાંથી વિહાર કરી, વડેદરા થઈ ચૈત્ર વદિ ૫ ના રોજ શુભ મુહને ભેઈમાં પ્રવેશ કર્યો હતે. • ભેઈમાં ચંદ્રવિહારદિપ્રતિષ્ઠા
અહીં પ્રતિષ્ઠા માટે જે સંગેમરમરની દેવકુલિકાએ વગેરે મકરાણેથી તૈયાર થઈને આવવાનું હતું, તે હજી સુધી આવ્યું ન હતું, એટલે સંઘના આગેવાને ચિંતામાં પડ્યા હતા, પણ પૂજ્યશ્રીએ પ્રવેશ કર્યો તે જ દિવસે એ બધું રેલ્વેમાં ચડી ગયાને તાર આવી ગયે ને અમદાવાદથી મીસ્ત્રી હરિભાઈ પણ આવી પહોંચ્યા. આ રીતે સર્વ સંગો સાનુકૂળ જણાતાં સંઘને અતિ આનંદ થયે અને તેણે મહોત્સવની તડામાર તૈયારીઓ કરવા માંડી. | મુહૂર્ત નજીક આવતાં શ્રી સાગરસંઘે સુંદર કેત્રીએ કાઢી અને તેનું અનેક સ્થળે વિતરણ કર્યું. ચિત્ર વદિ ૧૪ ના દિને કુંભસ્થાપન થયું તથા મહોત્સવની શરૂઆત થઈ વૈશાખ સુદિ એથે ગ્રહપૂજન થયું, પાંચમે કભઈના જ રૌસ્વસ્થ સાથે ભવ્ય વરઘોડો નીકળે અને સુદિ છઠના શુભ દિવસે ચંદ્રવિહારમાં શ્રી ચંદ્રપ્રભાસ્વામીની
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૪
* [ જીવનપરિચય તથા ચરમ કેવલી શ્રીજબૂસ્વામી આદિની અને શ્રીદાનગુરુમંદિરમાં સ્વ. પૂજ્ય મોટા ગુરુદેવ શ્રી વિજયદાનસૂરિજી મહારાજની ગુરુમૂતિ આદિની પ્રતિષ્ઠા પૂજ્યશ્રીના વરદ હસ્તે થયેલા શ્રીસૂરિમંત્રમંત્રિત વાસક્ષેપ પૂર્વક ઉછામણમાં ભાગ લેનારા ફડીઆ હીરાલાલ મેતીલાલ, છોટાલાલ છગનલાલ કાજી, પાનાચંદ મગનલાલ વડજવાળા આદિ મહાનુભાએ કરી. બપોરે શાન્તિસ્નાત્ર ભણાવાયું, પ્રભાવના થઈ અને સાંજે સાધર્મિક વાત્સલ્યદ્વારા સહુની ભક્તિ કરવામાં આવી. આ રીતે માત્ર ત્રણ વર્ષ પછી પૂજ્યશ્રીના હાથે ડાઈમાં બીજી પ્રતિષ્ઠા પણ ધામધૂમથી થઈ. જ્ઞાનમંદિરનું શિલાસ્થા૫ન પણ એ જ સાલમાં પૂજ્યશ્રીના સંસારી ભાઈ પાનાચંદ મગનલાલના શુભ હસ્તે થયું હતું.
( પાલેજમાં શિલા સ્થાપન
અહીં અમદાવાદથી શાહપુરવાળા ભાઈઓ પૂજ્યશ્રીને ચાતુર્માસ લઈ જવા માટે આવ્યા હતા. પૂજ્યશ્રીએ તેમને પિતાને પ્રવેશસમય વગેરે આપતાં તેઓ ખુશી થઈને ગયા હતા. પાલેજથી શાહ ચીમનલાલ છેટાલાલ આદિ ગૃહસ્થ શિલા સ્થાપનપ્રસંગે પૂજ્યશ્રીને પધારવા માટે ફરી વિનંતિ કરવા આવ્યા હતા. તેમની વિનંતિને માન આપી પૂજ્યશ્રીએ વૈશાખ વદિ ૧૦ ના રોજ ડાઈથી વિહાર કર્યો અને વદિ ૧૩ નાં શુભ મુહુર્ત પાલેજમાં પધરામણી કરી. તે વખતે શ્રાવકસમુદાયે સમુચિત સત્કાર કર્યો હતો અને ભક્તિની ભવ્યતા પ્રકાશી વિનય તથા બહુમાનને અગ્રપદ આપ્યું હતું.
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૫
ઉપકારની પરંપરા ].
જેઠ સુદિ ૨ નાં મંગલ પ્રભાતે શુભ લગ્ન શેઠ મનસુખલાલના શુભ હસ્તે પૂજ્ય આચાર્યદેવની નિશ્રામાં શિલા સ્થાપન સુંદર રીતે થયું હતું અને તે પર પૂજ્યશ્રીને વસુભૂતિની વિભૂતિવાળે વાસક્ષેપ થયે હતું. બાદ ખાસ બંધાયેલા મંડપમાં પધારી મંગલ પ્રવચન કર્યું હતું. તેમાં ચિત્યનિર્માણથી થતા લાભોનું વિશદ વિવેચન કર્યું હતું અને તે અંગે ટીપની જરૂર જણાતાં ઉદારતાને ઉપદેશ આપ્યો હતે. પરિણામે ત્યાં ટીપમાં ટપોટપ નાણું ભરાઈ • ગયાં હતાં અને આંકડે ત્રિભુવનસૂચક ત્રણ પરથી પસાર
થઈને પંચપરમેષ્ઠીવાચક પાંચને સ્પર્શ કરીને ત્રીજા શૂન્ય પર અટક્યો હોં. કેઈને સ્વપ્ન પણ આશા નહાતી કે આ સમારોહમાં આ રીતે રૂપિયા પાંત્રીસ હજાર જેવી સુંદર ટીપ થશે! પૂજ્યશ્રીને કેઈ અજબ પ્રભાવ કે કેઈએ નહિ ધારેલું પરિણામ આવી ગયું. પાલેજને સંઘ તેઓશ્રીને ઉપકાર કેમ ભૂલે ? તેણે આ મંદિરની પ્રતિષ્ઠા પણ તેઓશ્રીના વરદ હસ્તે જ કરાવવાનો નિર્ણય જાહેર કર્યો અને અહીં વધુ દિવસ રોકાઈ જવાની વિનંતિ કરી. પૂજ્યશ્રીએ તેમને ઉતાવળા ન થવા સમજાવ્યું અને “આ સાલ તે અમદાવાદ શાહપુર ચોમાસાની જય બોલાઈ ગઈ છે, એટલે ત્યાં જ ગમન કરવું પડશે, પણ તમે બધા ભાવના ચડતી રાખજે, જ્ઞાનીએ જોયું હશે તે ભાવના સફળ થશે, હજી સમય ઘણે છે વગેરે જણાવતાં સંઘને શાંતિ થઈ. - અહીં એક સ્પષ્ટતા અવશ્ય કરવી જોઈએ કે
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૬
* [ જીવનપરિચય શિલા સ્થાપન માટે પૂજ્યશ્રીએ જેઠ સુદિ ૨ નું જે મુહૂર્ત આપ્યું હતું, તે બાબત કેટલાકે વહેમ ઘાલ્યું હતું, તેથી સંઘના આગેવાનોએ અમદાવાદ જઈ પાંજરાપોળ, વિદ્યાશાળા, લુહારની પિળ વગેરે ઉપાશ્રયમાં બિરાજતા પૂજ્ય આચાર્યાદિ મુનિ ભગવંતેને મળી મુહૂર્તની ખાતરી કરી હતી અને તેમાં આ મુહૂર્ત શ્રેષ્ઠ હેવાને એકમતી અભિપ્રાય સાંપડે હતા, એટલે સંઘની શ્રદ્ધા અને ભાવના વધી જાય એ સ્વાભાવિક છે. પછી તે એમનાં દહેરાસરનું કામ ઝડપી આગળ ચાલ્યું અને બીજી સાલમાં પ્રભુજીને પ્રવેશ કરાવવાનું મુહૂર્ત પણ પૂજ્યશ્રીજી પાસેથી ગ્રહણ કરી પ્રભુજીને પ્રવેશ કરાવ્યું. તે વખતે ઉપજ પણ અણુ ધારી ઘણી સારી થઈ હતી.
જીર્ણ મંદિરોને ઉદ્ધાર કરાવ, નૂતન ચિત્ય નિર્માણ કરાવવાં, વર્તમાન વિહારેમાં રહી ગયેલી ખોડખાંપણે સુધરાવવી, અંજનશલાકા–પ્રતિષ્ઠામહેન્સ કરાવવા,
મુમુક્ષુઓને દીક્ષા આપી ભવકૂપમાંથી ઉદ્ધાર કરે, જીવન સુધારનારાં વ્રતનિયમોનું પ્રદાન કરવું, ઉપધાન-ઉદ્યાપન ઉત્સવ–મહોત્સવ યોજવા, વ્યાખ્યાને આપવાં, દાન–શીલતપ-ભાવની પુષ્ટિ કરવી, શ્રદ્ધાને સુદઢ બનાવી જ્ઞાનને વેગ આપ, સંઘમાં કુસંપ પેઠે હોય તે સમજાવીને દૂર કર, આ બધો ઉત્તમ કેટિને ઉપકાર નહિ તે બીજું શું છે? ભૂખ્યાને અન્ન દેવું, તરસ્યાને પાણી પાવું, દુઃખીને બે પૈસા આપી મદદ કરવી, ગરીબેને શિક્ષણ-ધંધામાં સહાય કરવી એ બધા સામાન્ય કેટિન ઉપકારે છે,
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉપકાગ્ની પરંપરા ]
૧૮૦ કારણકે તેથી વર્તમાન જીવનની કેટલીક જરૂરિયાત સંતેથાય છે, પણ આત્મવિકાસના માર્ગે પ્રયાણ થતું નથી,
જ્યારે ઉપરની પ્રવૃત્તિઓ મનુષ્યને પોતાના સ્થલ લાભ ઉપરાંત અંતિમ લક્ષ્યપર લઈ જાય છે અને શાશ્વત સુખની પ્રાપ્તિ કરાવે છે, તેમજ “ભૂખ્યાને અન્નદાન” વગેરે ઉપકારે પણ એજ પ્રવૃત્તિઓ કરાવે છે. જેઓ આ ભવ મીઠે પરલેક કોણે દીઠે?” એવી માન્યતા ધરાવે છે, તેમને માટે અમારી આ પંક્તિઓ નથી, કારણકે ત્યાં તે અમારે એકડે એકથી ફરી આંક ઘુટાવ પડે અને તેમની સર્વ માન્યતાઓનું સમૂલ ઉચછેદન કરવું પડે, જે એક સ્વતંત્ર ગ્રંથની અપેક્ષા રાખે છે, એટલે આ પંક્તિઓ તે અંતરથી ધર્મને માનનારા પણ મહત્વ પ્રમાદના વશથી ઉપેક્ષા સેવનારા ભવભીઓ માટેજ છે.
અમદાવાદ-શાહપુર ચાતુર્માસ પાલેજથી જેઠ સુદિ ૨ ની સાંજે વિહાર કરી પૂજ્યશ્રી મીયાગામ, મુજપુર, બેરસદ થઈ માતર પધાર્યા કે જે સાચા દેવ સુમતિનાથનું સ્થાન ગણાય છે. અહીં શાહપુર સંઘના આગેવાને વંદન કરવા માટે આવ્યા હતા અને દહેરાસરમાં પૂજા ભણાવવાને લાભ લીધો હતે.
માતરથી આગળ વિહાર કરી નાયકા, બારેજા થઈ પૂજ્યશ્રીએ અમદાવાદના પરિસરમાં પ્રવેશ કર્યો હતો અને અષ્ણસાયટીને પાવન કરી હતી. અહીં આલિશાન જિનમંદિર તૈયાર થયેલું દેઈ તેની અંજનશલાકા તથા
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૮
( [ જીવનપરિચય પ્રતિષ્ઠાને લાભ લેવા પૂજ્યશ્રીએ સંઘને ઉત્સાહિત કર્યો હતે. સાધન હોય, સંયોગ હોય, પણ ઉત્સાહ ન હોય તે કયું કાર્ય સાનંદ સંપન્ન થાય છે? સંઘના આગ્રહથી અહીં થોડા દિવસ સ્થિરતા થઈ હતી, બાદ પૂજ્યશ્રી જ્ઞાનમંદિરે પધાર્યા હતા.
ગ્રીષ્મ ઋતુને ચેાથે માસ, તેને બીજો પક્ષ અને તેની બીજી તિથિ શુભ મુહૂર્તનાં કારણે ચાતુર્માસ પ્રવેશની પસંદગી પામી હતી, એટલે શાહપુરને સંઘ તે દિવસે પ્રાતઃકાળના ૮-૩૦ કલાકે જીયા બેન્ડ સાથે ભવ્ય સામયું લઈને પૂજ્યશ્રીને લેવા માટે જ્ઞાનમંદિરે આવ્યા હતા. ત્યાંથી પૂજ્યશ્રી ઉક્ત સામયા સાથે શાહપુર પધાર્યા હતા. ત્યાં ગહુંલીઓ તથા સુવર્ણ–રજતસુમને વડે સત્કારાતા સૂરિજી મંગળ પારેખના ખચે પધાર્યા હતા અને શમરસની સાક્ષાત્ મૂતિ સમા શ્રી શાંતિજિનનાં દર્શન કરી ઉપાશ્રયમાં પ્રવેશ્યા હતા. પછી શ્રાદ્ધ સમૂહને મંગલ પ્રવચન સંભળાવતાં દશ દષ્ટાંતે દુર્લભ માનવભવનું મહત્ત્વ પ્રકાણ્યું હતું અને તેની કેઈ પણ ક્ષણ આળસ કે પ્રમાદમાં વેડફાઈ ન જાય તેની તકેદારી રાખવાને અનુરોધ કર્યો હતે. બાદ શ્રીફળની પ્રભાવના થઈ હતી.
સૂરિજીનું સાન્નિધ્ય અનેક રીતે ઉપકારી થયું હતું. અષાડ સુદિ ૧૧ થી ભવભીરુ ભાવિકવૃંદને શ્રી ભગવતી સૂત્રનાં ભવ્ય પ્રવચને સાંભળવા મળ્યા હતાં અને થોડા
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉપકારની પર’પરા ]
૧૮૯
દિવસ બાદ ચૌદ પૂર્વ, અઠ્ઠાવીસ લબ્ધિ, અક્ષયનિષ વગેરે તપા કરવાની અણુમાલ તક સાંપડી હતી. ધમ ચર્ચાઓ ચાલુ જ હતી અને તે ષડૂદ્રવ્યથી માંડીને વમાન કાળના વિષમ પ્રશ્નો સુધી વિસ્તરતી હતી. ગમે તેવા વિષમ પ્રશ્નો પૂછાય કે ગમે તેવી અટપટી દલીલેા આંગળ ધરવામાં આવે તે પણ સૂરિજીના શાંત મનઃપ્રદેશમાં કંટાળાના કાંટા ફૂટતા નહિ કે ઉશ્કેરાટ, ઉતાવળ ચા ઉપેક્ષાભાવની વૃત્તિ ઉઠતી નહિ. તેઓશ્રી મુમુક્ષુનાં મનનું સમાધાન કરવા માટે શ્રુતિ, યુક્તિ અને અનુભૂતિ એ ત્રણે તિ”ના ઉચિત ઉપયાગ કરતા અને તેનું પરિણામ સતાષકારક જ આવી જતું.
ધ્વજદંડા રાપણ
પૂજ્યશ્રીની પુણ્ય નિશ્રામાં શ્રાવણ સુદિ ૧૩ નાં શુભ મહૂતે શ્રી શાંતિનાથ જિનાલય ઉપર મહેાત્સવપૂર્વક ધ્વજટ્રુડ પ્રતિષ્ઠા કરવામાં આવી હતી. એવામાં પર્યુષણના પયગામ આવ્યેા, એટલે દાન, શીલ, તપ અને ભાવની આરાધના વિશેષ ભભ્ય બની. પૂજ્યશ્રીના અ ંતેવાસીઓમાંથી મુનિશ્રી વ માનવિજયજીએ અને મુનિશ્રી દેવભદ્રવિજયજીએ અઠ્ઠાઇની તપશ્ચર્યા કરી અને શ્રાવક-શ્રાવિકા સમુદાયે પણુ વિવિધ તપસ્યાએના ઉદ્ઘારતાથી આશ્રય લીધેા. છેવટે અરસપરસના અપરાધાની ક્ષમાયાચના થઈ અને મૈત્રી ભાવના મહિમા પ્રસર્યાં.
આ ભવ્ય પ્રસંગ પછી સૂત્રવાચના તથા ત
•
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૦
[ જીવનપરિચય
નિમિત્તે અષ્ટાદ્દિકામહેાત્સવ ઉજવાય અને ગજરાજની ગરવી સવારી સાથે ભગવતી સૂત્રના ભારે વરઘેાડા નીકળ્યા. તેણે પણ માનવીઓનાં કષાયકથિત વિષયવિશૃંખલિત મન પર સમ્યક્ત્વની સુધા છાંટી અને ભાવિકવૃ ની ભવતારિણી ભવ્ય ભાવનાને વેગ આપ્યો. બાદ દરવાજાના ખાંચે પૂજ્યશ્રીની નિશ્રામાં જૈન પાઠશાળાની સ્થાપના— ઉદ્ઘાટન થયું હતું, જે આજે પણ ખરાખર ચાલે છે. પૂજ્યશ્રીના ઉપદેશથી ચુનારાના ખાંચે ચાલતા શ્રી વધ માન તપખાતાના ખાડા પણ પૂરાઈ ગયા હતા.
અરુણુ સાસાયટીમાં મંદિરનિર્માણુનું કામ લગભગ પૂરું થવા આવ્યું હતુ, એટલે અંજનશલાકા તથા પ્રતિ ઠાની તૈયારી કરવાની હતી. તે અંગે માર્ગદર્શન લેવા તેના કાર્યકર્તાઓ શેઠ રતિલાલ કેશવલાલ, શેઠ ત્રિકમલાલ ડાહ્યાભાઈ, શેઠે સુધાકર મનસુખલાલ, શેઠ ચીમનલાલ ડાહ્યાભાઇ, શ્રી ચીનુભાઇ કાઠારી તથા શ્રી ભોગીલાલ નાણાવટી વગેરે વારવાર અહી આવતા હતા અને પૂજ્યશ્રીએ આપેલાં માદનને ચીવટાઇથી અનુસરતા હતા. મુહૂત લેવાના પ્રસંગ આવતાં પૂજ્યશ્રીની આજ્ઞાથી જ્યાતિ વિંદ મુનિશ્રી રૈવતવિજયજીએ નવા ખિ એ ભરાવવાનું મુહૂ સ. ૨૦૦૮ના માગસર સુદિ ૨ તું આપ્યું હતું અને અંજનશલાકા તથા પ્રતિષ્ઠા માટે માહ સુદ્ધિ નુ મુહૂત શ્રેષ્ઠ જણાવ્યુ હતુ.
હવે મુહૂર્તો નજીક હાવાથી તેમણે પૂજ્ય ગુરુદેવને અરુણુ સાસાયટીમાં પધારવાની સાગ્રહું વિનતિ કરી. અને
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________
939
mm.
અ સભા શાસન સૂર્યોદય] અંજનશલાકા પ્રતિષ્ઠાદિમહત્સવ તેઓશ્રીનાં સાત્વિક સાનિધ્યમાં કરવાને જ નિર્ણય કર્યો.
આ ચાતુર્માસમાં પૂજ્ય સાધ્વી કલ્યાણશ્રીજી ડભોઈવાળા આદિ ઠાણું પણ શાહપુર સંઘની વિનંતિથી મંગળપારેખના ખાંચે જાસુદબાઈ પાઠશાળામાં રહ્યા હતા. તેમના સદુપદેશથી સ્ત્રીવર્ગમાં પણ સારી જાગૃતિ આવી હતી. ચાતુર્માસ પરિવર્તનને લાભ શ્રીસંઘે લીધે હતે.
પ્રિય પાઠક ! આ રીતે આપણે સં. ૨૦૦૭ની સાલમાં પૂજ્યશ્રીએ સજેલી ઉપકારની પરંપરાનું અવલોકન કરીને સં. ૨૦૦૮ ની કાર્તિકી પૂર્ણિમા સુધી આવી પહોંચ્યા. હજી આપણે છ વર્ષથી પણ કંઈક અધિક સમયનું અવલોકન કરવાનું છે, એટલે ત્વરિત ગતિએ આગળ વધીએ અને તે દરમિયાન પૂજ્યશ્રીની પવિત્ર ધર્મનિષ્ઠા તથા પ્રબળ પ્રતિભાએ સજેલી શાસનેન્નતિથી પરિચિત થઈ એ.
૪૭ – અરુણ સોસાયટીમાં શાસનસૂર્યોદય છે
પૂજ્ય સંઘસ્થવિર આચાર્ય ભગવંત શ્રી વિજયસિદ્ધિ સૂરીશ્વરજી મહારાજ, પૂજ્ય આચાર્ય શ્રી વિજયરામચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજ તથા પૂજ્ય આચાર્યશ્રી વિજયમને હરસૂરીશ્વરજી મહારાજ વગેરેએ પિતાના વિશાળ શિષ્યસમુદાય સાથે ફતાસાની પિળમાં ચાતુર્માસ-પરિવર્તન
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________
m
anera
૧૯૨
| જીવનપરિચય કર્યું હતું અને ત્યાં શાન્તિસ્નાત્રાદિ મહોત્સવ મંડાયે હતે. તે પ્રસંગ પર પધારવાની વિનંતિ થતાં પૂજ્યશ્રી કારતક વદિ ત્રીજે શાહપુરથી વિહાર કરી ફતાસાની પિળમાં પધાર્યા હતા. અહીં પૂજ્યશ્રીની પ્રેરણાથી અરુણ સંસાયટી સંઘ તરફથી શેઠ રતિલાલ, ત્રિકમલાલ, સુધાકરભાઈ ચીમનલાલ નાણાવટી, ચીનુભાઈ કોઠારી આદિએ પૂજ્ય આચાર્ય દેવને અંજનશલાકા-પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ પ્રસંગે પધારવાની સાગ્રહ વિનંતિ કરી હતી અને તેને તેઓશ્રી તરફથી સ્વીકાર થયું હતું. મહાપુરુષે અનિવાર્ય કારણ સિવાય - કેઈની પ્રાર્થના નિષ્ફળ કરતા નથી.
ત્યાં શાતિસ્નાત્ર થયા પછી કારતક વદ ચોથના રોજ પૂજ્યશ્રી બ્રહ્મપુરીમાં શ્રી અમૃતલાલ મહાસુખને ઘેર પધાર્યા હતા. બાદ લક્ષ્મીનારાયણની પિળને લાભ આપી વદિ ૬ ની સાંજે શાહપુર આવી ગયા હતા અને ત્યાંથી વદિ સાતમે અરુણ સોસાયટીને પાવન કરી હતી. શેઠ. કાંતિલાલ કેશવલાલના બંગલે સ્થિરતા થઈ હતી. ત્યાં પૂજ્યશ્રીએ એકત્ર થયેલા સંઘને સચેટ ઉપદેશ આપતાં નજીક આવી રહેલા મંગલ પ્રસંગોને સારી રીતે ઉજવવાનો અનુરોધ કર્યો હતો અને પરમ પુણ્યનું પાથેય બાંધી લેવાને ઉત્સાહ રેડ્યો હતે.
મૂતિ ઘડવાની શરુઆત માગસર સુદિ ૨ ને સોમવારનાં શુભ મુહૂર્ત આ બંગલાના એક ભાગમાં જે વિશિષ્ટ ક્રિયા થઈ તેનાથી
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૩
અ. ભાં શાસન સૂર્યોદય ] અમે પાઠકેને પરિચિત કરવા ઈચ્છીએ છીએ. પૂજ્યશ્રીની પ્રેરણાથી અહીં શ્રી વિશ્વનંદિકર વાસુપૂજ્યવિહાર તૈયાર થયું હતું, એ આપણે જાણી ચૂક્યા છીએ. તેમાં પધરાવવા માટે સુંદર મૂર્તિ તૈયાર કરવાની હતી. આ મૂર્તિ માટે ગુલાબી આરસને એક પાષાણખંડ પસંદગી પામ્યો હતું, તેને આજ રોજ અહીં લાવવામાં આવ્યો હતો. આ પાષાણખંડ હવે પાષાણુખંડ રહેવાને ન હતું, પણ ત્રિભુવનતિલક શ્રી જિનેશ્વર ભગવાનની મૂર્તિ તરીકે સ્થાન - પામવાને હતું, તેથી તેના પર એક પવિત્ર વિધિ કરવામાં આવ્યો હતો. પ્રથમ તેનું નિર્મળ જળ વડે સારી રીતે પ્રક્ષાલન કરવામાં આવ્યું હતું અને તેના પર કચરો તથા મેલ દૂર કરવામાં આવ્યો હતો. પછી તેના પર સાત્વિક ભાવના સંકેતરૂપ દુગ્ધની ધારા રેડવામાં આવી હતી અને પુનઃ તેનું જલવડે પ્રક્ષાલન કરી તેને ધૂપ-દીપ વડે વાસિત કરવામાં આવ્યો હતે. પછી તેના પર પૂજ્યશ્રીએ વાસક્ષેપ કર્યો હતે અને ત્યારબાદ શિલ્પીએ તેમાંથી મૂતિ ઘડવાની શરૂઆત કરી હતી. શિલ્પી કુશળ હોય તે તેને હાથે એ મૂર્તિમાં પ્રાણ પૂરાય છે, અર્થાત્ તે સજીવ જેવી સુંદર બને છે.
અમારે આ અભિપ્રાય આધુનિક નથી પણ અઠ્ઠાવીસ વર્ષ જેટલે પુરાણું છે. તેના પ્રમાણુરૂપે અમે સં. ૧૯૮૭ ની સાલમાં રચેલા “ અજંતાને યાત્રી” નામક ખંડ કાવ્યની * બે પંક્તિઓ અહીં ઉદ્ઘત કરીએ છીએ,
. આ ખંડકાવ્ય કવિવર ટાગોર, મહાકવિ નાનાલાલ, શ્રી કેશવ
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૪
[ જીવનપરિચય દશદ જડ કહે છે દેખી આ કે જડાત્મા? સ્થપતિ કુશલ હસ્તે પ્રાણ શું ના પૂરાય?
અજંતાના કલામંડપમાં નાગરાજયુશ્મની અતિ સુંદર મૂતિ નિહાળ્યા પછી અમારાં હૃદયમાંથી આ ઉદ્ગાર નીકળી પડયા હતા.
મૂર્તિપૂજામાં નહિ માનનારા કેટલાકના મુખેથી અમે એવા શબ્દો સાંભળ્યા છે કે પત્થર જડ છે, એને પૂજવાથી શું?” પણ એ મહાનુભાવેને ખબર નથી કે એ જડ, જણાતા પત્થર પર અનેક પવિત્ર વિધિવિધાને થાય છે અને તેમાં પૂજ્ય મહાત્માઓ દ્વારા પ્રાણની પ્રતિષ્ઠા થાય છે, ત્યાર પછી એ મૂર્તિ પૂજ્ય બને છે અને સ્થાપના નિમિત્તની દષ્ટિએ જોઈએ તે ખુદ જિનેશ્વરનું જ સ્થાન લે છે. તેના પુષ્ટ આલંબનથી આજ સુધીમાં અનેક આત્માઓ આ સંસારસાગર તરી ગયા છે કે હવે પછી પણ તરશે. મૂર્તિપૂજા એક યા બીજા સ્વરૂપે જગતભરમાં પ્રસિદ્ધ છે, તેથી તેને વિરોધ કરે એ બુદ્ધિમત્તા નથી.
પૂર્વભૂમિકા સાયટીના સર્વ ભાઈઓએ આવી રહેલા મહત્સવ માટે પિતપતાને યોગ્ય રકમ લખાવી દીધી અને દાનહર્ષદ ધ્રુવ, શ્રી નરસિંહરાવ ભોળાનાથ દીવેટિયા વગેરે પ્રસિદ્ધ પુરુષની પ્રશંસા પામેલું છે. હાલ તેને પં. દેવ ત્રિપાઠી સાહિત્યાચાર્યધારા અનુવાદ થયો છે ને એક અધ્યાપકધારા અંગ્રેજી ભાવાનુવાદ પણ તૈયાર થયો છે.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________
અસેટમાં શાસન સૂર્યોદય ]
૧૯૫
વીર શેઠ માણેકલાલ ચુનીલાલ મૂળનાયકજી તથા ધ્વજદંડ પધરાવવાની પોતાની ભાવના વ્યકત કરતાં કાર્યકર્તાઓના ઉત્સાહમાં અનેક ગણે વધારે થયે. એ પછી મૂળ દહેરાસરની ડાબી બાજુની એક શિખરબંધ દહેરીને લાભ મૂર્તિ પધરાવવા સાથે શેઠ ત્રિકમલાલ ડાહ્યાભાઈ મારફતિયાને આપવાનું નકકી થયું અને જમણી બાજુની બીજી શિખરબંધ દહેરીને લાભ મૂર્તિ પધરાવવા સાથે શેઠ રતિલાલ કેશવલાલને આપવાનો નિશ્ચય થયો.
હવે ધનાર્ક બેસવાના હેવાથી માગસર વદિ ૨ નાં મંગલ મુહૂર્તી અંજનશલાકા તથા પ્રતિષ્ઠામંડપને થંભ રેપા જોઈએ, તે લાભ સારી ઉછામણું બેલનાર શેઠ સુધાકર મનસુખરામને અપાયે. આ રીતે મહોત્સવની પૂર્વભૂમિકા તૈયાર થઈ
પિષ વદિ ૬ થી મહત્સવનું મંડાણ થવાનું હતું, એટલે તેમાં પધારવા માટે શ્રીસંઘઆમંત્રણ પત્રિકાઓ સુંદર રૂપરંગમાં છાપવામાં આવી અને તે ગામેગામના સંઘને પોસ્ટ મારફત પહોંચાડવામાં આવી.
આચાર્યાદિ મુનિવરેનું આગમન મહત્સવને મંગલ દિન આવી પહોંચતાં આમંત્રિત આચાર્યભગવતે, તેમ સત્કારાર્થે સમયસર હાજર થઈ ગયેલા આપણું આચાર્ય શ્રી તથા અન્ય મુનિવરે મળી કુલ ૭૦ ઠાણાનું એલીસબ્રીજ ખુશાલભુવન આગળથી ભવ્ય સ્વાગત કરવામાં આવ્યું. સવારના ૮-૪૭ કલાકે એ બધાને અરુણાસા
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૬
જીવનપરિચય યટીમાં પ્રવેશ થયે. ત્યાં અંજનશલાકા–પ્રષ્કિામંડપમાં મહોત્સવ માટે પધરાવેલા શ્રીવાસુપૂજ્ય સ્વામીનાં દર્શન કરી, ખાસ બંધાયેલા પ્રવચનમંડપમાં પધારી પૂજ્ય આચાર્ય શ્રીવિજયરામચંદ્રસૂરિજીએ સુંદર માંગલિક પ્રવચન કર્યું, બાદ શ્રીફળની પ્રભાવના થઈ.
ગૃહત્યમાં પ્રભુપધરામણી તે જ દિવસે વિજય મુહૂતે અમદાવાદ શહેરમાં કુસુંબાવાડમાં શાહ જેશીંગલાલ કાલિદાસ જરીવાલાને ત્યાં નૂતન બનાવેલાં ગૃહત્યમાં પ્રભુજીને પધરાવવાનું મુહૂર્ત હેવાથી આચાર્ય ભગવંત શહેરમાં પધાર્યા હતા, જ્યાં ઉકત શેઠશ્રી તરફથી ભવ્ય સામૈયું કરવામાં આવ્યું હતું. બૉદ વિજય મહૂતે પ્રભુજીને બિરાજમાન કરવાની કિયા થઈ હતી અને પૂજા–પ્રભાવનાદિ પણ ઉત્તમ રીતે થયાં હતાં. પછી આચાર્ય ભગવંતે પાછા અરુણ સેસાયટીમાં પધારી ગયા હતા.
તૈયારીઓ હવે આ મહોત્સવ અંગે સોસાયટીમાં કેવી તૈયારીઓ થઈ હતી, તેનું અવેલેકન કરી લઈએ. અંજનશલાકાપ્રતિષ્ઠામંડપ તથા પ્રવચનમંડપને ઉલ્લેખ અમે ઉપર કરી ગયા છીએ, તેની રચના ઘણું સુંદર કરવામાં આવી હતી. ખાસ કરીને તેનાં પ્રવેશદ્વારે વિવિધ સુશોભને વડે શણગારવામાં આવ્યાં હતાં, જેથી આગંતુકને તેમાં દાખલ થતાં જ ભવ્યતાનું ભાન થતું હતું. બીજા એક મંડપમાં મેરુ
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________
અ॰ સામાં શાસનસૂૌંદય ]
૧૯૭
પતની રચના કરવામાં આવી હતી કે જે ભૂમંડલમાં બધા પર્વતા કરતાં ઊંચા છે અને શ્રીજિનેશ્વર દેવના સ્નાત્રાદિ મહાત્સવોથી પવિત્રતામાં પણ પહેલેા આવે છે. તેની પાસે સમવસરણની રચના કરવામાં આવી હતી કે જેમાં વિરાજીને જિનેશ્વરદેવે। અતિશયયુક્ત વાણી વડે સર્વ જીવાને ધર્મના ઉપદેશ આપે છે. તેની પાસે ચંપાપુરીની રચના કરવામાં આવી હતી કે જે શ્રીવાસુપૂજ્યસ્વામીનાં જન્મથી વસુધામાં વિખ્યાત થયેલી છે. તેની બાજુમાં કેટલીક વેદિકા ... અનાવવામાં આવી હતી કે જે પ્રસ્તુત પ્રસંગમાં ઉપયાગી હતી. આ બધા મંડા ધ્વજા-વાવટાથી તેમજ સુંદર સુભાષિતવાળા એાર્ડથી શણગારવામાં આવ્યા હતા અને તેમાં વિવિધર’ગી વીજળીની રેાશની પુર બહારમાં છેાડી દેવામાં આવી હતી, એટલે અલકાપુરી જેવું દૃશ્ય ખડું થતું હતું. અલકાપુરીની મધ્યમાં ઇંદ્રના મહેલ હશે એમ અમે માનીએ છીએ. કદાચ ત્યાં હાય કે ન હૈાય પણ અહી' તે ત્રિલેાકના નાથના ભવ્ય પ્રાસાદ્ય મધ્યમાં વિરાજી રહ્યો હતા અને મનુષ્યના ત્રિવિધ તાપ શમાવવાના સ`કેત કરી રહ્યો હતા.
પ્રભાવશાળી પ્રવચના
સવારે પ્રવચનમ’ડપમાં પૂજ્ય શ્રીવિજયરામચંદ્રસૂરિજી મહારાજનાં પ્રવચને થતાં, ત્યારે લેાકેાની ઠઠ જામતી. તેમાં સાસાયટીએ ઉપરાંત શહેરના માણસો પણ સામેલ થતા. રસ કે ઉત્સાહ એક એવી વસ્તુ છે કે જે ગમે તેવા ટ –પરિશ્રમને પણ ગણકારતી નથી !
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૮
[જીવનપરિચય
હું ખૂબ જતા અને તે
આવી કે
કયારે એ
_
ર
આ પ્રવચનમાં સુદેવ કેને કહેવાય? તીર્થંકર પરમાત્માની શી વિશેષતા છે? તેમને આપણા બધા પર કે મહાન ઉપકાર છે? તેમનાં પાંચ કકાણકેનું રહસ્ય શું છે? અંજનશલાકાદિ વિધિ કેવી ઉચ્ચ કેટિની છે? અને આપણું તે અંગે શું કર્તવ્ય છે? વગેરે વિષયે તેઓશ્રી પિતાની લાક્ષણિક શિલિથી સચોટ સમજાવતા અને તેથી લેઓને એ બાબતને ઉત્સાહ પૂબ જાગૃત થતે. પછી તે એવી સ્થિતિ આવી કે ક્યારે પ્રતિષ્ઠાને દિવસ આવે અને ક્યારે અમારાં તન-મન-ધનને સફળ કરીએ? તેની જ સહજ ઘડીઓ ગણવા લાગ્યા. આ ઉત્સાહને પડઘો ઉછામણીઓના પ્રસંગમાં આબાદ પડ્યો હતો.
અંગરચનાદિ અરુણ સોસાયટીમાં બંગલાઓ થોડા જ હતા, છતાં ઉત્સવને રંગ અજબ હતા. પ્રતિદિન અંગરચના, પૂજા, પ્રભાવના, સાધર્મિક વાત્સલ્ય વગેરેને લાભ સારો લેવાતો હતે. પૂજા અને ભાવનામાં સંગીતકાર હીરાભાઈ તથા જૈન ધર્મારાધકમંડળે ખૂબ રંગત જમાવી હતી.
મહેસૂવ આગળ ધપે છે. પિષ વદિ દશમે જલયાત્રાને ભવ્ય વરઘડે નીકળે. તે શાહ માણેકક્લાલ જેઠાલાલ પુસ્તકાલય પાસે આવેલા શેઠ ચમનલાલ લાલભાઈના બંગલા સુધી ગયું હતું અને ત્યાં સ્નાત્ર ભણાવ્યા બાદ પાછો ફર્યો હતે. બંગલે શેઠ સારાભાઈ જેશીંગભાઈ ગુરુપૂજન વગેરેને લાભ લઈ કૃતાર્થ થયા હતા.
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________
અ૦ સેમાં શાસનસૂર્યોદય ]
૧૯૯ વદિ ૧૧ ના દિવસે કુંભસ્થાપન થયું હતું, વદિ ૧૨ ના દિવસે દશદિપાલ તથા નવગ્રહ પૂજન વિધિ થયે હત, વદિ ૧૩ના દિવસે નંદ્યાવર્તનું પૂજન થયું હતું અને વદિ ૧૪ ને દિવસ શ્રી સિદ્ધચક્રવૃહતુપૂજનથી સેહામણે બન્યું હતું. આ પૂજન્માં પૂ. આ. શ્રી વિજયોદયસૂરિજી મહારાજ આદિ પણ પધાર્યા હતા. ધાર્મિક ઉત્સવમાં મનને મેલ કાપવાની તથા શીલની સુગંધ ફેલાવવાની જે તાકાત રહેલી છે, તે અહીં પૂર્ણરૂપે પ્રકટ થઈ રહી હતી અને તેથી દર્શકોની avall Huldad- (Geometrical Progression )x નાં ધારણે આગળ વધી રહી હતી. આ મહત્સવમાં પધારનારા સાધુસાધ્વીઓની સંખ્યા જોઈએ તે એમ કહેવું જ પડે કે આ મહોત્સવે ખરેખર ! એક વિક્રમ નેંધાવ્યો હતે. ૧૦૦ જેટલા સાધુ મહારાજે ને ૨૦૦ જેટલા સાધ્વી મહારાજે એ કંઈ જેવી તેવી સંખ્યા ન ગણાય ! પણ આ ઉત્સવનું આકર્ષણ એટલું બધું હતું કે જે નહિ કલ્પવામાં આવેલું તે પણ બની રહ્યું હતું.
કલ્યાણકેની સુંદર ઉજવણી માહ સુદિ ૧ થી શ્રી જિનેશ્વરનાં કલ્યાણકોની ઉજવણી શરૂ થઈ. પ્રથમ દિવસે અવનકલ્યાણક એટલે
* ૧, ૩, ૫, ૭, ૯એ ગણિત શ્રેઢી એટલે Arithmetical Progression છે. અને ૧, ૩, ૯, ૨૭, ૮૧ એ ભૂમિતિશ્રેઢી છે. પ્રથમની શ્રેઢી સરવાળાના ધોરણે આગળ વધે છે, બીજી કોઢી ગુણાકારના ઘેરણે આગળ વધે છે.
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૦૦
[ જીવનપરિચય
દેવલોકમાંથી ચ્યવને મનુષ્યલોકમાં ગર્ભરૂપે આવવાને પ્રસંગ પૂરા ભાલ્લાસથી ઉજવવામાં આવ્યું. બીજા દિવસે જન્મકલ્યાણક એટલે માતાના ઉદરે જન્મવાને પ્રસંગ પણ ખૂબ ઠાઠથી ઉજવવામાં આવ્યું. તેમાં ઇંદ્ર, દેવ તથા છપ્પન દિકકુમારિકાઓ વગેરેને જોતાં એમ જ લાગતું હતું કે શું તેઓ સાક્ષાત્ પૃથ્વી પર ઉતરી આવ્યા છે ? પછી નામકરણ, નિશાળગરણું, લગ્નસમારંભ અને રાજ્યારિહણની અવસ્થાઓ પણ તે તે પ્રસંગને અનુરૂપ ઘણું સુંદર ઉજવાઈ હતી. પરંતુ આ બધા પ્રસંગોને કળશ ચઢાવે - તેવા ત્રણ પ્રસંગો હવે જ આવતા હતા. તેમને પહેલે પ્રસંગ હત દીક્ષાકલ્યાણકને. વષદાન આપીને, સકળ રાજ્ય રિદ્ધિને ત્યાગ કરી, સર્વ સંસારી સંબંધે છોડીને તીર્થકર પરમાત્મા મહાભિનિષ્ક્રમણ કરે છે અને દિવ્યતાનું દર્શન કરાવનારી દીક્ષા અંગીકાર કરે છે. તે વખતે ઘણું પ્રેક્ષકેને એમ જ લાગ્યું કે આપણે હજી સુધી આ સંસારમાં કેમ પડી રહ્યા છીએ? શ્રી વાસુપૂજ્યવિભુએ બતાવેલા માગે કેમ સંચરતા નથી? અહે આપણું કાયરતા! બીજો પ્રસંગ હતું જ્ઞાનકલ્યાણકને. તેને મુખ્ય સંદેશ હતે રાગ અને દ્વેષને મૂળમાંથી ઉખેડી કૈવલ્યની પ્રાપ્તિ કરવાને. મનુષ્ય જ્યાં સુધી રાગ અને દ્વેષને ક્ષય કરે નહિ, ત્યાં સુધી તે વીતરાગ બની શકે નહિ અને વીતરાગ બને નહિ તે પૂર્ણ જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ કરી શકે નહિ. શ્રી તીર્થંકર પરમાત્માએ રાગદ્વેષને સંપૂર્ણ અંત કરીને જ કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું હતું. છેવટને પ્રસંગ હતે નિર્વાણને.
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________
અ સે માં શાસનસૂર્યોદય]
૨બ એ આપણા જેવા સંસારી મનુષ્યનાં નયનેને સજળ બનાવે, કારણ કે તેમાં જગત્ પર ઉપકારની અકથ્ય વૃષ્ટિ કરનારા જિનેશ્વરદેવે પિતાનું ચરમ શરીર છેડી સિદ્ધશિલામાં વિરાજવા માટે ઊર્ધ્વગતિ કરે છે. પરંતુ વિવેકબુદ્ધિ જાગૃત હોય તે છેવટનું ધ્યેય સિદ્ધિ, મુક્તિ, મોક્ષ કે નિર્વાણ છે, એ સમજતાં વાર લાગે નહિ. એ છે આત્માના અનન્ત સહજ સુખને સાક્ષાત્કાર કરવાની પરાકાષ્ઠા, કિવા પૂર્ણ વિરામ.
આ બધાં દશ્યો તાદશ કરવા માટે માતાપિતા, છપ્પન દિકુમારિકાઓ, ઈન્દ્રાણીઓ, સૌધર્મેન્દ્રાદિ ચેસઠ ઈન્દ્રો, લેકાંતિક દે, મહેતાજી, સાસુ-સસરા, રાજ્યમંત્રી, બારોટ, વષીદાન વગેરેની ઉછામણીઓ બેલાવવામાં આવી હતી, તેમાં ભાવિકે ભાવ દર્શાવવામાં જરાય કચાશ રાખી ન હતી. અનુભવીએ એમ કહેતાં સંભળાયા હતા કે આ ઉછામણીઓએ તેનાં પહેલાંની સર્વ ઉછામણીઓને પાછી પાડી દીધી હતી. જ્યાં ભાવનાનું આવું ભવ્ય દશ્ય સર્જાયું હોય ત્યાં ખુદ ભગવાનને ગાદીએ બેસાડવાની ઉછામણું જાદુઈ ઝડપે આંકડા વટાવી જાય, એમાં નવાઈ શી?
માતાપિતા બનવાને લાભ જેન સોસાયટીવાળા શાહ લાલભાઈ અંબાલાલે સજોડે લીધે હતે. સૌધર્મેન્દ્ર બનવાને લાભ શેઠ બકુભાઈ મણિલાલે લીધું હતું. સાસુસસરા બનવાને લાભ ગીરધરનગરવાળા શાહ માણેકલાલ
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________
| વનપરિચય
મેાહનલાલે લીધા હતા. પ્રભુને લઈને વષીદાન દેવાને લાભ અરુણુસાસાયટીવાળા શેઠે સુધાકર મનસુખરામે લીધેા હતા.
२०२
કલ્યાણક તથા ફુલેકાના વરઘેાડા સેાસાયટીમાં કર્યાં હતા અને દીક્ષાલ્યાણક-વર્ષીદાનના વરઘેાડા ગજરાજ આદિની સઘળી સામગ્રી સાથે અરુણ સેાસાયટીમાંથી ચડી અમદાવાદ શહેરમાં ફર્યાં હતા. શું તે વખતની માનવમેની ! હૈયે હૈયુ દળાતું હતું. નાના, મેટા, ઘરડાબુઢ્ઢા સહુ તેમાં સામેલ જણાતા હતા. આવઘેાડાનાં દર્શન કરીને સહુએ ઉપસ્થિત પ્રસગની અનુમેાદના કરી હતી.
આ વરઘેાડાના આગલે વિસે, એટલે માહ સુદ્ધિ ૪થે કરજત-એાધાનના એક મુમુક્ષુ ભાઈ લીલાચંદે દીક્ષાગ્રહણ કરી હતી, અને તેમનું નામ મુનિશ્રી લેાચનવિજયજી રાખવામાં આવ્યું હતું.
અંજનશલાકા તથા પ્રતિષ્ઠા
માહ સુદિ ૬ના દિવસ માત્ર અરુણુસેસાયટીમાં જ નહિ પણ અમદાવાદના ધાર્મિક ઈતિહાસમાં ચિરસ્મરણીય રહેશે, કારણ કે તે દિવસે ધનલગ્ન ધનનવમાંશે પૂજ્ય આચાર્ય ભગવાએ અજનને માટે પધરાવેલાં ૧૨૫ જિનમિ એને સુવર્ણ શલાકાવડે નયનાન્મિલનકારી અજન કર્યું હતુ. અને સમવસરણદેશના પછી નિર્વાણુકલ્યાણકના વિધિ સંપન્ન કરાવ્યા હતા. ખાદ કુંભલગ્ન શ્રી વિશ્વન કિરવાસુપૂજ્યપ્રાસાદમાં મૂળનાયક શ્રી વસ્તુ
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________
અ. સમાં શાસન સૂર્યોદય ]
૨૦૩ પૂજ્ય ભગવાનને શેઠ માણેકલાલ ચુનીલાલે ગાદીએ બેસાડ્યા હતા. શ્રી સુવિધિનાથ ભગવાનને શેઠ રતિલાલ કેશવલાલે, શ્રી પદ્મપ્રભ ભગવાનને શા. ત્રિકમલાલ ડાહ્યાભાઈએ, શ્રી મુનિસુવ્રતસ્વામીને શેઠ રતિલાલ નાણાવટીએ, શ્રી ચંદ્રપ્રભ ભગવાનને શેઠ કચરાભાઈ વખતચંદે, શ્રી સુમતિનાથ ભગવાનને શેઠ રમણલાલ ખીમચંદે અને શ્રી મહાવીર સ્વામી ભગવાનને શેઠ સુધાકર મનસુખરામે પધરાવ્યા હતા. પૂજ્ય આચાર્ય ભગવંતેએ પોતાના વરદ ‘હસ્તે એ તમામ જિનબિંબને વાસક્ષેપ કર્યો હતે.
પૂજ્ય પુરુષનાં પગલાંથી પૃથ્વી પાવન થાય છે અને તેમની શુભ ભાવનાઓથી ભૂષિત થયેલ વાસક્ષેપ સિદ્ધિને સત્વર સમીપ આણે છે, એ અનુભવ કેને નથી ? આમ છતાં કેઈએમ માનતું હોય કે આ તે ધર્મઘેલાઓની એક પ્રકારની ધર્મઘેલછા છે, તે અમે તેમાં સંમત થઈ શકતા નથી. આજે નૂતન વિજ્ઞાન (New science)ને જોરથી પ્રચાર થઈ રહ્યો છે, તેમાં વિચારબળ (Thought force ), Cazuzail 24712 ( Thought influence ) ata વિચારપરિવર્તન (Thought transference) ને વિષય ખૂબ છણાવે છે અને અનેક દાખલા દલીલેથી એ હકીક્તા પુરવાર કરવામાં આવી છે કે કઈ વસ્તુની પ્રબળ ભાવના એજ તેની સિદ્ધિને મૂળ પાયે છે, એટલે ઉપર્યુક્ત ક્રિયાઓ ધર્મઘેલછાજનિત નથી, પણ અનુભવના ઉદધિમંથનમાંથી ઉત્પન્ન થયેલે એક પ્રકારને અમૃતકુંભ છે અને તે વિનરૂપી વિષનું વારણ કરવાને સંપૂર્ણ સમર્થ છે.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૦૪
[જીવનપરિચય
બૃહત્સ્નાત્ર વગેરે અપેારે અષ્ટાત્તરીશાન્તિસ્નાત્ર ભણાવાયું હતું. પ્રભુજીને ઝવેરાતની બહુમૂલ્ય અંગરચના કરવામાં આવી હતી. રાત્રે ભવ્ય ભાવના બેઠી હતી. તેમાં વિશાળ જનસમુદાય ભાગ લઇ શકે તે માટે જિનાલયની ચાકી સુધી ઊઁચા માઁચ બાંધી દેવામાં આવ્યા હતા.
આ દિવસેામાં સરકાર તરફથી જમણુ પર પ્રતિબધ હાવાનાં કારણે નવકારશીનું જમણું થયું ન હતું, પણ • પ્રભુજીને બિરાજમાન કર્યાં તે સમયથી સાંજ સુધીમાં દરેકને બે લાડુ અને ફુલવડીની છૂટા હાથે પ્રભાવના શેઠ માણેકલાલ ચુનીલાલ તરફથી કરવામાં આવી હતી. દ્વારાદ્ઘાટન
માહ વદિ છના સુપ્રભાતે દ્વારાઘાટનની ઉછામણી એલીને શેડ માણેકલાલ ચુનીલાલે વાજતે ગાજતે પૂજ્ય આચાર્ય દેવાની નિશ્રામાં નવનિર્મિત જિનાલયનાં દ્વારાઘાટનની ક્રિયા કરી હતી અને શ્રીસંઘને દન કરાવવાના લાભ લીધેા હતેા.
સફળ પૂર્ણાહુતિ
આ રીતે આ મહેાત્સવ અપૂર્વ ઉલ્લાસ, અદ્વિતીય હાજરી અને અનુપમ ધર્માંર્ગને લીધે ચિરસ્મરણીય બની ગયા હતા. તેની કુલ ઉપજ આસરે રૂા. ૧૨૫૦૦૦ સવા લાખની થઈ હતી. આંજન શલાકા વખતે ૧૨૫ જિનબિંબ આવ્યાં હતાં.
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાધનપુરમાં અંજનશલાકાદિ ]
૨૦૧
૪૮ – રાધનપુરમાં અંજનશલાકાદિ
જે પુરુષા જીવનનુ ધ્યેય સમજ્યા છે, તે એની પૂર્તિ માટે સતત પરિશ્રમ કર્યાં કરે છે અને તેમાં આનંદ પામે છે. જે પુરુષા જીવનનુ ધ્યેય સમજ્યા નથી, તે જે તે પ્રવૃત્તિમાં પેાતાનો સમય પસાર કરી નાખે છે અને ભારે પરિશ્રમ કરવાના પ્રસંગ આવે તે કંટાળીને આઘા ભાગે છે. આ પરથી આપણે પૂજ્યશ્રીની સતત પ્રયત્નશીલતાનું રહસ્ય સમજી શકીશુ.
પૂજ્યશ્રીએ આવડા માટેા ઉત્સવ પાર પાડયો, છતાં ન તા એક દિવસને આરામ લીધા કે ન તા થાકની રિયાદ કરી, પરંતુ માહ સુદિ ૭ નું નિર્મળ પ્રભાત ઉગતાં જ ભેટ માંધી અને રાધનપુરમાં હવે પછી ઉપસ્થિત થનારા દીક્ષા તથા અંજનશલાકાદ્વિપ્રસ’ગનિમિત્તે વિહાર કર્યાં.
જ
રાધનપુરના ધર્મનિષ્ઠ મહાનુભાવ શ્રી હરગોવન જીવરાજ મણિયારથી આપણે પરિચિત થયા છીએ. તેમણે સ. ૧૯૯૯ની સાલમાં પેાતાની બહેન જાસુદને તેમની પુત્રી સાથે ઉત્સવપૂર્વક દીક્ષાદાન કરાવ્યું હતું. હવે તેમની પુત્રી શારદા સંસારથી વૈરાગ્ય પામીને દીક્ષા લેવાની ભાવનાવાળી થઈ હતી, તેમજ પેાતાનાં ભરાવેલાં ૧૦૦ જેટલાં જિનબિ બની અંજનશલાકા પણ કરવાની હતી. તેથી
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૦૬
( [ જીવનપરિચય તેમણે માગસર માસમાં પૂજ્યશ્રી પાસે આવી રાધનપુર પધારવાની આગ્રહભરી વિનંતિ કરી હતી. એક તે રાધનપુર જેવું રળિયામણું ક્ષેત્ર અને અંજનશલાકા જેવું મહાન કાર્ય, એટલે પૂજ્યશ્રીએ તેને સ્વીકાર કર્યો હતે હવે રાધનપુરમાં એ અંજનશલાકાનું મુહૂર્ત માહ વદિ છઠ્ઠ નું હતું અને તેને અંગે જે દશાહિક ઉત્સવ કરવાને હતું, તેની શરૂઆત માહ સુદિ ૧૩ને રેજ થવાની હતી, એટલે જેમ બને તેમ વહેલા રાધનપુર પહોંચવું જ જોઈએ. તેથી પૂજ્યશ્રીએ ઉપર પ્રમાણે સુદિ ૭ને વિહાર કર્યો હતે.
પૂજ્ય આચાર્યશ્રી વિજયરામચંદ્રસૂરિજી મ. પણ અહીંથી વિહાર કરી દિલ્હી તરફ પધારવાના હેઈ બધા સાથે જ નીકળ્યા હતા અને જૈન સોસાયટીના ભાવિકેની વિનંતિથી ત્યાં પદાર્પણ કરીને સ્વસ્તિક સોસાયટીમાં શાહ ચંદુલાલ મેહનલાલના બંગલે પધાર્યા હતા. ત્યાં એક કલાક રોકાઈને પૂજ્યશ્રીએ રાધનપુર તરફ વિહાર આગળ લંબાવ્યું હતું.
રાધનપુરપ્રવેશ અમદાવાદથી રાધનપુર ૯૬ માઈલના અંતરે આવેલું છે. એ અંતર બબ્બે ત્રણ ત્રણ વિહાર કરીને પૂજ્યશ્રીએ માત્ર છ જ દિવસમાં કાપ્યું અને માહ સુદિ ૧૩ નાં પુનિત પ્રભાતે તેઓશ્રી રાધનપુર આવી પહોંચ્યા. મહોત્સવનું કુંભસ્થાપન આજેજ હતું અને પૂજ્ય ગુરુદેવ પણ સમયસર આવી પહોંચ્યા, એથી ભાવિકેના આનંદને પાર રહ્યો
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાધનપુરમાં અંજનશલાકાદિ ]
૨૦૭ નહિ. સમયસર થયેલી પ્રાવૃટની પધરામણી ચિરપિપાસિત ચાતકપિતને મહા આનંદનું કારણ બને છે.
પૂજ્ય આચાર્યદેવ, મુનિશ્રી વર્ધમાનવિજયજી, મુનિશ્રી રેવતવિજયજી, મુનિશ્રી તીર્થપ્રવિજયજી આદિ મુનિગણ સાથે ગામબહાર શેઠ મોતીલાલ મૂળજીની વાડીએ પધાર્યા હતા અને જલયાત્રાને વરઘેડો પણ ત્યાંજ ઉતરવાને હતે, એટલે સેનામાં સુગંધ ભળી હતી. પૂજ્ય ગુરુદેવ આટલો ઉગ્ર વિહાર કરીને પધાર્યા હતા, એટલે શ્રી -મણિયાર તથા બીજા આગેવાનોએ તેઓશ્રીને આભાર માન્યું હતું અને પિતાની ખુશાલી બતાવી હતી.
વરઘોડો આવી જતાં સકળસંઘે પૂજ્યશ્રીને વંદન કર્યું હતું, ગહુંલી રચી સોના રૂપાનાં ફૂલડે વધાવ્યા હતા અને શાસનદેવની જય બોલાવી હતી. બાદ વરઘોડા સાથે જ પૂજ્યશ્રીને નગરપ્રવેશ થયેલ હતું. ત્યાં શ્રી આદીશ્વર ભગવાનનું મંદિર આવતાં દર્શન–ચિત્યવંદન કરી પૂજ્યશ્રી સાગરગચ્છના ઉપાશ્રયે પધાર્યા હતા. ત્યાં મંગલપ્રવચન કરતાં જણાવ્યું હતું કેधर्माज्जन्म कुले शरीरपटुता सौभाग्यमायुर्बलं,
धर्मेणैव भवन्ति निर्मलयशो विद्यार्थसंपत्तयः । कान्ताराच्च महाभयाच्च सततं धर्मः परित्रायते,
धर्मः सम्यगुपासितो भवति हि स्वर्गापवर्गप्रदः ॥
હે મહાનુભાવો! ધર્મની આરાધના સમ્યક્ પ્રકારે કરવામાં આવે તે તે શું શું ફળ આપે છે, તે તમે
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૦૮
[જીવનપરિચય જાણે છે? શાસ્ત્રકાર ભગવંતે એ ફળને ગણાવતાં કહે છે કે પ્રથમ તો તેનાથી ઊંચા કુળમાં જન્મ થાય છે, પછી પાંચે ઈન્દ્રિયની પૂર્ણતા, સૌભાગ્ય, આયુષ્ય અને બલની પ્રાપ્તિ થાય છે. તે જ રીતે ધર્મનું આરાધન ઘેર જંગલમાં અને મહાન ભયે ઉપસ્થિત થયે તેના આરાધકનું રક્ષણ કરે છે, એટલું જ નહિ પણ સારી રીતે સેવેલ તે ધર્મ સ્વર્ગ અને મેક્ષનું સુખ પણ આપે છે.
તમે લક્ષ્મીના લાલચુ થઈને અનેક જાતની દેડધામ કરે છે અને સાચાં ખાટાં પણ કરે છે, પરંતુ લક્ષ્મી કે સંપત્તિ પુણ્યને આધીન છે, એટલે પુણ્યને વધારે થાય ત્યાં તે સ્વયં આવી પહોંચે છે. કહ્યું છે કે
निपानमिव मण्डूकाः सरः पूर्णमिकाण्डजाः। शुभकर्माणमायान्ति विवशाः सर्वसम्पदः ॥
જેમ તળાવ ભરેલું હોય ત્યાં દેડકાઓ આવે છે અને સરોવર ભરેલું હોય ત્યાં પક્ષીઓ આવે છે, તેમ
જ્યાં શુભ કર્મને સંચય હોય છે, ત્યાં સર્વ સંપત્તિઓ વિવશ થઈને આવે છે. માટે પુણ્ય ઉપાર્જન કરે.”
પ્રશ્ન–સાહેબ! પુષ્કળ પરસેવે પાડીને એકઠું કરેલું ધન હાથથી છૂટતું નથી. શું કરવું ?
ઉત્તર–છોડાવનારા મળશે ત્યારે તે છૂટશે ને?
પ્રશ્ન—એ જુદી વાત. અમારા હાથે છૂટતું નથી, ઉપાય બતાવે.
ઉત્તર–હે મહાનુભાવે આ જગમાં ધન કે લક્ષ્મી માટે ત્રણ જ માર્ગ છે દાન, લેગ અને નાશ. જેઓ
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૦૯
રાધનપુરમાં અંજનશલાકાદિ ] પિતાના હાથે સમજણપૂર્વક દાન કરે છે તે શ્રેષ્ઠ છે, તેને ઉપભેગ કરે છે તે મધ્યમ છે, પરંતુ જે દાન દેતે નથી તેનું ધન મધપૂડાનાં મધની જેમ નાશ પામે છે. મધપૂડો જોયો છે ને? માખીઓ તેને કેટલા પ્રેમથી વળગી હોય છે? રખે કેઈ એમાંથી મધનું ટીપું લઈ ન જાય! તે માટે ટેળીઓ ગોઠવીને ચેકી કરે છે. પણ તમે જાણે છે કે વાઘરી આવીને જ્યાં ધૂણી કરે છે કે એ મધમાખીઓને આડાઅવળા જતું રહેવું પડે છે અને મધપૂડો લુંટાઈ જાય છે ! એમાંથી કંઈ બચતું નથી! જ્યાં આખે ને આખો મધપૂડો ઉપડી જાય ત્યાં શું બચે? પેલે કાળરૂપ વાઘરી આવશે ને મૃત્યુને ધુમાડે આપશે ત્યારે સંપત્તિ-લક્ષમી-ધનને આખે મધપૂડો લુંટાઈ જવાને ! તમારે માટે કંઈ ઉપગને રહેવાને નહિ? જેઓ સોનારૂપાના ઢગલા પર બેસતા અને હીરામોતીથી લદાયેલા રહેતા, તેમને છેવટે હાથની મૂઠીઓ ખુલ્લી રાખીને જવાને વખત આવતાં કહેવું પડયું “કે હું આવ્યું હતું મૂઠી બંધ રાખીને, પણ જાઉં છું મૂઠી ખોલીને !” હવે કહે જોઉં–ધન હાથથી છૂટશે કે નહિ?”
મહત્સવ પૂજ્યશ્રીનાં સાનિધ્યથી મહત્સવની રેનક જ ફરી ગઈ. માળી કુશળ હોય ને ફળ ન ખીલે એ કેમ બને? આ શુભ પ્રસંગે મુનિશ્રી મુક્તિવિજયજી (હાલ ગણિ) આદિ પણ અમદાવાદથી વિહાર કરીને અહીં આવી ગયા હતા.
૧૪
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૦
ક વર્ષ થઈ કારણ એ છેવી તે
* [જીવનપરિચય આ અંજનશલાકામUત્સવ શ્રી આદીશ્વર ભગવાન નના ખૂબજ વિશાલ મંદિરમાં થવાનું હતું, એટલે ત્યાં અંદર અને બહાર મંડપ બંધાયા હતા અને ધ્વજ, પતાકા, બેડ તથા રેશનીને છૂટથી ઉપયોગ થયો હતે. મંદિરની સામેના ભાગમાં અયોધ્યાની રચના કરવામાં આવી હતી અને શ્રેયાંસકુમાર ભગવાનને ઈશ્નરસથી પારણું કરાવે છે, એ દશ્યની ચલરચના કરવામાં આવી હતી. લાખો કેડે વર્ષ થઈ જવા છતાં શ્રેયાંસકુમાર જનસ્મૃતિમાંથી ખસતા નથી, તેનું કારણ એ છે કે તેમણે આ અવસર્પિણી કાળમાં સુપાત્ર મુનિને શુદ્ધ દાન કેવી રીતે અપાય? તેને માર્ગ ખુલ્લે કર્યો હતો. તેમણે આપેલું દાન ચિત્ત, વિત્ત અને પાત્ર એ ત્રણે રીતે ઉત્તમ હતું. ચિત્ત એટલે મનને ભાવ, વિત્ત એટલે આપવાનું દ્રવ્ય અને પાત્ર એટલે દાન ગ્રહણ કરનાર સુપાત્ર વ્યક્તિ. તે વખતે શ્રેયાંસકુમારને મને ભાવ અત્યંત ઉલ્લસિત હતું, દ્રવ્ય પણ ઈશ્કરસ જેવું શુદ્ધ-નિર્દોષ હતું અને લેનાર ત્રિલેના નાથ શ્રી આદીશ્વર ભગવાન હતા! લેકેને દાન આપવાની ખબર ન હતી. સર્વપ્રથમ તેમની આ પ્રવૃત્તિ જોઈને આ કાળમાં લેક શુદ્ધ દાન આપવાનું શીખ્યા એ જ આ પ્રસંગની અમરતાનું કારણ છે. તે સિવાય મેરુપર્વત સમસરણાદિ બીજી રચનાઓ પણ હતી.
કલ્યાણકોને ઠાઠ મહોત્સવ મહત્સવની રીતે થવા લાગ્યો અને જનતાનું
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૧
રાધનપુરમાં અંજનશલાકાદિ ] જમ્બર આકર્ષણ થયું. માહ વદિ ૧ થી પંચકલ્યાણકના વિશિષ્ટ પ્રસંગે ઉજવાયા. તેણે એ આકર્ષણને અનેકગણું વધારી દીધું. અહીં તે પૈકીના રાજ્યારોહણ પ્રસંગની ખાસ નેંધ લેવા ઇચ્છીએ છીએ, કારણ કે તે વખતે ભગવાનના મુખ્ય મંત્રી બનેલા રાધનપુરનિવાસી શાહ પનાલાલ નાગરદાસને એવી ભાવના થઈ કે ભગવાન દિક્ષા લે ત્યારે મારે પણ કંઈક કરવું જોઈએ. તેમનાં ધર્મપત્ની પણ એવા જ ભાવિક હતા. એટલે તે બંનેએ ભર યુવાવસ્થામાં ત્યાં જ ચેાથું વ્રત ઉચ્ચર્યું અને તે નિમિત્તે રાધનપુરમાં ઘર દીઠ એક એક રૂપિયાની પ્રભાવના કરી. ખરેખર! નિમિત્ત બળવાન છે અને તે આવા મહેન્સ પૂરાં પાડે છે.
માહ વદિ ૪ને દિવસે દીક્ષા કલ્યાણકને ભવ્ય વરઘડે નીકળ્યો, ત્યારે મહાનુભાવ મણિયાર પિત, એમના બાલબ્રહ્મચારિણી દીક્ષાર્થી પુત્રી કુમારી શારદા, તેમજ દીક્ષાર્થિની બાલબ્રહ્મચારિણી બીજી ચાર કુમારિકાઓ પ્રભુજીને લઈને છૂટા હાથે દાન આપતા હતા.
અંજનવિધિ અને દીક્ષાઓ માહ વદિ ૬ નાં શુભ મુહૂર્ત પૂજ્ય આચાર્યદેવે પિતાના વરદ હસ્તે એક સો જેટલી પ્રતિમાજીઓને અંજન કર્યું. તેમાંના ઘણા પ્રતિમાજીઓ તે શ્રી મણિયારે પિ. તાના સ્નેહીઓ વગેરેને માટે ભરાવેલાં હતાં. પૂજ્યશ્રીના હાથે થયેલી અંજનશલાકાઓ કેટલી સફળ છે કે આમાંના ઘણાં પ્રતિમાજીઓ આજે જુદાં જુદાં મંદિરમાં મૂળનાયકજી
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૨
[ જીવનપરિચય
તરીકે વિરાજે છે અને મૂળનાયક શ્રી આદીશ્વર ભગવાન ભીલડીયા તીમાં મૂલનાયક તરીકે બિરાજે છે.
સવારે અંજનશલાકા કરીને પૂજ્યશ્રી ગામ બહાર શેઠ મેાતીલાલ મુળજીભાઈની વાડીએ પધાર્યા હતા કે જ્યાં ઢીક્ષાના મંગલ પ્રસંગ માટે ભવ્ય મંડપ બંધાવેલા હતા. પૂજ્યશ્રીએ પાંચે મુમુક્ષુ બહેનેાને પેાતાના વરદ હસ્તે દીક્ષા આપી હતી અને વિદુષી સાધવી રજનશ્રીજીના પરિવારમાં સાધ્વીએ કરી હતી. સાધ્વી ર્જનશ્રીજી પણ આ પ્રસગે અહીં પધારેલાં હતાં. એક સાથે પાંચ પાંચ બહેના ભાગવતી દીક્ષા અંગીકાર કરે એ પ્રસગને સામાન્ય કેમ લેખાય ? અમે હિંમતથી કહીએ છીએ કે આ એક જાતના વિક્રમ હતા. આ પાંચ બહેનોમાં એક મણિયારનાં પુત્રી મહેન શારદા હતા, એક મણીઆરના ભાઈ મચુભાઈના પુત્રી હતા, એ શેાધાવી અને એક લેાદ્રાના હતા. તેમણે આ અંજનશલાકા અને દીક્ષાઓનાં શુભ નિમિત્તે રાધનપુરમાં ઘર દ્વીડ શેર શેર મીઠાઈની લ્હાણી કરી હતી.
અપેારે અષ્ટોત્તરી બૃહદ્શાંતિસ્નાત્ર ભણાવાયું હતું, બીજે દિવસે મહાનુભાવ મણિયાર પૂજ્યશ્રીને શ્રીસ'ઘ સાથે વાજતે ગાજતે પોતાને ત્યાં લઇ ગયા હતા અને ગુરુપૂજનાઢિ કર્યો પછી તેઓશ્રી પાસે વ્યાખ્યાન સાંભળ્યું હતું.
આ પ્રસંગે મહારગામથી પણ ઘણા માણસેા આવ્યા હતા. મહાત્સવના સઘળા ખર્ચે શ્રી મણિયારે જ કર્યું
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૩
–
પાટણમાં શતળીની ઉજવણી ] હતે. પૂજ્યશ્રીનાં પવિત્ર સાન્નિધ્યથી આ આખાયે મહત્સવ આનંદમંગલપૂર્વક નિર્વિદને પૂર્ણ થયે હતે.
અહીં એ નેંધ પણ કરવી જોઈએ કે પાટણમાં મુનિશ્રી કુમુદવિજયજીને વર્ધમાન તપની સેમી એળી ફાગણ સુદ આઠમે પૂરી થતી હતી. તે અંગે એક મહે
ત્સવ શેઠ નગીનદાસ મંડપમાં યોજાયે હતું. આ મહત્સવને પૂજ્યશ્રીનું સાન્નિધ્ય પ્રાપ્ત થાય તે માટે વિનંતિ કરવા પાટણથી મંત્રી ભેગીલાલ તથા બીજા ભાઈઓ અહીં આવ્યા હતા અને તેમણે વિધિસરની વિનંતિ કરી હતી. પૂજ્યશ્રીએ એ વિનંતિને સ્વીકાર કરી તેમની ભાવના સફળ કરી હતી.
૪–પાટણમાં શતઓળીની ઉજવણી
રાધનપુરથી માહ વદિ ૧૧ ને રોજ વિહાર થયો, ત્યારે ઘણા માણસો દૂર સુધી વિદાય આપવા આવ્યા હતા. પૂજ્યશ્રીએ તેમને હિતશિક્ષા આપતાં જણાવ્યું હતું કે
"चला विभूतिः क्षणभङ्गि यौवनम्
___ कृतान्तदन्तान्तरवति जीवितम् । तथाप्यवज्ञा परलोकसाधने, : અશો! નૃvi વિચાર રેષ્ઠિતમ્ |
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૪
[ જીવનપરિચય “જે સંપત્તિ કે વિભૂતિ મેળવવા માટે તમે દિનરાત મથી રહ્યા છે તે ચંચળ છે, જે યૌવન પર મુસ્તાક બનીને તમે ધર્મ-કર્મ ભૂલી રહ્યા છે, તે ક્ષણભંગુર છે, જે જીવન તમને અતિ પ્યારું છે અને જે તમે દીર્ઘ સમય સુધી સાચવી રાખવા ઈચ્છે છે તે યમની બે દાઢ વચ્ચે રહેલું છે, આમ છતાં પરલેકનાં સાધનમાં ઉપેક્ષા થઈ રહી છે, એ શું બતાવે છે? મનુષ્યનું ચરિત્ર ખરેખર! ઘણું વિચિત્ર છે.”
‘તમે એ વિચિત્રતાને ત્યાગ કરી મૂળ માર્ગે આવે અને તમારા જીવનને વ્રતનિયમો તથા ત્યાગથી વિભૂષત કરે. આ જિનશાસન ફરીને મળવું દેહિલું છે, એટલે ધર્મા રાધનમાં જરાયે પ્રમાદ કરશે નહિ.”
આ અમૃતવચને સાંભળી ઘણાયે ત્યાં વ્રતનિયમ
લીધા.
નાનાપરા, ઊન, સરિયદ વગેરે સ્થળોએ થઈ ફાગણ સુદિ એકમે પૂજ્યશ્રી પાટણ પધાર્યા અને શેઠ નગીનદાસ હેલમાં સ્થિર થયા. આ વખતે સંઘે સામૈયાદિક શાસનભક્તિને લાભ લીધે હતે.
મંડપમાં પૂજ્યશ્રીએ મંગલ પ્રવચનમાં શ્રીવર્ધમાન આયંબિલ તપને મહિમા પ્રકાશતાં જણાવ્યું કે
" सर्व मंगलमा पहेलुं मंगल, वरणवियुं जे ग्रंथे; ते तपपद त्रिहुं काल नमीजे, वरसहाय शिवपंथे रे. .
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાટણમાં શતઓળીની ઉજવણી ]
૨૧૫ - “જેનું શાસ્ત્રોમાં પ્રથમ મંગલ તરીકે વર્ણન આવે છે ને જે મેક્ષે જવાને માટે ઉત્તમ સહાયરૂપ છે, તે તપપદ ત્રણે કાલમાં નમવા ગ્ય છે.”
“ આ તપના સર્વ પ્રકાર સુંદર છે, શ્રેયસ્કર છે, પણ તેમાં અપેક્ષાવિશેષથી આયંબિલને મહિમા અધિક છે, કારણ કે તેનાં વિધિપૂર્વક અનુષ્ઠાને શ્રીચંદ્ર કેવલીને લેકેત્તર પુણ્યાઈ આપી હતી, દ્વારિકા નગરીને દાહ થત બાર વર્ષ સુધી અટક હતું, સાત કેઢિયાઓના કેઢ મટયા હતા અને શ્રીપાળ રાજાને અનેરી રાજ્યરિદ્ધિ મળી હતી, આવાં તે બીજા અનેક દૃષ્ટાંત છે.
“આયંબિલમાં પણ વર્ધમાન તપને મહિમા અધિક છે, કારણ કે ચંદ્ર રાજા વગેરેએ તેનાં અનુષ્ઠાનથી જ સિદ્ધિને સુલભ બનાવી હતી. અંતકૃદશાંગસૂત્રમાં આ તપને માટે ટંકશાળી વચને લખાયેલાં છે, તેથી જ આજે શ્રમણ-શ્રમણી સમુદાય તથા શ્રાવકશ્રાવિકાઓ એનું અનન્ય ભાવે અનુષ્ઠાન કરી રહ્યા છે. આ તપની જેટલી આચરણ કે છેવટે અનુમોદના કરે તેટલી ઓછી જ છે.”
આ પ્રવચનની શ્રોતાઓ પર બહુ સુંદર અસર થઈ હતી. મહત્સવ અંગે તેમને ઉત્સાહ અત્યંત વૃદ્ધિ પામ્યું હતું.
- શતળીને મહત્સવ | મુનિશ્રી કુમુદવિજયજી. પ્રસિદ્ધ પ્રવચનકાર પૂજ્ય આચાર્યશ્રી વિજયરામચંદ્રસૂરિજીના શિષ્ય હતા અને તેમણે . અપૂર્વ સમતા દાખવીને વર્ધમાન તપની સેમી ઓળી પૂરી
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૬
[ જીવનપરિચય કરી હતી. તેથી પ્રભાવિત થઈને સંઘે આ મહોત્સવ માંડ્યો
હતે.
- આ ઉજવણી નિમિત્તે તેણે નગીનદાસ હોલને સુંદર રીતે શણગાર્યું હતું અને તેમાં શ્રી વર્ધમાન આયંબિલ તપનું માહાસ્ય દર્શાવનાર શ્રી ચંદ્રકેવલીની તથા સર્પને ઉગારી રહેલા શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવાન વગેરેની અનેક હાલતી ચાલતી રચનાઓ કરી હતી. આ દશ્ય અનેક રીતે વિસ્મયકારી હેવાથી અનેક લોકે તેને નજરે નિહાળવા આવતા હતા. શાસનપ્રભાવનાને આ કે સુંદર પ્રકાર!
ફાગણ સુદિ ૧ થી મહત્સવ શરૂ થયેલ હતું અને રેજ નવનવી પૂજાએ રાગરાગણીઓ સાથે ભણાવવામાં આવતી હતી. છેલ્લે દિવસે શાન્તિસ્નાત્ર ભણાવવામાં આવ્યું હતું.
ફાગણ સુદિ ૯ના દિવસે પૂજ્યશ્રીના વરદ હસ્તે તપસ્વીજને પારણું થયું હતું. તે નિમિત્તે બોલીવાડાના શાહ અમૃતલાલ રાખવચંદે પૂજ્ય આચાર્યદેવાદિની ચતુર્વિધ સંઘ સાથે વાજતે ગાજતે પિતાને ત્યાં પધરામણું કરાવી હતી અને ગુરુપૂજન, જ્ઞાનપૂજન તથા વ્યાખ્યાનાદિને લાભ લીધો હતે.
વડી દીક્ષાઓ ફાગણ સુદ ૧૦ નાં શુભ મુહુર્તે મુનિશ્રી રવિવિજ્યજી (હાલ ગણિ) ના શિષ્ય મુનિશ્રી ચનવિજયજી કે જેએની દીક્ષા અરૂણ સોસાયટીમાં મહોત્સવ પ્રસંગે માહ વદિ ૪ ના દિને થઈ હતી, તેમની અને પં. શ્રીભદ્રકર વિજયજી
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાજમાં પદાર્પણ ].
૨૧ ગણિના શિષ્ય મુનિ શ્રી કીર્તિકાન્તવિજયજીને પૂજ્યશ્રીએ વડી દીક્ષા આપી હતી, ત્યારે મંડપમાં શ્રીસંઘ તરફથી નાણુ મંડાઈ હતી. આ રીતે મહોત્સવ આનંદ મંગલથી પૂર્ણ થતાં પૂજ્યશ્રીએ પાટણથી વિહાર કર્યો હતે.
૫૦ – પાલેજમાં પદાર્પણ
- પ્રિય પાઠક! આપણે સં. ૨૦૦૮ની સાલમાં વિચરી રહ્યા છીએ અને તેને ફાગણ માસ પણ લગભગ અધ વ્યતીત થઈ ચૂક્યો છે. હજી શેષકાળના ચાર માસ બાકી છે અને તેમાં પૂજ્યશ્રી ગુજરાતનાં ગામમાં વિચરીને ધર્મને સંદેશ આપવાના છે, તે આપણે પણ તેઓશ્રીની સાથે પગલાં ઉપાડીએ અને એ ભવ્ય દશ્ય નજરે નિહાળીએઃ
- દેહરા જંબૂ ગુરુ જગદીવડે, વર્ધમાન વિખ્યાત; રિવત આદિ મુનિવરે, સાથે ઠાણ સાત. ૧ છેડી પાટણ આવિયા, જ્યાં કંઈ ગામ; મનમોહન વિભુ પાર્શ્વનું, સુંદર સલૂણું ધામ. ૨ યાત્રા અનુપમ એહની, કરે કર્મ ચકચૂર સાચું કહું શ્રોતાજને, આત્મ જિતે તે શર. ૩ ત્યાંથી આવ્યા સેંયણી, જ્યાં મલ્લિ જિનરાય; સુર અસુર નાર રાજવી, સેવે જેના પાય. ૪
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૮
દન કીધાં દિલ ભરી, સમતાએ સમર્યાં ઘણા,
[ જીવનપરિચય
વિમળ વદન સાથ; ત્રિભુવન કેરા નાથ.
ધર્મના ખેાધ; કે અવરોધ.
વિચર્યા ત્યાંથી ગુરુજના, દેતા પશુ પ્રાણી કે ચારના, નડે ન નવાણુ નાનાં નિર્મળાં, ભદ્રિક ભાળા લેાક; ધન્ય! ધરા ગુજરાતની, આપે સ'પત્તિ થાક
e
૫
ረ
સુંદર ઝાડી ઝુંપડા, વળી હરિયાળાં ખેત; કિચુડ ખેલે કોસ ત્યાં, ઉપજે અદકુ હેત. ૮ વાનરની વસ્તી ઘણી, ધીંગાં એનાં ઢાર; ટહૂકે કોયલ કુંજમાં, નાચે મનહર માર. હું પાનસરે પ્રભુ દીને, આવ્યા ખારજ ખંત; શિક્ષા આપી સંઘને, સર્વ સુધાર્યો તંત. ૧૦
७
ગુરુદેવ બેઠા છે નિાવગ્રહે, શિષ્યા છે સ્વાધ્યાયમગ્ન,
ત્યાંથી ગુરુજી આવિયા, સાભ્રમતીને તીર; જેને મહિમા જગ ઘણા, જાણેા છે મતિધીર. ૧૧ મહામથક ગાડીતણું, વસ્તી પણ ભરપૂર; પાણીમાં પાણી ઘણું, સસલા થાયે શૂર. ૧૨
પાસે પુર રળિયામણુ, જૈન પુરી જયકાર;
ત્યાં રૂડાં પગલાં કર્યો; પુણ્ય તણા નહિ પાર. ૧૩
હવે થાડા વિહાર ગદ્યકાવ્યમાં કરીએ
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૯
પાલેજમાં પદાર્પણ ]
એવામાં આવે છે પાલેજવાસીઓ. કરે છે વિધિવત્ વંદન કરયુગ જોડીને, ભાવપૂર્ણ અતિભવ્ય. પછી વધે છે વિનમ્રભાવે– બાર બાર માસથી થઈ રહી છે વિનંતિ ગુરુદેવ! ચાતુર્માસની. પણ અમ ભાગ્યે યારી આપી નથી. આવ્યા હતા અરુણ સોસાયટીને આંગણે,
જ્યારે જામ્યું હતું, અંજનશલાકા–પ્રતિષ્ઠામહોત્સવ. વિનંતિ તાજી કરી, હેશે હશે ફરી ફરી, પરંતુ ભાગ્યનાં દ્વાર ખુલ્યાં છે તેનાં પુણ્ય વિના ?” વદ્યા આપ વિશદ વાણી
હે સંસારના પ્રાણી ! કરે વાત બહુ શાણી, પરંતુ કાળની ફાળ નથી શું વિકરાળ ?
ક્યારે શું કરશે કહે ? તેમાંયે કોઈ શાસનના
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૨૦
[ જીવનપરિચય
કદી આવે મહાપ્રશ્નો, તે અમ ઉપસ્થિતિ થાય કોઈ પણ સ્થળે. માટે મહાનુભાવે ! ધરે અવલંબન ધર્યનું.” ‘ગુરુદેવ ! લાંબી ધીરજ ધરી, આવ્યા છીએ આજે ફરી, જવું છે વિનતિ સફળ કરી, માટે જ વરસાવે કૃપાને મેહ.” દિલમાં વસી વાત, પાલેજવાસીઓ કેરી, પણ આજ્ઞા અપેક્ષિત ગચ્છાધિપતિ ગુરુદેવની.
કહ્યું મહાનુભાવે છે! તમે ભાગ્યશાળી છે. સંમતિ છે ગુરુદેવની, એટલે, સ્થિરતા થશે પાલેજની.”
અને આનંદ-ઉદધિની -ઉછળી છેળે મહામહા, બેલાઈ બહુ જોરે જય ચાતુર્માસની.
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
પાલેજમાં પદાર્પણ ]
૨૨૨ રાજનગરથી વિહાર થયે. ખેડા આવ્યું, માતર આવ્યું, આણંદની સ્પર્શના થઇ. વાસદ, છાણી, વડેદરાને લાભ અપાયે, ડભેઈમાં થેડી સ્થિરતા થઈ ત્યાં શ્રી. ઋષભાદિ જયતિલકપ્રાસાદ તથા આર્યજબૂસ્વામી જૈન મુક્તાબાઈ આગમમંદિરનું કામ ચાલતું હતું, તેનાં દર્શન બાદ વિહાર આગળ વધ્યો. તાપ કહે મારું કામ. જેઠ પૂરે તપે. પણ તિતિક્ષાની તાલીમ લઈને તૈયાર થયેલા ત્યાગીઓને એથી શું? એ તે નિયત કાર્યક્રમ પ્રમાણે આગળ વધ્યા અને અવની પર આષાઢનું આગમન થયું, તેજ દિવસે પાલેજના પરિસરમાં આવેલ જીનમાં પધાર્યા. જેમને પધારવા માટે બાર મહિનાથી શ્રીસંઘ ઉત્કંઠા સેવત હતું અને જેમની નિશ્રામાં થયેલા શિલા સ્થાપનનાં બળે આજે શ્રી મહાવીર જિન ચૈત્ય તૈયાર થઈ ગયું હતું, તેઓ આજે સાક્ષાત્ પધાર્યા હતા, એટલે ઉત્સાહ અને આનંદનું પૂછવું જ શું? બીજા દિવસે પુરપ્રવેશ થયો, ત્યારે પાલેજે સંદરમાં સુંદર શણગાર સજે હતું અને સ્વાગતમાં કઈ કચાશ રાખી ન હતી.
ધર્મદેશના અહીં પૂજ્યશ્રીએ મંગલ પ્રવચનમાં ધર્મને મહિમા. પ્રકાશતાં જણાવ્યું હતું કે
“સાનં તપશ્ચ માવો,
धर्मश्चतुर्धा जिनबान्धवेन । निरूपितो यो जगतां हिताय,
a માનસે ને રમતામામ્ |
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨૨
[જીવનપરિચય “જિનબાંધવ શ્રી તીર્થંકરદેવે જગતના હિતાર્થે દાન, શીલ, તપ અને ભાવ એ ચાર પ્રકારને ધર્મ ઉપદેશ્ય છે, તે મારા મનમાં નિરંતર વાસ કરે.”
"प्राज्यं राज्यं सुभगदयिता नन्दना नन्दनानां, रम्यं रूपं सरसकविता चातुरी सुस्वरत्वम् । नीरोगीत्वं गुणपरिचयः सज्जनत्वं सुबुद्धिः, किन्नु ब्रूमः फलपरिणतिं धर्मकल्पद्रुमस्य ।
મોટું રાજ્ય, સુંદર સ્ત્રી, પુત્રેના ઘેર પણ પુત્રે,* રમણીય રૂ૫, સરસ કવિત્વશકિત, ચતુરાઈ, મધુરકંઠ, નીરોગીપણું, ગુણોને પરિચય, સજજનતા, બુદ્ધિ ઈત્યાદિ કેટલું કહીએ? આ બધાં ધર્મરૂપી કલ્પવૃક્ષનાં ફળે છે.”
“માટે મહાનુભ! ધર્મનું આરાધન બને તેટલું કરી . ધર્મ નિરંતર કરવા ગ્ય છે, છતાં સંસારની વિટંબશાઓમાં અથવા પ્રમાદ કે આળસથી આરાધન બરાબર ન થયું હોય તે હવે ચાતુર્માસ શરુ થાય છે, તેમાં બને તેટલી ધર્મકરણી કરી લેવાનો સંકલ્પ આજથી જ કરી લેજે.”
પ્રવચન બાદ શ્રીસંઘ તરફથી શ્રીફળની પ્રભાવના થઈ
હતી.
અહીં પૂજ્યશ્રીનાં પ્રવચનેએ થોડા દિવસમાં જ સારી જાગૃતિ લાવી દીધી હતી, તેથી ધર્મકરણીમાં ધરખમ વધારે થયો હતે. વ્રત, નિયમે સારા પ્રમાણમાં લેવાયા હતા અને તપસ્યા પણ સારા પ્રમાણમાં થઈ હતી. શ્રી
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨૩
ભાલેજમાં પદાર્પણ નમસ્કાર મહામંત્ર તથા અક્ષયનિધિ તપને લાભ ઘણું ભાઈબહેનેએ લીધો હતે. પર્વાધિરાજનું આગમન થતાં મુનિશ્રી વિતવિજયજીએ ૧૩ ઉપવાસની તપશ્ચર્યા કરી હતી. આ મહાત્માએ કેળવેલી તપશક્તિને વિશેષ પરિચય આજ ગ્રંથના બીજા ખંડમાં આપેલ છે, એટલે અહીં તે સંબંધી વિસ્તાર કરતા નથી, પણ એટલું જણાવીએ છીએ કે તેમની આ તપશ્ચર્યાએ અનેક આત્માઓને ઉત્સાહિત કર્યા હતા અને તપનું એક તેજોમય વાતાવરણ ઊભું કરી -દીધું હતું. આ તપશ્ચર્યાનિમિત્તે શ્રીસંઘે ધામધૂમથી અષ્ટાહિકામોત્સવ પૂર્વક શાન્તિસ્નાત્ર ભણાવ્યું હતું. - જેમ પારસમણિના સંગથી લેહ સુવર્ણ બની જાય છે, તેમ પૂજ્યશ્રીના પરિચયથી નફટ, નાદાન ને નાસ્તિકે પણ વિવેકી અને આસ્તિક બની જતા તથા સદાચારમાં સ્થિર થતા. આ સંગમાં લઘુકમ કે ભવભીરુ આત્માએનું તો પૂછવું જ શું? પાટણના ભાઈશ્રી મહેન્દ્રકુમાર પૂજ્યશ્રીના પરિચયમાં આવતાં દીક્ષાની ભાવનાવાળા બન્યા હતા અને તેમણે ચતુર્થ વ્રત તથા બીજા કેટલાક નિયમ પ્રહણ કર્યા હતા. એક પાટીદાર ગૃહસ્થ જેઠાલાલ કેસુરભાઈ પૂજ્યશ્રીના ઉપદેશથી જૈન ધર્મમાં રુચિવાળા થયા હતા. પૂજ્યશ્રીનાં ચાતુર્માસ-પરિવર્તનને લાભ તેમણે જ લીધું હતું. આ રીતે સં. ૨૦૦૮નું પાલેજ-ચાતુર્માસ ઘણું આનંદમંગલથી પૂર્ણ થયું હતું. - આ ચાતુર્માસમાં ગંધારતીર્થના વહીવટદાર શેઠ
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૨૪
[ વનપરિ
ચુનીલાલ રાયચ ંદે પૂજ્યશ્રીને ગંધાર પધારવાની વિનંતિ કરી હતી, કારણ કે માગસર માસમાં મદિર પર ધ્વજ ડા ચડાવવાના હતા. તેથી ચાતુર્માસ પૂર્ણ થયે પૂજ્યશ્રીએ ગ ંધાર તરફ વિહાર કર્યાં.
૫૧ ગધાર – કાવી તીમાં
—
સાહચય (Association ) ના એક સિદ્ધાંત એ છે કે એકનાં સ્મરણે બીજાનું સ્મરણ થાય. આપણને બ્રાહ્મીનુ નામ લેતાં સુંદરી તરતજ યાદ આવે છે, ભરતનું નામ લેતાં મહુમળીની યાદ તાજી થાય છે અને શ્રી મહાવીરનું નામ લેતાં શ્રીગૌતમનું સ્મરણ થવા લાગે છે. ખાસ કરીને જેનાં નામે જોડકાં બની ગયાં હાય તેમાં તે એકનાં સ્મરણે બીજાનુ સ્મરણ અવશ્ય થાય છે. આ સિદ્ધાંતના કલામય ઉપયોગ કરવાથી અવધાનકારી સે’કડા વસ્તુઓ સ્મૃતિપટ પર તાજી કરી શકે છે.
ગધાર તી માં પણ સાહચયના આ નિયમ લાગુ પડે છે, કારણ કે તે કાવી તીની નજીક આવેલું હાવાથી જનતામાં કાવી—ગધાર એવા જોડકા શબ્દની પ્રસિદ્ધિ થયેલી છે. ભરૂચ અને ખંભાત વચેના મામાં આ એ તીર્થો મેટાં છે.
ગધારતી . ભરૂચથી સત્તર માઈલનાં અંતરે આવેલુ છે. ત્યાં એક વખત બહુ માઢું શહેર હતુ, પણ અકસ્માત
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગધાર-કાવી તીર્થમાં]
૨૫ સમુદ્રના પાણી ફરી વળતાં તેને નાશ થયો. આજે તે ત્યાં એક નાનું ગામડું જ છે. અહીં બે પ્રાચીન જિનમંદિરે છે. એક શ્રી મહાવીર સ્વામીનું અને બીજું શ્રી અમીઝરા પાર્શ્વનાથનું. આ મંદિરની સ્થાપના શ્રી વિજ્યસેનસૂરિજીના હાથે સં. ૧૬૨માં થયેલી છે.
પાલેજથી મીયાગામ, પાદરા, ભા, આમેદ વગેરેને સ્પર્શતા પૂજ્યશ્રી માગસર સુદિ ૧૦ ના દિવસે ગંધાર પધારી ગયા હતા. તે વખતે આ ઉત્સવનિમિત્તે પધારેલા આચાર્ય શ્રી વિજયધર્મસૂરિજી આદિ તથા પૂજ્યશ્રીનાં શિષ્યરત્ન મુનિશ્રી જયન્તવિજયજી, નિત્યાનંદવિજયજી આદિ પૂજ્યશ્રીને સત્કારવા સામા આવ્યા હતા. ત્યાં પૂજ્યશ્રીએ દર્શનાદિ કરીને ખાસ બંધાયેલ મંડપમાં પ્રવચનને પ્રકાશ કર્યો હતો.
બીજા દિવસે બંને દહેરાસરે તથા તેના ફરતી દહેરીઓ ઉપર ધજાઓ ચઢાવવાને વિધિ થયો હતે. આચાર્ય શ્રી વિજયપ્રતાપસૂરિજી આદિ આચાર્યોએ તેના પર વાસક્ષેપ કર્યો હતે. આ મંગલપ્રસંગ ઉપર લગભગ ૩૦૦૦ માણસે આવ્યા હતા અને ઉપજ પણ ઘણું સારી થઈ હતી. જૈન સમાજ પ્રમાણમાં નાનું છે, છતાં અનેક તીર્થો અને મંદિરને વહીવટ સંભાળે છે તથા ઉત્સવમહેન્સ પણ અનેક કરી શકે છે, તેનું એક સંગીન કારણ બલીઓ દ્વારા થતી ઉપજ છે. જે ઉપજ ન થતી હોય તે આ બધાની વ્યવસ્થા થાય શી રીતે ? એટલે જેઓ બેલીઓનું રહસ્ય સમજતા નથી અને તેના પર
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨૬
" [ જીવનપરિચય મનફાવતી ટીકા કરે છે, તેમણે બોલીઓની આ શક્તિથી પરિચિત થવું જોઈએ.
મહત્સવ પૂર્ણ થતાં પૂજ્યશ્રીએ અહીંથી વિહાર કર્યો હતે અને આમેદ-જંબુસર થઈ કાવી તીર્થની યાત્રા કરી હતી. ગંધારથી કાપીનું અંતર ૨૨-૨૩ માઈલ જેટલું છે. એક કાળે અહીં પણ મેટું શહેર હતું. તેથી જ ખંભાતના કેટયાધિપતિ શેઠ દેપાલના પુત્ર વડુઆની પત્ની હીરાબાઈએ અહીં સુંદર બાવનજિનાલય બંધાવ્યું હતું.
એક વખત હીરાબાઈ પિતાના પુત્ર કુંવરજીની પત્ની , વીરાબાઈ સાથે આ મંદિરનાં દર્શને આવ્યા, ત્યારે વીરાબાઈએ સાસુને ધીરેથી કહ્યું કે “બાઈજી! મંદિરનું શિખર તે બહુ ઊંચું ચણવ્યું, પણ બારણું બહુ નીચું કરાવ્યું કે આ શબ્દો સાંભળી હીરાબાઈએ કહ્યું કે “વહુજી! તમને બહુ હોંશ હોય તે પિયરથી દ્રવ્ય મંગાવીને સરખું મંદિર બંધાવે!”
સાસુનાં આ મહેણાંથી વહુને ચાનક ચડી, એટલે તેણે પિયરથી દ્રવ્ય મંગાવી પાંચ જ વર્ષમાં બીજું બાવનજિનાલય મૂળ મંદિરની પાસે જ ખડું કર્યું. તેની પ્રતિષ્ઠા સં. ૧૬૫૫માં શ્રી વિજયસેનસૂરિજીના હાથે થઈ હતી.
પર – ખંભાત થઈ ખરજ (ડાભી)
જહાજન આ બંને કલામય મંદિરની યાત્રા કરી પૂજ્યશ્રી ખંભાત પધાર્યા. ત્યાં પૂજ્ય આચાર્ય ભગવંત શ્રી વિજય
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખંભાત થઈ બિરજ ]
૨૨૭ લબ્ધિસૂરીશ્વરજી મહારાજ બહોળા શિષ્યસમુદાય સાથે બિરાજમાન હતા. એ શિષ્યસમુદાયમાંથી ઉપાધ્યાયશ્રી જયંતવિજયજી ગણિ, મુનિરાજશ્રી વિક્રમવિજયજી, (હાલ પંન્યાસજી) મુનિરાજશ્રી ભાસ્કરવિજયજી આદિ પૂજ્યશ્રીના સત્કારાર્થે સામા આવ્યા હતા.
અમરતપગચ્છ જૈનશાળામાં સ્થિરતા થઈ હતી, મંગલ પ્રવચન થયું હતું. આ વખતે પૂજ્ય આચાર્ય ભગવંત શ્રી વિજય લબ્ધિસૂરીશ્વરજી મહારાજ સૂરિમંત્રની પાંચમી પીઠ આરાધી રહ્યા હતા કે જેમાં સેળ દિવસ સુધી આયંબિલની તપશ્ચર્યા કરવાની હોય છે અને કેઈ સ્ત્રીનું મુખ જોઈ શકાતું નથી. આ આરાધના પૂર્ણ થવાને હવે માત્ર પાંચ જ દિવસ બાકી રહ્યા હતા, એટલે આપણા પૂજ્યશ્રીને પૂર્ણાહુતિ સુધી રોકાવાને આગ્રહ થયે. આથી તેઓશ્રી રોકાઈ ગયા અને તેમણે પિતાનાં આગમસાર ગર્ભિત પ્રવચનેને પ્રકાશ રેડી શ્રીસંધને આહાદિત કર્યો.
આચાર્ય ભગવંતને પારણું થતાં મૌન છૂટયું અને તેઓશ્રીએ સૂરિમંત્રની પચે પીઠ આરાધી, તેની ઉજવણી કરવા માટે પૂજ્યશ્રીએ શ્રીસંઘને અનુરોધ કરતાં હર્ષથી શ્રીસંઘે શ્રીસીમંધર સ્વામીનાં મંદિરે સુંદર અષ્ટાબ્લિકામહત્સવ કર્યો.
હવે પૂજ્યશ્રીને રજની પ્રતિષ્ઠા માટે પધારવાનું હતું, તેથી તેઓશ્રીએ પૂ. આચાર્ય ભ૦ પાસેથી વિદાય લઈ ખંભાતથી વિહાર કર્યો અને માતર, બારેજા થઈ
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨૮
* [જીવનપથિય અમદાવાદ અરુણ સોસાયટીમાં પધરામણી કરો. ત્યાંથી જ્ઞાનમંદિરે પધાર્યા, જ્યાં ખેરજને સંઘ વિધિસરની વિનંતિ કરવા આવ્યું હતું. ખરજ પર પૂજ્યશ્રીને કે ઉપકાર હતે, તે આપણે હમણું જ જોઈ ગયા છીએ.
ખેરજ પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ પ્રતિષ્ઠા માટે મુહૂત જેવાતાં માહ સુદિ ૧૧ ને દિવસ નક્કી થયે, પણ શ્રી સંઘના આગ્રહથી ત્યાં વહેલા પહોંચવાની આવશ્યકતા હતી, એટલે અમદાવાદથી તરતમાં જ વિહાર થયો.
પાનસરમાં ચરમતીર્થકર શ્રી મહાવીર પ્રભુની યાત્રા કરીને પૂજ્યશ્રી સં. ૨૦૦૯ના પિષ વદિ ૭ ના રોજ ખેરજ ગામમાં પધાર્યા. આ વખતે તેઓશ્રી સાથે મુનિશ્રી વર્ષ માનવિજયજી, મુનિશ્રી રેવતવિજયજી, મુનિશ્રી દેવભદ્રવિજયજી, મુનિશ્રી તીર્થ પ્રવિજજી વગેરે શિષ્યરત્ન હતાં.
ખેરજમાં શ્રાવકેનાં માત્ર સત્તર ઘર અને કામ મેટું કરવાનું, એટલે ચિંતા થાય એ સ્વાભાવિક છે, પણ જે નૌકાને કર્ણધાર કુશળ હોય તેને ગમે તેવા કાનમાં યે વધે ક્યાં આવે છે? અહીં મહત્સવના કર્ણધાર આવી પહોંચ્યા હતા અને તે આ વિષયમાં પૂરેપૂરા કુશળ હતા, એટલે સર્વ ચિંતાને ચૂરે થયે અને સંઘને અભિલાષા સહર્ષ પૂરા થયા.
ગામડાના રસ્તાઓ ધૂળિયા વધારે હોય છે અને તેમાં ગંદકીનું પ્રમાણ પણ વધારે હોય છે, એટલે રસ્તાઓની
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખંભાત થઈ બેરજ ]
૨૨૮ સફાઈ કરવામાં આવી ને ખૂણાખાંચરાને કચરે પણ કાઢી નાખવામાં આવ્યું. પછી શેરીએ શેરીએ ને કે કે તેરણે બંધાયાં અને દહેરાસરને પણ સુંદર રીતે શણ ગારવામાં આવ્યું.
પૂજા, સાધર્મિક વાત્સલ્ય તથા નવકારશીએ જુદા જુદા ધણીએ તરફથી નેંધાઈ ગઈ હતી, એટલે માહ સુદિ ૩ થી પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવને પ્રારંભ થતાં તે અનુસાર પૂજા વગેરે કાર્યો થવા લાગ્યાં. આ મહોત્સવ અંગે કુંકુમપત્રિકાઓએ પણ પિતાનું સ્થાન ઝડપી લીધું હતું, તેથી નાગપુર, મુંબઈ વગેરે બહારગામના ભાવિકે સારા પ્રમાણમાં આવ્યા હતા. વળી સેજા, જામરા, ખેરજ નારદીપુરા, મટીરૂ, વડુ આદિ બાર ગામને જ કહેવાય, એટલે એ તે આ પ્રસંગમાં ઉલટભર્યો ભાગ લે એ દેખીતું જ હતું.
સજાની મંડળીએ સંગીતવિભાગ સંભાળ્યો હતો, સમૌએ ચાંદીને રથ આપીને મહોત્સવની શોભા વધારી હતી, ગામમાં દેશી ઢોલત્રાંસાં તે હતાં જ, વધારામાં બહારથી એક બેન્ડ આવ્યું હતું અને તેણે ઉત્સવના આનંદમાં સારે એ વધારે કર્યો હતો.
માહ સુદિ દશમે જલયાત્રાને ભવ્ય વરઘોડે ચડ્યો, તે આખા ગામમાં ફર્યોહતે અને લેકેની ભૂરિસૂરિ અનુ મદના પામ્યું હતું. • માહસુદિ ૧૧ ને દિવસે પ્રતિષ્ઠાને વિધિ પૂબ ધામ
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૩૦
[ જીવનપરિચય ધૂમથી થયું હતું. તેમાં મૂળનાયક શ્રી નમિનાથ ભગવાન, તેમનાં યક્ષ-યક્ષિણીઓ અને ઘુમ્મટ ઉપર ધ્વજાની પ્રતિષ્ઠા પૂજ્યશ્રીના પવિત્ર વાસક્ષેપપૂર્વક કરવામાં આવી હતી.
મૂલનાયકજીને ગાદીએ બેસાડવાને લાભ અહીંના શ્રીમાનું વ્રજલાલભાઈ એ લીધું હતું કે જેઓ આ પ્રસંગ માટે નાગપુરથી ખાસ આવ્યા હતા. બપોરે શાંતિસ્નાત્રા ભણાવાયું હતું.
આ ઉત્સવમાં ઉપજ ધારવા કરતાં ઘણી સારી થઈ હતી. પ્રતિષ્ઠાના દિવસે આખું ગામ ભેગું થયું હતું, તેને પૂજ્યશ્રીએ સુંદર ઉપદેશ આપ્યો અને પ્રતિષ્ઠાના દિવસે ગામમાં કે તેની આસપાસ કેઈ જીવહિંસા કરે નહિ તથા બળદને જોતરે નહિ, તે માટે કાયમને ઠરાવ કરવામાં આવ્યો હતું. બાદ સહુને સાકરની પ્રભાવના કરવામાં આવી હતી. જીવદયાના મહાન પ્રવર્તક ગાદીએ બિરાજે ત્યારે આટલું તે થવું જ જોઈએ ને? છેલ્લા બે દિવસમાં બારે ગામની નવકારશી થઈ હતી. સાધર્મિક વાત્સલ્ય તે રેજનાં હતાં જ. ખેરજ અને તેની આસપાસનાં ગામે આજે પણ આ ઉત્સવને આનંદભેર યાદ કરે છે અને પૂજ્યશ્રીનાં ચરણે મસ્તક નમાવે છે. અમે તે કહીશું કે
ખરે રંગ જામે બેરજ ગામમાં ! ખેરજ ગામમાં પ્રભુજીના નામમાં,
ખરો રંગ જામ્યો છેરજ ગામમાં. - અહીં સિદ્ધપુરથી મહેતા દોલતરામ વેણીચંદને
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________
અનુસંધાન ]
૨૩૧ : સુપુત્રો શ્રી સિદ્ધિગિરિજી સંઘ લઈ જવા માટેનું મુહૂર્ત લેવા અને તીર્થમાળ પહેરાવવા પાલીતાણ પધારવાની વિનંતિ કરવા આવ્યા હતા, પરંતુ પૂજ્યશ્રીને ફાગણ માસમાં ડભોઈ ખાતે શ્રી જ્ઞાનમંદિરનાં ઉદ્દઘાટન તથા શાસનયક્ષ શ્રી મણિભદ્રજી અને દેવી અંબિકાજીની પ્રતિષ્ઠા માટે જવાનું હતું, એટલે તેઓને મુહૂર્ત નિશ્ચિત કરાવી દઈ, વાસક્ષેપ કરી આશીર્વાદ આપ્યા હતા. બાદ તેઓ વિદાય થયા હતા. એ સુમુહુર્તે તેઓ સુખપૂર્વક સિદ્ધપુરથી સંઘસાજનને લઈ સ્ટેશને ગયા, તે પછી સિદ્ધપુરમાં ભારે રમખાણ પિદા થયું. જે આ મુહૂર્તયેગ તેઓને ન મલ્ય હેત તે તેઓ અતરાયમાં જ ફસી જાત. આજે પણ તેઓ મુહૂર્તને પ્રભાવ યાદ કરે છે.
ત્યાંથી પૂજ્યશ્રી સેજા, જામરા, પેથાપુર, નરોડા થઈ અમદાવાદ જ્ઞાનમંદિરે પધાર્યા હતા.
3
પ૩ – અનુસંધાન
- હવે પછી પૂજ્યશ્રીની જીવનપ્રભાને જે વિસ્તાર થયો તેનું વર્ણન અમે જૈન શાસનની જયપતાકા અને શ્રી કલ્યાકજી તીર્થની અપૂર્વ સંઘ યાત્રા નામનાં પુસ્તકમાં વિસ્તારથી બતાવ્યું છે, એટલે અહીં તે માત્ર તેનું અણુસંધાન જ દર્શાવીએ છીએ.. .
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૩૨:
[ જીવનપરિચય
ડભોઈમાં પ્રતિષ્ઠા અને ઉત્થાન
પૂજ્યશ્રી જ્ઞાનમ'દિરમાંથી અરુણ સાસાયટીમાં પધાર્યાં. ત્યાંથી સ ૨૦૦૯ ના ફાગણ સુદિ ત્રીજે ઉત્તમ શકુન ગ્રહણ કરીને તેઓશ્રીએ વિહાર કર્યાં અને ડભેાઈ ને પાવન કર્યું. ત્યાં ફાગણુ વિદ૮ ને રવિવારે પૂજ્યશ્રીની નિશ્રામાં શ્રી ઋષભાજિયતિલકપ્રાસાદમાં શ્રી મણિભદ્રજી તથા અખિકાદેવી વગેરેની પ્રતિષ્ઠા થઈ તથા શેઠ જીવતલાલ પ્રતાપશીના હાથે આ જબૃસ્વામી જૈન મુક્તાબાઈ આગમદિરનુ ઉદ્ઘાટન થયું. તે વખતે પૂજ્યશ્રીના સસારી બંધુએ શ્રી આપુલાલભાઈ અને પાનાચંદભાઈ એ જ્ઞાનમંદિરમાં શાન્તિસ્નાત્રાદિમહેાત્સવને સપૂર્ણ લાભ લીધેા હતા. તે સમયે ત્યાં વિરાજમાન આચાર્ય શ્રી વિજયપ્રતાપસૂરિજી આદિ પણ શાંતિસ્નાત્રમાં આવ્યા હતા તથા ડભાઈ સંઘમાં વર્ષોથી પડેલી તડ પણ સંધાઈ ગઈ હતી. સુરતમાં ચાતુર્માસ
ત્યાંથી પાલેજ વગેરેને સ્પનાના લાભ આપી પૂજ્યશ્રી સુરત છાપરિયા શેરી–સુતરિયાના ઉપાશ્રયે પધાર્યાં અને સુરતવાસીઓની ઘણા વખતની ચાતુર્માસ માટેની વિનતિ સફળ કરી. ત્યાં શ્રીભગવતીસૂત્ર અને શ્રીવિક્રમચરિત્રની વાચના થઈ, માસક્ષમણાદિ તપશ્ચર્યાએ તથા ખીજી અનેક આરાધનાઓ થઈ. ઉત્સવ-મહાત્સવેા પણ ઘણા થયા અને તેના પર ઉપધાન તપથી કળશ ચડયો.
અહી પાઠકાને અમે એ યાદ કરાવવા ચાહીએ છીએ કે
-
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________
minna
-
--
આનુસંધાન અતીત ભવેના પાપધિકરણ પુદલે સિરાવવાની જે ક્રિયા વિધ પૂશ્રીએ સં–૧૯૮ માં શ્રી વિજયદાનસૂરિ જ્ઞાન મંદિર પૌષધશાળામાં શ્રી સંઘને કરાવી હતી, તે માટે અન્યત્ર પણ ઘણે સ્થળે વિનંતિ થતાં પૂજ્યશ્રીએ સં. ૧માં અમદાવાદ દશાપોરવાડ સેસાયટીમાં, સં, ૨૦૦૦ માં રાધનપુર જૈનશાળામાં, સં. ૨૦૦૧ માં ખંભાત અમરતપગચ્છ જૈનશાળામાં, સં. ૨૦૦૨ માં પાદસ શ્રી સંભવ જૈન શાલામાં, સં. ૨૦૦૬ માં પાટણ શેઠ નગીનદાસ મંડપમાં, સં ૨૦૦૯ માં અહીં સુરત સુતરીઆ ઉપાશ્રય -ઉપધાન મંડપમાં પણ આ ક્રિયા વિધિ કરાવીને શ્રી સંઘને ખૂબ ઉપકૃત કર્યો હતે
બગવાડામાં દીક્ષા સુરતથી રાંદેર એરપાડ વગેરે આજુબાજુના ગામને લાભ આપી નવસારી પધાર્યા. ત્યાં સંઘમાં સંપ કરાવ્યો તથા પ્રભુજીના અભિષેકે, સિદ્ધચકબૃહદયંત્રપૂજન વગેરે શાસનપ્રભાવનાઓ વિસ્તારી. બાદ બગવાડા પધાર્યા. ત્યાં મુનિશ્રી લબ્ધિસેનવિજ્યજીને વૈશાખ સુદિ ૭ ના દિવસે દીક્ષા આપી મુનિશ્રી રૈવતવિજયજીના શિષ્ય કર્યા. તેમના સંસારી પિતાશ્રી, ભાઈઓ અને ધર્મપત્ની આદિ તરફથી અઢાઈમોત્સવ, શાન્તિસ્નાત્ર, નવકારશી આદિ ધર્મકાર્યો સુંદર થયાં.
ઘાટકોપરમાં ચાતુર્માસ (સં. ૨૦૧૦) બગવાડાથી વિહાર કરી પૂજ્યશ્રી મુંબઈ પધાર્યા. ત્યાં
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૩૪
[ જીવનપરિચય અંધેરી, દાદર, નમિનાથજી, લાલબાગ, સેન્ડહસ્ટ રેડ, વાલકેશ્વર, તથા કટ આદિ સંઘએ વ્યાખ્યાનવાણુને ખૂબ ભક્તિપૂર્વક લાભ લીધે. પૂજ્યશ્રીને કેટલાક વખતથી હરસ –મસાને ઉપદ્રવ હતું, તેનું ડો. મુકુંદ પરીખના હાથે સફળ ઓપરેશન થયું. આરામ થયા પછી ઘાટકે પર તપાગચ્છ સંઘની ચોમાસા માટેની વિનંતિ થતાં ઘાટકે પર જૈન સેનેટેરિયમમાં ચાતુર્માસ પધાર્યા. તપાગચ્છનું સ્વતંત્ર ચાતુર્માસ આ પ્રથમ જ હતું. ત્યાં સંઘની વિનંતિથી શ્રી ભગવતી સૂત્ર તથા ધન્યચરિત્રની વાચના થઈ. પર્યુષણની આરાધના ઘણી સુંદર થઈ. તે માટે ખાસ ભાટિયાની વાડીને વિશાળ હોલ મેળવવામાં આવ્યું હતું. ચાતુર્માસ પૂર્ણ થયે પૂજ્યશ્રી અધૂરી થઈ દાદર પધાર્યા.
મુંબઈથી બીજાપુર: પ્રતિષ્ઠાઓ તથા દીક્ષાઓ
દાદર-જ્ઞાનમંદિરમાં આરાધકને ઉપધાનતપમાં પ્રવેશ કરાવી પૂજ્યશ્રી પૂના પધાર્યા. ત્યાં અહમદનગરથી વિહાર કરી પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિ પણ વિશાળ સાધુસમુદાય સાથે પધારી ગયા. પૂજ્યશ્રીના ઉપદેશથી બાદશાહી સ્વાગત થયું. પૂજ્યશ્રીને સાત વર્ષે ગુરુસેવાને અપૂર્વ લાભ મળે. ત્યાંથી પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિની આજ્ઞાથી મહારાષ્ટ્રમાં વિહાર આગળ લંબાવ્યો.
માહ સુદિ ૧૦નાં શુભ મુહુર્ત ફલટણમાં શ્રી શાંતિનાથ ભગવાનની તથા શ્રીફલટણગાડી પાર્શ્વનાથની ભવ્ય સમારોહપૂર્વક પ્રતિષ્ઠા થઈ ત્યાંથી રહેમતપુર, મસુર
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________
:
૨૩પ
અનુસંધાન : કરાડ, કેલ્હાપુર, નિપાણી થઈને પાછા મસુર પધારી જેઠ” સુદિ ૨ નાં શુભ મુહૂર્તે સાચા સુમતિનાથ ભગવાન આદિ જિનબિંબની પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ સહિત સુંદર કરાવી. ત્યાંથી વિટા પધારી જેઠ સુદિ પનાં શુભ મુહુર્ત શાંતિલાલ નામના મુમુક્ષુ ભાઈને સમારેહપૂર્વક દીક્ષા આપી મુનિશ્રી સિદ્ધાચલવિજયજી તરીકે પોતાના શિષ્ય કર્યા તથા મૂળનાયકશ્રી સંભવનાથ ભગવાન આદિની પ્રતિષ્ઠા કરાવી. ત્યાંથી વિહાર કરી સાંગલી–મીરજ વગેરે સ્થળોને સ્પર્શતા બીજાપુરસંઘની. ખાસ વિનંતિથી ચાતુર્માસ માટે બીજાપુર (કર્ણાટક) પધાર્યા.
બીજાપુર ચાતુર્માસ (સં. ૨૦૧૧) બીજાપુર ચાતુર્માસમાં શ્રી ભગવતીસૂત્રની વાચના થઈ, માસક્ષમણાદિ અનેકવિધ તપશ્ચર્યાઓ થઈ તથા ઉપાધાનતપનું સુંદર આરાધન થયું. અહીં પણ પુદ્ગલસિરાવવાને વિધિ કરાવ્યા, તથા શ્રી સંઘને ઉપદેશ આપી શ્રી સમેતશિખરજી તીર્થના જિર્ણોદ્ધારમાં મદદ કરાવી અને શ્રી કુષ્પાકજીને સંઘ કઢા.
શ્રી કુલ્પાકજીને છ–રી પાળા સંઘ સં. ૨૦૧૨માં શ્રીક્લ્પાકજીને છ–ી પાળતે સંઘ નીકળે. તેણે પૂજ્યશ્રીની કીતિ પર સુંદર કળશ ચડાવ્યોઅત્યાર સુધીમાં તેઓશ્રીના હાથે ફરકેલી જૈન શાસનની જ્યપતાકા વધારે ગૌરવથી ફરકી.
શ્રીકૃ૫ાકજીમાં સંઘવીઓને તીર્થમાળ પહેરાવતાં દેવદ્રબ્યુની વૃદ્ધિ માટે ઉછામણી બેલવાને ઉપદેશ આ..
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ જીવનપરિચય પૂજયશ્રીના એ ઉપદેશથી ઉત્સાહિત થઈને તીર્થમાળા પહેરાવવાની અભૂતપૂર્વ ઉછામણું થઈ અને શ્રી કુપાકજી તીર્થ પેઢીએ એ ઉછામણને શ્રી સમેતશીખરજી તીર્થના મહા જિર્ણોદ્ધારમાં ખાસ પૂજ્યશ્રીની પ્રેરણાથી સદુપયોગ કર્યો. બાદ તીર્થમાં સાધારણને જે તેટે હતું, તે પૂરવા માટે પણ પૂજ્યશ્રીએ ઉપદેશ કર્યો અને સંઘવીઓ તથા સંઘમાં આવેલા ભાવિકેએ ટપટપ મોટી રકમની ટીપ કરી આપીને તીર્થને સારી આવક કરી આપી.
- આગળને વૃત્તાંત સં. ૨૦૧૨ના માહ વદિ ૭ થી આગળની પ્રશસ્ત પ્રવૃતિઓ, કુલપાકજીથી વિહાર, સિકંદરાબાદમાં મુનિશ્રી રૈવતવિજયજીને ગણિપદપ્રદાન, ભાડુંક-ભદ્રાવતીજી-અંતરીક્ષજીની યાત્રાઓ, મુંબઈતરફ વિહાર, રસ્તામાં અનેકવિધ શાસન–પ્રભાવનાઓ, મુંબઈમાં ચાતુર્માસ, સં. ૨૦૧૩ માં મુંબઈથી શંખેશ્વરજી તરફ વિહાર, શંખેશ્વરજીથી બામણવાડછે, ત્યાંથી પંચતીથીની યાત્રા તથા પીંડવાડામાં ચાતુર્માસ, સં. ૨૦૧૪ માં મુનિશ્રી વર્ધમાનવિજયજીને ગણિપદપ્રદાન, પીંડવાડાથી ઉંબરીને વિહાર, ઉંબરીમાં ભવ્ય અંજનશલાકાપ્રતિષ્ઠા-મહત્સવ, ત્યાંથી અમદાવાદ અને ગીરધરનગરમાં ચાતુર્માસ વગેરેને વૃત્તાંત આ પુસ્તકના બીજા ખંડમાં સવિસ્તર આલેખાયેલ છે.
મંગલ અવસર પૂજ્ય આગમપ્રણ આચાર્યદેવને સં. ૨૦૧૫ નાં માહ વદિ ૧૧ને દિને સાઠ વર્ષનું વય પૂરું થઈ એકસઠમું વર્ષ
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________
અગત્યની ધ ] -
૨૩૭ બેસે છે એ મંગલ અવસરે જ આ પરિચય પાઠકેનાં કર કમળમાં આવશે અને તેમને સમયગૂ દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રતપની અનન્ય આરાધનાનું એક દૃષ્ટાંત પૂરું પાડશે, એને અમે અમારી લેખિનીનું સૌભાગ્ય સમજીએ છીએ.
અંતિમ વચન પૂજ્યશ્રીના પરમ ઉપકારી જીવનને જનતાને પરિચય. થાય એ હેતુથી અમે યથાશક્તિ યથામતિ આ પ્રયાસ કર્યો છે. તે ત્રુટિરહિત થાય તે માટે પૂજ્યશ્રીના અંતેવાસી તિવિંદ મુનિશ્રી રૈવતવિજયજી ગણિવ સંગ્રહેલી આધારભૂત માહિતીને ઉપયોગ કર્યો છે અને કેટલંક સંશોધન પણ કર્યું છે, પરંતુ અપૂર્ણ માનવીના હાથે પૂર્ણ ન્યાયની આશા તે ક્યાંથી રાખી શકાય? એટલે જે કાંઈ મતિ-દષ્ટિ દેષથી ક્ષતિઓ રહી ગઈ હોય તે માટે સંહની ક્ષમા પ્રાથી કૃતિ રામ ના ઉચ્ચાર સાથે આ પવિત્ર પરિચય પૂર્ણ કરીએ છીએ.
અગત્યની નેંધ
[પૂજ્યશ્રીનાં જીવન તથા કાર્યને પ્રથમ નજરે જ ખ્યાલ આવી જાય તે માટે કેટલીક અગત્યની વેંધે અહીં આપવામાં આવી છે. પાઠકેને તે ખૂબ ઉપયોગી થશે. ] '
(૧) જઆદિ જન્મ–વિ. સં. ૧લ્પપ માહ વદિ ૧૧ ને બુધવાર. તા.
૮-૩-૧૮૯ સ્થાન–ડઈ પાસે વડજ ગામ. ,
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૩૮
'જીવનપરિચય
લગ્ન—વિ. સં. ૧૯૭૪ કારતક વદિ ૧૧. ડાઈવાળા
શાહ હિંમતલાલ મનસુખલાલના સુપુત્રી આધારદેવી
સાથે. વિદ્યાભ્યાસ–વિ. સં. ૧૯૭૫માં બેઓ યુનિવર્સિટીની
મેટ્રીકની પરીક્ષા પસાર કરી. *ઉપધાનતપ–વિ. સં. ૧૯૭૭ના આ માસમાં પાલી
તાણું મુકામે ધર્મપત્ની સાથે ઉપધાન તપની આ
રાધના કરી. પુત્રજન્મ–વિ. સં. ૧૯૭૮ ના મા સિર સુદિ ૧૪ ના
રોજ બાલુભાઈ નામના પુત્રને જન્મ થયો. દેઢ
વર્ષ બાદ તે સ્વર્ગવાસી થયે. દીક્ષાગ્રહણ વિ. સં. ૧૭૮ ના જેઠ વદિ ૧ના દિવસે
શીહીમાં શ્રી મહાવીર જિનપ્રાસાદમાં ગુરુવચના
નુસાર સ્વયં સામાયિક ઉચ્ચારી દીક્ષા ગ્રહણ કરી. વડી દીક્ષા અને નામકરણ–વિ. સં. ૧૭૮ ના અષાડ
સુદિ ૧૧ ના રોજ પાડીવ (રાજસ્થાન) માં વડી દીક્ષા થઈ. નામ મુનિ શ્રીજબૂવિજયજી પડ્યું. પૂ. મુનિરાજશ્રી પ્રેમવિજયજી મહારાજ (હાલ પૂ.
ગચ્છાધિપતિ)ના શિષ્ય થયા. ગણિપદ–વિ. સં. ૧૦ના માહ સુદિ ૧૦ અમદાવા
દમાં પૂજ્ય આચાર્ય ભગવંત શ્રીવિજયદાનસૂરિહસ્તે - અર્પણ થયું.
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________
અગત્યની ધ ]
૨૩૯ પંન્યાસપદ-વિ સં. ૧૯૯૦ ના ફાગણ સુદિ ૪ અમદા
વાદમાં પૂજ્ય આચાર્ય ભગવંત શ્રી વિજયસિદ્ધિ
સૂરિજી તથા વિજયદાનસૂરિજીહસ્તે અર્પણ થયું. ઉપાધ્યાયપદ–વિ. સં. ૧૯૨ના વૈશાખ સુદિ ૬ના
દિવસે મુંબઈમાં પૂજ્ય આ. ભ. શ્રી વિજય પ્રેમસૂરિ
જીના હસ્તે અર્પણ થયું. આચાર્યપદ–વિ. સં. ૧ ના ફાગણ સુદિ ૩ મંગ
ળવારના દિવસે અમદાવાદમાં પ. પૂ. આ. ભ. શ્રી વિજયપ્રેમસૂરિજીના હસ્તે અર્પણ થયું.
(૨) ચાતુર્માસની યાદિ વિ. સંવત્
સ્થાન (૧) ૧૭૮ પાડીવ (રાજસ્થાન) (૨) ૧૯૭૯ મહીદપુર (માલવા) (૩) ૧૯૮૦ અમદાવાદ-વિદ્યાશાળા (૪) ૧૯૮૧ અમદાવાદ-વિદ્યાશાળા (૫) ૧૯૮૨ અમદાવાદ-વિદ્યાશાળા (૬) ૧૯૮૩ ખંભાત-અમરતપગચ્છ જૈનશાળા (૭) ૧૯૮૪ છાણી (૮) ૧૯૮૫ મુંબઈ-લાલબાગ (ભૂલેશ્વર) (૯) ૧૯૮૬ મુંબઈ–અંધેરી, શેઠ મણિલાલ કરમચંદના
બંગલે (૧૦) ૧૯૮૭ મુંબઈ-લાલબાગ (ભૂલેશ્વર) (૧૧) ૧૯૮૮ વીરમગામ
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ જીવનપરિચય (૧૨) ૧૯૮૯ અમદાવાદ-વિદ્યાશાળા (૧૩) ૧૯૦ અમદાવાદ-વિદ્યાશાળા (૧૪) ૧૯૧ પાટણ-શેઠ નગીનદાસ મંડપ (૧૫) ૧૯૨ મુંબઈ-લાલબાગ (ભૂલેશ્વર) (૧૬) ૧૯૩ ડિલેઈમ્નસાગરસંઘ ઉપાશ્રય (૧૭) ૧૯૪ ડભોઈ- છે , (૧૮) ૧૫ પાલીતાણા–શાંતિભુવન (૧૯) ૧૯૬ સાવરકુંડલા (૨૦) ૧૯૭ વઢવાણ શહેર-સંગી ઉપાશ્રય (૨૧) ૧૯૯૮ અમદાવાદ-વિજયદાનસૂરિજ્ઞાનમંદિર
પૌષધશાળા (૨૨) ૧૯૯ અમદાવાદ–જૈન સોસાયટી એલીસબ્રીજ (૨૩) ૨૦૦૦ રાધનપુર-જૈનશાળા (૨૪) ૨૦૦૧ ખંભાત-જૈનશાળા (૨૫) ૨૦૦૨ પાદરા–જૈનશાળા (૨૬) ર૦૦૩ અમદાવાદ-કાળુશીની પળ (૨૭) ૨૦૦૪ અમદાવાદ-વિજયદાનસૂરિજ્ઞાનમંદિર
પૌષધશાળા (૨૮) ૨૦૦૫ મહેસાણું (૨૯) ૨૦૦૬ પાટણ–શેઠ નગીનદાસ મંડપ (૩૦) ૨૦૦૭ અમદાવાદ-શાહપુર મંગળપારેખના ખાંચે. (૩૧) ર૦૦૮ પાલેજ (૩૨) ૨૦૦૯ સુરત-છાપરીયાશેરી-સુતરીયાને ઉપાશ્રય (૩૩) ૨૦૧૦ ઘાટકોપર-જૈનતપગચ્છ સેનેટેરિયમ
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪૧
અગત્યની ધ] (૩૪) ૨૦૧૧ બીજાપુર (કર્ણાટક) (૩૫) ૨૦૧૨ મુંબઈ-લાલબાગ (ભૂલેશ્વર) (૩૬) ૨૦૧૩ પીંડવાડા (રાજસ્થાન) (૩૭) ૨૦૧૪ અમદાવાદ–ગીરધરનગર–પિપટભાઈ પાઠશાલા
(૩) શિષ્ય-પ્રશિષ્યાદિ
સ્વશિષ્ય (૧) પૂ. મુનિરાજશ્રી રક્ષિતવિજયજી (કાલધર્મ સં. ૧૯૦)
શ્રી ચિદાનંદવિજયજી (હાલ ગણું) શ્રી જયંતવિજયજી . શ્રી રૈવતવિજયજી ) શ્રી બાહવિજયજી (કાલધર્મ સં. ૨૦૦૨) શ્રી નિત્યાનંદવિજયજી શ્રી પ્રિયંકરવિજયજી શ્રી દેવભદ્રવિજયજી શ્રી તીર્થપ્રવિજયજી
શ્રી મને ગુપ્તવિજયજી ,, શ્રી સિદ્ધાચલવિજયજી પ્રશિષ્ય
(ગુરુ) (૧) પૂ. મુનિરાજ શ્રી વર્ધમાનવિજયજી (પૂ. રક્ષિતવિજયજી)
(હાલ ગ૭) શ્રી ચંદ્રવિજયજી (પૂ. જયંતવિજયજી) શ્રી જયદેવવિજયજી ( , ) શ્રી લબ્ધિસેન વિજયજી (પૂ. રૈવતવિજયજી) શ્રી નંદિઘોષવિજયજી (પૂ.ચિદાનંદવિજયજી) - શ્રી હરિણવિજયજી(પૂનિત્યાનંદવિજયજી)
.
()
,
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪૨
(૪) ગ્રન્થલેખન-સંપાદન-સશાધન
નામ
૧ સક્રમરકરણ ભા. ૧
ભા. ૨
સ.
21.
,,
૩ મા ાદ્વારવિવરણ
સ.
૪ દીક્ષામીમાંસાપર ષ્ટિપાત ગુ.
૫. ન્યાયસમીક્ષા
શુ.
૬ ક પ્રકૃતિચૂર્ણિ અને એ ટીકા
સાથે ભા. ૧
""
97
""
પ્રા.સ.
19
ભા. ૨
પ્રા.સ.
""
૮ પંચસંગ્રહ એ ટીકાયુક્ત ભા. ૨ સં.
૯
ભા. ૧ સ.
19
ભાગ ૨ ૩.
૧૦ વિવિધ પ્રશ્નોત્તર ૧૧ પવતિથિપ્રકાશ
ગુ.
33
૩.
૧૨ આરાધના વિષયક તિથિસાહિત્યઃપણુ ગુ.,, ૧૩ આત્મસખા અને વિવેકદર્શીન ગુ. ૧૪ નિત્યનિયમા અને જીવનવ્રતા ગુ. ૧૫ પ્રશ્નોત્તરહાંતેરી ૧૬ સિત્તરીચૂર્ણિ ૧૭ હીરપ્રશ્નોઅનુવાદ ગુ. ૧૮ ષટ્ટનસમુચ્ચય સટીક ૧૯ શ્રી ભીલડીઆજી તીથ અને રાધનપુર ચૈત્યપરિપાટી ગુ.
311.
સ.
""
""
""
[જીવનપરિચય
લે. સં. સશા
""
""
36
""
',
""
2
99
38
""
""
"9
""
29
ઃઃ, ૐ
""
""
39
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________
અગત્યની ધ ] ૨૦ નિત્યસ્મરણાદિ તેત્રસદેહ સંપ્રાશુ. ૨૧ તપાખરતરભેદ ગુ. ૨૨ તત્વતરંગિણ બાલાવબોધ ગુ. ૨૩ સપરિશિષ્ટતત્વતરંગિણ ટીકાનુવાદ ગુ. , ૨૪ આદર્શજીવનની ચાવી (નિ.નિ.જી.વ્રત) , ૨૫ પ્રશ્નોત્તરશતવિંશિકા ગુ. વગેરે
(૫) પ્રસ્તાવના–આમુખ વગેરે ૧ સત્યનું સમર્થન યાને સનાતન ધર્મને સાક્ષાત્કાર ગુ. ૨ સુંદર રાજાની સુંદર ભાવના ગુ. ૩ ભીમકુમારનું ભુજાબળ ગુ. ૪ વિચારરત્નાકર (દે–લા.) સં. ૫ હેમપ્રકાશ સં. વ્યા. (સં. આ. વિ. ક્ષમાભદ્રસૂરિજી) સં. ૬ ધર્મ સંગ્રહ અનુવાદ ભા--૧ ગુ. છ છ , ભા–૨ ગુ. વગેરે.
અંજનશલાકા-પ્રતિષ્ઠાદિ
અંજનશલાકા સં. ૨૦૦૦ રાજકોટ, પૂ. ગુરુદેવેની સાથે ૨૦૦૮ અમદાવાદ–અરુણાસાયટી,
પૂ. બાપજી મહારાજ આદિ સાથે ૨૦૦૮ રાધનપુર ૨૦૧૪ ઉંબરી (ઉ. ગુજરાત)
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૪
* [ જીવનપરિચય * વીજ ચેત્યાદિષતિષ્ઠા ૧૯૯૭ અમરેલી શ્રી શાંતિજિનપ્રાસાદ ૨૦૦૧ રાધનપુર ડામર ની શેરી-શ્રી આદિજિન ચૈત્યમાં ૨૦૦૨ ખંભાત શ્રી વિજયપાર્શ્વનાથ જિનાલયમાં ૨૦૦૨ ” ચેક્સીની પિળનાં દહેરાસરમાં ૨૦૦૨ ” સીમંધર સ્વામીનાં દહેરાસરમાં ૨૦૦૪ ડેઈઝી મ૦ ક. ઋષભાદિજયતિલકપ્રાસાદ ૨૦૦૫ ચલેડા શ્રી જીરાઉલાપાર્શ્વનાથ જિનપ્રાસાદ ૨૦૦૫ તારંગાજી શ્રી અજિતજિનપ્રાસાદના ગોખમાં ૨૦૦૭ ડેઈ શ્રીચંદ્રવિહારાદિ ૨૦૦૮ અમદાવાદ–અરુણાસાયટી શ્રી વિશ્વનંદિકર વાસુપૂજ્ય
વિહાર (પૂ. બાપજી મ. આદિ સાથે) ૨૦૦૯ ખોરજ (ડાભી) શ્રી નમિનાથ જિનમંદિર ૨૦૧૧ ફલટણ (મહારાષ્ટ્ર) શ્રી શાંતિનાથજિનપ્રાસાદ
(સાથે આ. વિજયશેદેવસૂરિજી) ૨૦૧૧ મસુર () શ્રી સાચાદેવસુમતિનાથ જિનપ્રાસાદ ૨૦૧૧ વિટા ( ) શ્રી સંભવજિનપ્રાસાદ
| (સાથે મુ. શ્રી લલિતવિજયજી) ૨૦૧૩ કડી શ્રી અમીઝરાઆદિજિનપ્રાસાદ ૨૦૧૪ ઉંબરી શ્રી આનંદપાર્શ્વવિહાર
(૭) નિશ્રામાં ઉપધાનતપ ૧લ્પ પાલીતણ શાંતિભુવન ૨૦૦૦ રાધનપુર જૈનશાળા
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪૪
અગત્યની નોંધ 1 ૨૦૦૯ સુરત છાપરીયા શેરી-સુતરીઆ ઉપાશ્રય ૨૦૧૧ બીજાપુર (કર્ણાટક)
(૮) નિશ્રામાં વર્ધમાન આયંબિલતપખાતાંની સ્થાપના ૧લ્પ સાવરકુંડલા (સૌરાષ્ટ્ર) ૨૦૧૧ બીજાપુર (કર્ણાટક).
(૯) ઉપદેશથી ઉપાશ્રય-પાઠશાળા-જ્ઞાનમંદિર વગેરે ૧૯૮૪ છાણમાં ઉપાશ્રય માટે રૂા. ૫૦૦૦ અને એક
મકાનનું દાન ૧૯૯૨ દસાડામાં પૂ.પા. આ. વિજયદાનસૂરિજી પાઠશાળા ૧૪ ડભોઈમાં આર્યજબૂસ્વામી જૈન મુકતાબાઈ આગમ
મંદિર. ૧૯૯૮ અમદાવાદ શ્રીવિજયદાનસૂરિજ્ઞાનમંદિરમાં શ્રીવિજ
યદાનસૂરિ પાઠશાળા ૨૦૦૫ મહેસાણામાં શ્રીસુમતિજિન સંગીતમંડળ ૨૦૦૭ પાલેજમાં શ્રી વર્ધમાન જિનપ્રાસાદના શિલાસ્થાપન
વખતે દેરાસર માટે રૂા. ૩૫૦૦૦ ની ટીપ. ૨૦૧૦ દમણમાં ઉપાશ્રયના જીર્ણોદ્ધાર માટે રૂા. ૨૩૦૦૦
ની ટીપ ૨૦૧૪ અમદાવાદ કાળુશીની પિળમાં ધીરી બહેનનું મકાન
જ્ઞાનમંદિર અને ઉપાશ્રય ખાતે. અમદાવાદ–શાહીબાગ ગીરધરનગરમાં શ્રી આદિજિન સેવાસમાજ
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪૬
જીવનપરિચય ૧૦) નિશ્રામાં ઉઘાપને ૧૯૪ ડઈ નવ છોડનું ઉજમણું ૧૯૫ પાલીતાણા ત્રણ છોડનું ઉજમણું ૧૯૮ વીરમગામ પાંચ છોડનું ઉજમણું ૨૦૦૪ ખંભાત નવછોડનું ઉજમણું ૨૦૧૨ સિકંદરાબાદ દશ છેડનું ઉજમણુ
(૧૧) ગુરુમૂર્તિ પ્રતિષ્ઠા વગેરે ડભોઈ–(૧) ગુરુમંદિરની ભવ્ય આરસ છત્રી પૂ. આ.
શ્રી વિજયદાનસૂરિ ગુરુમહારાજની મૂર્તિ. (૨) શ્રી આદિનાથ જૈન સ્તુપ અને શ્રમણસમાધિજ નિકેતનમાં પાદુકાઓ વગેરે
(૩) ઉંબરી-વિજયદાનસૂરિજી ગુરુમહારાજની મૂર્તિ (૧૨) ઉપદેશથી નવીન નિર્માણ તથા જીર્ણોદ્ધાર વગેરે ડલેઈમનેરથકલ્પદ્રુમાયમાણ શ્રીકષભાદિ જયતિલકપ્રાસાદ(જી) અમદાવાદ-વિશ્વનંદિકર શ્રીવાસુપૂજ્યવિહાર (નવ) ખેરજ (ડાભી)–શ્રી નમિનાથ જિનાલય
(જી) ઊંબરી (બનાસકાંઠા)-શ્રી આનન્દપાર્શ્વવિહાર (જી.) ડઈ-બેનમૂન શ્રી આદિનાથ જૈનસ્તૂપ
(૧૦) ' અને શ્રમણસમાધિ નિકેતન
(જી)
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________
અગત્યની નેંધ 1
/ ૨૪૭ (૧૩) વિવિધ તપશ્ચર્યા (૧) શ્રી નવપદજીની એળી નવા (૨) શ્રી જ્ઞાનપંચમીત ઉપવાસથી સંપૂર્ણ (૩) શ્રી વાસસ્થાનકતપ , , (૪) શ્રી મૌન એકાદશીતપ , (૫) ૧૫૮ શ્રી કર્મપ્રકૃતિતપ , (૬) ૧૨૦ કલ્યાણકતપ , , (૭) ૧૮૦ આત્મવિશુદ્ધિતપ ,, (ચાલુ) (૮) શ્રી વર્ધમાનતપની ઓળી ૩૬ (૯) પિષદશમીતપ એકાસણથી (પંદર વર્ષથી ચાલુ) વગેરે.
આ સિવાય પૂજ્યશ્રીના વરદ હસ્તે દીક્ષાઓ, વડી દીક્ષાઓ, વ્રત–નિયમેચ્ચારણે, આગમવાચનાઓ, સાધર્મિકેત્કર્ષનાં કાર્યો, સંખ્યાબંધ શ્રીભગવત્યાદિસૂત્રપ્રવચને અને શુભનિશ્રામાં ઉત્સવ–મહોત્સવ–સંઘ-સ્વામિવાત્સલ્યઅષ્ટોત્તરી શાંતિસ્નાત્રાદિ વિપુલ શાસનપ્રભાવનાઓ તથા જનકલ્યાણકર પ્રવૃત્તિઓ વગેરેને પરિચય મૂલ ગ્રંથથી જ : પાઠકેને સારી રીતે મળી જશે, જેથી તેનાં પઠનની 'ભલામણ કરી અમે વિરમીએ છીએ.
ધન્ય હા જંબૂ ગુરુ. દર્શાવતી વિખ્યાત જગમાં, જન્મભૂ ગુરુરાજની; જિનશાસને શ્રીહંસ સરીખા, ધન્ય હે જમ્બુ ગુરુ . ૧
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪૮
[છવનપરિચય પિતા મગનભાઈ કુલે, ને માત મુક્તા કુખથી; ખુશાલચંદ્ર પુત્ર જાયા, ધન્ય હે જંબૂ ગુરુ. ૨ અભ્યાસ કીધો બાલ્ય વયમાં, આંગ્લ વિદ્યા પણ ભણ્યા, આધારદે સહ લગ્ન કીધાં, ધન્ય હે જંબૂ ગુરુ. ૩ પુત્ર બાલચંદ્ર જાયે, વણજ વિવેકે કર્યો વીસ ચારની યુવા વયે, ધન્ય હે જંબૂ ગુરુ; ૪ સદ્ગુરુને વેગ પામી, શિવસુખ કામી થયા, મૂકી મમતા મેહ માયા, ધન્ય હે જંબૂ ગુરુ ૫ સોનું ખરીદવા નીકળ્યા, કહી માતૃ-ભ્રાતૃ–વર્ગને; દીક્ષા ગ્રહી શિરેહી ગામે, ધન્ય હે જંબૂ ગુરુ. ૬ શ્રી પ્રેમસૂરિ ગુરુચરણમાં, અર્થ જીવનનું ધર્યું, ગીતાર્થ સદ્જ્ઞાને થયા, ધન્ય હો જંબૂ ગુરુ. ૭ ગુરુકૃપાએ પદ ચડ્યા, આચાર્યનું ઉલ્લાસથી; સંઘે કીધે ઉત્સવ મહા, ધન્ય હો જંબૂ ગુરુ. ૮ બુઝવ્યા બહુ જીવને, વળી સાંપડયા શિષ્ય ઘણું; ભડવીર શાસન વરના, ધન્ય હો જંબૂ ગુરુ. ૯ જૈન શાસન જયપતાકા, વર્ષ સાડત્રીસ સુધી, ફરકાવી જેણે જોરથી; ધન્ય હે જંબૂ ગુરુ. ૧૦ સાઠ ઉપર એક આજે, વર્ષ આવીને ઊભું; શ્રીસંઘ હરખાયે ઘણે, ધન્ય હે જંબૂ ગુરુ. ૧૧ ગાતાં ગુરુનાં ગાન આજે, હર્ષ હૈયે અતિ ઘણે રૈવત કહે યુગાંત જીવે, ધન્ય એ જબૂ ગુર ૧૨
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 जम्स्पाशि Rs9003. आपग्री स्थान वाममन्दि उफनामाडे बानमा