________________
અભવ્યમાં કુશળચિત્તનો અભાવ
અભવ્યમાં કુશળચિત્તનો અભાવ
ચરમાવર્તમાં પણ તથાભવ્યત્વનો પરિપાક ન થાય ત્યાં સુધી કુશળચિત્ત હોય પણ સંશુદ્ધ ન હોય... અભવ્યની જેમ. અભવ્ય જીવોને કુશળ ચિત્ત હોઈ શકે છે.. અભવ્ય ઉત્કૃષ્ટ ચારિત્ર પાળે છે. ત્યારે વૈષયિક સુખ સંબંધી પણ વિકલ્પો નથી, ફક્ત પરમાત્માની આજ્ઞાનું અણિશુદ્ધ પાલનના જ વિકલ્પો હોય છે. તે પણ કુશળ ચિત્ત છે. પણ સંશુદ્ધ નથી. કારણ કે અચરમાવર્તમાં મિથ્યાત્વ અને અનંતાનુબંધીનો રસ બંધથી ઘટે છે. અનુબંધથી ઘટતો નથી. બંધથી રસ ઘટે છે, માટે કાલે (ભવિષ્યમાં) ફરી બાંધવાનો છે. ત્યાં જો વૈયિક સુખના કે માનાદિના વિકલ્પો ઉઠે તો ચારિત્ર સાતિચાર થાય... તો જે જોઈએ છે (નવમો ત્રૈવેયક) તે મળે નહીં. માટે નિરતિચાર ચારિત્રનું પાલન કરે છે. તો આપણે સારા કે અભવ્ય સારો ?
આપણને સંસારના સુખ ઇષ્ટ નથી, જોઈતા નથી. અને મોક્ષનું સુખ જોઈએ છે. છતાં વિકલ્પો દાબી શકતા નથી, સંસાર સુખના વિકલ્પો ઊભા થઈ જાય છે. જ્યારે અભવ્યને સંસારના જ સુખ જોઈએ છે છતાં સંસાર સુખના વિકલ્પો ઊભા થવા દેતો નથી... રાગાદિથી વાસિત વિકલ્પો એ સંક્લેશ છે. સંક્લેશ વખતે કુશળ ચિત્ત હોય કે અકુશળ ચિત્ત હોય ?
પહેલી દૃષ્ટિનો બોધ અલ્પ છે. ક્રિયા કાળે સામાન્યથી ટકતો નથી. પણ નિમિત્તોની બળવત્તાથી આત્મામાં શુભભાવ ટકી શકે છે. તમે બધા ખાવા-પીવા, મોજ-મઝામાં મસ્ત છો, ત્યારે કઈ દૃષ્ટિ માનવી ? અને કદાચ સ્વજન મરી જાય, ત્યારે ખાવા-પીવા, મોજ મઝામાં રસ નથી. ત્યારે ક્યાંથી દષ્ટિ આવી ગઈ ? ત્યાં નિમિત્તની બળવત્તા કામ કરે છે. નિમિત્તની બળવત્તા શુભ મળે ત્યારે પહેલી દૃષ્ટિમાં બધું ઘટી શકે છે. અને ત્યારે ઉપયોગનું Concentration વધી જાય છે, અને જીવ દૃષ્ટિના અધ્યવસાયમાં આગળ વધી જાય છે. અને પહેલી દૃષ્ટિમાંથી બીજીમાં, બીજીમાંથી ત્રીજીમાં પણ આગળ વધી જાય છે.
૮૭
જેમકે પાર્શ્વનાથ પ્રભુ ગૃહસ્થાવસ્થામાં બળતા લાકડામાંથી સર્પને કઢાવે છે. પ્રભુ નવકાર મહામંત્ર સંભળાવે છે. સર્પ તે નવકારને કેવી રીતે અને કેવા ભાવથી સાંભળે છે કે જેના પ્રભાવે મરીને ધરણેન્દ્ર દેવ બને છે,
આ સંશુદ્ધ યોગબીજ ક્યાં પ્રાપ્ત થાય છે તે હવે બતાવે છે - કે ચરમાવર્તમાં તથાભવ્યત્વનો પરિપાક થવાથી, કર્મનો વિપાક અનુકૂળ થવાથી સંશુદ્ધ યોગબીજ પ્રાપ્ત થાય છે. તે પહેલાં એટલે કે અચરમાવર્તકાળમાં તેમ જ તથાભવ્યત્વના પરિપાક પહેલાના ચરમાવર્તકાળમાં ચિત્તમાં ક્લિષ્ટ આશય વર્તતો હોવાના કારણે ત્યાં જેમ સંશુદ્ધ યોગબીજ ઘટી શકતું નથી તેમ તથાભવ્યત્વના પરિપાક થયા પછીના ચરમાવર્તકાળમાં વિશુદ્ધતર આશય હોવાના કારણે - અર્થાત્ - મોક્ષપ્રાપ્તિ નજીક હોવાના કારણે ત્યાં અસંશુદ્ધ યોગબીજ પણ ઘટી શકતું નથી.
Jain Education International 2010_05
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
