________________
૨૨
યોગદષ્ટિનાં અજવાળાં–ભાગ-૨ નીકળ્યાં. તેમને પગે ઠેસ વાગવાથી માથાપરથી ઘડો પડ્યો. અને ફુટી ગયો. ડોસી રડવા લાગી. છોકરાઓ પૂછે છે માજી! કેમ રડો છો ? માટીનો ઘડો છે, ને ફુટી જાય. એમાં રડવાનું શું કામ ? ના, ના, ભાઈ ! પણ આજે મારો દીકરો પરદેશથી આવવાનો હતો. હજી સુધી કંઈ સમાચાર નથી. તેનું શું થયું હશે? ડોસીમા ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડ્યા. ત્યાં પેલો બીજો અવિનીત વિદ્યાર્થી બોલ્યો માજી! નહી નાંખો, તમારો દીકરો મરી ગયો છે.
ત્યારે પહેલો વિદ્યાર્થી કહે છે – માજી ! રડો નહીં, ખુશાલી મનાવો. તમે ઘરે જશો, ત્યારે તમારો દીકરો આવેલો જ હશે. ડોસી જલ્દી ઘરે પહોંચે છે, દીકરો આવેલો જ હતો. માની રાહ જોતો હતો. માતા ખુશ-ખુશાલ થઈ ગઈ. એનું કહેલું સાચું પડયું. ડોસીમાએ સારામાં સારી ભેટ-સોગાદ આપી.
પછી બન્ને ચાલતાં ચાલતાં ગુરુની પાસે પહોંચે છે. બીજો તો મનમાં ધુઆં પ્રઆં થઈ ગયો છે. આ બધો ગુરુનો જ વાંક છે. પેલાને જ્ઞાન આપ્યું, એવું મને જ્ઞાન નથી આપ્યું. ગુરુને જોતાં જ પહેલાએ ગુરુના ચરણોમાં ભક્તિ-બહુમાનથી વંદન કર્યું. અને પેલો બીજો તો એમને એમ અક્કડ થઈને ઊભો રહ્યો. ગુરુ કહે – કેમ આમ ? બસ, તમે એને જ બધું ભણાવ્યું છે. મને ભણાવ્યું જ નથી. જ્ઞાન આપવામાં પણ તમે વેરો–આંતરો કર્યો છે. પણ શું થયું? તે તો કહે.
ત્યારે પહેલો વિનીત શિષ્ય કહે છે – ગુરુદેવ !! આપની કૃપાના બળે મેં આ પ્રમાણે કહ્યું. આપે અમને જ્ઞાન તો સરખું જ આપ્યું છે. ગુરુદેવ ! અમે અહીંથી નીકળ્યા પછી રસ્તામાં ખાવા બેઠાં, ત્યાં રસ્તામાં (રેતીમાં) તરતમાં જ ત્યાંથી ગયેલા હાથીના પગલાં જોયા. પણ ચાલતાં પડેલી તેની મૂત્રધારા ઉપરથી મેં અનુમાન કર્યું, કે આ હાથી નથી, પણ હાથિણી છે. વળી તેને એક જ તરફના ઝાડ-પાન ખાધાં હતાં. તેથી તે એક આંખે કાણી હશે. વચમાં આવેલ કાંટાની વાડમાં લાલા તાંતણા ભરાયેલા હતાં. આવી કિંમતી સાડી પહેરનારી રાજાની રાણી જ હશે. વળી તે રાણી લઘુ શંકા માટે નીચે ઉતરી હશે. અને તે ઉભી થઈ ત્યારે હાથનો ટેકો લીધો હતો. જમણા હાથનો પંજો રેતીમાં ઊંડો પડેલો હતો. તેથી તે ગર્ભવતી હશે. અને નજીકમાં જ પ્રસવ થશે. આવું બધું અનુમાન મેં કર્યું તે આપની કૃપાથી સાચું પડ્યું. અને પેલા માજીની બાબતમાં - તેમનો ઘડો ફૂટી ગયો તે અપશુકન કહેવાય. પણ પાણી, પાણીમાં ભળ્યું અને માટી, માટીમાં ભળી. તેથી મેં કહ્યું. માજી ! તમારો પુત્ર તમને તરતમાં મળશે. એ અનુમાન પણ આપની કૃપાથી સાચું પડ્યું.
આને માર્ગાનુસારી ક્ષયોપશમ કહેવાય છે, સામાન્ય ક્ષયોપશમ જૂદો છે. અને માર્ગાનુસારી ક્ષયોપશમ જુદી ચીજ છે. જિજ્ઞાસા તત્ત્વોની પ્રાપ્તિ કરાવડાવે છે. તત્ત્વ મળતું જાય તેમ જિજ્ઞાસા વધતી જાય છે, અને ક્ષયોપશમ વધતો જાય છે. ક્ષયોપશમ વધતો જવાથી આગળ કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે.
જિજ્ઞાસા એ ઉર્ધ્વગામી ગુણ છે. આત્માને ઉપર લઈ જાય છે. જ્યારે શંકા એ દોષ છે. અધોગામી છે. શંકાથી આત્મા નીચે ઉતરે છે. શંકા કેમ ખરાબ છે ? શંકા બે પ્રકારે છે. (૧) દેશ શંકા (૨) સર્વ શંકા – જે મૂળમાં શંકા પડે તે શંકા ખરાબ છે. બધા નિહનવો સમ્યક્ત હારી ગયા, સંસારમાં રખડ્યા. કારણ કે એમને જીનવચનનાં મૂળમાં શંકા પડી છે. માટે શંકા નીચે લઈ જાય છે.
Jain Education International 2010_05
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
