________________
( ૩૭) ચરમ દેહવાળાને ઉપકમ લાગે છે પણ તેનું આયુષ્ય ઘટતું નથી. બાકીના એટલે-પપાતિક, અસંખ્યય વર્ષ વાળા, ઉત્તમ પુરૂષ અને ચરમ દેહવાળા શિવાયના તિર્યંચ અને મનુષ્ય સેપકમી અને નિરૂપકમી છે. જે અપવતન આયુષ્યવાળા છે તેનું આયુષ્ય વિષ, શ, અગ્નિ, કાંટા, જળ, શૂળી વગેરેથી ઘટે છે. અપવતન થાય એટલે થોડા કાળમાં યાવત અંતર્મુહૂર્ત કાળમાં કર્મ ફળને અનુભવ થાય છે. ઉપકમ તે અપવતનનું નિમિત્તકારણ છે.
જેમ છુટા વેરેલા ઘાસના તરણ અનુકમે બાળવાથી વધારે વખત લાગે અને એકત્ર કરી સળગાવે તે તરત સળગી જાય. અને થવા ભીનું લુગડું ભેગું રાખ્યાથી ઘણુવારે સુકાય અને પહોળું કરે તે તુરત સૂકાય તેની પેઠે ઘણે વખતે આયુષ્ય ભેગવવાનું હતું તે ક્ષણવારમાં ભેગવી પૂરું કરે છે પણ ભેગવવાનું બાકી રહેતું નથી. અનપવર્તનીય.
અપવર્તનીય.
સેપકમિ.
૧ સપકમિ.
૨ નિરૂપકમિ.
