________________
( ૮૪)
સવ દ્રવ્યનું અનાદિ કે આદિ પરિણામે પ્રકટન, અંતર્ભાવ સ્થતિ, અન્યત્વ, પરસ્પર અનુગ્રહ અને વિનાશ ભાવવાં તે જગત સ્વભાવ. આ કાયા અનિત્ય, દુઃખના હેતુભૂત, અસાર અને અશુચિમય છે એમ ભાવવું તે કાયસ્વભાવ. સંસાભિરૂતા, આરંભ પરિગ્રહને વિષે દેષ જોવાથી અતિ, ધર્મ અને ધર્મમાં બહુમાન, ધર્મશ્રવણ અને સાધમિકના દશનને વિષે મનની પ્રસન્નતા અને ઉત્તરોત્તર ગુણની પ્રાપ્તિની શ્રદ્ધા તે સંવેગ. શરીર, ભાગ અને સંસારની ઉદ્વિગ્નતા (લાની) વડે ઉપશાંત થયેલ પુરૂષની બાહ્ય અને અત્યંત ઉપાધિને વિષે અનાસક્તિ તે વૈરાગ્ય.
प्रमत्तयोगात्प्राणव्यपरोपणं हिंसा ।
પ્રમત્ત યોગ (મા, વિષય, કષાય, નિદ્રા અને વિકથાના વ્યાપાર) વડે કરીને પ્રાણને નાશ કરવો તે હિંસા.
ए असदन्निधानमनृतम् । મિથ્યા કથન તે અવૃત (અસત્ય) છે.
અસત શબ્દ અહીં સદ્દભાવને પ્રતિષધ, અર્થાતર અને ગહે એ ત્રણનું ગ્રહણ કરવું. આત્મા નથી, પરલોક નથી એ પ્રકારે બોલવું તે ભૂતનિબ્લવ (છતી વસ્તુને નિષેધ કરવો) અને ચોખાના દાણા જેવડ અથવા અંગુઠાના પવી જેવડે આત્મા છે. સય જેવો તેજસ્વી અને નિષ્ક્રિય આત્મા છે, એમ કહેવું તે અભૂતદુભાવન (અસત્ પદાર્થનું પ્રતિપાદન કરવું), એ બે ભેદે સદૂભાવ પ્રતિષેધ છે. ગાયને અધે અને અને ગાય કહેવું તે અર્થાતર, હિંસા, કઠોરતા અને પૈશુન્ય વગેરે યુકત વચન તે ગહે, તે સત્ય છતાં પણ નિંદિત હેવાથી અસત્યજ છે.
