________________
( ૭ ) ३१ परस्परोपग्रहो जीवानाम् ।
પરસ્પર હિતાહિતના ઉપદેશવડે સહાયક થવારૂપ જીવોનું પ્રચિજન છે. २५ वर्तना परिणामः क्रिया परत्वापरत्वे च कालस्य।
વતના, પરિણામ, ક્રિયા, પરત્વ અને અપરત્વ એ કાળનું કાર્ય છે.
સર્વ પદાર્થોની કાળને આશ્રયી જે વૃત્તિ તે વર્તના જાણવી. અર્થાત્ પ્રથમ સમયાશ્રિત ઉત્પત્તિ, સ્થિતિ તે વર્તના. અનાદિ અને આદિ એમ બે પ્રકારે પરિણામ છે. કિયા એટલે ગતિ તે ત્રણ પ્રકારે–પ્રવેગ ગતિ, વિશ્રાસા ગતિ અને મિશ્રસા ગતિ. પરત્વાપરત્વ ત્રણ પ્રકારે છે–પ્રશંસકૃત, ક્ષેત્રકૃતિ અને કાળકૃત. જેમકે ધર્મ અને જ્ઞાન પર છે, અધમ અને અજ્ઞાન અપર છે, તે પ્રશંસાકૃત. એક દેશ, કાળમાં સ્થિત પદાર્થોમાં જે દૂર છે તે પર અને સમીપ છે તે અપર જાણવું તે ક્ષેત્રકૃત. સો વર્ષવાળે સોળ વર્ષવાળાની અપેક્ષાએ પર અને સોળ વર્ષવાળ સે વર્ષવાળાની અપેક્ષાએ અપર તે કાળકૃત. २३ स्पर्शरसगन्धवर्णवन्तः पुद्गलाः ।
સ્પર્શ, રસ, ગંધ અને વર્ણવાળા પુદ્ગલો છે.
સ્પ આઠ પ્રકારે છે-કર્કશ, સુંવાળ, ભારે, હલકે, ટાઢ, ઉને, સ્નિગ્ધ અને લખો. રસ પાંચ પ્રકારે છે-કડવો, તીખો, કષાવેલ, ખાટો અને મધુર, ગંધ બે પ્રકારે છે–સુરભિ અને દુરભિ. વર્ણ પાંચ પ્રકારે છે-કાળ, લીલો, રાતે, પીળે અને વેત.
