________________
પ્રકારના શરીરસ્કંધ ને ધમ, અધમ, આકાશ, પુદ્ગલ અને જીવિપ્રદેશ સમુદાય અવગાહન વડે વ્યાપ્ત કરે છે. ધર્મ, અધમ, આકાશ અને જીવ અરૂપિ હેવાથી માંહામહે પુદ્ગલામાં રહેતાં વિરોધ આવતો નથી.
હવે ધમસ્તિકાયાદિના લક્ષણો કહે છે– ११ गतिस्थित्युपग्रहो धर्माधर्मयोरुपकारः।
ગતિ સહાયરૂપ પ્રોજન ધમસ્તિકાયનું અને સ્થિતિ સહાયરૂપ પ્રોજન (ગુણ) અધર્માસ્તિકાયનું છે. १० आकाशस्यावगाहः।
આકાશનું પ્રયોજન સર્વ દ્રવ્યને અવગાહ આપવાનું છે. १ए शरीखाङ्मनःप्राणापानाः पुद्गलानाम् ।
શરીર, વચન, મન, પ્રાણ (ઉસ) અને અપાન (નિ:શ્વાસ) એ પુદ્ગલેનું પ્રયોજન જીવને છે. २० सुखःखजीवितमरणोपग्रहाश्च ।
સુખ, દુ:ખ, જીવિત અને મરણના કારણપણે પણ પુદગલેજ થાય છે.
ઇચ્છિત સ્પ, રસ, ગંધ, વણ અને શબ્દની પ્રાપ્તિ તે સુખનું કારણ, અનિષ્ટ સ્પર્શદિની પ્રાપ્તિ તે દુઃખનું કારણ, વિધિપૂન વક સ્નાન, આચ્છાદન, વિલેપન તથા ભોજનાદિ વડે આયુષ્યનું અનપવર્તન તે જીવિતનું કારણ અને વિષ શસ. અગ્નિ વગેરે વડે આયુષ્યનું અપવર્તન તે મરણનું કારણ છે.
