Swadhyay 1994 Vol 31 Ank 01 02

Author(s): Mukundlal Vadekar
Publisher: Prachyavidya Mandir Maharaja Sayajirao Vishvavidyalay

Page 59

सुभाषितपारिजात - परिचय
C
प्रथमशाखा ---
मन्त्रि केशवात्मज मन्त्रि पद्माकरविरचिते
કવિ પદ્માકર રાજદરબારમાં મન્ત્રી હોઇ શકે. એવું અનુમાન કરી શકાય કે પિતા-પુત્ર બન્નેએ રાદરચ્યામાં રાનની આજ્ઞાનુસાર આ ગ્રંથની રચના કરી હશે.
अथ षऋतुवर्णनम् ||
तत्र वसन्तः ॥
અન્ય હસ્તપ્રતોની અનુપલબ્ધને લીધે અપ્રકાશિત એવી આ કૃતિના પાઠ-નિય કરવા મુશ્કેલ છે. તેમ છતાં સુભાષિતભાંડાગાર 'ની કાશીનાથ પાંડુરંગ પળની પાંચમી આવૃત્તિ જે તુકારામ વેજ દૂ રા મુંબઇથી પ્રકાશિત થયેલ છે. તેની સાથે પ્રસ્તુત હસ્તપ્રતના પા સરખાવી પાડેભેદ દર્શાવવામાં આવેલ છે.
पद्माकरविरचितः सुभाषितपारिजातः
असौ मरुच्चुम्बितचारुकेसरप्रसन्नताराधिपमण्डलाग्रणीः । वियुक्तरामातुरदृष्टिवीक्षितो
वसन्त कालो हनुमानिवागतः ॥ १ ॥ कोकिलचत शिखरे मञ्जरीरेणुपिञ्जरः । गदितैर्व्यक्ततामेति कुलिनचेष्टितैरिव ॥ २ ॥ मन्दोऽयं मलयानिलः किशलयं च्यूतद्रुमाणां वनं माद्यत्कोकिलकूजितं चिचकिला मोदः पुराणं मधु | बाणानित्युपादि (दी) करोति सुरभिः पश्चैव पश्चैत्र ते यूनामिन्द्रियपश्ञ्चकस्य युगपत्संमोह संपादिनः ॥ ३ ॥ उद्यवि (द्वि) दुमकान्तिभिः किश ( स ) लयैस्ताम्रत्विषं बिभ्रतो भृङ्गालीव नताः सुकोकिलरव व्याहारलीलाभृतः ॥ घूर्णन्ता (तो) मलयानिलाहतिचलैः शाखासमु (मू ) है "र्मुहुभ्रान्ति प्राप्य मधुप्रसङ्गजनिता मत्ता इवामी द्रुमाः ॥ ४ ॥
૫૫
ફૂટનેટમાં આપેલા પાઢભેદ ‘સુભાષિતરત્નભાંડાગાર’ કાશીનાથ પાંડુરંગ પરમ, આવૃત્તિ પાંચ, મુંબઈ,ના આધારે લખ્યા છે. ફૂટનોટમાં હાંસિયામાં આપેલા પાઠ હસ્તપ્રત મુજબનો છે
१ नव ( वनं, वर्णविपर्यय ). २ पञ्चेषवे (पञ्चैव ते ).
३ - विरुतैः कलैरविशद:- ( [इ]व नताः सुकोकिलरव ) ४ भ्राम्यन्तो ( घूर्णन्ता (सौ) ) ५ - सहस्र - ( समुह - ).
६
- मधुना ( -- जनितां ) .