________________
ખડ ત્રીજો
૧૪૯ જેહ જમાઈ રાયનેરે, તેને કહો તુમે ડૂબરે ચતુરનર, લાખ સયા તુમને આપશું હા લાલ. ધાઈને વળગે ગળેરે, સઘળું મળી કુટુંબરે, ચતુરનર; પાડ ઘણે અમે માનશું હો લાલ. ડૂબ કહે સ્વામી સુણેરે, કરણ્યાં એ તુમ કામરે, ચતુરનર. મુજરો હમારો માનજે હો લાલ. કેળવશું કડી કળારે, લેશું પરઠયા દામરે, ચતુરનર. સાબાશી દેજે પછે હો લાલ.
અર્થ:–ચાલતા વિચારની ભાંજગડ દરમિયાન ત્યાં એક બનું ટેળું આવ્યું અને ધનવાન શેઠને જોઈ તે ટેળું ઊભું ઊભું શેઠની ઓળગ કરવા લાગ્યું. (કવિ કહે છે કે-હે ચતુર શ્રોતાજનો! તેને જોઈ શેઠને શું વિચાર થયો તે કહું છું; માટે સાંભળો.) એટલે અવિવેકી શેઠે ડૂબટેળાના નાયકને પોતાની પાસે બોલાવીને અવિવેકભરી વાત કહેવી શરૂ કરી કે–“નાયકજી ! એક ૧ અમારું કામ છે તે તમે કરે, એટલે કે અહિંના રાજાને જમાઈ છે તેને તમે ડૂબ એવું કહે તો હું તમને લાખ સોનામહોરો આપીશ, જેથી સઘળું તમારું કુટુંબ એકમતે થઈને રાજાના જમાઈને જોતાં દેટ કહાડીને વળગી પડે અને તમારે પોતાને જ એ નજીકન સગો છે એમ સાબિત કરી બતાવે, કે હું એ કામને લીધે તમારો ઘણે પાડ માનીશ. ” એ વાત સાંભળી ડુંબનાયક બેલ્યો-હે સ્વામી! સાંભળો એ આપનું કામ છે તે હું કરીશ; પણ અમારો મુજરો માન્ય કરજે. જો કે તમામ જૂઠી કળા કેળવીશું ને પરઠેલા દામ લઈશું, તથાપિ કામ કર્યા બાબતની શાબાશી સંબંધી શિરપાવ પાછળ ખુશી થવાયેગ્ય દેજે; (કેમકે કામ સિરસાટા જેવું છે. જે ક્ષત્રીયબચ્ચે છે તેને તદ્દન જૂઠથી ગળે પડી અમારો કુટુંબી બનાવે છે તે કંઈ જેવી તેવી વાત નથી. નહિ તો તમે લાખ સોનામહોરો પણ શાની આપવા હામ ભીડે!)” શેઠે બધું દિલાસા સહિત હા હા કહી તેમને પાનબીડું લેવાની માગણી કરવાની યુક્તિ સાથે ભલામણ કરી વિદાય કીધા, એટલે તે બધા રવાના થઈ શહેરમાં ગયા.
ડૂબ મળી સવિ તે ગયા, રાયતણે દરબારરે, ચતુર. ગાયે ઊભા ઘૂમતા હો લાલ. રાગ આલાપે ટેકશું રે, રીઝયો રાય અપારરે, ચતુર. માંગો કાંઇ? મુખ ઈમ કહે હો લાલ. ૧ આ સંબંધ એજ બોધ આપે છે કે –લેભીને અકલ હતીજ નથી જેથી તે પાયમાલી ભરી વાત પરને કહી ફજેતીના ઉપાય ખાળે છે.
