________________
ખંડ ત્રીજો
૧૫૩ પોતાની કુંવરી પરણાવી હતી તે જોશીને તેડાવ્યો અને રાજા તેને કહેવા લાગ્યા–“મેં તમારા વચનના વિશ્વાસ વડે આને મારી પુત્રી આપી, તમે એ પહેલાંથી મને એમ કેમ ન કહ્યું કે એ માતંગ એટલે ડુંબ–ચંડાળની જાતિનો માનવી છે! તેં ન કહ્યું એથી તેં જ મને ગળે ફાંસો દીધો છે; માટે તે પોતે જ ગુન્હાને જન્મ આપનાર છે.” નિમિત્તિયાયે ઉત્તરમાં જણાવ્યું કે-“સાંભળો મારૂં ભવિષ્ય જૂઠું નથી, એ સાચી વાત છે, આ ઘણું માતંગ એટલે હાથિયોને ધણી છે, નહીં કે માતંગ એટલે ચંડાળને ધણી છે.” જે કે ભવિષ્યવેત્તાએ આમ સ્પષ્ટ અર્થ કર્યો તો પણ રાજા તેને અર્થ ન સમજતો હોવાથી કાપવંત થયો અને કુંવર તથા જેશી ઉપર કેપ સાથે ઘાત કરવાની ચિંતવના કરવા લાગ્યા, એટલું જ નહીં પણ તે બન્નેને ઠાર મારવા ઘણું સુભટને તૈયાર કરાવ્યા. આ વાત
જ્યારે મદનમંજરીએ સાંભળી ત્યારે તે વખતે તે ત્યાં આવી રાજાને આ પ્રમાણે વનવવા લાગી—“પિતાજી! જે કામ કરિએ તે વિચારીને કરિએ તો તેથી હસીને પાત્ર ન થવાય, અને જગતમાં ઘણે યશ પ્રાપ્ત થાય. વિચારી જુઓ કે–કુળ તે આચારથીજ ઓળખાઈ આવે છે, તે છતાં પણ આવી વાતો સાંભળી દુર્બળ કાનના કાચા થવું એ ચોગ્ય નથી, માટે ઉંડી તપાસ કરી કામ કરો કે જેથી પાછળથી પસ્તાવું ન પડે.” ઈત્યાદિ કહી દાખલા દલીલવડે રાજાના મનમાં પોતાના કથનની હિલચાલ કરી. એથી રાજાએ કુંવરને પૂછ્યું કે–“તમારે વંશ જાહેર કરો કે જેથી સંશય દૂર થાય.” કુંવરે આનંદિત ચહેરે કહ્યું–જે ઉત્તમ જન હોય તે પિતાની ઉત્તમ પ્રશંસા પોતાના મુખેથી કેમ કહી શકે? માટે કામ મારફત હું કુળ ઓળખાવીશ. આપ આપનું સઘળું લશ્કર તૈયાર કરાવી, મારા હાથમાં ફક્ત એક તરવાર આપો એટલે હું ક્ષત્રી છું કે આ કુટુંબને સગે છું એ તરત જણાતાં મારું કુળ પ્રકટ થઈ જશે. કેમકે ક્ષત્રીની ખરી પરીક્ષા લડાઈના મેદાનમાં તરવારની તાળી પડવા વખતે થાય છે. માથું મુંડાવ્યા પછી નક્ષત્રને વાર પૂછે તેવો ઉખાણે (કહેવત) આપે સાચો કરી બતાવ્યો. (મતલબમાં દીકરી દીધી, રમ્યા જમ્યા ને હવે તમે શી જ્ઞાતિના છે એવું પૂછો છો એ શું ડહાપણભર્યો સવાલ છે? એ પહેલાં તપાસ કરવાની જરૂર હતી. (એમ છતાં પણ તરત ખાત્રી કરવા માંગતા હો તો આજે બંદરમાં નાંગરાએલાં વહાણેની અંદર મારી પરણેલી બે સુંદરીઓ છે; તેને તેડાવીને પૂછે કે જેથી બધાએ વૃત્તાંત તે વિસ્તારપૂર્વક આદિથી અંત સુધી કહી બતાવશે, જેથી પરીક્ષા ઠીક થશે (૧૧-૧૭)
૧ આ સંબંધ એજ બોધ આપે છે કે કેાઈની વાતથી ભરમાઈ ન જતાં મજબૂત મનના થઈ બારીક તપાસ કરી કામ કરવું, તથા ક્ષત્રોની પરીક્ષા સંગ્રામમાં થાય છે, અને પાણી પી ઘર પૂછવાથી હાંસીપાત્ર થવાય છે; માટે તેવાં કામો વખતે ખબરદારી રાખવી. ૨૦.
