________________
ખંડ ચોથા
૨૬૧ વિશેષ ચડિયાતા થયા જેઈ જગતના જનો અગાડીના રાજાઓને મન મંદિરમાં કાયમ કરી રાખ્યા હતા તેમને રજા દઈ શ્રીપાળજીને સ્થાપન કર્યા. વળી શ્રીપાળ મહારાજાને પ્રતાપ પણ એ હતો કે જેના તાપથી તપાયમાન થતાં શીતળતા પ્રાપ્ત કરવા બ્રહ્માજીએ કમળકેષમાં જઈ શયન કર્યું, વિષષ્ણુજીએ સમુદ્રમાં નિવાસ કર્યો. મહાદેવજી હમેશાં મસ્તક ઉપર ગંગાધારાને ધારણ કરી, ચંદ્ર સૂય નાસતાજ ફરવા લાગ્યા. અને શત્રુઓ માત્ર રાડ પાડી ત્રાસ પામવા લાગ્યા. પુન: શ્રીપાળ મહારાજાને યશ અને તેમના શત્રુઓને અપયશ કે પરસ્પર પ્રતીતિ આપતો હતે તે વિષે કવિ સહગામી ઉપમા વડે કથન કરે છે કે-શ્રીપાળજીને યશ ગંગાધારા સમાન નિર્મળ ને ઉજજવળ હતો તે સાથ શત્રુઓને અપયશ શેવાળરૂપ માલમ પડતો હતો, તેમજ શ્રીપાળજીને યશ કપૂરસમ ઉજળો અને સુવાસનાયુક્ત હતો તે સાથ શત્રુઓને અપયશ કોયલારૂપ સામેલ જણાતો હતો. અને શ્રીપાળજીને સુયશ કમળ સમાન આનંદ ને શીતળદાયી હતો. તે સાથ શત્રુઓને અપયશ ભમરાનાં બચ્ચાં જે શામ છતાં સહગામી હતે. મતલબ એ કે જ્યાં એને સુયશ ગવાતે ત્યાં શત્રુઓનો અપયશ પણ યાદીમાં હાજરી આપતો હતો, વળી દાન દેવામાં સાક્ષાત્ કલ્પવૃક્ષ સરખે મન વાંછિત પૂરક હતો, એથી કવિ સંભાવના બતાવે છે કે સ્વર્ગમાં વસનારાં કલપવૃક્ષને સ્વર્ગમાં કોઈ ગ્રાહક ન હત; કેમકે ત્યાં જે જોઈએ તે વસ્તુ હાજર હોવાથી તેની પાસે પોતાનું દુઃખ દૂર કરી સુખ મેળવવાની યાચના કરનાર જન હતાં, એથી જ્યાં ભાવ ન પૂછાય ત્યાં નિરાદરપણે ન રહે એમ માની કલ્પવૃક્ષ પોતાનો આદર થવા માટે ત્યાં કોઈ તેમને ન દેખી શકે, ન તેમનું નામ જાણી શકે ને ન કોઇને ગમ પડી શકે ત્યાં સંતાઈ ઉત્તમ તપસ્યા કરવા લાગ્યાં. એથી તેમને જ્યારે તપસ્યાની સિદ્ધિ મળતાં અદ્ભુત સ્થાન પ્રાપ્ત થયું જણાયું ત્યારે તેઓ શ્રીપાળજીના હાથની આંગળીઓરૂપે પ્રકટ થયાં અને અથિ જનનાં મનોરથ પૂર્ણ કરવા લાગ્યાં કે તેમને બહુ ભાવ પૂછા. મતલબ એજ કે શ્રીપાળજીના હાથની આંગળીઓ દાન દઈ અથીની વાંછના પૂર્ણ કરવામાં કલ્પવૃક્ષ સમાનજ હતી. વળી શ્રીપાળ મહારાજા યશ કીર્તિમાં તેજપ્રતાપમાં, અને ગુણેમાં અન્ય સર્વ રાજેદ્રોમાં આગેવાની ધરાવનારા, ગિફવા, ગુણવંત, મહાન રાજ્યના ભકતા, શત્રુને અંત કરનારા, કમળપુષ્પ સરખું હે જાગ્રતાવસ્થામાં સદા વિકસ્વર રાખનારા, અને રાજ્યલીલાની લહેરને ધારણ કરનારા હતા. આમ હોવાથી કવિ કહે છે કે, કેઈ લાખ જનવાળી ઉંચાઈના મેરૂ પર્વતને પિતાની આંગળીઓ વડે દેવગે કે દેવસહાયથી માપી શકે, ડાભની
