________________
ખંડ ચેાથે
१२७८ સગ્ગ, અને પચ્ચખાણ એ ત્રણ આવશ્યકમાં પ્રીતિપૂર્ણ ક્રિયા છે; કેમકે એઓના સંગથી આગળ વિશેષ ગુણ વધે એથી પ્રીતિરાગ હોય છે, અને સામાયિકરૂપ ચારિત્ર, ચઉવિસત્થારૂપ પ્રભુનંદન અને વાંદણાંરૂપ ગુરૂવંદન એ ત્રણ આવશ્યકમાં ભકિતપૂર્ણ ક્રિયા છે. પ્રીતિ આ લોકની આશારૂપ અને ભકિત પરલેકની આશારૂપ હોવાથી અનુષ્ઠાનના ભાગરૂપ છે. વચન અને અસંગ એ બે અનુષ્ઠાનના ખુલાસા સંબંધી કહીશ કે જેમ કુંભારને ચાકડે પ્રથમ દાંડાના ભાગથી વેગમાં ચાલી શકે છે, પણ પછીથી પિતાની મેળે સહેજે ફરી શકે છે, તેમ શ્રી વીતરાગ પ્રરૂપિત આગમની અંદર જેવી રીતે જ્ઞાનક્રિયાનાં આલંબન કથેલ છે, તેના અનુસારે આજ્ઞા મુજબ ધમમાં પ્રવર્તન કરે તે વચનાનુષ્ઠાન સમજવું. અને પાછળથી તેનો અભાવવડે કેઈના આધાર વગર પણ સહેજે આદત પડી રહેતાં જે ક્રિયા થાય તે અસંગાનુષ્ઠાન સમજવું. યતિધર્મની અંદર જે પાંચ ક્રિયા છે તે સંબંધી કહીશ કે વિષ, ગરળ, અનુષ્ઠાન, તહેતુ અને અમૃત એ પાંચ (ક્રિયા) છે. તે પિકી પહેલી ત્રણ ક્રિયા આદરવા લાયક નથી, પણ તજવા લાયક જ છે; કેમકે તે ચારિત્રવંતનું ચારિત્ર દગ્ધ કરી દેનાર, ભવભ્રમણા વધારનાર અને દુ:ખ અ૫નાર છે. તથા પાછળની બે ક્રિયાઓ આદરવા–સેવવા લાયક છે, કેમકે તેઓ મુક્તિદાતા છે. એ સંબંધમાં વિસ્તારથી કહીશ કે પહેલી વિષક્રિયા છે જે ચારિત્રવંત, ખાનપાન મળવાના ઉદ્દેશને લીધે કરે એટલે કે જે હું ભણવાને અભ્યાસ તથા ક્રિયા કરું તો તે મને વાંદવા આવનારના જોવામાં આવે તે તેની પ્રીતિ ભક્તિ વિશેષ વધતાં ખાનપાન વગેરે સહેલાઈથી પ્રાપ્ત થાય-માન વધે–વગેરેની ઈચ્છાને અવલંબી જે કંઈ ક્રિયા કરે તે ખરૂં કહીએ તે કપટકિયાજ છે; કેમકે લેકને દેખાડવા કપટભરી ક્રિયા કરે છે તેથી લાભ નજીવો મળે, પણ નુકસાન અપાર હાથ લાગે છે, માટે એ વિષક્રિયાને વિષસંજ્ઞા એ માટેજ આપેલ છે કે જેમ વિષ-ઝેર ખાવાથી તરત મરણને વધાવી લેવું પડે છે, તેમ આવી કપટ કિયાથી પણ દુર્ગતિને વધાવી લેવી પડે છે, કારણ મહાવ્રતધારીને તે કપટ મહા દુર્ગતિદાતા છે.
(૨૬-૩૦ ). પરભવૅ ઈદાદિક રિદ્ધિની, ઈચછા કરતાં ગરલ થાયરે, તે કાલાંતર ફળ દીએ, મારે જીમ હડકિયે વાયરે, મારે છમ હડકિયે વાયરે,
સંવેગ. ૩૧ લેક કરે હિમ જે કરે, ઉડે બેસે સંચિઠ્ઠમ પાયરે;
