________________
२०४
શ્રીપાળ રાજાના રાસ
મહુ મૂલાં વસ્ત્ર અને શસ્ત્ર વગેરે વગેરેનાં ભેટણાં ડગલે ડગલે લેતે અને માટા રાજાઓને કૃપારૂપ ભેટ આપતા એટલે કે દરેક માનવતા રાજાઓને પગે લગાડતા (ખડીયા રાજા બનાવતા) શ્રીપાળ મહારાજા મજલ દર મજલથી પથ પસાર કરતા ચક્રવર્તિના સરખા પરાક્રમી પ્રસિદ્ધ થયા. કવિ કહે છે કે-હમેશાં નિયમ છે કે અણીદાર વસ્તુના ઉપર વજનદાર વસ્તુનુ દ્રુમાણ થતાં તે તેમાં દાખલ થઇ જાય છે, જેમ કે અણીદાર નાનકડો કાંટા છતાં ભારે પગના ભાર આવતાં પગમાં પરોવાઇ જાય છે, તેમ શેષ નાગનાં અણીદાર ફ્ણુમાં શ્રીપાળ મહારાજાના જખરા ભારવાળા લશ્કરના ભાર આવતાં શેષનાગની ના મણીઓના સમુદાય પાવાઈ ગયા હશેજ કે જેને લીધે જાણી શકાય છે કે પ°તા ઢળી ન પડયા હશે ! કેમકે જો પૃથ્વી શેષનાગની ફીપરની મિણામાં પરોવાઈ રહી ન હેાત તા સન્યના ભારથી પૃથ્વી એક બાજુએ નમી જતાં સમાન પૃથ્વીપર રહેલા પર્વતા વગેરે ઢળીજ પડત; પણ તેમ ન થયું તેનુ કારણ આ જ હોવું જોઈએ ! આ મહાન નવાઈની વાત જાણીને તે વખતથી સૂર્ય ચંદ્ર રાત દિવસ શ્રીપાળ મહારાજાના લશ્કરને જોયા કરે છે, તે જાણે બ્રહ્મા સુર્ય ચંદ્રરૂપ આંખા ખાલીને શ્રીપાળ મહારાજાનું સૈન્ય નિહાળી ચિંતવન કરે છે કે ઠીક થયું જે ભૂમિ શેષના કૃણની મણિએમાં પરાવાઇ ગઈ જેથી મારી રચેલી સૃષ્ટિ આખાદ રહી; નહીંતા ક ંઈનું કાંઈ થઈ જાત, એમ જાણી ચકિત બની શ્રીપાળ મહારાજાના લશ્કરને ચંદ્ર સૂર્યરૂપ ચક્ષુઓ મારફત થયા કરતા હાયની ? તેવા આભાસ પ્રગટ થાય છે. આ ઉત્પ્રેક્ષા અલંકારના મતલબ એટલેાજ છે કે–શ્રીપાળ મહારાજાનું લશ્કર ઘણુંજ જખરા વિસ્તાર વાળું હતું. આ લશ્કર સહિત મહારાષ્ટ્રના, મેવાડના લાટ અને ભાટ દેશના રાનઆને પેાતાના ખડિયા રાજા મનાવતા બનાવતા શ્રીપાળ મહારાજા સૂર્ય સરખા પ્રદિપ્ત તેજ સહિત માળવ દેશમાં જઈ પહેાંચ્યા; એટલે કે જેમ સૂનિષધ પતમાંથી ઉદય પામી હરિવ` હિમવંત-ભરત વગેરે ક્ષેત્રો અને પહાડાને પ્રકાશ આપતા સંધ્યા સમય ફ્રીને નીષધ પતની મુલાકાત લે છે, તેમ શ્રીપાળ મહારાજા પણ માળવાના પાટનગર ઉજેણીથી ઉદય પામી વિદેશ ગમન કરતા રાજઋદ્ધિ, રમણીએ, ધન, ચારે પ્રકારના લશ્કર; સહિત સવ દેશાને સાધતા પાછે માળવદેશમાં આવી પહેાંચ્યા, એટલુંજ નહી’ પણ છેક ઉદય સ્થળ પાટનગરની સમીપ જઈ પહોંચ્ચેા. જાસુસાના મેઢેથી ખીજા રાજાનું જમરૂ લશ્કર ઉણી તરફ ધસ્યું આવે છે એવા સમાચાર મળતાં માળવાના રાજા પ્રજાપાળે ભયભીત થઇ ( ડરીને ) પેાતાના ગઢને સમરાવી લીધા;
