________________
Vol. XXX, 2006
મહાપુરાણની વિભાવના અને ભાગવત પુરાણ
201
અપનાવવાનો એક સફળ પ્રયત્ન છે. ભાગવતની ભક્તિના માર્ગે સંચરનાર તો “પરમ ભગવદીય બનાવવાથી લોકોને એક છત્ર નીચે લાવવાનું કામ કર્યું છે. શાક્તો, તાંત્રિકો અને રામભક્તોએ પણ આ રાહ અપનાવ્યો છે. સાથે સાથે અનેક દેવવાદોને માનનારાઓને અન્યાશ્રયનો ભય બતાવી શ્રીકૃષ્ણના આશ્રિત બતાવ્યા છે. આથી વિભિન્ન પુરાણોમાં નિરૂપિત અવતારોને સ્વીકારી ‘કૃMાસ્તુ માવાનું સ્વયમ્'ની કથા પુરાણોમાં ભાગવતનો જ પરમાશ્રયની તરફ લઈ જનારું મહાપુરાણ કહ્યું છે. દશ લક્ષણાત્મક પુરાણો કે ભાગવતોમાં કેવળ શ્રીમદ્ભાગવત જ મહાપુરાણ છે.”
પાદટીપ :
૧. સરખાવો
'सर्गश्व प्रतिसर्गश्व वंश्यामन्वन्तराणि च । સર્વેક્યૂતેષુ શ્યને વંશાનુરિત વ વત્ II (વિ.પુ. ૩-૬-૨૫) सर्गश्वप्रतिसर्गश्व वंशमन्वन्तरस्य च । વંશાનુરિતાશ્વ મીશ્નમહિપછK. (અગ્રિ ૧.૧૪) सर्गश्व प्रतिसर्गश्व वंशो मन्वन्तराणि च ।
વંસ્થાનુરિત વૈવ પુરા પશ્ચનક્ષણમ્ II (અમરકોષ ૧.૧.૬૫) ૨. ઋગ્વદ, ૩.૫૪.૯, ૩-...૬, ૧ ૧૩૦. રૂ. પુરા+હ્યુ+તડામ નો અભાવ (પા. ૨.૨.૪૬, ૪-રૂ.૨.૫.) ૪. યાસ્ક, નિરુક્ત. ૩.૪.૧૯. ૫. અથર્વવેદ, ૧૧-૭. ૨૪, ૧૫.૬.૧૨. ૬. શ.બા.. વોવાસ્થતિહાસપુરા......(૨૧.૬-૬-૮), તિહાસ પુરાણમ્ (૨૪-૬.૨૦.૬) ૭. “તિહાસઃ સન્ધારતાઃ સTRITI:' (ગોપથ બ્રહ્મણ નારા૧૦) પન્ન વેન નિમિમત સઈવેટું શિવ
વેમસુરક્ષિતિહાસવેટું પુજનવેમ્ (ગો. ૧-૧-૧૦) 1. "No question is more intriguing and more difficult of solution than the determination
of the age of the Purānas. (Purāna Index, vol. I. 1951. Ints. P.VI) 8. "The Purānas undoubtedly reach back to great antiquity and are rooted in veedic
literature." (history of Indian Literarure. VI. p.518) 10. "There are reasons for holding that Purānas existed in the 4th century B.C. (JRAS 1911
p. 245), and Early history of India p.23), and cf. vaidya c.v. 'The Purānas were reconstructed about 400 A.D. [Hisitory of Sanskrit Literature Vol. I p.6]. 'The Principal Purānas seem to have been edited in their present from during the Gupta Period (The Early History of India from 600 B.C. to the Mohamedon confquest. p.10]. Vāyu Purāna, visnu Purāna, Matsya Purāna and Brahmanda Purāna - The date of the redaction of these four works cannot be very far removed from 500 A.D. [Early Histoy
of India, P.20 13. Thus the Purānas, like the Mahābhārava, have under gone a complete tranformation"
11.
12.
