________________
૪૬૬
ઉપસંપદા સામાચારી / ગાથા ઃ ૯૦ लघुकोऽपि वय:पर्यायाभ्यां हीनोऽपि, यदि ज्ञानगुणेन वन्दनार्ह:-वन्दनयोग्यो, वयःपर्यायाभ्यां ज्येष्ठस्यापीति गम्यम्, यदा तदाक्षेपात्, तदा नूनं निश्चितं, गुणान्तरेण स्वावृत्तिक्षायिकसम्यक्त्वादिगुणेन, गृहस्थोऽपि-गृहिधर्मापि, तथा वन्द्यो भवति । न हि ज्ञानाराधनमिव दर्शनाराधनमपि न मोक्षाङ्गमिति ।।१०।। ટીકાર્ય :
“ત્તિ’ | એ ગાથાનું પ્રતિક છે.
આના દ્વારા=ઉભયમતના સ્વીકાર દ્વારા, નિ=આ, કહેવાયેલું આગળમાં કહેવાયેલું, નિર્દલિત છે=નિરાકૃત છે, એમ અન્વય છે. મૂળ ગાથામાં જે ત્તિ ઇતિ શબ્દ છે, એ તિ નો શું અર્થ છે ? એ શંકામાં કહે છે - જો લઘુક પણ વયપર્યાયથી હીન પણ, જ્ઞાનગુણથી વયપર્યાયથી જ્યેષ્ઠને પણ વંદનાઈ =વંદન યોગ્ય છે, તો કૂવંનિશ્ચિત નક્કી, ગુણાંતરથી=સ્વ અવૃત્તિ અર્થાત્ સાધુમાં નહીં રહેલા સાયિક સજ્વાદિ ગુણથી, ગૃહસ્થ પણ ગૃહસ્થ ધર્મવાળો પણ, તે પ્રકારે વંદ્ય છે; જે કારણથી જ્ઞાનઆરાધનાની જેમ દર્શનઆરાધના પણ મોક્ષનું અંગ નથી, એમ નહીં; અર્થાત્ દર્શનઆરાધના પણ મોક્ષનું અંગ છે, આ પ્રકારનું કથન આના દ્વારા-ઉભયમત સ્વીકાર દ્વારા, તિરાકૃત છે, એમ યોજન છે.
મૂળ ગાથામાં ‘વયપામ્યાં ચેષ્ટચર’ એ અધ્યાહાર છે અને મૂળ ગાથામાં યત્ શબ્દ તત્ શબ્દનો આક્ષેપક છે. I૯૦ના
* ‘રીનોડરિ' અહીં ‘પ' થી એ કહેવું છે કે, હીન ન હોય અને મોટા હોય તો વંદ્ય છે જ, પરંતુ હીન પણ વંદ્ય છે.
* “ક્ષયિસયત્વાદ્રિ અહીં ”િ થી વિજયશેઠ, વિજયાશેઠાણી જેવા જીવોમાં વર્તતા વિશિષ્ટ બ્રહ્મચર્યાદિ ગુણોનું ગ્રહણ કરવું.
*“પૃદથોડ'િ= ધિર્મા’ અહીં ‘વ’ થી એ કહેવું છે કે, જ્ઞાનગુણથી અધિક વ્યાખ્યાતા વંદ્ય છે, પરંતુ સાયિક સમ્યક્તાદિ ગુણથી ગૃહસ્થ પણ વંઘ થાય.
* ‘ર્શનમારTધનમપિ' અહીં ‘પિ' થી એ કહેવું છે કે, જ્ઞાનઆરાધના તો મોક્ષાંગ છે, પણ દર્શનઆરાધના પણ મોક્ષાંગ છે. ભાવાર્થ -
પૂર્વ ગાથામાં કહ્યું કે, નિશ્ચયનય ગુણને પ્રધાન કરીને વંદનવ્યવહાર સ્વીકારે છે અને વ્યવહારનય વય અને પર્યાયને પ્રધાન કરીને વંદનવ્યવહાર સ્વીકારે છે. ત્યાં પ્રશ્ન કર્યો કે, તો કયા નયને પ્રમાણ કરવો ? તેના ખુલાસારૂપે કહ્યું કે, ઉભયનયસંમત પ્રમાણરૂપે સ્વીકારવું. તે કથન દ્વારા નિશ્ચયનયમાત્રને અવલંબીને પ્રવૃત્તિ કરનારને વ્યવહારનય દૂષણ આપે છે તેનું નિરાકરણ થાય છે. તે આ રીતે --
નિશ્ચયનયમાત્રને સ્વીકારનાર કહે છે કે, વય અને પર્યાય પ્રમાણ નથી, પરંતુ ગુણવિશેષ પ્રમાણ છે,
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
