Raghuvilasa Natakam

Author(s): Ramchandra Mahakavi,
Publisher: Bharatiya Vidya Bhavan

Page 27

[द्वितीयोऽङ्कः।]
( ततः प्रविशति तापसः । ) तापसः-(सर्वतोऽवलोक्य ) तदिदं शम्बूककण्ठकन्दच्छिदाप्रसूतप्रभूतक्रुधश्चन्द्रणखाया लीलायितम् , यदिदमितस्ततः परिभ्रमद्भिः क्षपाचरैः सर्वतः समाकुलमरण्यम् । अहमपि समिधः समादाय पर्णशालायां त्वरिततरमुपसरामि । प्रत्यर्थिनो हि दरात्मानो दशकन्धरगृह्याः फलमूलकन्दाशिनामपि तपम्बि नाम् । ( पुरोऽवलोक्य सभयम ) कथमिदं निशाचरद्वन्द्वमितः परापतति ? । ( सम्यगवलोक्य सप्रमोदम् ) न हि न हि, निपादद्वन्द्रम् ।
(ततः प्रविशति वैनतेयः प्रभञ्जनश्च । ) वैनतेयः- ततस्ततः ? ।
....... . . . . 'शम्बूकनामा तनयः सूर्यहासाभिधानं देवताधिष्ठितं मण्डलायं वंशजालिकामध्यनिषण्णः प्रतिदिनमाराधयति स्म । परिभ्रमता च सौमित्रिणा सलीलं सूर्यहासमादाय वंशजालिकां छिन्दता शम्बूकस्य शिरः पातितम् ।
प्रभञ्जन: - तनयगवेषणाय समागतायाश्चन्द्रणखायाः शीलविध्वंसो राघवाभ्यां कृत इति च किंवदन्ती ।
तापसः -( सरोषम् ) अलीकोऽयं प्रवादः । स्वयं पुनश्चन्द्रगखा वृषस्यन्ती रामलक्ष्मणौ प्रार्थितवती । राम-लक्ष्मणाभ्यामवगणिता च साटोपमाकोशन्ती नभस्तलमुत्पतिता । ( इत्यभिधाय त्वरिततरं निष्क्रान्तः ।)
वैनतेयः- ( सखेदम् ) प्रभञ्जन : चन्द्रणखाप्रसूतोऽयं कलिः क्षपाचरकुलं समूलमुन्मूलयिष्यति ।
(नेपथ्ये) सद्यो रक्षत हस्तशीकरकणान् दानाविलान् दिग्गजाः !,
पादान् संहर भास्कराऽऽशु, भवत च्छत्रं घनाः ! सर्वतः। मार्ग त्याजय निर्विलम्बमरुण ! व्याकृष्य वल्गां हयान ,
देवो देवपतिस्मयव्ययपटुर्नन्वेति लङ्कापतिः ॥ १ ॥ वैनतेयः-(विलोक्य ) कथं प्राप्त एव देवो दशकन्धरः ? ।
(ततः प्रविशति पुप्पकाधिरूढो रावणः प्रहस्तप्रभृतिकश्च परिवारः ।। रावणः-- कैलासोद्धरणोद्भवस्य बलभिद्दपच्छिदाजन्मन
श्चक्राप्तिप्रतिबोधितस्य च परानन्दामृतस्यन्दिनः। १) अत्रान्तरे तालपत्रीयप्रतिसत्कं १९ तम पत्रं नष्टं वर्तते ।