Raghuvilasa Natakam

Author(s): Ramchandra Mahakavi,
Publisher: Bharatiya Vidya Bhavan

Page 39

[तृतीयोऽङ्कः]
(ततः प्रविशति वैनतेयः ।) वैनतेयः - समादिष्टोऽस्मि दशग्रीवेण, यथा-तत् किमपि कैतवं प्रयोजय, येनास्मदपहतां जानकी रामहतको नावधारयति । ( विलोक्य ससम्भ्रमम् ) किं पुनरयं खरानुचरस्तालजङ्घः पलायमानोऽभ्युपैति ? ।
(ततः प्रविशति तालजङ्घः ।) वैनतेयः - अये तालजङ्घ ! कथं कान्दिशीको लक्ष्यसे ? ।
तालजङ्घः- (सोरस्ताङम् ) किमावेदयामि मन्दभाग्यः ? चतुर्दशभिर्विद्याधरसहस्रैः सममेकाकिना लक्ष्मणेन दुरात्मना कृतान्तातिथयः कृताः खर-दपण-त्रिशिरसः।
वैनतेयः- अहह ! रक्षोराजस्य प्रतापक्षयः । तालजङ्घः- पाताललङ्का च तत्कालोपस्थितस्य विराधस्य लक्ष्मणेन प्रसादीकृता ।
वैनतेयः- व्यक्तमियं चन्द्रणखा पितृ-श्वशुरकुलस्य धूमकेतुरुदगात् । ( पुनः कर्णे किमपि कथयित्वा) व पुनस्तौ राघवौ सम्प्रति ? ।
तालजङ्घः-एतावनुपदमुपसर्पतः । वैनतेयः-(सभयम् ) अहमपि तर्हि तिरोदधामीति ।
(उभौ निष्क्रान्तौ ।) ।
( ततः प्रविशति रामो लक्ष्मणश्च । ) लक्ष्मणः-(साशङ्कम् ) कथमार्यः समारोपितचापः सम्भ्रान्तः समायातवान् । रामः-भवतः सिंहनादेन परपराभवं सम्भाव्य समायातोऽस्मि ।
लक्ष्मणः -क्क मे परपराभवः ? कीदृशश्च सिंहध्वनिः ? । नियतं वञ्चितः केनाप्यायः । तत् कथय तावदार्या कथं वर्तते ? ।
रामः- इदानीमेव लतागृहे वनदेवताशरणं कृत्वा समायातोऽस्मि ।
लक्ष्मणः-(साक्षेपम्) आर्य ! सरलोऽसि, यदि वनदेवताः क्वापि भवन्ति तदा सिंहनादमप्यलीकं निवारयन्ति । तदेहि तावदायाँ लतागृहे निरूपयामः । ( ससम्भ्रममुपसर्पतः ।)
रामः-(वामाक्षिस्फुरणमभिनीय सावष्टम्भम् ) त्यक्तास्ताः कुलभूमयः, परिहृताः शोकाकुला ज्ञातयः,
प्रारब्धा वनचारिणां समुचिता वृत्तिस्त्रपाकारिणी । एतस्मिन् विहितेऽपि दुष्करविधौ वेधा विधास्यत्ययं,
यत् किञ्चित् पुरतः प्रपत्तुमखिलं रामस्तदप्युत्सुकः ॥१॥