Pradyumnakumara Cupai

Author(s): Kamalshekhar, Mahendra B Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad

Page 91

प्रद्युम्नकुमार-चुपई
" पेलो फकीर अने राणी ते जगाममा नाचवा-गावा आव्यां अने त्यां राणीए 'लामसेननी साथे राजाने ओयो, पण बोली नहि. ते गामना राजा पासे आ फकीर अने राणीए रातभर सुंदर नृत्य कर्यु एटले राजाए प्रसन्न थई वरदान मागवा कह्यु. एटले राणीए कह्यु के, 'लामसेननो नोकर छे तेने शूळीए चढावो.' राजाए हुकम करी तेने बोलाव्यो, त्यारे नोकरे पोते राजा छे एम कही पोतानी बनेली बधो वितककथा पेला लामसेननी साक्षीए राजाने कही संमळावी, त्यारे राजाए फकीर अने राणीने मारी नंखाव्यां.
आ रीते कथा साहित्यमां बीजा अनेक दाखलाओ भर्या छे, जेमां अनेकविध रीते आ घटकनु निरूपण थयेलु छे. विश्वभरना कथा-साहित्यमां व्यापक एवा आ कथाघटकनां, अहीं तो मात्र वैविध्यसभर, थोडाक ज दाखला आप्या छे. ७. छळ कपट द्वारा दिव्य विद्या के वस्तुनी प्राप्ति
__ कोइ व्यक्ति द्वारा अलौकिक वस्तु के विद्यानी, तेना मालिक पासेथी युक्तिपूर्वक प्राप्ति करवानो प्रसंग केटलीक कथाओमां निरूपायो छे. पालकमाता कनकमोला पासेथी तेणीनी कामवासना तृप्त करवानी हा पाडी प्रद्युम्न प्रथम तेना बदलामां तेणीनी त्रण विद्याओ प्राप्त करी ले छे. आम एक वखत विद्याप्राप्ति थई गई पछी "तमे तो मार पालन कयु, एटले मारी माता थाओ अने विद्या दीधी एटले गुरु थया छो. तेथी माता अने गुरु साथे कोइ व्यक्तिने अनीति शोभे नहि". एभ जणावी कनकमालाने ठगीने प्रद्युम्न चाल्यो जाय छे.
आवो न प्रसंग जैन परंपराना "रावण-उपरंभा"ना वृत्तान्तमा निरूपायो छे'. टूकमां कथा भा प्रमाणे छः
एक वखते दुर्लध्यपुरमा रहेला इन्द्रराजाना पूर्वदिक्पाळ नलकवरने पकडवा माटे कंभकर्ण वगेरे रावणनी आज्ञाथो गया. त्यां ते नलकबरे आशाळी विद्याथी पोताना नगरनो सो योजन पर्यंत अग्निमय किल्लो करेलो हतो.
कंभकर्ण वगेरे त्यां आवी ते किल्लानी सामे पण नोई न शक्या अने किल्लाने दुर्लध्य गणी पाला आव्या अने ते खबर रावणने पहोंची. ते सांभळी रावण पोते त्यां आग्यो अने ते किल्लो सर करवानो पोताना बंधुओ साथे विचार करवा लाग्यो.
ते समये रावणनी उपर अनुरागी थयेली नलकूबरनी पत्नी उपरंभाए एक दूती मोकलीने रायणने कह्य के. "उपरंभा तमारी साथे क्रीडा करवाने इच्छे छे. आकिल्लानु रक्षण करमार आशाळी नामनी विद्या ते तमारे आधीन करशे. तेथी तमे आ नगर तथा नलकूबरने तावे की शाकशो. वळी सुदर्शन नामे एक चक्र तमे साध्य करशो". दृतीनी आ वातने विभीषणे स्वीकारी त्यारे रावणे कुलाचार विरुद्धनो वात मानवानी ना पाडी. स्यारे विभीषणे कह्य.
२.
मध्यप्रदेशमा जे युवाननु कुटुम्ब, कन्यानी परनी तरीकेनी किंमत आपी न शके अने तेथी भावि ससराने त्यां तेने बे, पांच के सात वर्ष कान करवा माटे मोकले ते युवानने लामसेन (घरजमाइ) कहे छे. जुओ : 'Folktales of Mahakoshal'-by
Verrier Elwin-p. 315 २. 'त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरित' - पर्व ७ मुं -सर्ग २जो. (गुज. भाषां. पृ. ३६-३८)