Prabuddha Jivan 2017 12

Author(s): Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 9

તરસ જેવા અનેકાનેક દુઃખોને માત્ર થોડીવાર માટે આગળ એ ભોગવટાની લોભ-લાલચથી મુક્ત બનીને જે સંતોષનો સહારો ઠેલવામાં જ સફળ બનતા હોવા છતાં “સુખદાયક તરીકેનું સન્માન લેવાય છે, એ સંતોષ ગુણના પ્રતાપે જ દુઃખ દૂર થવાની ફલશ્રુતિ પત્ર એ પચાવી પાડતા હોય છે. આટલું જો બરાબર સમજી જવાય, સરજાય છે. બાકી ભૌતિક ભોગવટો જો અકરાંતિયા બનીને ચાલુ તો અનાદિકાળથી આપણે જે ભ્રમણામાં ભરમાયા અને ભટક્યા જ રાખવામાં આવે, તો ભૂખ-તરસની પીડા કરતાય કંઈ ગણી કરીએ છીએ, એનો અંદાજ આવવા પામે અને ભૌતિક ભોગવટાને વધુ પીડાઓમાં આપણે એવા સપડાઈ જઈએ છીએ કે એ પીડાઓનો સુખપ્રદાયક'નો માન મરતબો આપવાની મૂળની ભૂલ સુધારી વિપાક મોતને ખેંચી લાવ્યા વિના ન જ રહે. લેવા ઉપરાંત આપણે એને માત્ર “દુઃખ પ્રતિકારક' તરીકે જ કોઇપણ ભોતિક ભોગવટો દુઃખને દૂર કરવા પૂરતો પણ ઓળખવા - ઓળખાવવાનો પ્રારંભ કરી દઈએ.
ત્યારે જ સફળ થઈ શકે છે કે, જ્યારે ભોગમાંથી આપણે ત્યાગ કોઇપણ ભૌતિક ભોગવટો દુઃખને થોડાક સમય માટે જ દૂર તરફ વળીએ છીએ. તૃષ્ણામાંથી તૃપ્તિ તરફ વળવું, એને ધર્મ ગણી કરવા સિવાય, બીજી કશી જ ફલશ્રુતિ પેદા કરવા માટે સાવ વાંઝિયો શકાય. આવા ધર્મના જાયે-અજાણ્યે આપણે આશ્રિત બનીએ છે. સુખનું સંતાન તો તે ભોગવટો કોઈ કાળે પેદા કરી શકે એમ છીએ. એથી જ દુઃખને થોડા સમય માટે પણ દૂર ધકેલી શકીએ જ નથી. જન્મની સાથે જ આપણો પીછો પકડવા મથતા મૃત્યુને છીએ. ખૂબ જ ઊંડા વિચારક બનીને આ મુદ્દો સમજી લઈએ, તો મહાત કરીને ડૉક્ટર જેમ જીવનદાતા બની શકતો નથી, બહુ બહુ પછી તૃષ્ણામાંથી કાયમી તૃપ્તિ તરફ વળવા ધર્મનું સાચી રીતે તો એ મોતને આગળ ઠેલી શકે છે. બરાબર આ જ રીતે ભૌતિક આચરણ કરવાનું મન થયા વિના ન જ રહે. એના પ્રભાવે ખભો ભોગવટો આપણા પનારે પડેલા દુઃખને સમૂળગું દૂર કરીને બદલાવવો જ ન પડે. ભાર ઉઠાવવાનો જ ન રહે. એ જાતના સ્વતંત્ર, સુખપ્રદાતા બનવા સમર્થ નથી જ બની શકતો. આ મૂળ મુદ્દો સનાતન અને ઈન્દ્રિયાતીત સુખના સ્વામી બનવાની સ્વપ્ન સૃષ્ટિ બરાબર સમજાઈ જાય, તો મૂળની ભૂલ સુધરી જતા સુખના આપણી આંખમાં અવતરવા અને રમવા માંડે. સરવાળાનું સાચું ગણિત માંડવાનો શુભારંભ થવા પામે. એક સવાલ જાગવો શક્ય છે કે, દુઃખને દૂર કરવા પૂરતી
પ્રેષક : પ્રવચન શ્રુતતીર્થ સમર્થતા તો ભૌતિક-ભોગવટાના ભાલે અંકિત કરી શકાય ને?
શંખેશ્વર - વિરમગામ હાઈવે, જવાબ નકારમાં છે. ખાવા-પીવાથી ભૂખ-પ્યાસનું દુઃખ દૂર થયાની
મુ.પો. શંખેશ્વર તીર્થ - ૩૮૪૨૪૬ તા. સમી, જિ. પાટણ. ફલશ્રુતિના સર્જનમાં કારણભૂત ભૌતિક-ભોગવટો નથી, પણ
ઉ.ગુજરાત. સંપર્ક : ૦૯૦૧૬૭૪૮૮૮૬ પ્રશ્ન કેમ જાગ્યો? |
એમણે ફરી પૂછ્યું, “આવું કેમ? હું અત્યંત ધાર્મિક વ્યક્તિ
છું. મોકળે હાથે દાન આપું છું. તેમ છતાં મને આપે આવું કેમ દોઢ હજાર વર્ષ પૂર્વે બોધિધર્મ નામના એક ભિક્ષક ભારતમાંથી ચીનની યાત્રાએ ગયા. અહીં ચીનના રાજા વૂ સાથે
- રાજાની વાત સાંભળી બધિધર્મ બોલ્યા, “એ માટે કહ્યું કે એમનો મેળાપ થયો. સમગ્ર ચીનમાં રાજા વૂ એમનાં ભવ્ય
તેં આ બધાં કાર્યો પોતાના સ્વાર્થને સિદ્ધ કરવા માટે કર્યા છે. તેં ધર્મકાર્યો માટે વિખ્યાત હતા. એમણે અનેક મંદિરો અને મૂર્તિઓ
ભવ્ય મંદિરો બંધાવીને તારા અહંકારને વધુ મોટો અને ભવ્ય બનાવ્યાં હતાં. રાજાને ખબર પડી કે ભારતથી કોઈ બૌદ્ધ ભિક્ષુ
બનાવ્યો છે. તે કિંમતી મૂર્તિઓની રચના કરી છે; પરંતુ તેની પોતાના દેશમાં આવે છે, તો એમને મળવા માટે ગયા. એમણે
પાછળ તારો આશય પ્રજાને મૂર્તિઓના દર્શન કરાવવાનો નહીં; બોધિધર્મને કહ્યું, “મેં અનેક ભવ્ય મંદિરો બનાવ્યાં છે, ધર્મની
પરંતુ મૂર્તિની બહુમૂલ્યતા દર્શાવવાનો છે. તે ધર્મકાર્યમાં જેટલું પાછળ મેં અપાર ધન ખર્યું છે. આપે પણ મેં રચેલાં મંદિરો
ધન ખર્મી, એથી વધુ પ્રશંસાની અપેક્ષા રાખી છે; આથી તને જોયાં હશે.”
કશું પ્રાપ્ત થશે નહીં.” બોધિધર્મે કહ્યું, “હા, મેં એ મંદિરો જોયાં અને મૂર્તિઓ
રાજા વૂએ કહ્યું, “મારી ભૂલ મને સમજાય છે. મારે કઈ પણ જોઈ છે. તમારી ધાર્મિકતાની ઘણી લોકપ્રચલિત કથાઓ
રીતે ધર્મકાર્ય કરવાં જોઈએ?” પણ સાંભળી છે.”
બોધિધર્મે કહ્યું, “રાજન્! તારે શ્રદ્ધાથી ધર્મકાર્ય કરવાં આ સાંભળી રાજા વૃને મનમાં અહંકાર જાગ્યો અને એને
જોઈએ. જે તેં શ્રદ્ધા અને સમર્પણથી ધર્મકાર્ય કર્યા હોત, તો મૃત્યુ પછી નિર્વાણ કે કોઈ મહાપદ મળશે એવું બોધિધર્મ કહે
તારા મનમાં એવો પ્રશ્ન ક્યારેય જાગ્યો ન હોત કે આ બધાથી એવી અપેક્ષાથી પૂછ્યું, “આટલાં બધાં ધર્મકાર્યોને પરિણામે
તને શું મળશે? તારી શ્રદ્ધા અને સમર્પણે જ એ સઘળા સંશયોને મને શું પ્રાપ્ત થશે?”
નષ્ટ કરી નાખ્યા હોત.” બોધિધર્મે કહ્યું, “કશું જ નહીં.”
સૌજ્યન: “જીવનદીપ’ પુસ્તકમાંથી
રાજ ન્યૂ સાથે કહ્યું?
| ડિસેમ્બર - ૨૦૧૭
પ્રqજીવન