________________
ટકતા શીખવવું પડે. જેમકે કોઈ તોફાની છોકરો છે તેને ના પાડો તેઉ, વાયુ કે વનસ્પતિનો જીવ હોય કે પશુ-પક્ષી-તીર્યચ-બે ઈંદ્રિય તોય અહીં-તહીં ભટક્યા જ કરે છે ને તોફાન કર્યા જ કરે છે. તો કે ત્રેઇંદ્રિય કે ચોરેન્દ્રિયનો જીવ હોય કે પછી દેવ-નારક કે મનુષ્ય તેને એક જગ્યાએ ટેકવવા શું કરવું? તો કે એને કાંઈ કામ સોંપો નો જીવ હોય, દરેક જીવને સુખ-દુઃખની લાગણી સમાન છે એમ કે ભાઈ..જો આ ડબ્બામાં ગોટી છે તે પેલા ડબ્બામાં નાંખ, નંખાઈ મહાવીરે જ્ઞાનમાં જોઈને કીધું. કોઈપણ જીવને દુભાવવાથી હિંસાનું ગઈ? તો પાછી પેલા ડબ્બામાંથી આ ડબ્બામાં નાખ. મન પણ પાપ લાગે છે. જીવ તો એનો એજ છે, એના આત્મપ્રદેશો તો આવું તોફાની છોકરા જેવું છે. મને માટે તો પહેલાં એ જાણવું એજ છે, એવું નથી કે મારો જીવ અત્યારે મનુષ્યપણામાં છે એટલે પડશે કે તેને ભટકાવનાર પરિબળો કયા છે? એ પરિબળોને ઓછા હું મોટો જીવ ને કાલે હું નિગોદમાં ચાલી જાઉં તો મારો નાનો કર્યા વગર, દૂર કર્યા વગર મનની સ્થિરતા લાવવી અસંભવ છે. જીવ...ના ભાઈ ના... જીવ ફક્ત ખોળિયા નાના મોટા ધારણ કરે તમે કહેશો કે ભાઈ સીધે-સીધું કહી દો ને કે.... સ્વાધ્યાય-ધ્યાન છે જીવના આત્મપ્રદેશોમાં કોઈ ફરક પડતો નથી. એ તો કેવી રીતે કરવું? અરે ભાઈ...હું તો કહી દઉં પણ તમે કરી નહી આત્મપ્રદેશનો ગુણ છે કે જ્યારે નાનું ખોળિયું મળે ત્યારે સંકોચાઈને શકો. કેમ કે આજુબાજુની જગ્યા સાફ કર્યા વગર સ્વચ્છ પાક્યર બધાજ આત્મપ્રદેશો એટલામાં સમાઈ જાય છે. મોટું ખોળિયું મળે દેખાવું શક્ય નથી. હું તો બતાવી દઉં કે જો પેલા ડુંગરાની ટોચ ત્યારે એટલાજ આત્મપ્રદેશો એમાં વિસ્તરીને રહે છે... એ તો આપણે પર મંદિર છે ને ત્યાં પહોંચવાનું છે પણ ત્યાં પહોંચવા માટે રસ્તો પાંચમા આરાના વક્ર અને જડ બુધ્ધિધારીઓની બલિહારી છે કે આપણે તો કરવો પડશે ને? રસ્તામાંથી કાંટા, કાંકરા, ઝાડી, ઝાંખરાને કોઈ જીવને મોટો જીવ માનીએ છીએ તો કોઈ જીવને નાનો જીવ દૂર તો કરવા પડશેને? મનની સ્થિરતા માટે મનને ભટકાવનાર માનીએ છીએ. વ્યવહારમાં પણ એવું જ દેખવા મળે છે. કોઈ કહે છે પરિબળોને ઓળખીને દૂર નહિ કરો તો સવાધ્યાય કરશો કેવી રીતના? મેં “પાંચ મોટા જીવ છોડાવ્યા ને બે નાના જીવ..” આ મિથ્યાવચન છે પછી તમે જ કહેશો કે બેન..અમે બે કલાક સ્વાધ્યાય-ધ્યાન કર્યું પણ તે સમજો. પહેલા તો મગજમાં એ ફીટ કરો કે કોઈ જીવ નાનો અંદર તો કાંઈ થયું જ નહિ.
મોટો છે જ નહીં, દરેક જીવ એક સરખી જ સુખ-દુઃખની લાગણી તો મનને ભટકાવનાર કોણ છે?
અનુભવે છે, પછી તે આંખે ન દેખી શકાય તેવા અગ્નિકાય કે તે છે અઢાર પાપસ્થાનક. અઢાર પાપસ્થાનકમાં ગળાડૂબ વાયુકાયના જીવ હોય તોય ભલે કે વિશાળકાય યુગલિયાના જીવ બેઠેલા માણસ કેટલો પણ પ્રયત્ન કરે, કદી પણ એના મનને સ્થિર હોય તોય ભલે. સૌ પ્રથમ તો દરેક જણ પોતાનું આત્મનિરિક્ષણ કરી શકતો નથી. ઘણા મને કહે છે કે, “બેન કેટલો પણ પ્રયત્ન કરે કે મહાવીરની માન્યતા સાથે મારી માન્યતા ૧૦૦% મેચ થાય કરીએ પણ મન સ્થિર થતું જ નથી.” તે કયાંથી થાય? પહેલા છે ખરી? બિનજરૂરી સંહાર, સૂક્ષ્મકાય જીવોનો બિનજરૂરી સંહાર દરેક પ્રકારના પાપને વિચારો.(ચિંતન-મનન) શું પાપ છે? મારી જોઈને મારો જીવ ઉકળી ઉઠે છે ખરો? અથવા હું પોતે એવા કેટલા શું માન્યતા છે? હું કયાં છું? એ વિચારી તે પ્રમાણે પાપથી પાછા જીવોનો સંહાર કરું છું કે જે ન કરું તો ચાલે? વીજળીના ઉત્પાદનમાં હઠવાનો પ્રયત્ન કરો. તો જ મનને સ્થિર કરી શકશો. બાકી આ કેટલા અપકાય ને તેઉકાય જીવોનો ખાત્મો? એ વિજળીનો અઢાર પાપસ્થાનક તો ઘૂઘવતો મહાસાગર છે. તે મનને સ્થિર બિનજરૂરી ઉપયોગ કયાં કયાં કરીએ છીએ તે વિચારો. લાઈટીંગ થવા દેજ નહી... થોડા પાછા હઠવાથી તેની ગતિની તીવ્રતા ઓછી જોઈને ખુશ થાઓ ખરા? બીજાને પ્રેરણા કરો કે બહુ સરસ છે થશે. તો જ મન રૂપી સાધન દ્વારા સ્વાધ્યાય અને ધ્યાનના તપમાં જોવા જેવું છે? રાતની પાર્ટીઓમાં વૃક્ષની ઉપર લાઈટીંગ જોઈને ડૂબકી લગાવી શકીશું. આપણે બે-ચાર પાપસ્થાનક વિષે ઉડાણમાં ખુશ થાવ, વખાણ કરો કે જીવ બળે? કે આ જૈન તરીકેનો માનવદેહ જઈએ જેથી આગળ બીજા પાપ સ્થાનક વિષે વિચારવાની દિશા ધારણ કરી.. હું આ પાણીકાય, વાયુકાય, તેઉકાય ને વનસ્પતિના મળે. એ પણ તમે જુઓ કે ૨૬૦૦ વર્ષ પહેલાં મહાવીરે બતાવેલા જીવની કિલામણાની અનુમોદના કરું છું, એવું મનમાં થાય ખરું? ૧૮ પાપસ્થાનકમાં જ દુનિયાના દરેક પાપનો સમાવેશ થઈ જાય દિવાળી કે પર્યુષણ કે દિક્ષા મહોત્સવ પ્રસંગે દેરાસર, ઉપાશ્રય, છે...એવું કોઈ પાપ બચતું નથી કે જેને ૧૯ મો નંબર આપી શકાય. પર લાઈટીંગો જોઈને, એવું થાય ખરૂં કે જેણે એક કાંટાને પણ ભગવંતના જ્ઞાન પ્રત્યે કેટલો અહોભાવ જાગે છે!!!! નથી દુભાવ્યો, એવા અહિંસાના પુજારીના દેરાસરને શણગારવા
પહેલું જ પાપસ્થાનક છે. “પ્રણાતિપાત'. કોઈપણ જીવને અનંતા-અનંત જીવોનો સંહાર!!! પેલા ગાય-ભેંસ-બકરાનું કોઈપણ પ્રકારે દુઃખ આપવું તે હિંસા છે. એમાં આપણે જેનો કતલખાનું દેખાય છે, આ કતલખાનું નથી દેખાતું? ઘણી વખત એમ માનીએ કે, અમે તો અહિંસાના પૂજારી...હા..અમે જેના એવો જવાબ મળે છે કે અન્યધર્મીને આકર્ષવા માટે આવું બધું કરીએ અનુયાયી છીએ, એ મહાવીરની કરૂણાનો જગમાં કયાંય જોટો છીએ.આ સાવ ખોટો જવાબ. જો કોઈ અન્ય ધર્મી આકર્ષાશે તો નથી..મહાવીરે દરેક જીવને સમાન મહત્તા આપી છે. પછી તે આવા જીવસંહારના શણગારથી નહી પણ તમારા ત્યાગથી સૂક્ષ્મમાં સૂક્ષ્મકાય ધરાવતો નિગોદનો જીવ હોય, પૃથ્વી, પાણી, આકર્ષાશે. ગણપતિના મંદિરો પણ લાઈટીંગથી શણગારે ને તમારા
(ડિસેમ્બર - ૨૦૧૭)
પ્રqદ્ધજીવન
