________________
for enjoyment and attachment to his belongings, cannot be said to have been established in the vow of non-possession, even if he gives up all his belongings. In the real sense attachment is an obstacle in the way of emancipation. Attachment is born out of 'mineness' which ultimately binds the soul. All misteries suffered by the self are born of attachments towards the alien associations and so it is imperative to abandon the sense of 'mineness' with regard to these external objects.
Jainism regards abandoning of 'I and mine sense' and attachment as the only way for self-realisation. As long as there is attachment, one's attention is fixed not on self (soul), but on self, i.e. material objects.
Materialism thrives on this objects-oriented attitude or indulgence in the not-self. According to Jaina philosophers, the identification with the not-self and regarding worldly objects as a source of happiness are the hallmarks of materialism. It is true that by detached attitude one can free oneself from his mental as well as physical suffering. Jainism maintains that the attachment is responsible for all our worldly sufferings. The most intense vasana is called granthi which is nothing but a deep attachment towards worldly objects and a desire for their enjoyment. The classical term
નેપાલિયનના બાળપણનો એક કિસ્સો છે. એક દિવસ પોતાની નાની બહેન સાથે રમતાં રમતાં એ બહુ દૂર નીકળી ગયી. રસ્તામાં એક ખેડૂતની છોકરી માથે ફળનો ટોપલો લઈને જતી હતી. નેપોલિયનની બહેનનો તેને ધક્કો લાગ્યો અને ટોપલો નીચે પડી ગયો. ફળ નકામાં થઈ ગયાં. ખેડૂતની છોક૨ી રડવા લાગી.
નેપોલિયનની બહેન તો કહેવા લાગી, “ચાલ, આપણે બે ભાગી જઈએ ! પણ નેપોલિયન બોલ્યો, “ના, એવું ન કરાય. એ તો બહુ ખોટું. આપણાથી આનું નુકસાન થયું છે તો એ નુકસાન આપશે ભરપાઈ કરી આપવું જોઈએ.''
બહેન કહે, “મા જાણશે તો આપણને વઢશે.”
પરંતુ નેપોલિયને તો પોતાના ખિસ્સામાં થોડા પૈસા હતા તે ખેડૂતની છોકરીને આપી દીધા અને તેને આશ્વાસન આપ્યા પછી કહ્યું, ‘‘ચાલ, અમારી સાથે. ઘરે જઈને તારું બધું નુકસાન
૫૪
for Jainism is Nigganthadhamma. The term niggantha means one who has unknotted his hrdaya-granthi, or one who has eradicated his attachments and passions. The term 'Jaina' also conveys the same meaning; a true Jaina is one who has conquered his passions. Mahavira says the attachment towards sensuous objects is the root of our worldly existence. The five senses along with anger, conceit, delusion and desire are difficult to conquer, but when the self is conquered, all these are completely conquered. There is a vicious circle in the origin of desire and delusion, desire is produced by delusion and delusion by desire. Attachment and hatred are the seeds of Karma which have delusion as their source. Karma is the root of birth and death which is the sole cause of misery.
નુકસાન ભરપાઈ કરવું પડે
Aparigraha is one of the five Pancasilas truly a part of universal ethics. Its role in restoring peace and harmony in the world cannot be neglected. It is needed to be closely associated with modern society, its economic growth, environment preservation. Consuming 'too much' or possessing 'too much' has become an object of social concern as this is a real threat to the social environment. Aparigraha is the solution as it means limiting consumption and acquisition. unn
અમે ભરપાઈ કરી આપીશું.''
નેપોલિયન તેને લઈને ઘેર આવ્યો. મા પ્રથમ તો આ બ જાણીને બહુ ગુસ્સે થઈ. પણ નેપોલિયને કહ્યું, “મા, ભૂલ અમારી છે. મને તું જે ખિસ્સાખર્ચ આપે છે, તે આ છોકરીને આપી દે.’
મા બોલી, “ઠીક છે. હવે તને દોઢ મહિના સુધી એક પાઈ નહીં મળે!’’
પેલી ખેડૂતની છોકરી પૈસા મળતાં ઘણી ખુશ થઈ પોતાને ઘેર ગઈ. તે જોઈને નેપોલિયનને બહુ આનંદ થયો. પોતે કંઈક ખોટું કામ કર્યું હોય તો તેનાં પરિણામો ભોગવવાં જોઈએ અને ભાગી જવું જોઈએ નહીં, એ વાત નેપોલિયનના હૃદયમાં બરાબર બેસી ગઈ હતી.
સૌજન્ય : 'જીવનદીપ' પુસ્તકમાંથી
પ્રબુદ્ધ જીવન
ડિસેમ્બર - ૨૦૧૭
