Prabuddha Jivan 2017 09

Author(s): Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 4

પાસે છે. અહિંસા, અપરિગ્રહ, અનેકાંતવાદ, સત્ય, તપ, જપ, બીજે દિવસે પૂછ્યું તો જવાબ મળ્યો નરક. આ ગુરૂએ છ દિવસ ધ્યાન વગેરે.
સુધી જવાબ આપ્યો. પછી શિષ્યને આશ્ચર્ય થયું કે ગુરૂ કઈ રીતે અંતે આપણી શોધ મોક્ષ તરફની જ હોય છે. કોઈ વ્યક્તિ જવાબ આપે છે. અને ગુરૂને પૂછ્યું કે આપ જ્યોતિષશાસ્ત્ર જાણો નરકની ગતિની અપેક્ષા, તો નથી જ કરતાં, પરંતુ મોક્ષ તરફની છો ત્યારે ગુરૂએ કહ્યું કે ના. પરંતુ માણસને જ્યારે લઈ જાય છે માત્ર અપેક્ષાથી શું થશે, એ તરફની ગતિ કેળવવી પડશે. ત્યારે તેની આજુબાજુના લોકોની વાત સાંભળતા અને એના આનંદઘનજીના સ્તવનને યાદ કરીએ તો,
સાંભળેલા કર્મથી એની ગતિ ગુરૂએ ધારી કારણ મનુષ્યની ગતિ પડદરસન જિન અંગે ભણીને ન્યાયષડંગ જો સાધે રે, તો એના કર્મ જ નક્કી કરે છે અને કર્મની ગતિ, મનની ગતિ દ્વારા નમિ જિનવરના ચરણ ઉપાસક, ષડ્રદર્શન આરાધે રે.. નક્કી થાય છે.
ષડદર્શન તો એક માત્ર ઉપલક્ષણ છે પણ મૂળ તો બધા જ ગણિતના ક્ષેત્રમાં એકડાની મહત્તા છે, ભૂમિતિના ક્ષેત્રમાં લક્ષણોને સમજી, આત્માને પામવાનો છે.
બિંદુની મુખ્યતા છે. શરીરના ક્ષેત્રમાં આંખનું મહત્ત્વ છે તેમ મોક્ષની ગતિ અધ્યાત્મમાં સમાયેલી છે, અને એના ચાર માનવતાની સફળતાના ક્ષેત્રમાં રોયલ સ્વભાવની જરૂર છે. એમ સોપાનો છે.
કહેવાય કે ચા બગડે તો દિવસ બગડે, અથાણું બગડે તો વરસ દર્શન, શ્રવણ, મનન અને નિદિધ્યાસન.
બગડે, પત્ની બગડે તો ભવ બગડે, પરંતુ સ્વભાવ બગડે તો દર્શન એટલે શ્રદ્ધા. ઉપનિષદમાં કહ્યું છે કે મનન વિના વિજ્ઞાન ભવોભવ બરબાદ થાય છે... માટે જ ગતિ બદલાય, તે પહેલા શક્ય નથી અને શ્રદ્ધા વિના મનન શક્ય નથી. આમ શ્રદ્ધા, મનન મતિ – સ્વભાવ બદલીએ. કુંડળીમાં સર્પદોષ હોય તો ભારે પડે અને વિજ્ઞાન એ ત્રણેય ક્રમિક સોપાનો છે.
એવું કહેવાય પરંતુ સર્પદોષ કરતાં સ્વભાવદોષ વધારે ભયાનક આચારાંગ સૂત્રમાં ફિä સુતું માં વિUTયં આ વાક્યખંડ દ્વારા છે. કારણ સર્પદોષની વિધિ તો પંડિત કરશે પરંતુ સ્વભાવદોષ ઉપર કહ્યા એ જ ચાર સોપાનોનો ઉલ્લેખ છે. જે મોક્ષ માર્ગે લઈ તો માણસે પોતે જ સુધારવો પડે છે. ટુડિયોમાં ફોટા સારા આવે જાય છે તે રત્નત્રયીને જો યાદ કરીએ તો સમ્યક્દર્શન, સમ્યકજ્ઞાન છે પણ હોસ્પિટલમાં એક્સ-રે બગડેલા આવે છે ત્યારે શરીર માટે અને સમ્યકુચારિત્ર્ય. આપણે પ્રથમ દર્શન પામીએ છીએ, પછી તે ભયાનક છે. તેમજ દેખાવ હેન્ડસમ હોય પરંતુ સ્વભાવ પીત્તળનો જ્ઞાન અને પછી ચારિત્ર. દર્શનનો અર્થ શ્રદ્ધા છે અને શ્રદ્ધા જ્ઞાનભણી હોય, તો આવી સ્થિતિ આત્માના ભાવિ માટે અને કુટુંબ માટે લઈ જાય. પછી ચારિત્ર ઉજ્જવલિત થાય અને મોક્ષમાર્ગ માટે મનુષ્ય ભયાનક છે. લાયક બને. સમ્યક્દર્શનમાં શ્રુતજ્ઞાન અને મતિજ્ઞાન બંનેનો આ વાતને થોડી આગળ ચલાવીએ, રોયલ સ્વભાવ અને પીત્તળ સમાવેશ થાય છે. જે મૂળભૂત રીતે શ્રવણ અને મનન છે અને સ્વભાવ વચ્ચેનો ભેદ વરસાદ અને વીજળી જેવો છે. ધરતી ઉપર મનન એજ મતિ છે. પૂજ્યપાદ પોતાના તત્ત્વાર્થ સૂત્રો ઉપરની વરસાદ પડે અને વીજળી પણ પડે. વરસાદ પડે ત્યારે ચારેબાજુના સર્વાથસિધ્ધિ ટીકામાં બે સ્થાને “મતિ' શબ્દનો અર્થ મનન કરે છે. વાતાવરણમાં નવી તાજગી આવી જાય છે, ધરતી લીલીછમ બની मनन मात्रं, वा मतिः
જાય છે અને ખેડૂત આનંદિત થાય છે. જ્યારે વીજળી પડે ત્યારે મનનંતિઃ
ધરતી ઉપર નુકશાન થાય તેમજ પીત્તળ સ્વભાવ કડવું બોલી હૃદય મનન એ જ મતિ છે. ચોથું સોપાન નિદિધ્યાસન છે. ધ્યાન એ દુભાવે છે. આ કડવાશ ડાયાબીટીશ ઘટાડતી કે વધારતી નથી પરંતુ ઉત્કૃષ્ટ પ્રકારનું અત્યંતર તપ છે. ધ્યાનને ચારિત્ર્યની ચરમસીમા સંબંધમાં અંતર લાવે છે. ગણી, ધ્યાનની સમગ્ર પ્રક્રિયામાં ચારિત્ર્યનો સમાવેશ માની એક વાર એક પતિ પત્ની વચ્ચે ખૂબ જ મોટો ઝઘડો થયો. શકાય છે.
આજે પોઈન્ટ ઓફ વ્યુના જમાનામાં આપણે જીવીએ છીએ. દરેકનો આ ચાર સોપાને મોક્ષમાર્ગનો પાયો છે. કર્મ પ્રમાણેની ગતિ પોતાનો પોઈન્ટ ઓફ વ્યું, દરેકના પોતપોતાના કેન્દ્ર, ક્યાંય જેટલી સહજતાથી આપણે સ્વીકારી છે, એટલી સહજ નથી. ઘણી સમન્વયની વાત જ નહીં. ઝગડાને કારણે પતિ-પત્નીએ નક્કી કર્યું બાબતનું જ્ઞાન હોય અને તોયે મન એના અમલ અંગે આળસ કરે. કે હવેથી આપણે, એકબીજા વિશે ડાયરીમાં લખશું અને વર્ષના સ્વામી વિવેકાનંદનું એક વાક્ય યાદ આવે છે, મનુષ્ય પોતાની અંતે ડાયરી અદલાબદલી કરશું. પરંતુ રોજેરોજ એ બાબત પર અંદરથી સમૃદ્ધ થવાનું છે અને એ બાબત કોઈ પણ શિક્ષક અને વિવાદ નહીં કરીએ. વર્ષના અંતે બંનેએ ડાયરીની અદલબદલ કરી. શીખવાડી નહીં શકે. માત્ર મનુષ્યનો આત્મા જ એને ત્યાં દોરી પત્નીની ડાયરીમાં નોંધ્યું હતું, “તમે મોડા આવવાને કારણે બહાર શકશે. એક ગુરૂની ઝૂંપડી પાસે જ એક સ્મશાનગૃહ હતો. શિષ્યએ જવાયું નહી, શોપીંગ, તમારી પાસે મારા માટે સમય નથી, વગેરે ગુરૂને પૂછ્યું, આ આત્મા સ્વર્ગે જશે કે નરકે. ગુરૂએ કહ્યું, સ્વર્ગ. ફરિયાદો હતી, પતિ પાના ફેરવતો ગયો અને પોતાની ભૂલો કબૂલ
ET પ્રબુદ્ધ જીવન ;
સપ્ટેમ્બર - ૨૦૧૭)