________________
અષ્ટમંગલનું ઐશ્વર્ય
ભારતી બી. શાહ અષ્ટમંગલની સ્તુતિ
જિનબિંબ પ્રતિષ્ઠા, પ્રભુ પ્રવેશ જેવા ધાર્મિક અવસર હોય કે પુત્રઅષ્ટમંગલનાં આલેખન અને શ્રી સંઘને દર્શન કરાવતી વખતે પુત્રી પરીક્ષા આપવા જતા હોય, ઉચ્ચ અભ્યાસાર્થે જતા હોય, નીચેની સ્તુતિ બોલવામાં આવે છે.
પુત્ર-પુત્રીના વિવાહનો પ્રસંગ, દિકરા-વહુનો શ્રીમંત પ્રસંગ, કન્યા અષ્ટ મંગલ = મંગલ અષ્ટના દર્શને, સંઘનું મંગલ થાય; વિદાય, નવું ઘર લીધું હોય કે નવી દુકાન લીધી હોય ત્યારે કુંભ
વિન ટલે કારજ સરે, શાશ્વત સુખ પમાય. મૂકવા જેવા સંસારના અનેક પ્રસંગો દરેકે દરેકનાં ઘરમાં આવતા ૧. સ્વસ્તિક = ચાર ગતિ ચોગાનમાં, ચાર ધર્મનો સાથ; જ હોય છે, તે પ્રસંગો નિર્વિને પાર પડે અને શુભ-મંગલની
સ્વસ્તિકના આલેખને, રિદ્ધિ સિદ્ધિ સવિ હાથ. ભાવનાથી પ્રેરાઈને શુભ મુહૂર્ત, શુભ દિવસ, શુભ ચોઘડિયા વિ. ૨. શ્રી વત્સ = લક્ષ્મી દેવીનો લાડકો, વક્ષ મધ્ય સોહાય; વિ. ધ્યાનમાં રાખીને માંગલિક મંત્રોચ્ચાર સાથે દરેક કાર્યો કરવામાં
સુખ સમૃદ્ધિ કારણે, નામ શ્રી વત્સ કહાય. આવે છે. એ સમયે પ્રસંગોચિત્ત ગોળધાણા, દહી, સાકર પેંડા ૩. નંદ્યાવર્ત = આનંદ મંગલ જેહથી, સીમાતીત પમાય; જેવા ખાદ્ય પદાર્થોને પણ મંગલ માનીને આનંદોલ્લાસ સાથે ભવાવર્ત દૂર કરે, નંદ્યાવર્ત સહાય.
સ્વજનોમાં વહેંચીને કે પ્રભાવના, પ્રસાદ રૂપે આપીને વાતાવરણમાં ૪. વર્ધમાનક = વધે વધે નિત્ય વધે, પુણ્ય-યશ-અધિકાર; ઉત્સાહ - ઉમંગ પ્રસરે છે, ત્યારે આવા મંગલોને દ્રવ્યમંગલ કહેવામાં
વર્ધમાનક તેથી કહે, ધર્મ વૃદ્ધિ દાતાર. આવે છે અને જે માંગલિક સ્તુતિ બોલવામાં આવે છે તે ભાવમંગલ ૫. ભદ્રાસન = ભદ્ર ભદ્ર જે કરે, ભદ્રાસન મનોહાર; કહેવાય છે. જૈન ધર્મમાં કોઈપણ કાર્યનો પ્રારંભ કરતા પહેલા
દર્શનથી દુઃખડા હરે, આત્મરાજ્ય દેનાર નવકારમંત્ર અને ગુરૂ ગૌતમ સ્વામીની સ્તુતિ ભાવ મંગલરૂપે ૬. પુર્ણ કળશ = અંતર્ધટમાં જે કરે, મળશે મુક્તિની પાજ; બોલવામાં આવે છે. પૂ. ગુરૂ ભગવંતો માંગલિકનું શ્રવણ
પૂર્ણ કળશ પૂરણ કરે, ભૌતિક આત્મિક કાજ. કરાવે છે. ૭. મીન યુગલ = જલ વિન મીન રહે નહિ, તેમ પ્રભુ તુજ પ્રતિ આ રીતે સારા કાર્યનો શુભારંભ કરતા પહેલા સૌના પ્રત્યેની
પ્રીતઃ મીન મંગલ આલેખતા, મળો મુજ એ મંગલ ભાવના પ્રગટ થાય છે. ઘણીવાર ઘરની બહાર નીકળતા શુભ ચિત્ત.
કુંવારી કન્યા સામે મળી જાય, કે ગાયના દર્શન થઈ જાય તો એ ૮. દર્પણ = દર્પનાશ કરવા થકે, દર્પણ મંગલરૂપ; સારા શકન ગણાય છે. તેવી જ રીતે જૈન ધર્મમાં માનતા દરેક
નિર્મલ દર્શનથી થાય, આતમ દર્પણરૂપ. જૈનોના ઘરની બહાર બારસાખની ઉપર “અષ્ટમંગલ'નું એક તોરણ મંગલ અષ્ટને વર્ણવ્યા, સંઘના મંગલ કાજ;
જોવા મળે છે. દરેકે દરેક જિનાલયોમાં મૂળ ગભારાની બહાર પ્રેમ - ભાનુ - જય - હેમરપા, દેજો મુક્તિનું કાજ અષ્ટમંગલ'નું તોરણ સુવર્ણ જડિત કે રજતનું જોવા મળે છે. ઘરના ૩૪ હ્રીં શ્રી હં નમ:
બધાં જ સભ્યો જ્યારે પણ ઘરની બહાર પગ મૂકે એટલે તરત જ
અષ્ટમંગલ'ના દર્શન કરીને જ આગળ વધે છે, તેમ ઘરમાં પ્રવેશ અષ્ટ મંગલનો મહિમા
કરતી વખતે પણ દર્શન કરીને દાખલ થાય છે. “અષ્ટમંગલ' જે માનવજાત ગમે તેટલો બોદ્ધિક વિકાસ સાધે, વૈજ્ઞાનિક ઘરની બહાર લગાવેલું હોય તે ઘર જૈનોનું જ હોય તે એક આગવી પદ્ધતિથી કોઈપણ વાતને માન્ય રાખે તો પણ ક્યારેક ને ક્યારેક ઓળખાણ છે. જેને મહાભારતમાં પણ એવો ઉલ્લેખ કર્યો છે; શ્રદ્ધા ને અંધશ્રદ્ધા વચ્ચે ઝોલા ખાતો હોય છે. દરેક માનવીને રાજદરબારમાં જતા પહેલા મહારાજા યુધિષ્ઠિર માંગલિક દ્રવ્યોના પોતાના દરેક કાર્યમાં ઈષ્ટફળની પ્રાપ્તિ થાય તેની જ ઝંખના હોય કે વ્યક્તિના દર્શન કરતા. છે. પરંતુ પોતાની બધી જ ગણતરી ખોટી પડે ત્યારે તે લાચાર જૈન ધર્મમાં ચોવીસ તીર્થંકર ભગવાનના લાંછનો, તેમના બની જાય છે અને શ્રદ્ધાપ્રેરિત થઈ ગમે તે વસ્તુ કરવા તત્પર બની પ્રતિહાર્યો, તીર્થકર ભગવાનની માતાને આવતા ચૌદ સ્વપ્નો, જાય છે.
દેવ-દેવીઓના આયુધો, ઉપકરણો, વાહનો વગેરે મંગળમય વ્યક્તિની શ્રદ્ધા જીવનમાં અનેક પ્રસંગ પર, અનેક સ્વરૂપમાં માનવામાં આવે છે. તે તે વસ્તુની આકૃતિનું દર્શન શુકનવંતુ અને પ્રગટ થાય છે. જિનાલય - ઉપાશ્રયનાં ખાતમુહૂર્ત - શિલાન્યાસ ઈષ્ટફળની પ્રાપ્તિ કરાવનાર મનાય છે. જૈન ધર્મ, બૌદ્ધ ધર્મ, હિંદુ
૩૦
E પ્રબુદ્ધ જીવન ;
સપ્ટેમ્બર - ૨૦૧૭)
