________________
કોણ ઘડે છે મને? મારી જ નાનીમા...
| ડૉ.ભદ્રાયુ વછરાજાની (આ અંકથી ભદ્રાયુભાઈની નિયમિત કોલમનો આરંભ કરીએ છીએ. તેના ચહેરાની કરૂણા આપણાં બધાં દુઃખ હરી લે! માથે ઓઢીને જેમાં તેમના જીવનના સંસ્મરણોની પોટલીના વિવિધ રંગો વાચકની બેઠેલી કરૂણા જોઈ લો. પંગતમાં બેસીને જમવાનું, પલાંઠી મારીને સૃષ્ટિમાં ભળશે. જીવનના અનુભવની વાતો ભદ્રાયુભાઈની નીચે પાટલા પર બેસી જમવાનું પણ સાવ જ અડોઅડ નાનીમા કલમે...)
પણ માથે ઓઢીને હસતા ચહેરે પીરસવા બેઠાં હોય. જે હાથે જમતા જીવનનાં મધ્યાહન પછી વિચારવા લાગીએ છીએ કે આપણે હોઈએ તે હાથથી જો સાંપડીયામાંથી રોટલી લેવા જઉં તો તરત કોનાં પગલે જીવ્યા? કોણ હતું એ કે જેમણે અજાણતાં જ આપણને મૃદુ કંઠે રોકે અને કહે : “જમેલા હાથેથી જમવાની વાનગીને ન પોતાની સાથે દોર્યા? જાણે-અજાણ્યે આપણે કોને આદર્શ ગણીને લેવાય.’ અને જો જમણા હાથે જમતાં જમતાં ડાબા હાથથી પણ જીવી રહ્યા છીએ??... મધ્યાહુન પહેલાં તો ક્યાં શાન-ભાન હોય રોટલી પકડાય જાય તો હળવાશથી કહે : “એક જ હાથ અજીઠો છે કે આવું કશું વિચારીએ !! અને આમ પણ “મિલ જાયે વો મિટ્ટી કરાય, બીજો હાથ તો ભગવાને પાણીનો ગ્લાસ પકડવા માટે હૈ, ખો જાયે વો સોના હૈ” ..પાછું વાળીને જોવાની કુરસદ અને આપ્યો છે...અને આપણાથી બીજો અજીઠો (એંઠો) થઈ જાય તો
બત બને આપણને ખોજમાં ટેકો કરે છે કે મારો આદર્શ કાં તે હાથ પાણીના છાંટા નાંખી સ્વચ્છ કરાવે અથવા તો પછી તે કોણ?.. આજે હવે બહારી ફુરસદ પણ છે અને અંદરની નિસ્બત અજીઠા હાથની મુઠ્ઠી વળાવી દે!! જમતી વખતે કોઈ ચમચી માંગે પણ છે, એટલે મારા આદર્શની સ્પષ્ટ ઈમેજ ઊભરી રહી છે, તો નાનીમાં ચમચી આપતાં આપતાં ટકોર કરે કે, ભગવાને પાંચ માનસપટ પર...
1 ચમચી તો આપી છે એક હથેળી સાથે !! બે અદ્ભુત વ્યક્તિવિશેષો આંખ સામેથી ક્યારેય ખસ્યાં નથી નવરાત્રિના દિવસોમાં મારી બહેનો નાના-નાના ગરબા લઈ કે કદાચ આંખ મીંચાઈ જશે ત્યાં સુધી ખસશે પણ નહીં. એક, તેમાં દીવો કરી અડોશપડોશમાં ગરબડીયો ગાવા જવાની હોંશ જેની પાસે હું ઊછર્યો તે મારી નાની મા. બીજા, જેમની પાસે હું કરતી નવરાત્રિ પૂરી થતાં સૌ લોકો ગરબો પધરાવવા મંદિરે જતાં. ઘડાયો તે મારા પરમ શિક્ષક -રાહબર- દિલોજાન દોસ્ત-જિનિયસ મારી નાનીમાએ નવતર નુસખો શોધેલો. મારી બહેનોના બે ગરબા હામન બીઈંગ!! કહો ને કે નાનીમાએ આંગળી પકડીને ચાલતો ઘરમાં રહેલ મોટા તુલસી ક્યારામાં પધરાવવાનું નાનીમાએ કર્યો તો મારા પરમ શિક્ષકે મને બાવડું પકડી દોડતો કર્યો!એક શીખવેલું. ગરબા પધરાવેલ એ તુલસીના ક્યારાને નાનીમા રોજ જીવનનો કક્કો શીખવ્યો, તો બીજાએ આખી જીવન બારાક્ષરી પાણી રેડતી અને ધીમે ધીમે ગરબાને ધરતીમાં સમાય જતા જોયા શીખવી દીધી. નાનીમાએ પ્રેમ અને કરૂણા રોપ્યાં તો પરમશિક્ષકે કરતી! માટીમાંથી બન્યા છીએ અને માટીમાં ભળી જવાનું છે. સત્ય અને શિસ્તની ગળથુથી પીવડાવી. એકમાં ભારોભાર માતૃત્વ એવી જીવનની ફિલસૂફી મારી નાનીમા, મને નાનપણમાં સમજાવી તો બીજામાં અહર્નિશ પિતૃત્વ છલકે. હું માતૃત્વની ગંગામાં ગયાં છે, તે તો હું મોટો થયા પછી જાણી શક્યો !! નહાઈને પિતૃત્વના શિખર પર પહોંચ્યો...મારાં આજે ઘડાયેલા
(ક્રમશઃ) જીવનના સિક્કાની એક બાજુ મારી નાનીમા તો બીજી બાજુ મારા ચહીતા પરમ શિક્ષક. મારા આદર્શના સિક્કાની ઓળખમાં બસ
bhadrayu2@gmail.com આટલું જ કહું ત્યાં તો ભર્યોભર્યો થઈ જાઉં છું.
મા કરતાં નાનીમા પાસે ઉછરવાનું ઝાઝું બન્યું. મા-બાપનાં પાંચ સંતાનોમાં હું ચતુર્થ પણ મારી નાનીમાનો તો જાણે હું | ભૂલો કઈ રીતે થઈ તે સમજવામાં જેટલો સમય વેડફાય છે એકનો એક ના-ના, નાનીમાને ઘણાં બધાં સંતાનો હતાં પણ તેના કરતાં ઓછા સમયમાં, એ ભૂલ સુધારી શકાય છે. તેના ખોળામાં બેઠેલ સૌને થતું કે હું નાનીમાનો એકનો એક! • ભૂખ લાગે ત્યા રેખાવું તે પ્રકૃતિ; ભૂખ ન લાગી હોય તોય કહે છે કે અણસમજ જો સમજમાં પરિવર્તિત થાય અને પછી તેમાં ખાવું તે વિકૃતિ અને ભૂખ્યા રહી ને બીજા ને ખવરાવવું તે અનુભવ ઉમેરાય તો ડહાપણનો જન્મ થતો હોય છે. મને મારાં સંસ્કૃતિ.. ડહાપણે આજે એવું કહેવા મજબૂર કર્યો છે કે : “સોની માં તો
માનવીના જ્ઞાનને માપવા માટે, તેની નમ્રતા અને બધાને મારી નાનીમા જેવી જ હોવી જોઈએ.'..મોસાળમાં જઈએ ને નાનીમા
પ્રેમ કરવાની તેની તાકાતને તપાસવી પડે છે. - ગાંધીજી ન હોય તો ગમતું નહીં, કારણ એ વ્યક્તિત્વ જ કંઈક એવું હતું કે
T
(સપ્ટેમ્બર - ૨૦૧૭
; પ્રબુદ્ધ જીવન ;
