________________
જન્મ-મરણના ફેરા:
મગરને યોગ્ય, ૮૦% નારકીને યોગ્ય, ૫૦% મનુષ્યને યોગ્ય, સૌ પ્રથમવાર આપણો જીવ નિગોદમાંથી ત્યારે બહાર આવે ૭૦% વ્યંતરદેવને યોગ્ય તથા ૩૦% કુતરાને યોગ્ય આયુષ્ય જમા છે જ્યારે એક જીવ સિધ્ધપદને પામે છે. આમ “સિધ્ધભગવંત એ કર્યું. આવી ઓછામાં ઓછી ૧૦૦૦ ખાલી (ગ્લાસ)ની કલ્પના આપણી પ્રથમ માતા છે. પણ યાદ રહે.. ફક્ત પ્રથમ વખત જ એ કરો. હવે જે પણ ગતિ યોગ્ય એક કે અડધો ટકો પણ આયુકર્મ નિયમ છે કે એક જીવ સિધ્ધપદને પામે ત્યારે એક જીવ નિગોદમાંથી નાખી દીધા તો મુનષ્ય જન્મમાં તે ખાલી ૧૦૦% પૂરી કરી જે તે બહાર નીકળે. વ્યવહાર રાશિમાં આવે પણ બીજી વખત જીવ પાછો ભવમાં જવું જ પડે. પણ એક ભવની પ્યાલીઓને પૂરી કરવા માટે નિગોદમાં ચાલ્યો ગયો તો અનંતા વર્ષો સુધી અકામ નિર્જરા કરતો જીવને કેટલાય પુન્યકર્મને કેટલાય પાપકર્મ કરવા પડશે. વળી જે કરતો જ્યારે કર્મોના ભારથી હળવો થાય ત્યારે બહાર આવે. જે આયુષ્યકર્મની પ્યાલીઓ અહીંથી અધૂરી લઈને જશે તે પૂરી કરવા પાછું એવું પણ નથી કે એક વખત જીવ નિગોદમાંથી બહાર આવ્યો માટે બીજા કેટલાય ભવ કરવા પડશે. તે ભવ કરતાં કરતાં જ્યારે એટલે રાજા થઈ ગયો. એ જીવને મળે છે ફક્ત ૨૦૦૦ સાગરોપમ મનુષ્યભવ પામશે ત્યારે આ જીવ અધૂરી પ્યાલીઓ પૂરી કરશે. વર્ષ. એથી વધારે તે બસપણામાં (હાલતા ચાલતા જીવ) રહી શકતો પણ એ દરમ્યાન બીજી કેટલીયે નવી પ્યાલીઓનો ઉમેરો કરી દેશે. નથી. ૨૦૦૦ સાગરોપમ વર્ષ પૂરા થયા કે જીવને ફરજીયાત આપણને જે પાંચ ઉદાહરણ આયુકર્મના લીધા તેમાં સમજો એકેન્દ્રિય કે નિગોદાણામાં ચાલ્યા જવું પડે છે. (ઘણાનો એ સવાલ કે જીવે વ્યંતરદેવે યોગ્ય આયુકર્મની પ્યાલી ૧૦૦% કરવાની છે જે હોય છે કે સાગરોપમ વર્ષ એટલે શું? જુઓ તત્ત્વનું જ્ઞાન મેળવવા ૭૦% છે. હવે શું થશે? આપણે જાણીએ છીએ કે “પાપ કરવા માટે થોડી શાસ્ત્રોની ભાષા પણ જાણવી પડે. સાગરોપમથી નાનું માટે જીવે પાપ તો કરવું જ પડશે... પણ સાથે સાથે એ પણ વિચારો માપ પલ્યોપમ વર્ષ છે તે સમજો એટલે સાગરોપમ સમજાઈ જશે... કે વ્યંતર પણ દેવ છે. તેનું વૈક્રિય શરીર છે. કેટલાય પલ્યોપમ કે એક યોજન લાંબો - પહોળો ને ઊંડો ખાડો ખોદી તેમાં યુગલિયાના સાગરોપમ વર્ષોનું આયુષ્ય છે. ધારે તેવા રૂપ ધારણ કરી શકે છે. બારીક વાળના ટૂકડા કરી એવા ઠાંસી ઠાંસીને ભરવામાં આવે છે તો આ બધા માટે, પુન્ય જોઈશે કે નહિ? આપણે તો ૮૦ વરસ તેના પરથી ચક્રવર્તીનું આખું લશ્કર ચાલી જાય તો પણ એક વાળ જીવીએ તો કે બહુ પુણ્યશાળી છો. તો આટલા સાગરોપમ કે નમે નહિ. દર સો વર્ષે એક વાળનો ટૂકડો બહાર કાઢો જેટલા વર્ષે પલ્યોપમવાળા આયુષ્ય માટે પુણ્ય નહીં જોઈએ? આમ એક એક ખાડો ખાલી થાય તે એક પલ્યોપમ વર્ષ. હવે આવા એક કોડ પ્યાલીઓ ૧૦૦ % ભરવા માટે જીવ કેટલાય પુન્યકર્મ ને કેટલાય પલ્યોપમને એક ક્રોડ પલ્યોપમ વર્ષ જોડે ગુણો એટલે એક ક્રોડાક્રોડી પાપકર્મ કરતો જ જાય છે. ધારો કે ૧૦૦૦ પ્યાલીઓમાંથી ૭૦૦ પલ્યોપમ થાય. આવા દસ ક્રોડાક્રોડી પલ્યોપમે એક સાગરોપમ પ્યાલીઓ પૂર્ણ ભરાઈ ગઈ ને ૩૦૦ અધૂરી છે. પણ માનવનું થાય. હવે ખ્યાલ આવ્યો કે એક સાગરોપમ કેટલા અનંતા વર્ષો આયુષ્ય પૂર્ણ થઈ ગયું તો ૭૦૦ માંથી એક ગતિનું આયુષ્ય જેની કલ્પના પણ આપણે ન કરી શકીએ..
(આગામી ભવનું) બાંધી બાકીની ૬૯૯ ભરેલી અને ૩૦૦ અધૂરી નિગોદમાંથી જીવ બહાર નીકળ્યા પછી તેને જે ૨૦૦૦ પ્યાલી સાથે જીવ અહીંથી એક ભવ કરતો કરતો જીવ ફરી પાછો સાગરોપમ વર્ષ મળે છે તેમાં પણ ૧૦૦૦ સાગરોપમ વર્ષ તો જ્યારે માનવભવ પામે છે ત્યારે અધૂરી પ્યાલીઓ પૂરી કરવામાં બેઈન્દ્રિય, તેઈન્દ્રિય અને ચોરેન્દ્રિયપણામાં એટલે કે કીડા, મકોડા, લાગી જાય છે ને તે કરતાં કરતાં કેટલીય નવી પ્યાલીઓનો ઉમેરો વાંદા વગેરે પણામાં પૂરા થાય છે. જ્યારે બાકીના ૧૦૦૦ કરી દે છે આમ ભવચક્કરમાંથી બહાર જ નીકળી શકતો નથી. સાગરોપમ વર્ષ સંક્ષી પંચેન્દ્રિયપણું જીવ પામે. એટલે કે દેવ-નારક- આયુષ્યબંધના સમયે જે જે પ્યાલી ૧૦૦% ભરાઈ ગઈ હોય મનુષ્ય તથા તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય થાય. તેમાં પણ સૌથી ઓછા મનુષ્યના તે તે ભવને યોગ્ય ભાવ પણ ચડ-ઉતર થતાં હોય છે તો આયુષ્યબંધ ભવ થાય. ૪૭ કે ૪૮ ભવ મનુષ્યના મળે.
પડી જાય છે. એકવાર બંધ પડ્યા પછી જે તે ભવમાં જવું જ પડે છે. મનુષ્યભવમાં આગામી ભવનું આયુષ્ય બાંધવાનો અવસર જે પાંચ પ્યાલીના આગળ ઉદાહરણ લીધા છે તેમાંથી ધારો કે નારક આઠ વખત આવે પણ કોઈ પણ જીવ ચાલુ ભવમાં આગામી એક અને કૂતરાને યોગ્ય બંને પ્યાલી ૧૦૦% થઈ ગઈ એટલે કે બે જ ભવનું આયુષ્ય બાંધે. પરંતુ જન્મે ત્યારથી મૃત્યુ સુધી પોતાના ભવમાં જવા માટે જે કાંઈ પાપ કે પુન્યકર્મ જોઈએ તે પૂરેપૂરા શુભ-અશુભ કર્મો દ્વારા, ભાવ દ્વારા ચોવીસે કલાક ચારેય ગતિને જમા થઈ ગયા ને આયુષ્યબંધનો અવસર આવ્યો તો બેમાંથી જે યોગ્ય આય કર્મ જમા કર્યા જ કરે. ચોર્યાશી લાખ જીવાયોનિમાંથી ગતિનું આયુષ્યબંધ પડશે તે ભવમાં જીવ ચાલ્યો જશે. તેના પછીના અલગ-અલગ યોનિને યોગ્ય કર્મ જમા કર્યા જ કરે. હવે આપણે ભવનો આયુષ્યબંધ જીવે જમા કરેલી ભરેલી પ્યાલીઓ અનુસાર થોડાક ઉદાહરણથી આ વાત સમજીએ કે જન્મ-મરણના ફેરામાંથી કોઈ પણ એક ગતિનો આયુબંધ પડશે... આમ કરતાં કરતાં જો બાર કેમ નથી નીકળાતું? સમજી લો કે આ જન્મમાં આપણે ૫% ૨૦૦૦ સાગરોપમનો સમય પૂરો થઈ ગયો તો થોડી ભરેલી ને
1 પ્રબુદ્ધ જીવન 31
સપ્ટેમ્બર - ૨૦૧૭)
