________________
ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજીને સવાસો ગાથાનું સ્તવન
છે. રશ્મિ ભેદ આ સ્તવનમાં પૂ. ઉપાધ્યાયજી કહે છે :
કે સાચા ઇ
કે સાચા ધર્મનું સ્વરૂપ સમજાવનારા સદ્દગુરૂનો અમને સંયોગ નિશ્ચય દૃષ્ટિ હૃદયે ધરીજી, પાળે જે વ્યવહાર,
કરાવજો. ૨ થી ૪ થી ઢાળમાં નિશ્ચયનયથી અને પાછળથી ૫ થી પુણ્યવંત તે પામશે જી, ભવસમુદ્રને પાર. સોભાગી ૧૦ ઢાળમાં વ્યવહારનયથી ધર્મનું સુંદર સ્વરૂપ સમજાવ્યું છે. જિન.સીમંધર સુણો વાત...
ઉપાધ્યાયશ્રી નિશ્ચયનયથી સમજાવે છે કે હે આત્મન્ ! ધર્મ તો લગભગ ૩૨૮ વર્ષ પૂર્વે થઈ ગયેલ ઉપાધ્યાયજી શ્રી તારા પોતાના આત્મામાં જ છે. આત્માને વિષય કષાયોથી દૂર યશોવિજયજી મ.સા. જૈન ધર્મના પરમ પ્રભાવક,ષદર્શનના કરવો એ જ પારમાર્થિક ધર્મ છે. પરિણતિને નિર્મળ કરવી, પોતાના જાણકાર, ન્યાય વિશારદ, ન્યાયાચાર્ય તેમજ તાર્કિક શિરોમણિ જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્ર, વિનય, વિવેક આદિ ગુણોને પ્રાપ્ત કરવા અને કુર્ચાલશારદા જેવા બિરૂદ પામ્યા હતા. તેમણે સંસ્કૃત, એ જ સાચો આત્મધર્મ છે. અને આવી પ્રાપ્તિ માટે તત્ત્વપ્રાપ્તિ પ્રાકૃતમાં જેમ અનેક કૃતિઓની રચના કરી છે. તેમજ માતૃભાષા માટે સાધનભાવે જે જે ધર્મ અનુષ્ઠાનો કરાવે છે તે સર્વે ગુર્જરગિરીમાં પણ ઘણા સાહિત્યનું સર્જન કર્યું છે. તેઓએ સરળ વ્યવહારનયથી ધર્મ છે. ચોવીસીઓ, વીશીઓ, વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો, ૧૨૫-૧૫૦ અને ૧૧ ઢાળના આ સ્તવનમાં સવાસો ગાથાઓ છે. પ્રથમ ઢાળમાં ૩૫૦ ગાથાના આધ્યાત્મિક સ્તવનો, સક્ઝાયો, દ્રવ્ય ગુણ પર્યાયનો દસ ગાથામાં કુગુરૂનું સ્વરૂપ સમજાવ્યું છે. કુગુરૂના ફંદામાં ફસાયેલા રાસ ઈત્યાદિની રચના કરી છે. આવી જ એક રચના છે - સવાસો જીવો ધર્મ કરીને પણ હિત સાધી શકતા નથી. કારણ કુગુરૂ સ્વયં ગાથાનું સ્તવન. પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજીએ શ્રી સીમંધર પરમાત્માને તરવાનો ઉપાય જાણતા નથી. ભવથી તરવાના માર્ગને પ્રાપ્ત કર્યો વિનંતીરૂપ ૧૨૫ ગાથાના આ સ્તવનમાં નિશ્ચયનય અને નથી તે બીજાને તેઓ કઈ રીતે તારશે? જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્રના વ્યવહારનયથી ધર્મતત્ત્વનું સ્વરૂપ સમજાવ્યું છે. પરિણતિની ગુણ વગર કુગુરૂ જે કુલાચારથી તમારા કુળના વડીલો જે ગુરૂને નિર્મળતા એ નિશ્વય ધર્મ છે જ્યારે પ્રવૃત્તિની નિર્મળતા એ વ્યવહાર માનતા હોય તેને જ તમે સેવવો જોઈએ એમ કહી તત્ત્વને જાણવાની ધર્મ છે. પ્રવૃત્તિની નિર્મળતારૂપ વ્યવહાર ધર્મ પરિણતિની જિજ્ઞાસાથી દૂર રાખીને ધર્મ કરાવે છે. જે ધર્મની પ્રવૃત્તિથી સમ્યગુ નિર્મળતારૂપ નિશ્ચયધર્મને પ્રાપ્ત કરાવનાર છે. અર્થાત્ નિશ્ચયધર્મ દર્શન, સમ્યગુ જ્ઞાન અને સમ્યગુ ચારિત્રની નિષ્પત્તિ થતી હોય તે એ સાધ્ય છે અને વ્યવહાર ધર્મ એ સાધન છે. પરિણતિની નિર્મળતા ધર્મ જ કલ્યાણની પરંપરાનું કારણ છે. સંસારથી તરવાના જ્ઞાન દ્વારા વધારે શક્ય છે જ્યારે પ્રવૃત્તિની નિર્મળતા એ ક્રિયા ઉપાયભૂત યોગમાર્ગ છે. અને આ યોગમાર્ગનું આલંબન લઈને (એટલે કે ચારિત્ર) દ્વારા વધારે શક્ય થાય છે. તેથી બંને ધર્મો તેમાં સ્વભૂમિકા અનુસાર ઉચિત પ્રવૃત્તિ કરવાથી મોહનો ક્ષય થાય અનુક્રમે જ્ઞાન અને ક્રિયા સ્વરૂપ છે. અને પરસ્પર ઉપકારી હોવાથી છે. પરંતુ જે આચરણથી આ રત્નત્રયની વૃદ્ધિને અનુકુળ ગુણો આત્માર્થી મુમુક્ષુ જીવો માટે બંને ધર્મો ઉપાદેય છે. એક અત્યંતર પ્રગટે નહિ પરંતુ માત્ર કુલાચારનું સેવન થાય તે પરમાર્થથી ધર્મ શુદ્ધિનો હેતુ છે તો બીજો બાહ્ય શુદ્ધિનો હેતુ છે. શુદ્ધ ધર્મનું સ્વરૂપ નથી. કેટલાક કુગુરૂઓ ધનના વ્યયથી ધર્મનું મૂલ બતાવીને આ પ્રમાણે હોવા છતાં કેટલાક આત્માઓ ધર્મનું સાચું સ્વરૂપ ઉન્માર્ગની સ્થાપના કરે છે. શ્રાવકોને ધર્મમાર્ગમાં ધનવ્યય કરવાની સમજતા નથી. આજે જૈન સમાજમાં કેટલાંક વર્ગ કેવળ એકલા પ્રેરણા કરે છે. અને પોતાને ઈષ્ટ એવા માન-સન્માન પ્રાપ્ત કરે નિશ્ચયનયનું જ આલંબન લઈને ત્યાગ -તપ મય ક્રિયામાર્ગથી દૂર છે. તો કેટલાક કુગુરૂઓ સાધુપણાના પોતાના શિથિલ આચરણને રહેનાર બન્યો છે. જ્યારે કેટલાક વર્ગ કેવળ એકલા વ્યવહારનયનું છૂપાવવા અનેક રીતે જિનાગમિત તત્ત્વથી વિપરીત પ્રરૂપણાઓ જ આલંબન લઈને ક્રિયામાર્ગમાં રચ્યોપચ્યો રહીને સર્વથા કરે છે. ભિન્ન ભિન્ન કુગુરૂઓ પાસે ધર્મનું ભિન્ન ભિન્ન સ્વરૂપ જ્ઞાનમાર્ગનો ઉપેક્ષા કરનાર બન્યો છે. મિથ્યાત્વની તીવ્રતાના કારણે સાંભળીને આત્માર્થી જીવો તેમની પર વિશ્વાસ કરતા નથી પરંતુ કેટલાક જીવો ધર્મનું સાચું સ્વરૂપ સમજતા નથી અને જગતના સાચું ધર્મતત્ત્વ જાણવા, સાંભળવા માટે સદ્ગુરૂની શોધ કરે છે. જીવોને સમજાવતા નથી. ઉલટો ઊંધો રસ્તો બતાવે છે. તેવા એટલે પ્રથમ ઢાળના અંતે યશોવિજયજી કહે છેઃ આત્માઓ પ્રત્યે હૈયામાં રોષ ન લાવતાં ભાવકરૂણાથી આત્માર્થી બહુમુખે બોલ એમ સાંભળી, નવિ ધરે લોક વિશ્વાસ રે, જીવોને તેવા કુગુરૂઓથી બચાવવા માટે નિશ્ચય ધર્મ અને વ્યવહાર ટૂંઢતા ધર્મને તે થયા, ભ્રમર જિમ કમળની વાસ રે... ધર્મ સમજાવવા ઉપાધ્યાયશ્રી શ્રી સીમંધર સ્વામીને વિનંતી કરે છે
સ્વામી સીમંધર વિનંતી..
(સપ્ટેમ્બર - ૨૦૧૭
1 પ્રબુદ્ધ જીવન !
