________________
૪. વારાણસી નગરીમાં પંચાગ્નિ તપ કરનાર કમઠ તાપસની સામે રહ્યું. વાદળ વચ્ચે પણ ચંદ્રની જ્યોત્સના પ્રકાશ પાથરતી હોય છે. જઈને પાર્શ્વકુમાર તેની અજ્ઞાનતાને અને અંધશ્રદ્ધાને પડકારે છે. કુવાના કાંઠે પાણી ભરતી પનિહારી તેના રૂપથી અંજાઈ હતી. કાષ્ઠમાં બળતા નાગને ઉગારીને નવકારમંત્ર સંભળાવે છે અને ભૂલથી ક્યારેક ધડાને બદલે દોરડાની ગાંઠ છોકરાના ગળામાં તેના પ્રતાપે ધરણેન્દ્ર દેવ બને છે. ક્યાંક નાગ-નાગણી જોડીનો નાંખી દેતી.. પણ ઉલ્લેખ છે. ધરણેન્દ્ર અને પદ્માવતીનો પરચો આજે પણ છે. બસ, બલભદ્ર મુનિ ચોંકી ઉઠ્યા. અને કાયમ માટે વનવાસ ૫. ભગવાન મહાવીર એકવાર દક્ષિણ વાચાલથી ઉત્તર તરફ વિહાર સ્વીકારી લીધો. કરી રહ્યા હતા. આ ક્ષેત્રમાં કનકખલ આશ્રમના માર્ગમાં દૃષ્ટિ વિષ જંગલમાં ભટકતા હરણને આ મુનિનો ભેટો થઈ ગયો. તેમની સર્પ ચંડકૌશિકનો રાફડો હતો. એટલે ગ્રામજનોએ પ્રભુને તે માર્ગે સાથે હરણ હળી ગયું. મુનિના વસ્ત્રનો છેડો પકડીને - એટલે ન જતાં અન્યત્ર જવા કહ્યું. પણ પ્રભુ ન માન્યા. અને ચંડકૌશિકના મોમાં લઈને પસાર થતા પથિક-વટેમાર્ગ પાસે ભોજન માટે ખેંચી એક માત્ર પ્રતિબોધના હેતુથી એ માર્ગે જ આગળ વધ્યા. અને જતો અને આહારદાનની મનોમન અનુમોદના કરતો. તુહ લુહ વંડવોશિયા..” ના ગારૂડી મંત્રથી તેના ક્રોધનું ઝેર એકવાર આ ત્રણે ભવ્યાત્માઓ ઉપર આપત્તિનું આભ વરસ્ય. ઉતારી દીધું.
આકાશમાંથી વીજળી ત્રાટકી અને વૃક્ષ ધરાશાયી થતા ત્રણે જીવો પ્રભુના પાદ-અંગૂઠાનું સફેદ લોહી જોતાં જાતિસ્મરણથી નીચે દટાઈ ગયા - ત્રણે જીવો એકી સાથે દેવલોકમાં મિત્રદેવ બન્યા. પોતાના ગત ભવોનું સ્મરણ કરીને સમાધિમૃત્યુ પામી સહસ્ત્રાર એક અબોલ પશુનું પણ જીવન ધન્ય બની ગયું. નામના ૮ મા કલ્પમાં દેવગતિ પામ્યો.
૯. તે યુગમાં શ્રાવકો પશુધન પાળતા હતા. સ્થાવર - જંગમ ૬. ભગવાન મહાવીરના વરદ હસ્તે દીક્ષિત થનાર મગધ દેશના મિલકતની જેમ તેની ગણતરી કરતા. આવો જ એક વ્રતધારી શ્રાવક રાજકુમાર મેઘકુમારને પ્રભુએ જ્યારે તેનો પૂર્વિત ભવ કહી જિનદાસ મથુરામાં રહેતો હતો. એકવાર તેનો એક ભરવાડ મિત્ર સંભળાવ્યો ત્યારે તે પૂર્વમાં ત્રીજા ભવમાં સુમેરૂપ્રભ હાથીના બે નવજાત વાછરડાંની ભેટ આપી ગયો. જિનદાસે અનિચ્છાએ અવતારમાં હતો. એકવાર તે જંગલમાં દાવાનળ લાગવાથી એક પણ સ્વીકારી લીધા. પરિવારના સભ્યની જેમ જ તેનો ઉછેર થતો. સસલા ઉપર દયા લાવી પોતાના પગને અદ્ધર રાખીને તેને બચાવી નામ પાડ્યું, કંબલ અને શંબલ. સમય જતા વાછરડાં બળદરૂપે લીધો હતો. તિર્યંચભવમાં પણ તારા જીવદયાના પરિણામથી જ વૃદ્ધિ પામ્યા. તને રાજકુળમાં જન્મ મળ્યો છે. મેઘકુમાર આ સાંભળીને સંયમમાં જિનદાસની જાણ બહાર તેનો મિત્ર બંને બળદોને કામ માટે સ્થિર બની ગયા.
લઈ ગયો અને ગાડામાં જોતરીને તેને થકવી નાખ્યા. પાછળથી ૭. રાજગૃહીનો નંદ મણિયાર પ્રતિભાધારી શ્રાવક હતો. તેણે ખબર પડતા બંને મૂક જીવોને સંલેખના કરાવી, મૃત્યુ પામી બંને નગરની બહાર એક સુંદર પાણીની વાવનું નિર્માણ કર્યું હતું.... નાગકુમાર મહર્ધિક દેવ બન્યા. પણ પૌષધવ્રતમાં લાગેલા દોષનું પ્રાયશ્ચિત કર્યા વિના જ, તિર્યંચ આ છે મૂક પશુઓ માટેની વફાદારી, લાગણી અને મમતા. ગતિનું આયુષ્ય બાંધી એણે બનાવેલી વાવમાં જ દેડકો થયો. આજે દેશમાં ગાય, બળદ વગેરેની સુરક્ષા માટે પ્રેરણા લેવા જેવી એકવાર રાજગૃહીના ઉદ્યાનમાં ભગવાન મહાવીર પધારતા શ્રેણિક છે. રાજા પોતાના ચતુષ્પદ રસાલા સાથે વંદનાર્થે જતા ઘોડાના પગ ૧૦. એક વાર આકાશમાં ઉડતી સમડીનું શિકારીના બાણથી નીચે દેડકો દબાઈ ગયો. પણ શુભ અધ્યવસાયથી મૃત્યુ પામી દેવ મૃત્યુ થયું.. જમીન ઉપર તરફડતી સમડી મુનિશ્રીના મુખેથી બન્યો. નામ પડ્યું - દર્દરાંક દેવ. આમ તિર્યંચગતિમાં પણ તેનો નવકારમંત્રના શ્રવણથી મરીને સિંહલદ્વીપની રાજકુમારી - સુદર્શના જન્મારો સુધરી ગયો.
બની. જાતિસ્મરણથી પોતાનો પૂર્વભવ જોયો - જાણ્યો. ભારતમાં ૮. આ એક એવી અદ્ભુત ઘટના છે - જેમાં હરણ, વટેમાર્ગ ભ્રમણ કરીને પોતાના મૃત્યુસ્થાનમાં ભરૂચમાં પોતાની જ સ્મૃતિમાં અને જૈનમુનિને એક જ હરોળમાં મૂકીને સદ્ભાવનાની સાચે જ - રાજકુમારીએ ‘શકુનિકા વિહાર' બંધાવ્યો. જે “સમળી વિહાર' કદર કરી છે. જેનધર્મની પરિભાષામાં કહીએ તો “કરણ, કરાવણ તરીકે પણ ઓળખાય છે. અને અનુમોદન - ત્રણ સરખા ફળ નીપજ્યા..” એ પંક્તિને ચરિતાર્થ ૧૧. પરમાહિત્ મહારાજા કુમારપાલના જીવનનો એક પ્રસંગ કરે છે. જોઈએ કેવી રીતે...?
છે. એકવાર તેઓ પૌષધશાળામાં હતા ત્યારે પગના સાથળ ઉપર શ્રી કૃષ્ણના વડીલબંધુ બલભદ્ર હતા. કહેવાય છે કે – વાસુદેવ મંકોડો ચોંટી ગયો કેમે કરીને ઉખડે નહીં. છેવટે મહારાજા કુમારપાલ અને પ્રતિવાસુદેવ વચ્ચે સ્નેહનો અતૂટ તંતુ હોય છેબલભદ્ર મંકોડાના જીવને બચાવવા માટે પોતાના પગની ચામડી કાપવા રૂપરૂપનો અંબાર હતા. મુનિ બન્યા પછી પણ તેનું રૂપ ઢાંક્યુ ન તૈયાર થયો. પણ તેના જીવને બચાવી લીધો..
(સપ્ટેમ્બર - ૨૦૧૭
L; પ્રબુદ્ધ જીવન ET
