________________
‘અમૂલ્ય તત્વવિચાર'
આત્માર્પિત દેવાંગભાઈ અમૂલ્ય તત્ત્વવિચાર' જેવી મહાન કૃતિનો અભ્યાસ કરીએ મુમુક્ષુ જેણે પોતાના દોષો દેખાતા હોય અને ખૂંચતા હોય, તે તે પહેલાં શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી (કર્તા પુરુષોની આંતરિક ભવ્યતા દોષોમાંથી કે બહાર આવવું તેવો નિશદિન વિચાર હોય તે જ પરએક દૃષ્ટિ કરીએ. કારણકે મને લાગે છે કે આ કૃતિને સમજવામાં વ્યક્તિ, આત્મજ્ઞાની પુરુષના ઉદયકર્મો વીંધી તે આત્મજ્ઞાની તેઓની દિવ્યતા તથા આશયગંભીરતા બહુ મહત્વનો ફાળો મહાત્માનું અંતઃકરણ ઓળખી શકે છે. ગાંધીજી તેમાંના એક હતા. આપશે. તેવું એક કથન છે કે પુરુષ વિશ્વાસે વચન વિશ્વાસ” એટલે ગાંધીજી, કલ્યાણની કલ્પવેલી સમ શ્રીમદજીનું અંતઃકરણ ઓળખી કે શ્રીમદ્જી વિષે તથા તેઓશ્રીની આંતરિક દશા વિષે જેટલા નિઃશંક ગયા હતા. તેઓએ પોતાના આત્મકથામાં તેમના આધ્યાત્મિક હશો તેટલું તેમણે કહેલું તત્ત્વજ્ઞાન પણ વિશ્વાસ કરવા યોગ્ય માર્ગદર્શક શ્રીમદ રાજચંદ્રજી એક જ્ઞાની પુરુષ હતા એમ સ્પષ્ટ લખ્યું લાગશે.
છે. તેઓ લખે છે કે -.. અધ્યાત્મ માર્ગે શ્રદ્ધાનું બહુ જ મહત્વ છે. મોક્ષમાર્ગના દાતા “જે મનુષ્ય લાખોના સોદાની વાત કરી લઈને તરત એવા શ્રી ગુરુ ભગવંત પર જેટલી શ્રદ્ધા મજબૂત તેટલો માર્ગ આત્મજ્ઞાનની ગૂઢ વાતો લખવા બેસી જાય તેની જાત વેપારીની ત્વરાથી કપાશે. આપણે વ્યવહારિક જગતમાં પણ શ્રદ્ધાનું મહત્વ નહીં પણ શુદ્ધ જ્ઞાનીની છે. તેમની આવી જાતનો અનુભવ મને સમજીએ છીએ. સમજો કે તમે ક્યાંક ગાડીમાં જઈ રહ્યા છો એક વેળા નહીં પણ અનેક વેળા થયેલો.”1. અને તમને રસ્તા વિષે નિઃશંક નથી તો આપોઆપ જ તમારી પરમ જ્ઞાનાવતાર શ્રીમદજીનો અને મહાત્મા ગાંધીજીનો ઝડપ ઓછી થઈ જશે. તમે ઝડપથી નહીં જ જઈ શકો અને જેવું અંતરંગ સંબંધ એ માત્ર તેમના બન્નેના જીવનનું જ નહીં, માત્ર તમે કોઈને પૂછો અને તમને જવાબ મળે તો આપોઆપ જ તમારી ગુજરાતનું જ નહીં, પરંતુ ભારતના સાંસ્કારિક, રાજકીય અને ઝડપ વધી જશે. આવું જ મોક્ષમાર્ગમાં શ્રદ્ધાનું મહત્વ છે. આધ્યાત્મિક ઈતિહાસનું એક ઉજ્જવળ પ્રકરણ છે. અધ્યાત્મનું એકવાર નક્કી થઈ જાય કે આસાચા પુરુષ છે અને તેઓ જેમ કહે અવતરણ એવા શ્રીમદજી આત્મજ્ઞાની હોવાની સાથે બહોળું છે તે જ સત્ય છે તો પછી અધ્યાત્મ માર્ગ તમારી ઝડપ ખૂબ જ વધી શાસ્ત્રજ્ઞાન પણ ધરાવતા હતા. તેમને ઓટલો બહોળો જશે. અને એક વખત બુદ્ધિનો સહારો લઈને તાર્કિક (લોજીકલી) શાસ્ત્રાભ્યાસ હતો અને બીજાને ધર્મની ગૂઢ વાતો સરળતાથી રીતે નક્કી કર્યું હોય તો પછી મહાત્મા ઉપર શંકાને સ્થાન રહેતું સમજાવી શકતા હતા..જેમ પારસમણીના સંપર્કમાં આવતાં લોઢું, નથી.
સોનું થઈ જાય છે તેમ શ્રીમદજીના સંપર્કમાં આવતા કોઈપણ “અમૂલ્ય તત્ત્વવિચાર”ના કર્તા શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીની આંતરીક મુમુક્ષુ જીવ ધર્મના રંગમાં રંગાઈ જતા હતા. ગાંધીજીના શબ્દોમાં ભવ્યતા:
કહીએ તો.... ભવ્ય વસુંધરા ભારતભૂમિ પર ઘણા સંતો અને મહાત્માઓ “દરેક ધર્મના આચાર્યોને મળવાનો પ્રયત્ન મેં કર્યો છે, પણ જે થઈ ગયા છે. આજે એક એવા જ સંત વિષે વાત કરવી છે કે જેમનું છાપ મારા ઉપર રાયચંદભાઈએ પાડી તે બીજા કોઈ પાડી શક્યા નથી. માર્ગદર્શન આઝાદ ભારતના રાષ્ટ્રપિતા પણ લેતા હતા. મોહનદાસ તેમની બુદ્ધિને વિશે મને માન હતું.... મારી આધ્યાત્મિક ભીડમાં હું ગાંધી માંથી મહાત્મા બનવાનો શ્રેય જેમને જાય છે, જેમના તેમનો આશ્રય લેતો...” પ્રેમભર્યા અને મક્કમ માર્ગદર્શનથી જ ગાંધીજી સત્ય અને શ્રીમદ રાજચંદ્રજીની પ્રશસ્તિ કરતાં ભારતને દષ્ટવંત નેતૃત્વ અહિંસાના પાઠ શીખ્યા. જે સિદ્ધાંતો દેશ અને દુનિયા માટે એક પુરૂ પાડનાર, ગુજરાતના પનોતા પુત્ર વડાપ્રધાન નરેન્દ્રભાઈ મોદી નવો પ્રેરણાસ્ત્રોત બન્યા તેવા ગાંધીજીના આધ્યાત્મિક માર્ગદર્શક પણ જણાવ્યું છે કે : તથા મોક્ષમાર્ગ ઉજાગર શ્રીમદ રાજચંદ્રજીની આંતરિક ભવ્યતાની “શ્રીમદ રાજચંદ્રજીના વ્યક્તિત્વની કેવી મહાનતા હશે કે ગાંધીજીના વાત શ્રવણ કરીને આપણે કૃતાર્થ થઈએ. દિવ્યતાના દરબાર સમ સમગ્ર અસ્તિત્વ પર છવાઈ ગયા હતા તથા તેમના વ્યક્તિત્વથી અંજાઈ શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી બહારથી વ્યવસાયમાં હતા પરંતુ અંતરમાં તેના ગયા હતા.”3 પડઘા પડતા નહીં. તેઓ શ્રી બધા વ્યવહારો કેવળ નિર્લેપભાવે શ્રીમદ રાજચંદ્રજી સતત સાંસારિક ઉપાધીઓથી વીંટળાયેલા કરતા હતા. મહાત્મા ગાંધીજીને જો શ્રીમદ રાજચંદ્રજીનો સંપર્ક ના હતા પરંતુ તેમનું અંતર મોક્ષ દિશા જ સૂચવતું હતું. તેમના થયો હોત તો ગાંધીજીએ કદાચ ધર્મ પરિવર્તન કર્યું હોત અને ભગીરથ પુરુષાર્થને કારણે ઉપાધિ મળે પણ સમાધિ જાળવી શકતા જગતને શાંતિ અને અહિંસાના સિદ્ધાંતો ન મળ્યા હોત. એક સાચો હતા. તેઓશ્રીએ તેમના શિષ્યો તથા મુમુક્ષુઓને લખેલા
1 પ્રબુદ્ધ જીવન 31
સપ્ટેમ્બર - ૨૦૧૭)
