________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
રસ- ત (લોકકથા)
શ્રી ઠાકરસી પી. કંસારા “એક જવાલ જલે તુજ નેનનમાં, રસ-જાત નિહાળી નમું હું નમું ! એક વીજ જલે નભ-મંડળમાં, રસ-રેત નિહાળી નમું હું ન !” કવિ નાનાલાલ- જ્યા જયંત” કચ્છના અંજાર શહેરના ગંગાનાકા બહાર પૂર્વમાં આ વરે એક કિલો મીટર દૂર એક જૂના વખતનું સ્થાનક આવેલ છે તે જેસલ-તોરલના સ્થાનક તરીકે સેંકડો વર્ષથી વિખ્યાત છે. દર વર્ષે રૌત્ર સુદિ પૂનમને રોજ અહી મેળો ભરાય છે અને કચ્છમાંથી જેસલ-પાતરા તરીકે ઓળખાતા જાડેજા રાજપૂતે તથા અન્ય લેકે તેમ સૌરાષ્ટ્ર તળ-ગુજ રાત અને રાજસ્થાનમાંથી અનેક ભક્તો તથા અસ્તિક જેસલતોરલની સમાધિનાં દર્શન માટે યાત્રાએ આવતા હોય છે. આ સંબંધમાં આ નીચે દર્શાવેલ ગવાતું ભજન વિખ્યાત છે
“બેલીડા, હાલેને અંજાર, એવી જાતરા કરવી તે જેલ પીરની રે હે છે.”
આ જેસલ તથા તેરલનાં જન્મસ્થાન જવને તથા સમય વિશે જુદી જુદી દંતકથાઓ જૂના સમયથી કચ્છમાં તેમજ સૌરાષ્ટ્ર તથા રાજસ્થાનમાં પ્રવર્તે છે. કચ્છ અને ખાસ કરીને અંજારમાં પ્રચલિત દંતકથા પ્રમાણે જેસલ જાડેજો એક રાજકુમાર હતો અને પઈ પણ કારણસર એ લુટાર બનેલો હતો તથા અધમ જીવન ગાળતા હતા. કચ્છ તેમજ સૌરાષ્ટ્ર વગેરે પ્રદેશમાં લૂંટફાટ કરીને એ અંજારમાં ગંગાનાકા બહાર આવેલ કાજલીવન તરીકે પહેલાં એળખા ના આમલીનાં વૃક્ષોના ગીચ જંગલમાં આવેલ પોતાના સ્થાનમાં આવતા અને રંગ-રાગ માને. એણે એક વખત કાઠિયાવાડમાં એક ગામના ગરાસિયા સાંસતિયા કાઠી પાસે “તેરી' નામની એક પાણીદાર ઘડી હોવાનું જાણીને તથા એની પ્રશંસા સાંભળીને એ ચારવા માટે એના મકાનમાં એક જ મધરાત વખતે પ્રવેશ કર્યો. એ વખતે એ શાક્તપંથી ભક્ત સાંસતિયાના મકાનમાં ભજનને કાર્યક્રમ ચાલુ હતો તેથી ભજને પૂરાં થાય અને ત્યાં ભેગા થયેલ ભક્ત ચાલ્યા જાય ત્યારબાદ ઘડી ચોરી જવી એવા ઈરાદાથી જેસલ ધેડીની ગમાણમાં ઘાસ નીચે છુપાઈને પડી રહ્યો. અજાણ્યા માણસને ગમાણમાં છુપાયેલે જોઈને, ઘડીએ ચમકીને અવાજ કરવા પરથી સાસતિયાની જુવાન પત્ની તેરલ ઉ રાંદે ઘેડી પાસે આવી અને ગમાણમાં વધુ ઘાસ નાખ્યા બાદ ગમાણમાં ખીલે ઢીલ થઈ ગયેલ હેવાને અંધારામાં ભાસ થવા પરથી તરલે ખીલે જમીનમાં વધુ મજબૂત બેસાડ્યો, પણ અચાનક રીતે એ ખીલે જેસલ ગમાણમાં જ્યાં છુપાઈને સૂતે હતા ત્યાં એની હથેળીમાં ખૂંપી ગયા બાદ જમીનમાં ખેઓ હતા. જે સલ મજબૂત મનને આદમી હવે તેથી એણે પીડાને ગણકારી નહિ અને પડી રહ્યો.
- ભજને પૂરા થયાં અને લેકે ચાલ્યા ગયા બાદ સાંસતિય તથા તેનલ ઘરમાં અંદર જતાં હતાં ત્યાં ઘોડીએ ફરી વાર અવાજ કરવા પરથી સાંસતિ ઘડી પાસે ગયો અને ગમાણમાં કેઈ ઝેરી જંતુ હોય તે તપાસ કરવા ગમાણ પર નજર કરી ત્યારે જેસલને ત્યાં પડી રહેલ જોઈને કોઈ ગરીબ માણસ તે હશે એમ સમજજે, પણ એ જ વખતે જેસલ એકદમ ઊમે થયે અને લેહીથી ખરડાયેલ ખીલા સાથે બહાર આવ્યા. એ દશ્ય જોઈને કાઠી સ્તબ્ધ બને, એને ઘવાયેલ આદમી તરફ અત્યંત અનુકંપા ઊપજી. તોરલની ભૂલથી આમ બન્યું હતું એમ જણાવ્યું તેથી એણે જેસલની માફી માગી ને એને જે ઈચ્છાથી એ ત્યાં આવ્યું હતું તે વસ્તુ માગી લે છે અને પોતે આપવા તૈયાર હોવા જણાવ્યું. જેસલ આમ બહાદુર અને નીડર આદમી હતો, પણ પાપમાં ગળાડૂબ ડૂબેલ લેવાથી નિર્દય અને ભયંકર પથિક-દીપે વાંક
ઍકટે.-નવે.૧૯૯૦
For Private and Personal Use Only
