________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રવેશેલા ત્યારે તળાજા ગણ બંદર હતું, વલભી અને એનું જિ૯લા-મથક હસાવધ મકવતાં બંદરો હતાં. તળાજાની ગુફાઓ આ જ સમયમાં કોતરાઇ છે અને એના મુદ્રાના અવશેષમાં બૌદ્ધધર્માનુયાયી ભારતીય-ગ્રીક રાજાઓના સિક્કા અહી થી મળ્યા છે. આમાંના કેટલાક સંગ્રહસ્થાને મ તેમ ખાનગી સંગ્રહમાં છે, જયારે પ્રસ્તુત સંગ્રહમાં એક તૂટેલે સિક્કો મળે છે, જેને અપલદત(એપેલેસ)ના સિક્કા તરીકે ઓળખાવા છે. એમાં ગ્રીક રાજાનું મારું ને ફરતું ગ્રીક લખાણ છે. એનું વજન ૧.૬૦ મા. અને વ્યાસ ૧.૫ સે.મી છે (જુઓ મેટ સિક્કો, સાથેના નાના ૯ સિક્કાઓમને ૩ જે પણ). આ ઉપરાંત રાજા મિલિંદના સિક્કા પણ મળ્યા છે. સમય ઈ. પૂ. ૧ લી અને ઈ. સ. ૧લી વચ્ચે સમજાય છે. ધાતુ રૂપે છે.
આવા જ આ ધર્માનુયાયી રાજવંશ, જેની રાજધાની ગિરનાર હતી, એનું પણ હરતવપ્ર વેપારનું કેન્દ્ર હશે એમ જણાય છે. એને જુદા જુદા રાજવીઓના સિક્કા મળે છે. આની પણ ધાતુ રૂપું, આકાર ગોળ અને ૧.૪૮ સે. મી. તથા વજન ૧.૫૮ ગ્રામ આસપાસનાં છે. આના પર રાજાનું મહેણું, બામાં લખાણ અને રાજ્યકર્તાનાં નામ લખેલાં છે, જે ચર્ચાને પાત્ર હેઈ પ્રસ્તુત કર્યા નથી. આ પશ્ચિમ ક્ષત્રપ સિક્કા આ પ્રદેશમાં અને નગરના આવારમાંથી હજુ મળ્યા કરે છે (ચિત્ર પ૬).
આના પછીના (ચિત્ર ૬-૭ મી રાષ્ટ્રના ઇતિહાસના સુવર્ણ યુગમાંના સિક્કા છે. ગુપ્તકાલના આ યુગના સિદ્ધા, જેમાં હજારોની સંખ્યામાં ગણાય તેટલા, કુમારગુપ્તને મળે છે કે આમાં સ્વલ્પ સમુદ્રગુપ્ત કે સ્કંદગુપ્તના પણ મળે છે ખરા. આ યુગમાં આ આ બંદર અને એને વેપાર પણ મધ્યાહનના સુર્યની જેમ પ્રકાશતો હતો. એની શ્રેણી એ માલથી તરબતર અને નાણાવટ વિવિધ પ્રદેશનાં નાણા-મુદ્રા વેપારી અને માલથી બભર્યા રહેતાં હોય એમ જણાય છે. આ બધાનાં વજન, નિયમિત ગેળ નથી, કેટલાક વચ્ચેથી બેસી ગયેલ ગેળ-અતર્ગોળ છે, પણ એની “બઈ–છાપ” ઘણી સ્પષ્ટ હેવી છે, ચેરસના ગેળ ખૂણું કાપલ અને થે જાડા દળના હોય છે. રાજાના મહેરામાં લાંબા ગૂંચળાંવાળા વાળ, કાને કુંડળ, મેટી આખે, સરસ નાક વગેરે સપષ્ટ દેખાય છે, પાછળ બ્રાહ્મીલિપિમાં રાજનું નામ તેમ બિરૂદ તથા કળાયેલ મોર દેખાય છે (ચિત્ર-૭). આ સિક્કાની સંખ્યા જોતાં એમ લાગે છે કે એને પુનઃ પુનઃ મુદ્રિત કરવા માટે ખાસ વ્યવસ્થા ગિરનાર વલભી કે હસ્તવપ્રમાં રાખી હેવા સંભવ ખરા; જાક આન ઢાળવાના અવશેષે હજી આ વિસ્તારમાં સંપન્ન થયા નથી. કિકા પર આવું કામ કાચંતા કરવાવાળા વિદ્વાન મિત્રોને પણ હજુ મેળાપ થઈ શક્યો નથી. સિક્કા ચાંદીના જ છે,
સૌરાષ્ટ્રના ઘણા પ્રદેશમાં પ્રભૂત માત્રામાં મળેલા સિક્કા તે સોલંકી યુગને “મ્મ”. આ રૂપાના સિકા તે ભારતનાં સર્વત્ર મળતા ઈન્દ-સાનિયને “ગયાં.” આનું ચલણ કમ્મરૂપે જુદા જુદા રૂપમાં જડા જડા પાતળા ગાળ આયાત એવા આકાર-વૈવિધ્યમાં ઘણું હતું. આવા દ્રગ્સ ટિમાણ (તા. તળાજા) અને હસાવકમાં અતક એટલે હજારોની સંખ્યામાં મળ્યા છે. એને પણ પુનઃ પુન અંકિત કરીને બજારમાં મૂક્યાં હોય એમ જણાય છે. એના વજનમાં બહુ થોડે ફરક હોય છે, જ્યારે આકારે ભેદ
રહ્યા છે. વજન .૨૫ માન થી ૨ ૪૦ ગ્રામ અને ૧.૩ થી ૧.૩ સે. મી. જ્યારે દળમાં સારું એવું અલગપણ જોવા મળે છે.
આની સાથે આ જ સ્થળેથી મળેલે ૧ લી સદીને સેનાને એક મન સમ્ર પ્રાપ્ત થયેલ સચવાયેલો મળે. આના પર રાજાનું મહેસું, ફરતે રેમનલપિમાં લખાણ અને પાછળ ગ્રીક દેવતા (યુરાનું ( હેરાફલિસ)નું આલેખન છે. સંગ્રાહક એનાથી છૂટા પડવા તૈયાર ન હોઈ એના ફોટા લીધા છે, જે
ટે-નવે./૧૯૯૦ પથિ --દીપત્સવ
રીતે ગરબા રમાકાંડાના કાકા ડામરાજકિયા : મદાવાને ગીતાનો તોટો ના કરી . માતા અને મીઠાઈ
'
ના
-
-
છે. જ
વાત : ધ કામ પણ કરી
પર
એ જ છે કે મારા
For Private and Personal Use Only
