Nyayamanjari Part 02

Author(s): K S Vardacharya
Publisher: Oriental Research Institute

Page 722

689
द्वादशमाह्निकम्
[ भाट्टोक्तोदाहरणम् ] भाट्टौस्तु *भवदीयं निरालम्बनसाधनं प्रतिज्ञाविरोधोदाहरणं वणितम् -'निरालम्बनाः सर्वे प्रत्ययाः, प्रत्ययत्वात्' इति। यतः प्रत्ययत्वहेतु ग्राहकज्ञानसालम्बनत्वे तेनै वैषा प्रतिज्ञा विरुद्धध्यते । तन्निरालम्बनत्वे तु हेत्वभाव एव स्यादिति। तदुक्तम्
'विस्पष्टश्चाक्षपादोक्तो विरोधो हेतुसाध्ययोः ।
यमदृष्टवा परैरुक्तमदूषणमिदं किल' इति ॥ तत् सर्वथा सुलभोदाहरणमिदं प्रतिज्ञाहेतुविरोधाख्यं निग्रहस्थानमिति स्थितिः ॥
[ प्रतिज्ञासंन्यासः] पक्षप्रतिषेधे प्रतिज्ञातार्थापनयनं प्रतिज्ञासन्न्यासः ॥ ५-२-५ ।।
पक्षसाधने परेण दूषिते तदुद्धारणाशक्त्या प्रतिज्ञामेव निढ्वानस्य प्रतिज्ञासन्न्यासो नाम निग्रहस्थानं भवति ||
'अनित्यः शब्दः, ऐन्द्रियकत्वात्' इत्युक्ते, तथैव सामान्यनानकान्ति. कतायामुद्धा टितायां, यत् प्रतिब्रवीति—'क एवमाहानित्यः शब्द इति. -सोऽयमेवंब्रुवन् प्रतिज्ञासन्न्यासात् पराजीयते ॥
[प्रतिज्ञासंन्यासे धर्मकीक्षेिपः] .. अत्राह-अतिस्थूलः खल्वयं प्रमादः। को हि नाम प्रतिवादी प्राश्निकसन्निधाने प्रतिज्ञां कृत्वा, तदैव तेषामेवाभ्रष्टसंस्काराणां पुरतः अपस्मारकाद्यनुपप्लुतमतिः तामेव निह्नवीत ॥
* भवदीयम्-इत्यत्र भवच्छन्दः बौद्धपरः॥
1व-ख,
टुंकि-ख,
प्र-ख.
44