Nyayamanjari Part 02

Author(s): K S Vardacharya
Publisher: Oriental Research Institute

Page 743

710
[ मतानुज्ञा ]
स्वपक्षे दोषाभ्युपगमात् परपक्षे दोषप्रसंगो मतानुज्ञा
।। ५.२.२२ ।।
स्वदक्षे परापादितदोष मनुद्धृत्य --अभ्युपगम्य * ' तमेव परपक्षे 'प्रतीप' मापादयतः परमतानुज्ञानात् मतानुज्ञा नाम निग्रहस्थानं भवति । यथा चौरो भवान्, पुरुषत्वात्, प्रसिद्धचौरवत्' इत्युक्ते सति आह 'भवानपि चौर: पुरुषत्वात्' इति । सोऽयमेवं वदन् आत्मनः परापादितं दोषमभ्युपगतवानिति मतानुज्ञया निगृह्यते ॥
[ मतानुज्ञाया दोषत्वशंका समाधानं च ]
अत्राह - अनैकान्तिके हेतौ परेणोक्ते तदुद्भावनमनेन प्रकारेण प्रतिवादी करोति - इति 'किमिति' निगृह्यते । वाद्येव हेत्वाभासप्रयोनिगृह्यत इति ॥
अत्रोच्यते — उक्तमादावेव 'स्वपक्षे दोषमनुद्धृत्येति । एवं हि तेन वक्तव्यम् - 'अनैकान्तिकोऽयं हेतुः, अचौरेऽपि पुरुषत्वस्य दर्शनादिति । एवं हि स दोष उद्धृतो भवति । एवं त्वनभिधाय - 'भवानपि चोरः, पुरुषत्वात्' इति वंदन् अनुजानात्येव परमतम् । अतोऽनैकान्तिकत्वे वक्तव्ये, तदुद्भावनानुक्रममवधीर्य 'अतिप्रसङगमापादयन् निग्रहार्हो भवत्येवेति । वादिनश्चानैकान्तिक हेतु प्रयोगेऽपि तदनुद्भावनान्नपराजयः । प्रतिवादिन एव हीदं सन्निकृष्टं निग्रहस्थानमिति ॥
* अनेन प्रतिबन्दीतो वैलक्षण्यम् । गन्तव्यम्' इति प्रदर्शनं प्रतिबन्दी ॥
1 प-ख,
तमेव-ख,
न्यायमञ्जरी
3
'नायं दोषः, यतस्त्वयाऽपि तथाऽभ्युप
न-च,
4
प्र-ख.