Nyayamanjari Part 02

Author(s): K S Vardacharya
Publisher: Oriental Research Institute

Page 737

704
न्यायमञ्जरी ननु ! यद्यननुभाष्यापि तत्रोत्तरं ब्रूयात्, किमिति निगृह्येत। न च योऽभाषितुमसनः स उत्तरमपि दातुमक्षमो भवति ; विचित्रत्वात्पुरुषशक्तीनाम्-नैतदेवम् – अननुभाषणे तदुत्तरविषयापरिज्ञानात् क्वोत्तरं प्रयुज्येत। प्रयुक्तं वा कथमवधार्येत ?
न चवं ब्रूमः यावकिचित् वादिना सविस्तरमभिधीयते, तदखिल. मन्यूना'नतिरिक्तमनुज्झित क्रम के प्रतिवादी तथैवानुभाषेतेति । यस्तु समस्तानुभाषणं तथा कुर्यादपि नाम, तेन स्वकौशलमेव केवलं मुपदशितं भवति, मेधावित्वं वा। न त्वेवमकुर्वन् प्रत्यवेयादिति । स्तोकस्तोक ननुमाषमाणः, तथैव च क्रमेण दूषपन् न निग्रहमाप्नुयादिति ॥
. [धर्मकीक्षिपः ] अत्राह-यदि वादी स्वपक्षमाधनविवरणवर्मना बहुतरम कृतक'. मप्रकृतार्यमुपक्षिपेत् , तत् कि प्रतिवादिना सर्वमनुभाषणीयम्। हेतुमात्रं त्वद्य दूषगनुद्भावधाः नास्य निर हो युक्तः। दूषणविषयं तु हेतुमात्रमपि योऽनुभाषितुमको शलः, स उत्तरविषयापरिज्ञानात् उत्तरमपि प्रतिपत्तुमसमर्थ एवेत्यप्रति मया निगृह्यताम्। किमननुभाषणेन ॥ ___ अपि च, त्रिरभिहितस्येति केयं परिभाषा ? तथा च गदी' पराव. बोधार्थ वाक्यं प्रयुजीत', परोपद्रवार्थ वा ? तत्र परावबोधार्थे वाक्ये परावबोध एवाभिधानविधिः, न द्विस्त्रिर्वा नियमः। यावत्कृत्वः प्रयुक्ते वाक्ये परस्यायबोधो जायते, तावत्कृत्वः प्रयोक्तव्यम् । परोपद्रवायं तु
__ * किन्तु, दूषणं श्रुत्वा वादी न मया तथोक्तमिति यदि अपलपेत् तदा असंबद्धार्थकथनात् प्रतिवादी निगृह्य तापि। तद्वारणाय वादिसंमतस्य दृढीकरणार्थमनुवाद इति भावः ॥
2 कपदे-च,
परख,
1 खिन्ना-ख, ' युक्तं-ख.
दिना-ख,