________________
#
શ્રી મહાવીર દર્શન કરી આ જાણવું અને પરિણમવું જે થાય છે તેને અભેદ વિવક્ષામાં જાણવાના અર્થમાં જ સમજાવે છે. પરંતુ જ્ઞાનનું આ જે અચિંત્ય અદ્ભુત સામર્થ્ય છે તેને ભેદ વિવક્ષાથી મીમાંસાનો વિષય બનાવીએ તો જ્ઞાનના સ્વચ્છતારૂપનો સ્વભાવ છે અને જાણવાનો પણ સ્વભાવ છે. વળી સમુચ્યપણે અભેદ આત્માના અનંતગણોમાં સ્વચ્છત્ત્વ શક્તિ પણ સમયે સમયે પરિણમે છે.
શ્રી સમયસારજીના કલશ-૨૧૫ માં આચાર્ય મહારાજ ફરમાવે છે કે જ્ઞાન શેયને જાણે છે તે તો આ જ્ઞાનના શુદ્ધ સ્વભાવનો ઉદય છે જેનો અર્થ ભાવાર્થકારે એવો કર્યો કે 'જ્ઞાનમાં અન્ય દ્રવ્યો પ્રતિભાસે છે તે તો આ જ્ઞાનની સ્વચ્છતાનો સ્વભાવ છે.
વળી કલશ ૨૧૬ માં આત્માનો જ્ઞાન સ્વભાવ હોવાથી તેની સ્વચ્છતામાં શેયો સ્વમેય ઝળકે છે'.
જ્ઞાનની સ્વ-પર પ્રકાશતા સિદ્ધ કરવી હોય તથા જ્ઞાનની પર્યાય પર લક્ષ કર્યા વિના, પરસમ્મુખ થયા વિના અને પોતે પોતામાં જ તન્મય રહીને પોતાને જાણતાં સ્વ-પર બધું જ તેમાં ઝળકે છે તે જણાય છે-એ સમજવું હોય તો જ્ઞાનની સ્વચ્છતાના પરિણામના કારણે થતો સ્વ-પરનો પ્રતિભાસ જે ઉપર કળશ ર૧૫-૨૧૬ ના સંદર્ભમાં સ્વીકારવા યોગ્ય છે. અને તેને એકત્ત્વપૂર્વક જાણવાના રૂપમાં સમજતા નિરંતર ચૈતન્ય આત્માના અમૂર્તિક આત્મપ્રદેશે વર્તતી જાણન પ્રક્રિયા સમજી શકાય છે.
કેવળી ભગવાનના કેવળજ્ઞાનની પર્યાય તો આદિ અનંતકાળ સ્વરૂપનિષ્ઠ રહીને સમયે સમયે પરિણમ્યા કરે સ્વ-પર સંબંધીના જાણપણાને જ નિરંતર જાગ્યા કરે તેમ છતાં તે પર્યાયને એક સમય માટે પણ જોય સન્મુખ થવું પડે નહિ અને શેયનિષ્ઠ બન્યા વિના જ અનંતકાળ સુધી પોતાના સ્વભાવિક જ્ઞાન સ્વચ્છત્વને કારણે સમસ્ત અનંતતા સમયે સમયે પ્રતિભાસ થતાં જણાયા જ કરે એવું સામર્થ્ય સ્વીકારવા યોગ્ય છે. આ કારણે જ સર્વજ્ઞતાને આત્મજ્ઞતારૂપે દર્શાવવામાં આવેલ છે.
આમ જ્ઞાનના સ્વચ્છત્ત્વ સ્વભાવના પરિણમનને કારણે પ્રગટતો સ્વ-પરનો પ્રતિભાસ અથવા શેવાકારપણું-ઝલકન તથા જ્ઞાનના જ્ઞ સ્વભાવરૂપે થતું જાણપણું યુગપ એક જ સમયમાં એકત્ત્વપૂર્વક નિરંતર વર્યા જ કરે છે તે કારણે જ્ઞાન સ્વમાં જ રહીને પોતાના સ્વ-પર પ્રકાશક પણાના નિશ્ચય સામર્થ્યને પ્રસિધ્ધ કર્યા જ કરે છે.
આવી યથાર્થ વસ્તુસ્થિતિનો નિર્ણય કરી નિર્ણયની યથાર્થતા પ્રગટતા અવશ્યમેવ આત્મઅનુભવની સ્થિતિ પ્રગટે છે અને અનાદિથી નહી થયેલું અપૂર્વ કાર્ય સંપન્ન થાય છે. આજ ૧ એકમાત્ર કલ્યાણનો માર્ગ છે.
