________________
જીજdhwad શ્રી મહાવીર દર્શન
કરી (૩) સ્વભાવમાં નય ન હોય અને સ્વભાવની સિધ્ધિ માટે, ‘નય’માત્ર અંગુલી નિર્દેશ કરે છે. અનુમાન સુધી લઈ જાય છે, બસ.
(૪) તું નિશ્ચયનયે અકર્તા છો કે સ્વભાવથી જ અકર્તા છો? હું તો સ્વભાવથી જ અકર્તા છું, પ્રભુ! બસ, તો નયોના વિકલ્પ છૂટી જશે અને તને અનુભવ થશે જશે. અનુભવની આ વિધિ છે.
(૫) જ્ઞાનની પર્યાય નિશ્ચયનયે આત્માને જાણે કે સ્વભાવથી જાણે છે? સ્વભાવથી જ જાણે છે પ્રભુ!
(૬) અનાદિ અનંત જ્ઞાન સ્વભાવથી જ આત્માને જાણતું પ્રગટ થાય છે. સ્વભાવથી જાણતો હોય, એમાં નયની અપેક્ષા ન હોય. નય તો માત્ર સ્વભાવનો અંગુલી નિર્દેશ કરે છે. પહેલા
વ્યવહારનયનો પક્ષ હતો એને નિશ્ચયનય દ્વારા સમજાવે છે, તો વ્યવહારનો પક્ષ છૂટી જાય છે, ને નિશ્ચયના પક્ષમાં આવે છે. હવે કોઈ તો સ્વભાવ સુધી પહોંચી પક્ષાતિકાંત થઈ અનુભવ કરી લે છે અને કોઈ નિશ્ચયનયના પક્ષમાં અટકી જાય છે, અનુભવ કરી શક્તો નથી. હવે જે નિશ્ચયનય દ્વારા સ્વભાવનું અનુમાન કરી, અનુભવમાં ચાલ્યો જાય છે, પક્ષાતિક્રાંત થાય છે, એણે નિશ્ચયનો પક્ષ છોડ્યો ત્યારે અનુભવ થયો. નયથી આવો છું, એવો વિકલ્પ છૂટી જાય છે. અનુભવ માટે નય સાધન જ નથી. નય માત્ર અનુમાન સુધી લઈ જાય છે, એ અનુભવ ન કરાવી શકે.
(૭) આ વાત કોઈ અપૂર્વ છે. નયાતીત થવા માટેની આ વાત છે. સ્વભાવથી જ સ્વભાવ જણાય. નયથી સ્વભાવની પ્રસિદ્ધી ન થઈ. સ્વભાવથી જ સ્વભાવની પ્રસિધ્ધિ થાય છે.
(૮) નિશ્ચયનયે આત્મા અકારક-અવેદક નથી, સ્વભાવથી જ અકારક-અવેદક છે. નિશ્ચયનયે જ્ઞાન જ્ઞાયકને જાણતું નથી. સ્વભાવથી જ જ્ઞાન જ્ઞાયકને જાણે છે.
આમ સ્વભાવની સન્મુખ થતાં નયોના વિકલ્પ અસ્ત થઈ જાય છે, શાંત થઈ જાય છે અને અભેદપણે આત્માનો અનુભવ થાય છે.
(૯) જ્ઞાન, સ્વભાવથી જ આત્માને જાણે છે. એને નયે લાગુ પડતી નથી. એક દ્રવ્યસ્વભાવ અને એક પર્યાય સ્વભાવ, બંનેના સ્વભાવને લક્ષમાં લે તો એક અનુભવ થાય. નયાતીત થવાની આ વિધિ છે.
(૧૦) જાણનારો જણાય છે, જણાય છે અર્થાત્ જણાયા જ કરે છે. આબાલ ગોપાળ સૌને ભગવાન આત્મા જણાયા જ કરે છે. કઈ નયથી જણાયા કરે છે? અરે! સ્વભાવથી જ જણાયા કરે છે, જા.
(૧૧) જ્યારે સ્વભાવની સન્મુખ થઈને અનુભવ કરે છે ત્યારે નયોની લક્ષ્મી ઉદય પામતી નથી, પ્રમાણ અસ્તને પામે છે. જ્યારે આત્માને સ્વભાવથી જુએ છે, ત્યારે નયોના વિકલ્પ છૂટી જાય છે.
