________________
જીતીને શ્રી મહાવીર દર્શન
* અજ્ઞાની તો આગમ પધ્ધતિને, એટલે કે વિકારને તથા કર્મના સંબંધને જ જીવનું સ્વરૂપ માને છે, જીવના શુધ્ધ સ્વરૂપને તે જાણતો જ નથી, એટલે તેને અધ્યાત્મ પધ્ધતિ તો છે પણ આગમ પધ્ધતિનું જ્ઞાન તેને નથી શુભરાગરૂપ આગમ પધ્ધતિને જ તે તો અધ્યાત્મ પધ્ધતિરૂપ માની લ્ય છે-એ વાત આગળ વિસ્તારથી આવશે. આગમ તથા અધ્યાત્મ પધ્ધતિનું ખરૂ જ્ઞાન સમજ્ઞાનીને જ હોય છે.
સંસારમાં આગમ અને અધ્યાત્મ પધ્ધતિ બંને ત્રિકાળ છે, પણ વ્યક્તિગત એક જીવને આગમ પધ્ધતિ અનાદિની છે, ને અધ્યાત્મ પધ્ધતિરૂપ સાધકદશા અસંખ્ય સમયની જ હોય છે.
કોઈપણ જીવ સાધક દશામાં લાંબામાં લાંબો કાળ રહે તો પણ તે અસંખ્ય સમય જ હોય, તેથી વધુ ન હોય, ને કોઈ જીવ સાધક દશામાં ઓછામાં ઓછો કાળ રહીને સિધ્ધ થાય તો પણ તેને સાધક દશાનો કાળ અસંખ્ય સમય તો હોય જ એ નિયમ છે.
સંસારમાં દરેક જીવને આ બધાય ભાવો હોય જ એવો નિયમ નથી, જેને જે લાગુ પડે તે સમજી લેવા. - આ રીતે આગમ પધ્ધતિ અને અધ્યાત્મ પધ્ધતિનું સ્વરૂપ ભિન્ન ભિન્ન જાણવું. અનાદિથી જીવની સ્વયં પોતાની ભૂલથી સંસાર અવસ્થા પણ છે અને એ ભૂલ સ્વયં ટાળીને મોક્ષ અવસ્થા પણ પ્રગટ થઈ શકે છે. આ મુદ્દાની રકમ છે. (3) આગમ અને અધ્યાત્મ બંને પધ્ધતિમાં અનંતતાઃ
(તે અનંતતાને જાણનાર કેવજ્ઞાનનું દિવ્ય સામર્થ)
‘અનંતતાનું સ્વરૂપ દષ્ટાંત વડે દર્શાવીએ છીએ. જેમ કે વડના વૃક્ષનું એક બીજ હાથમાં લઈને તેના ઉપર દીર્ધદષ્ટિથી વિચાર કરીએ તો વડના તે બીજ વિષે એક વડનું વૃક્ષ છે, ભાવિકાળમાં જેવું વૃક્ષ થનાર છે તેવા વિસ્તાર સહિત તે બીજમાં વાસ્તવરૂપે વિદ્યમાન-છતું છે, અનેક શાખાપ્રશાખા-પત્ર-પુષ્પ-ફળયુક્ત છે, તેના પ્રત્યેક ફળમાં એવા અનેક બીજ છે'.
એ પ્રકારની અવસ્થા એક વડના બીજ વિષે વિચારવી. વળી સૂક્ષ્મદષ્ટિથી વિચારીએ (જોઈએ) તો તે વડના વૃક્ષમાં જે જે બીજ છે તે તે અંતગર્ભિત વડવૃક્ષ સંયુક્ત છે. એ પ્રમાણે એક વડમાં અનેક અનેક બીજ અને એકેક બીજ વિષે એકેકે વડવૃક્ષ તેનો વિચાર કરીએ તો ભાવિનયની પ્રધાનતાથી ન તો વડવૃક્ષની મર્યાદા પમાય કે ન બીજની મર્યાદા પમાય.
