________________
કાજ શ્રી મહાવીર દર્શન કરી
(૫) જ્ઞાયક-મોક્ષ સ્વરૂપ - માત્ર જાણનાર સ્વભાવની પ્રતીતિ થતાં બધી કર્તાબુધ્ધિનો બોજો ઓછો થઈ જાય છે. જીવ-
નિર-નિર્ભય-નિઃશંક અને નિસંગ થઈ આત્માની અનુભૂતિ કરી લે છે. શ્રદ્ધા ગુણની પરિણતિ થાય છે.
(૬) આ કાર્ય થવામાં સાચા નિમિત્ત સાચા દેવ-ગુરૂ-શાસ્ત્ર હોય તે વાત સમજાઈ જાય છે - સાચા વીતરાગી દેવ - નિગ્રંથ મુનિ (ભાવલીંગી) અને વીતરાગી શાસ્ત્રોનું સ્વરૂપ સમજી તેમની પર્યાય એના સ્વકાળે જ પોતાના ફટકારકથી થાય.
(૭) શુધ્ધભાવથી - શુધ્ધનયથી શુધ્ધ ઉપયોગથી મોક્ષ થાય છે એ સમજાય છે અને રાગથી (શુભ ભાવથી) મોક્ષ થાય એ ભ્રમણા અનાદિનું મિથ્યાત્વ અને એવી પ્રવૃત્તિઓ ઘટવા લાગે છે.
(૮) જે સમયે જે કાર્ય થવાનું હોય તે જ સમયે તે કાર્ય થાય એવી શ્રદ્ધાથી ઉતાવળથી કાર્ય કરવાની આકુળતા મટી જાય છે.
(૯) તે વખતની પર્યાયની યોગ્યતા પ્રમાણે જે પુરુષાર્થ સહજ ઉપડવાનો છે તેની પણ શ્રદ્ધા થાય છે અને વર્તમાન જ્ઞાનની પર્યાય નિજ જ્ઞાયક સ્વભાવ સન્મુખ થાય એ જ પ્રયોજન છે. એમ સમજાઈ જાય છે.
(૧૦) સ્વભાવ સન્મુખ થતાં - ત્યાં એક સમય માટે એકાગ્ર થતાં સુખ સ્વભાવમાંથી સુખ પ્રગટે છે. બહાર ક્યાંય સુખ નથી એ શ્રદ્ધા થઈ જાય છે.
(૧૧) સારભૂત:
(૧) નિયત એટલે જે સમયે દ્રવ્યની જે પર્યાય થવાની હોય તે તે કાળે જ થાય છે તે નિશ્ચય છે પર્યાય એના અકાળે જ પોતાના ષટકારકથી થાય.
(૨) આત્મામાં એક પ્રભુત્વ શક્તિ છે. તે પ્રભુત્વ શક્તિનું રૂપ એક-એક પર્યાયમાં છે. તેથી સમ્યગ્દર્શનાદિ બધી પર્યાયો સ્વતંત્રપણે પોતે પોતાના અખંડ પ્રતાપથી શોભાયમાન છે. એને નિમિત્તની - પરદ્રવ્યની અપેક્ષા તો નથી પણ પોતાના દ્રવ્યની પણ અપેક્ષા નથી. પર્યાયની તત્ સમયની યોગ્યતા એ જ નિયામક કારણ છે.
(૩) જે સમયે જે પર્યાય થવાની હોય તે તે સમયની જન્મક્ષણ છે. ભાઈ ! આનો સ્વીકાર કરવામાં અનંતો પુરુષાર્થ છે, કેમ કે પ્રત્યેક પર્યાય પોતાની જન્મક્ષણે થાય છે એવો નિર્ણય દ્રવ્ય સ્વભાવના (જ્ઞાયક ભાવના) આશ્રયે થાય છે.
