Kuvalayamala Katha Sankshep

Author(s): Udyotansuri, Ratnaprabhvijay
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai

Page 324

-II. F 21 : Verse 104] कुवलयमालाकथा २
* 19 1 तत्रोक्तं स्थाणुना। 'भो मित्र, मार्गश्रमखिन्नदेहो भिक्षायै गन्तुं न शक्नोमीति तदद्य निरवद्या मण्डका 1 पव भक्ष्यन्ते।' तच्छुत्वा मायादित्यः प्रोचे । 'त्वमेव पत्तनान्तःप्रविश्य मण्डकान् कारय, नास्मिन्नर्थ निपुणो ऽस्मि, परं त्वरितमागन्तव्यम्।' स्थाणुना भणितम् । 'भवत्वेवं कथमयं रत्नग्रन्थिः क्रियताम् ।' 3 मायादित्यो जगाद । 'कस्तावजानाति नगरव्यवहारं तस्मात्को ऽप्यपायो भविष्यति तव प्रविष्टस्येति ममैव पार्श्वे रत्नग्रन्थिस्तिष्ठतु ।' स्थाणुस्तस्य करे रत्नग्रन्थिमर्पयित्वा पुरं प्रविवेश। चिन्तितं च 6मायादित्येन । 'यदि केनाप्युपायेन रत्नग्रन्थिरसौ ममैव भवति तत्कृतार्थपरिश्रमः स्याम्' इति विचिन्त्य 6
प्रत्युत्पन्नपापमतिना तेन मायिना सत्यरत्नग्रन्थिप्रतिरूपो द्वितीयः पाषाणशकलग्रन्थिः कृतः। तदाच 'कान्दविकापणेष्वनुद्घाटः' इत्यकारितमण्डक एव स्थाणुरायातः । भणितं स्थाणुना। मित्र, कथमद्य भय9 भ्रान्तविलोचन इव भवान् लक्ष्यते ।' मायादित्येन निवेदितम् । 'मया त्वं सम्यक समागच्छन्नत्र नावगतः 9 किंतु चौर इति ज्ञातमतो बिभ्यदस्मि, न कार्यममुना रत्नग्रन्थिना ।' एवं वदता तेन मायाविना
गमनाकुलितचेतसा पुनर्विरचितं सत्यरत्नग्रन्थि तस्य समर्प्य स्वयमसत्यरत्नग्रन्थि स्वीकृत्य 'अहं भिक्षायै 12 गच्छामि' इति कपटेन भणित्वाहोरात्रेण द्वादश योजनान्यतिक्रम्य यावद्रत्नग्रन्थिर्विलोकितस्तावत्केवलं 12 पाषाणखण्डान्येव दृष्टानि । तन्निरीक्षणे वञ्चित इव मुषित इव स बभूव । ततस्तस्य पार्श्वतः सत्यरत्न
प्रन्थिग्रहणाय पुनरपि कूटकपटधारी चिरं सर्वत्र बभ्राम । स स्थाणुर्मित्रमार्गान्वेषणं चिरं चकार, परं स 16न मिलितः। ततो ऽनेकधा विलप्य मित्रगुणं संस्मृत्य तेन दिनः समतिक्रमितः। रात्रौ पुनः कुत्रापि 16 देवकुलान्तः सुप्तः।
२०) पाश्चात्ययामे केनापि गूर्जरपथिकेन गीतम। 18'धवल इव योऽत्र विधुरे स्वजनोनोभारकर्षणे प्रवणः। स च गोष्ठाङ्गणभूतलविभूषण केवलं भवति॥ १०२ 18 इति सूक्तं श्रुत्वा स्थाणोरपि श्लोक एकः स्मृतिमायातवान् ।
'अथ क्षितौ विपत्तौ च दुःसहे विरहे ऽपि च । ये ऽत्यन्तधीरताभाजस्ते नरा इतरे स्त्रियः॥ १०३ 21 तां रात्रिमतिक्रम्य तेन चिन्तितम् । 'यदि मृतं मम मित्रं भवति तदास्य मानुषाणां रत्नानि पञ्च 21 समर्पयामि' इति पुनः कृतमतिः स्थाणुः स्वनगरं प्रति चचाल । व्रजतस्तस्य स्थाणोः क्रमेण नर्मदातीरे
स मायादित्यो विलक्ष्यास्यो निःश्रीकशरीरो लोचनगोचरमुपाजगाम । ततस्तेन स्थाणुं मित्रं वीक्ष्य 24 गाढमवगृह्य च कपटेनालीकवृत्तान्तो निवेदितुमारेमे । 'मित्र, तदा तव सकाशादहं निर्गत्य गेहं गेहं 24
परिभ्रममाणो धनिनः कस्यापि वेश्मनि प्रविष्टः, तत्र मयालब्धायां भिक्षायां किंचित्कालं यावस्थित तावत्तत्पदातिभिः क्रोधान्धैः साक्षाद् यमदूतैरिव चौर इति भणद्भिर्विविधैः प्रहारैर्मार्यमाणो ऽहं 7 गृहस्वामिनः सकाशे नीतः। तेन समादिष्टम् । 'भव्यं कृतमेष धृतो यदनेनास्माकं कुण्डलमपहृतम् । 27 तावत्सर्वथाय यत्नेन ध्रियतां यावद्राजकुले निवेदये।' ततो मया चिन्तितम् ।
'भुजङ्गगतिवद्धकचित्तेन विधिनत नृणाम् । अन्यथा चिन्तितं कार्यमन्यथैव विधीयते ॥' १०४ 30२१) ततो ऽकृतापराधो विलपन वेश्मनः कोणे तैनिक्षिप्तः। तत्र स्थितस्य दुःखार्तस्य मे दिवसो 30
व्यतीतः। संप्राप्ता रात्रिः। सा तु स्वप्नसंजातभवत्समागमसंभूतमुखपरम्परासु स्थितस्य मम त्वरितमेव निष्पुण्यकस्य लक्ष्मीरिव क्षणदा क्षयमाप । संप्राप्तो ऽपरो दिवसः। तत्र मध्याह्नसमये कापि नायिका 33 अनुकम्पया मम योग्यमाहारमानिनाय । सापि मां रमणीयरूपं विलोक्यानुरागवती संजाता। 33
विजनीभूते च तत्र सामया पृष्टा 'भद्रे, त्वां पृच्छामि यदि स्फुटं सर्वमपि निवेदयसि । तयोक्तं 'वरेण्य, निखिलमपि निवेदयिष्ये। मयोचे 'किमहं निर्मन्तुः पदातिभिर्गृहीतः' । तया जल्पितम् । 'सुभग, एतस्यां 36 नवम्यां मद्भर्ता देवताराधननिमित्तं मलिम्लुचोऽयमिति च्छद्मना स्वीकृतं त्वां देव्यै बलिं दास्यति ।' 38
ततो मयाधिकजातजीवितान्तभयेन पुनः पृष्टा 'कथय मम कोऽपि जीवनोपायोऽस्ति ।' तया कथितम् । 'नास्ति तव जीवनोपायः, न पुनः स्वस्वामिनो द्रोहं करोमि, परं तथापि त्वयि मम महान् नेहः, ततो 39 वचः शृणु। अथ नवम्यां सकलो ऽपि परिच्छदो मत्स्वामिना सह तीर्थभुवि सातुं यास्यति तदा तव 39 रक्षपालोऽप्येको द्वौ वा भाविनौ।' इत्याकर्ण्य प्रस्तावं परिलभ्य गृहादहं निःसृत्य केनाप्यवीक्ष्यमाणः स्थाने स्थाने त्वां विलोकयन् सरलबहलवानीरे रेवातीरे यावदायातस्तावत्वं दृष्टः। मित्र, तव 42 दुस्सहवियोगे एतन्मयानुभूतम्।' एतदृत्तान्तं निशम्य सम्यग्बाष्पजलप्लुतलोचनः स्थाणुः समजनि । 42
8) R"णेषु तद्धोट इत्यकारित. 10) B चौर इति ज्ञातः । अतो. 11) Hom. सत्यरत्नग्रान्थि तस्स समर्थ स्वय,मं P स्वीकृत्याह । भिक्षायै. 12) Pom. "विलोकितस्तावत्के etc. ending with सत्यरत्नग्रन्थि. 22) B व्रजतस्तन स्थाणोः. 23) P निःश्रीकशरीरलोचन. 28) P धृयतां. 30) Pom. 'स्य दुःखार्तस्य etc. ending with दिवसः। तत्र.33) Bom. मम.37) o inter. पुनः & पृष्टा. 38) P परं तं पि. 41) Pा दृष्टः । एतद् दुःसहविरहवियोगे मित्र मयानुभूतं । तद् वृत्तांतं (twice in P) निशम्य.