Kuvalayamala Katha Sankshep

Author(s): Udyotansuri, Ratnaprabhvijay
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai

Page 358

-III. F 42 : Verse 388]| कुवलयमालाकया ३
*53 1कमण्डलु चालोक्य 'महामुनिरत्र कोऽपि निवसति' इति चिन्तयस्तदने पांसुले भूमिप्रदेशे पदप्रतिकृति 1 ददर्श। तां च दृष्टा चिन्तितं तेन 'नूनमयं कस्याश्चिन्महेलायाश्चरणप्रतिबिम्बो, न पुनरन्यस्य । ततो गच्छता तेन वल्कलपिहितगरीयःपयोधरा जरत्तापसीपृष्ठगामिनी त्रैलोक्यातिशायिरूपा नवयौवना 3 कामिनी दृष्टा । तयोः पुरस्सर एको राजकीरश्च । तस्यानुपदीन: शुकसारिकानिकरश्च । एतद्विलोक्य कुमारेण चिन्तितम् । 'अहो, अस्या महानुपशमः, यदरण्यनिवासिनः पक्षिणोऽपि पार्श्वमस्या नोज्झन्ति' 6इति चिन्तापरस्तया तरुण्या कुमारो ऽभ्युत्तिष्ठत् । ततस्तं वीक्ष्य निर्मानुषवनजन्मतया भयेन चश्चलदृशं 8 तां पलायमानां चारुवदनां निरीक्ष्य राजकीरो बभाषे। 'स्वामिन्येणिके, किं पलायनं भवती कृतवती ।' तयोक्तम् । 'अयं पुनः क एतस्मिन् ममोटजे वनश्वापदः। तेनोक्तम् । 'एणिके, मा भयभ्रान्तं मनः कुरु, यदयं पथिकः पथश्रान्तः समागतः । ततः समागत्यामुष्य पुरुषोत्तमस्य स्वागतं पृच्छ' इति निगदिते नृपशुकेन सा सवीई कम्पमानवक्षोरुहा पथिकस्य स्वागतमुक्तवती । तथा 'कुतस्तवागमः, कुत्र वा प्रचलितः, किं कार्यम् इति शिक्षितं प्रोचे । स प्राह । 'अयोध्यातः समागतो ऽस्मि, कार्यार्थी दक्षिणां दिश12 माश्रितः। शुकः प्रोवाच । 'स्वागतं महानुभावस्य, क्षणमेकमत्र पल्लवस्त्रस्तरे समुपविश' इति निशम्य 12 कुमारः समुपाविशत् । एणिका विविधतरुपकसुस्वादुसुरभीणि फलानि कुमारस्य पुरो मुक्त्वा निषसाद। कुमारोऽप्यचिन्तयदिति । 'न ज्ञायते काप्येषा केनापि कारणेन वैराग्येण वा कुत्र वागतेह तपस्यति, 16 तत्पृच्छामि इति ध्यात्वा प्राह । 'भद्रे, कथय का त्वं, कथं वात्र वने स्थिता, 'किं वैराग्यकारणं तपसे 15
इति भणिता तेन सा न्यग्मुखी तस्थौ । कुमारस्तु तस्याः प्रतिवचनमुपेक्षमाणः क्षणं विलक्षास्यः सम
भूदिति । तदृष्ट्वा राजकीरेण जल्पितम् । 'भो भो महानुभाव, मनागेषा लज्जते । भवतः प्रार्थना मा वृथा 18भवतु' इत्यहं कथयिष्ये।
18 ४१) 'अत्रैव नर्मदाया नद्या दक्षिणकूले देवाटवी नाम महाटवी । तदन्तर्महान् पत्रलः सच्छायो वटपादपः। तस्मिन् सदैव कीरकुलं निवसति । तत्र चैको मणिमयाख्यः सर्वशकवृन्दराजो राजकीरो 1ऽस्ति । तस्य राजकीरिकासंभवः क्रमेण स्फुरदिन्द्रनीलमणिसंनिभपक्षावलीविराजमानो मनोहरकान्तिः। शुका समजायत।स चान्यदा भीष्मग्रीष्मखरकिरणकिरणधोरणीतापिततनुस्तृषाशुष्यद्गलतालुकस्तमालतरुतले क्षणमेकमुपाविशत् । तत्रस्थस्य तस्य व्याध एका समागमत् । स च राजकीरसुतं तं भयेन पलाय24मानं बलात्कारेण गृहीत्वा पल्लीपतेः प्राभृते ऽर्पयामास । तेन राजकीर इति पञ्जरे न्यक्षेपि । तत्र स्थित- 24 स्तेन स वृद्धिमानीतः, महापुरुष, सोऽहं शुकः । अन्यदा श्रियः कच्छे श्रीभृगुकच्छे भृगुभूपतेः पल्ली. पतिनाहमुपदीकृतः । तेन नरेन्द्रेण संतुष्टचेतसा मदनमार्यै सुतायै क्रीडार्थमर्पितो ऽस्मि । तयाल्पदिअनैरप्यहं स्थावरजङ्गमविषचिकित्सागजताम्रचूडतुरङ्गपुरुषस्त्रीलक्षणप्रभृतिसमस्तशास्त्रपारदृश्वा कृतः 27 जिनप्रणीतवचननिश्चितमतिश्च । तत्रान्येधुरतिदारुणे निदाघे कस्यचिन्मुनेरनित्यतादिभावनाभाजिनः केवलक्षानमुल्ललास । तदा तत्रत्यलोकेन केवलमहिमायै देवानां गतागतं वीक्ष्य भृगुभूपस्य पुरोन्यवेदि। 30'देव, यत्तव पिता घातिकर्मचतुष्टयक्षये केवलशाली बभूव' इत्यवगम्य भृगुभूपः स परिच्छदः केवलिने 30 जनकाय नमस्करणार्थमायातः। मदनमअहमपि तत्रानीतः।
६४२) अत्रान्तरे नीलपीतवाससौ विस्फूर्जन्मणिकनकभासुरालङ्कारसारौ द्वौ विद्याधरौ केवलिनं
on a pasted slip of paper, possibly a correction on the basis of some older codex. The corresponding passage in P runs thus: तत्तीरे कुमारः परिभ्रमन् तमालतरुमधुपध्वनिमनोहरमुटजं प्रविश्य रुद्राक्षमालावलयं कमंडलु चालोक्य राजीपराजित प्रांगणकुसुमितकेसरशिपरिण प्रत्यासन्नविकसतपुष्पज़ातिमकरंदमधुलुब्धमुग्धचिंतितं तेन । नूनमय कस्याश्चिन्महेलायाश्चरणप्रतिबिबो न पुनरन्यस्य । महामुनिरत्र कोपि निवसतीति चिंतयंस्तदने पांशुलभूमिप्रदेशे प्रतिकृति ददर्श तां च दृष्ट्वा यू पिहितगरीयः पयोधरा. This obviously represents disturbed version of the text adopted above. c reads thus: तत्तीरे परिभ्रमन कुमारी [बहलस्निग्धतरुवरनिकरसंकुले एकस्मिन् प्रदेशे एक भव्यमुटजं दृष्ट्वाऽत्र 'कोपि महर्षेराश्रमो भविष्यति' इति मन्यमानस्त दिशाभिमुख यावच्चलितस्तावत्तरुणतमालपादपपशिपरम्परापरिकलितं समन्ततः कुसुमितबहुजातिजातिकुसुमकरन्दलुन्धभ्रमरनिकररणरणशब्दसङ्गीतमनोहरं राजीवराजितमुटजाङ्गण ददर्श । तत्र च रुद्राक्षमालावलयं कमण्डलु चावलोक्य चिन्तितमनेन राजतनयेन-नूनमत्र कश्चिन्महर्षिःप्रतिवसति' इति । ततस्तदने पांसुले भूमिप्रदेशे प्रतिबिम्बितां सुलक्षणलक्षितां पदपद्धति विलोक्य चिन्तितमनेन-'नूनमय कस्यश्चिद्विलासिन्याश्चरणप्रतिबिम्बो न पुनः पुरुषस्य' इति । ततस्तदनु यावदग्रे गम्यते] तावत्तेनोत्तरीयपिहितगरीयःपयोधरा. As portion of this is put in square braoketa, the ms.-basis is not olear.
3)P नवयौवनकामिनी. 8) B कुमारोभ्यत्तिष्ठन् ददर्श (ददर्श added on the margin) ततस्त. 1!) Pom. किं कार्यम् oto. to दिशमाश्रितः 13) Cadds [उपदीकृत्य] before पुरो, Pom. मुक्त्वा , B has a marginal gloss: ढोकि for मुक्त्वा . 16) 'वचनमपेक्षमाणः- 25) B श्रीभृगुकत्से. 28) Oadds (महिम्ने) before देवानां. 30) B घातिचतुष्टयकर्मक्षये.