________________
આખરે કર્નલ વોકરે ફતેમામદને કહ્યું, “આ અંગ્રેજ સત્તા બધે જ સ્થપાશે. તમે કદાચ એક વાર જામનગરને બચાવશો, પરંતુ તેનાથી શું વળશે ? અમારું બળ કેવું ને કેટલું છે એ તો તમે જાણો છો.”
અંગ્રેજોના બળ અને સત્તાની વાત સામે જમાદાર અચળ રહ્યો. એનું એક રૂંવાડું પણ ફરક્યું નહીં. આથી કર્નલ વોકરે એક બીજો પાસો ફેંક્યો. એણે કહ્યું, “તમે વીર છો, કંપની (અંગ્રેજો સરકાર તમને ચાહે છે અને માન આપે છે. તમારે માટે અંગ્રેજોની દોસ્તી રાખવી વધુ ફળદાયી છે. આ ભૂખડી બારસ રાજ્યો તમને શું આપી શકે તેમ છે ? વળી તમારી મદદનો અહેસાન સરકાર કદી ભૂલશે નહીં. તમારી હયાતીમાં તમારો મુલક અજિત રહેશે.”
ફતેમામદ એમ મીઠાં વાક્યોથી મોહ પામે તેવો માનવી ન હતો. અંગ્રેજોની ચાલબાજીનો એ પૂરો જાણકાર હતો.
જમાદાર આ મધ જેવાં ગળ્યાં વચનોની પાછળ રહેલા હળાહળ ઝેરને પારખી ગયો. એણે અંગ્રેજ અમલદારને સ્પષ્ટ ના કહી અને જામનગરને મદદ કરવા દોડી ગયો.
અંગ્રેજ સરકારનાં ફરમાન છૂટવા લાગ્યાં હતાં. કચ્છમાં વ્યવસ્થા નથી એમ કહી તેઓને રાજ હાથમાં લઈ લેવું હતું.
જમાદાર ફતેમામદ આ સાંખી લે ખરો ? એને પણ થયું કે હવે આ પરદેશી સરકારને સ્વાદ ચખાડવો પડશે.
કચ્છ અને કાઠિયાવાડમાંથી અંગ્રેજોને સદાને માટે દેશવટો આપવા તૈયારી કરવા માંડ્યો. ચારેકોર યુદ્ધની તૈયારી થવા લાગી.
પરંતુ વિધાતાની યોજના જુદી હતી. ૧૮૭૦માં એકસઠ વર્ષની વયે એકાએક પ્લેગની ગાંઠ નીકળી અને આ વીર મરણ પામ્યો.
આમ છતાં એક નિરક્ષર ભરવાડમાંથી એક ચતુર અને વીર રાજવી બનનાર જમાદાર ફતેમામદ કચ્છના ઇતિહાસમાં અમર છે.
કેડે કટારી, ખભે ઢાલ
