________________
પોતે સામે ચાલીને જાય તો ક્રોધે ભરાયેલો સુલતાન કદાચ ઠાર પણ કરે! છતાં સાહસિક લધાભા એમ મુંઝાય તેમ ન હતા.
લધાભા સાબદા થયા. સાહસ વિના સુખ ક્યાંથી મળે ? એમણે મધરાતે સુલતાનનાં બારણાં ખખડાવ્યાં. સુલતાન પણ આ કચ્છીની વીરતા ને નીડરતા જોઈ આશ્ચર્ય પામ્યો.
લધાભાએ પોતાની પેઢીએ કરેલી રાજની સેવા, સુલતાનોનો પ્રેમ ને જરૂર પડે ત્યારે જંગબારના રાજને ધીરેલાં નાણાંની વાત કરી.
સુલતાન સમાધાન પર આવ્યો. એક વાર વીરતાથી તો બીજી વાર મુત્સદ્દીગીરીથી લધાભાએ આફતના ઓળા દૂર કર્યા.
લધાભાએ પૈસાની ક્ષણિકતા જોઈ. સત્તાની ચંચળતા જોઈ. એમના દિલમાં માનવ-સેવાની જ્યોત જાગી. તેમની દૃષ્ટિ હવે દયા અને માનવતા તરફ વળી.
લધાભાએ માનવતાના આ મહાપાપને ડામવાનો નિર્ણય કર્યો. પહેલો કુહાડો પોતાના પગ પર માર્યો. એમણે એક દિવસ જાહેર કર્યું કે માનવ કોઈ ગુલામ નહીં, અને પોતાની પાસે રહેલા સાત હજાર હબસીઓને મુક્ત માનવ બનાવ્યા. એમને લવિંગની ખેતી શીખવી જાત ઉપર ઊભા રહેવાનો ઉપાય બતાવ્યો.
આફ્રિકાના અંધારા ખંડમાં આ બનાવ ધરતીકંપથી પણ ભયંકર હતો. ખુદ હબસીઓ મૂંઝાઈ ગયા. તેઓ વિચાર કરવા લાગ્યા કે ધણી વગર તે કેમ જિવાય ? કોણ કામ આપે ? કોણ ખાવાનું આપે ?
મોટા વેપારીઓને મન તો આ સત્યાનાશની વાત હતી. હબસીઓ છે એમને મન માનવ નહોતા નાણું રળી આપનારા જાનવર હતાં. એમણે લધાભાનો ભયંકર વિરોધ કર્યો.
જંગબારનું રાજ્ય પણ લધાભા સામે જંગે ચડ્યું. આટલી બધી – મબલક આવક કેમ જવા દેવાય ? લધાભાની આસપાસ આફતની આંધી
વીંટળાઈ ગઈ. એવામાં એક ઘટના ઘટી. સંશોધન કરવા નીકળેલા બે 102 અંગ્રેજો આફ્રિકાના ઘનઘોર જંગલમાં ગુમ થઈ ગયા. ઠેર-ઠેર તપાસ કરી
1 કેડે કટારી, ખભે ઢાલ
