________________ થયું કે લધાભાને આપણે તારણહાર માન્યા છે. ગુરુ ગણ્યા છે. તો એમની વાત પાછી ઠેલાય કેવી રીતે ? આખરે ગોરાસાહેબોને છોડવામાં આવ્યા. એમને લઈને લધાભા જંગબાર આવ્યા. પેઢીના શેઠને એમની સોંપણી કરી. શેઠ જંગબારના સુલતાનને મળવા ગયા. સુલતાને માનવંતા ગોરા સાહેબોને ખાસ સ્ટીમરમાં ઇંગ્લેન્ડ મોકલી આપ્યા. સુલતાન સામે ચાલીને લધાભાને મળવા આવ્યા અને એમની શરફરોશી પર ખુશ થતાં કહ્યું, ‘લધાભા, માગો તમે માગશો તે આપીશ.' લધાભાએ કશું લેવાની આનાકાની કરી. પણ સુલતાન એકનો બે ન થયો. એણે ઘોર આગ્રહ કર્યો ત્યારે લધાભાએ કહ્યું, ‘સુલતાન, બહુ કહો છો તો માગી લઉં, આપી શકો તો આપજો. આ ગુલામોનો વેપાર બંધ કરી દો, એ જ મારી માગણી છે.” સુલતાન આવી વિચિત્ર માગણી જાણીને વિમાસણમાં પડી ગયો. એણે કહ્યું. “જાઓ, હું ગુલામોનો વેપાર બંધ કરી દઉં છું, પણ તમારે અંગ્રેજોને સમજાવવા પડશે. આમાં જેરામ ભાની મદદથી પણ જરૂર પડશે.” તરત જ પેઢીના સંચાલક જે રામ શિવજી બોલી ઊઠ્યા, ‘ભાઈ, હું તો લધાભાના દરિયાવ દિલને જોઈને ખુશ થયો છું. એની માનવતા જોઈને મારું મસ્તક નમી જાય છે. હું પણ જળ લઉં છું કે આજથી જ આ અઢળક કમાણી આપતો ધંધો બંધ કરું છું.' અને આ દિવસે ગુલામી સામે જેહાદ પોકારનાર તરીકે કચ્છી જુવાન લધાભાનું નામ આફ્રિકાના ઇતિહાસમાં અમર થઈ ગયું. એક માનવીએ માનવતાના અનેક દીપકોને અજવાળ્યા ! 2 3 કેડે કટારી, ખભે ઢાલ
