Jayodaya Mahakavya Purvardha

Author(s): Bhuramal Shastri
Publisher: Digambar Jain Samiti evam Sakal Digambar Jain Samaj

Page 605

५८२
जयोदय-महाकाव्यम्
[५८.६० सुदृशः करमय वीरपाणेरुपरिस्थं खलु भाविनः प्रमाणे । पुरुषायितकस्य सूत्र मेनमनुमन्य स्मितमालिमण्डलेन ।। ५८ ॥
सुदृश इति । सुदृशः सुलोचनायाः करमद्य करग्रहणसमये वीरस्य पाणेजयकुमारकरस्योपरिस्थं दृष्ट्वा खलु तमेनं भाविनो भविष्यत: पुरुषायितकस्य रतिविशेषस्य सूत्रं सूचनारूपमनुमन्य मत्वेव खलु तदानीमालिमण्डलेन सखोसमूहेन स्मितं हसितम् ॥५८॥
परिपुष्टगुणक्रमोऽयमास्तामनुयोगस्फुटमेवमेव शास्ता । प्रददौ वरपाणये शुभायाः करमगुष्ठनिगूढमङ्गजायाः ।। ५९ ।।
परिपुष्टत्यादि । अयं करग्रहणलक्षणोऽनुयोगः प्रयोगः स परिपुष्ट उत्तरोत्तरमन्नतो गुणः शीलादिर्यस्यैवम्भूतः क्रमो वंशपरम्परारूपो यस्मिन् स आस्तामेवमेव स्फुटं शास्ता स्पष्टवक्ता पुरोहितः शुभायाः प्रशस्ताया अङ्गजायास्तस्याः करं हस्तमगुष्ठोऽपि निगूढो यस्मिन् इति तं साङ्गुष्ठ मेवेत्यर्यो घरपाणये दुर्लभस्य हस्ताय वत्तवानिति ॥ ५९ ।। उपघातमहो करस्य सोढुं का समर्थोऽसिपरिग्रहस्य वोदुः । नलकोमल एव पाणिरस्या अनवद्यद्रव एवमर्पितः स्यात् ॥ ६०॥
उपघातमिति । असिरेव परिग्रहो ग्रहणविषयो यस्य तस्य खड्गग्राहिणो वोदुः करस्य प्रेयसो हस्तस्योपघातं सोदमस्याः सुतनोरेष नलकोमलः कमलतुल्यो मृदुः पाणिः
अन्वय : अद्य सुदृशः करम् वीरपाणेः उपरिस्थं खलुः भाविनः पुरुषायितकस्य प्रमाणे एनं (करम्) सूत्रं अनुमन्य आलिमण्डलेन स्मितम् ।।
अर्थ : आज वीर जयकुमारके हाथके ऊपर सुलोचनाका हाथ आया, यह आगामी होनेवाली पुरुषायित चेष्टाका द्योतक है, अतः उसे देखकर सखीमंडल हँस पड़ा ॥ ५८ ।।
अन्वय : अयं अनुयोगः परिपुष्टगुणक्रमः आस्तां एवम् एव स्फुटं शास्ता शुभायाः अङ्गजायाः अङ्गुष्ठनिगूढं करम् वरपाणये प्रददी । __ अर्थ-गृहस्थाचार्यने जयकुमारके हाथमें उत्तम सुलोचनाका अगुष्ठसे निगूढ हाथ दिया कि यह इन दोनोंका सम्बन्ध सदाके लिये पुष्ट गुणक्रमवाला हो ॥ ५९॥ ___अन्वय : अहो एष अस्या नलकोमलः पाणिः असिपरिग्रहस्य वोढुः करस्य उपघातम् सोढु क्व समर्थः एवम् अनवद्यद्रवः अर्पितः स्यात् ।
अर्थ : जयकुमारका हाथ जो कि तलवारको ग्रहण करनेसे कठोर था और सुलोचनाका हाथ कमलके समान कोमल था, वह जयकुमारके हाथका उपघात