Jayodaya Mahakavya Purvardha

Author(s): Bhuramal Shastri
Publisher: Digambar Jain Samiti evam Sakal Digambar Jain Samaj

Page 630

११८-११९]
द्वादशः सर्गः
६०७
दमत्यादि । यत् किलामत्रगतं पात्रस्थितमाज्यं घृतं बुभुक्षुर्भोक्तुमिच्छुः कश्चिदपि जन्मजनोऽत्रापि गते प्राप्ते प्रतिबिम्बे युवत्याः प्रतिमाने सम्बिभाज्यं विभागयोग्यं स्वहस्तमात्मकरं नीविमनु समीपमनुनीवि कटिवस्त्रबन्धनग्रन्थौ तस्मिन् स्थाने निवेशयन् सन्दधानः सन्, तत् प्रतिबिम्बं समुवञ्चितं चक्रे । नीविस्थाने तस्य करवानं वृष्ट्वा प्रतिबिम्विता तरुणी हर्षवशाद्रोमाञ्चिताभूवतस्तत् प्रतिबिम्बमपि समुञ्चितं बभूवेत्यर्थः । तत्रोमाञ्चितं प्रतिबिम्बं तं जन्यजनमपि समुवञ्चितं चक्र इति भावः ॥ ११७ ॥
तरुणेङ्गितविज्जगाद बाले क्रमदित्सां सहते न तेऽद्यकाले । अयमित्यवतर्पयेर्विर्लोममृदुलव्यञ्जनतोऽमुकं तु सोमम् ।। ११८ ।।
तरुणेत्यादि । तरुणस्येङ्गितं चेष्टितं वेति जानातीति तरुणेङ्गितबित् काचित्प्रौढवयस्का किशोरीं प्रति जगाब, यत् किल हे बाले, अखकाले, सम्प्रत्ययं मुग्धस्ते क्रमशो दित्सा क्रमवित्सा तो पङ्क्तिशो वितरणचेष्टा न सहते, ततोऽमुकं सोमं सुन्दराकारं विलोमेनैव सर्वाञ्जनानुल्लंध्य प्रथमत एव मृदुलव्यञ्जनतः शाकादिनाऽवतर्पय, यद्वा, अयं ते क्रमस्य चरणप्रहारस्य निरावरकरणस्योपेक्षाभावस्य वित्सां बातुमिच्छां यद्वा पुनः क्रमतो बित्सां कामशास्त्रविहितविधिना मृदुसम्भाषणाश्वासन चुम्बनाविनानन्तरं दानलक्षणां तव चष्टां न सहते, तस्मादमु यद्विलोम लोमर्वाजितमत एव मृदुलमतिकोमलं यद्वयञ्जनं मदनमन्दिरमङ्गमवतर्पयेवितरेत्यर्थः ॥ ११८ ॥
तब सम्मुखमस्म्यहं पिपासुः सुदतीत्थं गदितापि मुग्धिकाशु | कलशीं समुपाहरतु यावत् स्मितपुष्पैरियमञ्चितापि तावत् ।। ११९ ।।
अर्थ : पात्रमें प्राप्त घीको खानेकी इच्छावाले दूसरे बारातीने उसमें प्रतिबिम्बित युवतीके नीवि -बन्धन (नाडे) के स्थानपर अपना हाथ रखा, जिसे देखकर वह युवती रोमाश्चित हो गई, और इससे वह प्रतिबिम्ब रोमांचित हो गया । फलतः वह बाराती भी रोमांचित हो गया ॥ ११७ ॥
अन्वय : तरुणेङ्गितवित् ( काचित् ) सखीं समुवाच - हे बाले, अयं ते क्रमदित्सां न सहते, (अतः ) विलोम मृदुलव्यञ्जनतो अमुकं सोमं अपवर्तय ।
अर्थ: कोई एक दूसरी युवती खाद्य पदार्थ परोसनेवाली सखीसे बोली कि क्रमसे जो तुम परोसती चली आ रही हो उसको यह महाशय सह नहीं रहे हैं अत: इन्हें तो तुम विलोम प्रक्रिया द्वारा प्रसन्न करो ।। ११८ ।।
"
अन्वय : ( है ) सुदति ! तव सम्मुखम् अहम् पिपासुः अस्मि इत्थम् गदितापि मुग्विका तु यावत् आशु कलशीम् समुपाहरत् तावत् इयं स्मितपुष्पैः अपि अञ्चिता ।