Jayodaya Mahakavya Purvardha

Author(s): Bhuramal Shastri
Publisher: Digambar Jain Samiti evam Sakal Digambar Jain Samaj

Page 662

त्रयोदशः सर्गः
दरिणो हरिणा बलादमी तव धावन्ति मुधा महीपते । करुणा सुपरायणादपि क्व पशूनान्तु विचारणा ह्यपि ||४७||
दरिण इति । हे महीपते, अमी हरिणास्तव बलात्करुणा सुपरायणावपि मुधा व्यर्थमेव वरिगो भीता भवन्तो धावन्ति पलायन्ते । अथमा तु युक्तमेवैतद् यतः पशूनां तु aartणानुचिन्तनात्मिका बुद्धिः क्व भवति ? न भवत्यतः पलायन्त इत्यर्थः । अर्थान्तर
न्यासः ॥ ४७ ॥
४७-४९ ]
द्विपवृन्दपदाद्दिगम्बरः सघनीभूय वने चरत्ययम् ।
निकटे विकटेऽत्र भो विभो ननु भानोरपि निर्भयस्त्वयम् ||४८|| द्विपेत्यादि । भो विभो, अत्र विकटे निर्जने वनेऽस्माकं निकटे द्विपानां हस्तिनां वृन्दस्य पदाच्छलात्सघनीभूय गाढतां प्राप्य अयं विगम्बरोऽन्धकारश्चरति । योऽयं दिगम्बरोSPधकार एव यः स्वयं भानोरपि निर्भयः शङ्कारहितोऽस्ति । ननु निर्धारणे । 'ननु प्रश्नेsaधारणे इति ।' विगम्बरस्तु क्षपणे नग्ने ध्वान्ते च शूलिनि' इति विश्वलोचनः । अपह्न, तिरलङ्कारः ॥ ४८ ॥
विततानि वनस्य भो विभो शिखिपत्राणि मनोहराण्यमुम् | भवतो विभवं विलोकितुं नयनानीव लसन्ति भूरिशः || ४९ || विततानीति । भो विभो शिखिनां मयूराणां पत्राणि चन्द्रकाञ्चिताश्छ्वा इत्यर्थः ।
६३९
अन्वय : हे महीपते ! करुणासुपरायणात् तव बलात् अपि दरिणो अमी हरिण मुधा धावन्ति पशूनां तु विचारणा अपि क्व ।
अर्थ : हे प्रभो ! देखिये -ये हरिण करुणा में अति तत्पर रहनेवाली आपकी सेना दलसे भी डरकर इधर-उधर भाग रहे हैं । सो ठीक है क्योंकि पशुओं को विचार कहाँसे हो सकता है ॥ ४७ ॥
अन्वय भो विभो ! अत्र वने अयं दिगम्बरः द्विपवृन्दपदात् सघनीभूय विकटे ननु भानोः अपि निर्भयः स्वयं चरति ।
निकटे
अर्थ : यहाँ देखिये – यह अन्धकार हाथियोंके झुण्डके होकर इस विकट वनमें भानुसे भी निर्भय होकर समीप ही है । अर्थात् यह वन इतना सघन है कि दिनमें भी जहाँ पर है ॥ ४८ ॥
अन्वय भो प्रभो ! मनोहराणि विततानि शिखिपत्राणि अमुं भवतो विभवं विलो far भूरिशः वनस्य नयनानि इव विभान्ति ।
बहानेसे इकट्ठा विचरण कर रहा अंधेरा दिख रहा